Aanpak personen met verward gedrag Westelijke Mijnstreek

Transcriptie

1 Aanpak personen met verward gedrag Westelijke Mijnstreek 9 december

2 Inhoud Inleiding... 3 Doelgroep... 3 Doelstelling plan van aanpak... 4 Werkwijze... 4 Schematische weergave bouwstenen voor een sluitende aanpak... 5 Analyse op schaalgrootte... 6 Lokale gemeente... 6 Schets huidige situatie... 6 Acties... 7 Intermezzo: kaders van een nieuwe samenwerkingsstructuur... 8 Westelijke Mijnstreek Schets huidige situatie Acties Zuid-Limburg Schets huidige situatie Acties Limburg Schets huidige situatie Acties Landelijk a. Financiering b. Analyse aanjaagteam personen met verward gedrag c. Wet verplichte GGZ d. Samenwerkingsagenda Zorgverzekeraars Nederland en VNG Bijlage 1: Duiding bouwstenen Bijlage 2: betrokken partners

3 Inleiding De afgelopen jaren is een toename zichtbaar in het aantal incidenten (politie-registraties) met personen met verward gedrag. Landelijk waren dit er in 2011 ruim , in 2015 is dit aantal gestegen naar bijna Deze stijging geldt ook, hoewel niet overal, voor de gemeenten in de Westelijke Mijnstreek 1. Wat de oorzaak van de stijging is, is niet bekend. Vanuit dit signaal is er landelijk, ook vanuit de politiek, aandacht voor dit thema. In het najaar van 2015 is er een aanjaagteam geïnstalleerd vanuit onder andere het ministerie van VWS. Landelijk heeft elke gemeente een opdracht gekregen vanuit het ministerie: - elke gemeente is in staat om te beschikken over een triagevoorziening die zorgt voor snelle toeleiding tot zorg en ondersteuning; - alle personen die in beeld komen, krijgen een persoonlijke aanpak; - er dient een sluitende keten van verzekerde zorg te zijn. Najaar 2016 is het aanjaagteam gestopt en heeft zij haar taken overgedragen aan een schakelteam. In de eindrapportage van het aanjaagteam benadrukt zij dat elke gemeente voor 2017 een plan van aanpak op hoort te stellen voor de aanpak van mensen met verward gedrag, zodat deze aanpak in 2017 sluitend gemaakt kan worden. Voorliggend plan omhelst de voorgestelde werkwijze ten aanzien van personen met verward gedrag in de Westelijke Mijnstreek. Uitgangspunt hierbij is om aan te sluiten bij wat er al is en alleen dat te organiseren wat aanvullend nodig is. Onze visie is daarbij om vooral te investeren in preventie en vroegtijdige signalering. In de aanpak willen we ons daarom vooral richten op die mensen, die de eerste signalen van verward gedrag kunnen zien. Dit gaat vooral om lokale partners, zoals de wijkverpleegkundige, de welzijnswerker, de huisarts en politie. Dit houdt in dat het lokale veld (alle lokaal betrokken partners) versterkt moeten worden en de handvaten horen te krijgen om deze signalerende functie optimaal te vervullen. Daarnaast zien we grote winst in goede samenwerkingsafspraken binnen de ketens van (geestelijke) gezondheidszorg, welzijn en veiligheid. Doelgroep Er bestaan meerdere definities van personen met verward gedrag. In de media wordt meestal uitgegaan van de meest in het oog springende groep die een direct gevaar voor zichzelf of zijn omgeving is. Wij sluiten aan bij de brede definitie van verwardheid: het gaat om mensen die grip op hun leven (dreigen te) verliezen, waardoor het risico aanwezig is dat zij zichzelf of anderen schade berokkenen. Dit verlies kan eenmalig of chronisch zijn. Het gaat om mensen met vaak verschillende aandoeningen of beperkingen, veelal in combinatie met verschillende levensproblemen 2. Het gaat dus vaak ook om maatschappelijke teloorgang. Verward zijn is niet hetzelfde als het hebben van een psychiatrische stoornis. Een deel van de personen met verward gedrag is niet bekend bij de GGZ en ontvangt geen ondersteuning. Ook mensen zonder psychische stoornis kunnen verward zijn, door bijvoorbeeld alcohol- of middelengebruik, een verstandelijke beperking of beginnende dementie. In de Westelijke Mijnstreek sluiten we voor de duiding van de doelgroepen aan bij de indeling die het aanjaagteam personen met verward gedrag heeft gemaakt. Deze indeling laat zien dat de doelgroep Verschil Beek % Schinnen % Sittard-Geleen % Stein % Totaal Westelijke Mijnstreek % 2 Uit de tussenrapportage van het aanjaagteam, februari

4 divers is en daarmee ook verschillende benaderingen nodig heeft. Het gaat daarbij met nadruk niet alleen om de zware doelgroepen, maar ook om de eerste twee categorieën. Doelstelling plan van aanpak Doelstelling van dit plan van aanpak is een integrale aanpak voor personen met verward gedrag in de Westelijke Mijnstreek te realiseren. Dit betekent concreet: - Alle bouwstenen (zie de volgende pagina) zijn ingevuld voor de personen waar dit op van toepassing is. - Personen met verward gedrag krijgen zo snel mogelijk de juiste opvang, zorg en ondersteuning. - Iedereen die betrokken is bij een incident met een verward persoon, weet wat te doen om de veiligheid (van de verwarde persoon, zijn/haar directe omgeving, zichzelf en de overige betrokken hulpverleners) te garanderen. - Op lange termijn neemt het aantal ge-escaleerde incidenten af door in te zetten op vroegsignalering en een sluitende samenwerking om herhaling te voorkomen 3. Werkwijze Het aanjaagteam heeft als praktische handvatten negen bouwstenen geformuleerd voor een sluitende aanpak voor personen met verward gedrag 4. In bijlage 1 is een korte duiding van deze bouwstenen toegevoegd. Een sluitende aanpak voor personen met verward gedrag bestaat uit verschillende aspecten, die soms het beste lokaal, maar soms beter (boven)regionaal kunnen worden opgepakt. Daarom is in dit plan van aanpak gekeken op welke schaalgrootte de verschillende bouwstenen worden ingevuld. Samen met de andere subregio s in Zuid-Limburg is deze indeling in schema weergegeven. Het landelijke niveau is hierbij niet meegenomen. Per schaalniveau komt aan de orde hoe, op basis van de bouwstenen, de huidige stand van zaken er uit ziet en waar de knelpunten liggen. Daarna volgt welke acties er nodig zijn om tot een sluitende aanpak te komen. We beginnen hiermee, in aansluiting op de focus op preventie, bij de schaalgrootte van de lokale gemeente. Vanzelfsprekend is op alle schaalgroottes over elke bouwsteen wat te zeggen. Om een scherpe focus te houden, kiezen we er in dit plan van aanpak voor ons te beperken op de hoofdlijnen. Per schaalgrootte worden dus alleen de bouwstenen genoemd waar specifiek verbetering in mogelijk is en acties aan worden gekoppeld. Doel is dat dit plan laat zien met welke punten we binnen de Westelijke Mijnstreek aan de slag willen. Verdere uitwerking van de gesignaleerde knelpunten en de acties die hieraan gekoppeld zijn, wordt in 2017 opgepakt. 3 Verwarring is niet te voorkomen en zal met de vergrijzing en het complexer worden van de maatschappij mogelijk zelfs toenemen. Als je in staat bent meer en eerder signalen van verward gedrag te zien en te ontdekken, kan dat zelfs tot een ogenschijnlijke verhoging van het aantal personen met verward gedrag leiden. Een afname van het aantal meldingen is dan wellicht niet wenselijk, wel streven we naar een afname van de ernst van de incidenten. 4 Tussenrapportage aanjaagteam, februari

5 Gemeente Subregio Zuid-Limburg Limburg Bouwsteen 1: Inbreng van mensen met verward gedrag en hun omgeving Afstemming op provincieniveau door projectleider over samenhang in de aanpak, conferentie voor uitwisseling, hierin betrekken cliënten als sparringspartner. Daarnaast preventie op lokale schaal. Bouwsteen 9: Informatievoorziening Convenanten, afspraken over informatiedeling, afspraken hoe om te gaan met politiemeldingen en overdracht Bouwsteen 8: Passende ondersteuning, zorg en straf Toeleiding, plan van aanpak en WMO-indicatie in het reguliere proces. Bouwsteen 3: vroegtijdige signalering Bewustzijn en samenwerking Crisiskaart, expertise Lokale partners verwardheid Bouwsteen 2: preventie en levensstructuur Inzet lokale ondersteuning Bouwsteen 5: Beoordeling en risico-taxatie Expertise opschalen, intake en plan van aanpak bij de MO. triage,samenwerking GGZ Bouwsteen 6: Toeleiding Voordeur en achterdeur Bouwsteen 7: Passend vervoer (landelijke financiering? Psycholance? ) Bouwsteen 4: Melding Meldpunt voor burgers Inzet meldkamer Schematische weergave bouwstenen voor een sluitende aanpak Hier functio neert het strateg isch bestuu rlijk 5 overle

6 Analyse op schaalgrootte Lokale gemeente Schets huidige situatie De gemeente is verantwoordelijk voor de inzet van ondersteuning. Dit geldt zowel in het kader van preventie als in het kader van geïndiceerde ondersteuning en nazorg. De kern van de aanpak van personen met verward gedrag ligt in de aanpak van de lokale partners. Zij zijn namelijk de mensen die de eerste tekenen van verward gedrag op kunnen vangen. Dat geldt in dezelfde mate voor mensen uit de omgeving van personen met verward gedrag, als voor (laagdrempelige) ondersteuning. Daarom is het van belang om deze signalerende functie te versterken. Op grote lijn is hier beschreven welke aandachtspunten en oplossingsrichtingen we zien op lokaal niveau. Elke gemeente is zelf verantwoordelijk voor de concretisering van de analyse van knelpunten en de invulling van de actiepunten op deze schaalgrootte. Bouwsteen 1: Inbreng van mensen met verward gedrag en hun omgeving. Van belang is dat vanuit het oogpunt van preventie en nazorg het netwerk van de persoon zelf nog beter betrokken wordt. Vaak wordt nog teveel een (zorg)aanpak voor het gezin gemaakt en wordt het netwerk in de wijk onvoldoende meegenomen en de mogelijkheden die hier liggen voor ondersteuning van een persoon met verward gedrag niet voldoende benut. Eén van de consequenties is dat buurtbewoners na het indienen van een melding, geen terugkoppeling krijgen. Dit zorgt ervoor dat de signaleringsrol van de melder niet geborgd is. Hierin ligt de uitdaging om aan te sluiten bij de wijkgerichte benadering die de gemeente nastreeft. Bouwsteen 2: Preventie en levensstructuur. Voor het herstel en het voorkomen van afglijden is een stabiele levensstructuur belangrijk: sociale contacten, zinvol (vrijwilligers)werk of dagbesteding, een passende en betaalbare woning, financieel de zaken op orde en zelfredzaamheid of ondersteuning bij de algemene dagelijkse vaardigheden waardoor personen met verward gedrag weer grip op de situatie kunnen krijgen. Vanuit de organisaties binnen de maatschappelijke zorg is er een persoonsgerichte aanpak, met aandacht voor de gehele levensstructuur en continuïteit van zorg. Bouwsteen 3: Vroegtijdige signalering. Vooral informele zorg (familie, buren, mantelzorg) speelt hierin een belangrijke rol. Voor vroege herkenning van verward gedrag is nauwe samenwerking en afstemming noodzakelijk met de partners die regelmatig contact hebben met bewoners en mensen die deze informele zorg leveren: - Huisarts - Welzijnswerk / sociaal domein / lokale samenwerkingsstructuur / sociale wijkteams - Loket Werk en Inkomen - Wijkagent - Toezichthouders - Wooncorporatie - Specialistische zorg Op dit moment komen verwarde personen veelal pas later in beeld wanneer de problematiek al verder ontwikkeld is en daardoor meer complex. Daardoor is inzet van ondersteuning veelal reactief in plaats 6

7 van preventief. Op de vindplekken, zoals bij vrijwilligersorganisaties, is het belangrijk om medewerkers handvatten te geven zodat zij weten wat hen te doen staat wanneer zij signalen van verward gedrag zien. Belangrijkste is daarbij om mensen met verward gedrag in beeld te krijgen en om contact met hen te maken. De wooncorporatie geeft hier over aan dat zij nastreven maatwerk te leveren in de toewijzing van woningen, en in afspraken met de omgeving. Voor het vroegtijdig signaleren is het delen van informatie tussen partners van belang. In veel gevallen zullen de eerste signalen worden opgevangen in de directe omgeving van de persoon (de wijk). Wanneer het wijkteam wordt gebruikt om informatie met elkaar te delen, dan is het voor partners mogelijk om hier signalen te geven zodat ander organisatie die betrokken zijn hier mogelijke acties op kunnen uitzetten. Hierbij is het van belang dat na het bespreken van een signaal duidelijk is welke partner wat gaat doen, om te voorkomen dat casussen blijven liggen. Daarnaast moet er voor gezorgd worden dat meldingen van burgers (ongeacht de plaats waar zij melden) worden opgepakt en zo nodig overgedragen worden aan betrokken partners. Daarbij is onze visie dat een burger overal mag en kan melden, maar dat aan de achterkant betrokken partners de juiste routes kennen om de vraag op de juiste plek te krijgen. Bouwsteen 8: passende ondersteuning, zorg en straf. Vanuit de WMO worden algemene en maatwerkvoorzieningen op gemeentelijk niveau ingezet. Daarbij is het van belang dat flexibele inzet mogelijk is (maatwerk). Bouwsteen 9: Informatievoorziening. Betrokken partners kunnen cliëntgebonden informatie niet zo maar delen. Onder elke samenwerking hoort een convenant te liggen waardoor partners in het belang van de casus informatie met elkaar kunnen delen. Acties - Duidelijke communicatie en voorlichting over de nieuwe samenwerkingsstructuur (zie gedeelte Westelijke Mijnstreek) - Evaluatie op casusniveau bij casuïstiek die escaleert: wat had anders kunnen gaan? En dit meenemen in de bijstelling van de werkprocessen / samenwerkingsafspraken van het lokaal veld. - Afspraken maken over informatievoorziening / terugkoppelingen bij meldingen van burgers. - Afspraken maken over met lokale partners over vroegsignalering, preventie en voorlichting. 7

8 Intermezzo: kaders van een nieuwe samenwerkingsstructuur Onderstaande tekst vormt de invulling van de samenwerkingsstructuur vanuit de gemeente Sittard- Geleen. In Sittard-Geleen, en mogelijk in de gehele Westelijke Mijnstreek, sluiten we voor de samenwerkingsstructuur aan bij het wijkgericht werken. Het wijkgericht werken is najaar 2016 in de vorm van een pilot van start gegaan binnen twee gebieden in de gemeente Sittard-Geleen. Deze structuur is ontworpen om zorg waar mogelijk laagdrempelig, dus zo mogelijk in de wijk te organiseren. De verwachting is dat deze samenwerkingsstructuur van grote meerwaarde zal zijn voor de aanpak voor personen met verward gedrag. Voorkeur is om deze reden om de samenwerkingsstructuur in de gemeente breed en zo mogelijk in de gehele Westelijke Mijnstreek te implementeren. Vanuit de gemeente Sittard-Geleen is de afgelopen jaren sterk ingezet op wijkgericht werken. We maken daarbij gebruik van bestaande netwerken voor veiligheid en leefbaarheid en vullen die aan met zorg en welzijn. De gezamenlijke opgave die we als gemeente met onze partners hebben is tweeledig: we willen een voor iedereen heldere (netwerk)structuur en we willen dat de professionals die binnen deze structuur opereren gaan denken en werken vanuit het perspectief van de inwoners. We versterken de onderlinge uitwisseling op wijkniveau om escalatie van problemen bij mensen te voorkomen en waar mogelijk de eigen regie in gezinnen te versterken. Het netwerk op wijkniveau geven we de naam wijkteam en is een doorontwikkeling van de huidige woon-zorg overleggen en het casusteam in Stadbroek. De wijkteams worden gekoppeld aan een stadsbreed regieteam waar naar kan worden opgeschaald wanneer veiligheid van mensen en/of hun omgeving in het geding is, of wanneer de ernst en omvang van de problematiek vraagt om deze opschaling (multi-problem). Wanneer dat noodzakelijk is, wordt vanuit het regieteam opgeschaald naar het Veiligheidshuis. De structuur wijkteam regieteam Veiligheidshuis voorziet daarmee in een sluitende ketenaanpak. Er ontstaat een helder proces voor op- maar ook afschaling. Daarbij staat steeds de inwoner centraal. Gedurende de pilotfase wordt er per wijkteam één fulltime coach ingezet. De gedachte erachter is, dat deze coach als een full time medewerker sociaal in de buurt een helder aanspreekpunt is voor zowel inwoners als sleutelfiguren in de wijk en professionals in het netwerk. Daarnaast wordt er een nieuwe functie ingezet; de Maatwerker. De Maatwerker maakt onderdeel uit van het regieteam en komt in beeld wanneer de problematiek te complex is. Inwoners voor wie zelf regie voeren niet vanzelfsprekend is, worden ondersteund zodat ze inzicht krijgen in de eigen situatie en overzicht over hun problemen. Ze bepalen daar waar mogelijk zelf de doelen voor de toekomst waar ze aan werken en ook de prioriteiten daarbij. Ze maken dus hun eigen plan van aanpak, dat volledig aansluit bij hun eigen leven. Ze kunnen daarbij rekenen op een coach wanneer er sprake is van onvoldoende eigen regie. De coach blijft ook als de informele en/of professionele ondersteuning is gestart contact houden ter ondersteuning en opvolging. Wanneer er geen sprake is van eigen regie, neemt de Maatwerker in eerste instantie de rol van regisseur en werkt 8

9 waar mogelijk toe naar co-regisseurschap. De Maatwerker wordt altijd ingezet vanuit het regieteam. Ook de Maatwerker is erop gericht zoveel als mogelijk eigen regie terug te brengen, al dan niet met hulp van mensen uit de directe omgeving (familie, vrienden). Evenals bij de inzet van een coach is het werk van een Maatwerker gericht op het ondersteunen van het huishouden bij het verkrijgen van overzicht over de problemen die spelen en het samen nadenken over hoe deze stuk voor stuk aan te pakken (1 gezin, 1 plan, 1 regisseur). Maatwerkers zullen in nauwe afstemming met andere betrokken professionals huishoudens ondersteunen bij het stellen van prioriteiten. Op de volgende pagina is deze structuur schematisch weergegeven. Noodzakelijk is dat alle partijen weten wat hun rol is en wanneer het noodzakelijk is om informatie te delen, collegiale consultatie te hebben, (warm) over te dragen en op- en af te schalen. Daarom hoort de bovenstaande samenwerkingsstructuur nog verder ingevuld te worden. Onderstaand staan, als een aanzet hiertoe, de criteria weergegeven voor opschaling naar het regieteam en het Veiligheidshuis. Indien casussen aan één van onderstaande criteria voldoet, kan vanuit het wijkteam opgeschaald worden naar het regieteam: - Er is sprake van meerdere problemen die op meer dan één leefgebied spelen en (naar verwachting) leiden tot crimineel en/of overlastgevend gedrag of verder afglijden; en - Samenwerking tussen meerdere ketens (minimaal dwang en drang) is nodig om tot een effectieve aanpak te komen. Het is in de reguliere samenwerking tussen partners binnen één keten niet mogelijk om deze problematiek effectief aan te pakken; en - De problematiek wordt beïnvloed door en heeft impact op het (gezins)systeem en/of directe sociale leefomgeving (of wordt verwacht dat te gaan hebben); of Als er sprake is van alle bovenstaande criteria, óf er is sprake van ernstige lokale of gebiedsgebonden veiligheidsproblematiek, die vraagt om een ketenoverstijgende aanpak, dan kan vanuit een wijkteam rechtstreeks of via het regieteam opgeschaald worden naar het Veiligheidshuis voor een integrale aanpak. 9

10 Onafhankelijk voorzitter / procesmanager REGIETEAM Onafhankelijk voorzitter / procesmanager Veiligheidshuis 10

11 Westelijke Mijnstreek Schets huidige situatie In de Westelijke Mijnstreek is er veel samenwerking op terreinen die raakvlak hebben met personen met verward gedrag. Er is een voordeursoverleg, waarin de toewijzing van Beschermd wonen plaatsvindt. Daarnaast is er een vangnetteam vanuit de GGD, en worden de inloop GGZ en de Maatschappelijke Opvang binnen deze schaal georganiseerd. Juist omdat er binnen de Westelijke Mijnstreek zoveel raakvlakken zijn, is het van belang om de aanpak voor personen met verward gedrag in samenhang met deze onderwerpen op te pakken. Bouwsteen 1: Inbreng van mensen met verward gedrag en hun omgeving. Ook op de schaal van de Westelijke Mijnstreek moet de inbreng van zorgafnemers en hun omgeving gewaarborgd worden. Binnen de nieuwe samenwerkingsstructuur worden deze mensen zo ondersteund, dat zij zoveel mogelijk zelf inzicht krijgen in hun situatie en gezamenlijk met de ondersteuning een plan van aanpak opstellen. Bouwsteen 3: Vroegtijdige signalering. Binnen de Westelijke Mijnstreek zijn er naast de lokale plekken binnen de gemeente, een aantal regionale signaleringsplekken, zoals de dagopvang en inloopvoorzieningen GGZ. Hier blijkt dat het lokale veld gedrag verward gedrag herkent soms niet als zodanig herkend of er geen actie wordt ondernomen wanneer een traject stagneert of er geen contact mogelijk is. Dit heeft tot gevolg dat casuïstiek niet altijd op tijd wordt opgeschaald. Dit knelpunt komt naar voren in de analyse van een aantal situaties waarin het Veiligheidshuis betrokken is. Vaak is bij complexe casuïstiek al eerder hulp ingezet of bemoeienis geweest door het lokale veld. Toch komen de casussen pas bij een escalatie bij de politie of het Veiligheidshuis terecht. Bouwsteen 5: beoordeling en risico-taxatie. In het geval van een crisis of acute hulpvraag wordt in veel gevallen via de meldkamer een politiepatrouille aangestuurd. Dit heeft als gevolg dat er binnen de politie veel informatie bekend is over personen met verward gedrag. Verbetering is nodig in het borgen en delen van die informatie met relevante ondersteuningspartners. Onderzocht moet worden welke mogelijkheden er zijn om deze bestaande informatie volledig te benutten, door dit bijvoorbeeld te delen in het wijkteam. Op landelijk niveau wordt er gewerkt aan een eenduidig proces wat lokaal gebruikt kan gaan worden. Vanuit de Huisartsenpost (bereikbaar tussen 17 uur en 8 uur) komt het signaal dat een persoon met verward gedrag regelmatig op de huisartsenpost moet wachten op een beoordeling. De huisartsenpost geeft aan zij het niet wenselijk vindt dat de beoordeling plaatsvindt bij de huisartsenpost. Als de situatie daar escaleert, dan zijn er veiligheidsrisico s voor personeel en andere patiënten. Daarnaast geeft de huisartsenpost aan dat als iemand rustig is, de politie niet altijd blijft tot het moment dat de crisisdienst bij de huisartsenpost is. Als de situatie dan toch escaleert, dan zijn er geen mensen betrokken die de veiligheid kunnen borgen. Binnen de Westelijke Mijnstreek bestaat er maatschappelijke opvang waar personen met verward gedrag die geen IBS hebben gekregen of niet in een GGZ instelling thuis horen kunnen worden opgevangen (calamiteitenbed). Bij deze plek is er sprake van nachtbewaking, maar het is geen beveiligde plek. (zie: schaalgrootte Zuid-Limburg voor verdere uitwerking rondom beveiligde plek; cooling down kamer). 11

12 Bouwsteen 6: toeleiding. Om op een goede manier toe te leiden, is een duidelijke samenwerkingsstructuur noodzakelijk. Dan is voor betrokkenen duidelijk bij welke signalen ze bij wie aan kunnen kloppen. Voor de doelgroep personen met verward gedrag is dit een complexe vraag. Er zijn vaak meerdere partijen betrokken en problematiek is, vooral in de beginfase, lastig te duiden. In de Westelijke Mijnstreek zijn er verschillende structuren die niet allemaal even goed op elkaar zijn aangesloten (onder andere de keten vanuit Veiligheid en de keten vanuit Opvang). Daarom is het van belang om bij de inrichting van de toegang en ketensamenwerking duidelijk aan te wijzen wie welke verantwoordelijkheid heeft. Binnen de Westelijke Mijnstreek zullen de gemeenten, in samenwerking met het Veiligheidshuis Westelijke Mijnstreek, regie voeren op het inrichten en verder implementeren van deze samenwerkingsstructuur. Dat zal gebeuren in nauwe afstemming met de bestaande overleggen (vangnet, voordeursoverleg). Daarbij zal kritisch worden gekeken naar mogelijke overlap. Bemoeizorg is voor goede toeleiding essentieel, omdat deze er voor zorgt dat personen met verward gedrag die niet ontvankelijk zijn voor ondersteuning of zorg worden toegeleid naar de zorgpartners. Binnen de Westelijke Mijnstreek is de GGD via het vangnet verantwoordelijk voor de uitvoering van bemoeizorg. Uit de interviews komt naar voren dat vooral een outreachende benadering (daadwerkelijk de straat op en op mensen af) van belang wordt geacht in deze inzet. Uit een inventarisatie onder de partners is naar voren gekomen dat er behoefte is aan meer expertise op het gebied van GGZ binnen de bemoeizorg. Deze behoefte bestaat ook voor het vangnetteam in Maastricht Heuvelland. Daarom wordt samen met Maastricht onderzocht in hoeverre het mogelijk is het vangnetteam uit te breiden met GGZexpertise, middels de aanvraag van provinciale subsidie. Bouwsteen 8: Passende ondersteuning, zorg en straf. Rondom de doelgroep is er veel zorgaanbod, zoals de Maatschappelijke Opvang, Beschermd Wonen en lokale voorzieningen. Het aanbod van deze initiatieven lijkt niet altijd voldoende op elkaar aangesloten. Bij de ondersteuning voor personen met verward gedrag is een woning of opvang van groot belang. Dakloosheid moet waar dit mogelijk is voorkomen worden, met dit doel moeten de verschillende zorgaanbieders samenwerken. In de Westelijke Mijnstreek zijn er een aantal mensen die vanwege hun gedrag de toegang tot bepaalde ondersteuning, bijvoorbeeld de maatschappelijke opvang, is ontzegd. Daar is meestal een lang traject aan vooraf gegaan. Voor deze doelgroep met complexe problematiek is vaak geen passende ondersteuning omdat het reguliere aanbod niet voldoet. Ook is de vraag gesteld of er voor bewoners die niet regulier gehuisvest kunnen worden, voldoende passende huisvestingsmogelijkheden bestaan. Dit moet nader onderzocht worden. Bouwsteen 9: Informatievoorziening. Noodzakelijk is duidelijke informatie over de samenwerkingsstructuur. Op deze manier weten professionals wat te doen, zowel bij een crisis als bij vroegtijdige signalering. Daarbij geldt ook dat medewerkers goed weten wat te doen als ze door een persoon met verward gedrag te maken hebben met agressie. Wanneer een persoon met verward gedrag in een crisis de huisartsenpost bezoekt is de informatieuitwisseling tussen de huisartsenpost en de eigen huisarts van de patiënt goed geborgd. In deze gevallen vindt er namelijk altijd achteraf een digitale terugkoppeling plaats van de huisartsenpost naar de huisarts. Dit geldt niet als desbetreffende persoon geen eigen huisarts heeft, dan wordt aan niemand een terugkoppeling gegeven. 12

13 Acties - Formuleren van een heldere samenwerkingsstructuur, waarin de keten van taken en verantwoordelijkheden goed omschreven staat. Ook moet duidelijk worden op welke momenten en naar wie moet worden doorgeleid. - Informatievoorziening over deze nieuwe samenwerkingsstructuur naar alle betrokken partners. - Gemeenten geven samen de aansluiting op de samenwerkingsstructuur vorm. - Onderzoeken of GGZ-deskundigheid ingezet kan worden binnen de bemoeizorg (in samenwerking met de regio Maastricht / Heuvelland). - Onderzoeken van mogelijke hiaten in het ondersteuningsaanbod. Met name aandacht voor de zware doelgroep die niet past binnen het reguliere aanbod en huisvesting voor mensen die niet regulier gehuisvest kunnen worden. - Maken afspraken over informatiedeling rondom signalen en meldingen van de politie. 13

14 Zuid-Limburg Schets huidige situatie Binnen de regio Zuid-Limburg zijn er diverse samenwerkingsverbanden en organisaties die raakvlakken hebben met de aanpak voor personen met verward gedrag. Ook is door een groot aantal partners in de Maatschappelijke Zorg uit Zuid-Limburg nagedacht over een visie op de aanpak voor personen met verward gedrag. Dit heeft geresulteerd in een rapport over de aanpak verwarde personen opgesteld vanuit de Maatschappelijke Zorg. De subregio s in Zuid-Limburg onderschrijven deze visie op verschillende onderdelen. De Westelijke Mijnstreek heeft er voor gekozen om deze visie als één van de onderliggende bronnen te gebruiken om het eigen plan van aanpak uit te werken. Aspecten uit dit genoemde rapport komen terug in dit plan van aanpak. Binnen de regio Zuid-Limburg wordt er nauw afgestemd over de plannen van aanpak en de huidige samenwerking. Bouwsteen 1: Inbreng van mensen met verward gedrag en hun omgeving. Een deel van de organisaties die ondersteuning en zorg bieden aan personen met verward gedrag, werken op Zuid-Limburgse schaal. De cliëntenorganisaties van deze instelling worden betrokken als sparringpartner in de planvorming. Daarnaast is de bouwsteen geborgd vanwege de gehanteerde methodieken in de maatschappelijke zorg: een persoonsgerichte, individuele maatwerkaanpak, herstelgericht werken en het werken met ervaringsdeskundigen. Het huis van de zorg speelt hierin een belangrijke rol. De cliëntorganisaties benadrukken het belang van de inzet van de crisiskaart. Hierop geeft een persoon die potentieel verward gedrag kan gaan vertonen, een beeld van vroege signalen en wat te doen in een dergelijke situatie. Deze informatie draagt de persoon dan bij zich (de crisiskaart) en is mogelijk in het bezit van een betrokken hulpverlenende instantie. Deze kaarten worden vaak samen met ervaringsdeskundigen ingevuld. In Zuid-Limburg worden crisiskaarten nog niet veelvuldig gebruikt. Daarom willen we deze mogelijkheid beter onderzoeken. Bouwsteen 4: Melding. Wanneer er sprake is van een crisissituatie, dan geldt de meldkamer (112) als centrale plek om te melden. Ook voor minder urgente zaken is het noodzakelijk dat mensen kunnen melden en dat signalen snel op de juiste plek terecht komen. De GGD Zuid-Limburg heeft een meldpunt voor mensen in een zorgwekkende situatie. Deze inzet van dit meldpunt is gefinancierd middels de reguliere afspraken en is tijdens kantoortijden bereikbaar. Binnen dit meldpunt heeft de GGD de verantwoordelijkheid dat meldingen lokaal bij de juiste partner terecht komen. Het is belangrijk dat er bij dit meldpunt ook kennis is over personen (of dat dit opgevraagd kan worden) zodat meldingen verrijkt kunnen worden en de ondersteuning toegespitst kan worden op de persoon en de situatie. Bouwsteen 5 en 6: Processen rondom een crisisbeoordeling en de crisis. In het geval van een crisissituatie waarbij er sprake is van acute psychiatrie, heeft de GGZ een taak in de crisisopvang. In de acute gevallen of in de gevallen waarin er strafrechtelijke mogelijkheden zijn, is het vervolgtraject vaak geen probleem. Het convenant tussen de GGZ en de politie, waardoor de politie de crisisdienst ook direct kan benaderen, is zowel voor politie, GGZ en patiënt een verbetering. Wanneer een persoon echter niet verward genoeg is voor een inbewaringstelling (IBS), dan is het volgens politie en maatschappelijke zorgpartners lastig om deze persoon de geschikte ondersteuning te bieden. In deze gevallen brengt de politie een persoon vaak weer terug naar huis zonder te weten of dit daadwerkelijk veilig is en of de persoon de benodigde hulp zal ontvangen. De GGZ zou hierin kunnen bijdragen door een breder advies te geven en over te dragen aan een zorgpartner. Hier zou mogelijk een extra taak liggen voor de GGZ, door (net zoals de huisartsenpost) melding te doen bij de betrokken huisarts. Op deze manier verbetert de communicatie rondom de cliëntondersteuning. 14

15 De huisartsen geven aan dat bij het doorverwijzen van een eigen patiënt tijdens kantooruren de terugkoppeling van de GGZ altijd plaats vindt. Deze terugkoppeling kan worden uitgebreid naar patiënten die buiten kantooruren doorverwezen worden. Naast het verbeteren van de beoordeling en waar mogelijk een breder advies van de GGZ, lijkt er ook een hiaat te zijn in de opvangmogelijkheden voor de groep waarin een gedwongen opname niet mogelijk is, maar waarvoor wel ondersteuning nodig is. De verwachting is dat het calamiteitenbed binnen de Maatschappelijke Opvang in de meeste gevallen afdoende is, maar niet wanneer er behoefte is aan een beveiligde opvangplek. Ook de maatschappelijke zorgpartners noemen dit onderwerp in hun plan van aanpak en stellen dat er een opvanglocatie moet komen waar personen met verward gedrag tijdelijk opgevangen kunnen worden. Parkstad heeft het initiatief genomen voor het opzetten van een pilot rondom cooling downkamers waar personen met verward gedrag in een veilige omgeving weer tot rust kunnen komen. Deze pilot wordt uitgewerkt op Zuid-Limburgse schaal. Bij ZonMw wordt een gezamenlijke aanvraag gedaan voor subsidie voor deze pilot. Binnen de Westelijke Mijnstreek heeft de GGZ-instelling een crisiskamer gecreëerd binnen de gesloten afdeling. Deze (beveiligde) crisiskamer kan als ambulante beoordelingsplek gebruikt worden in het kader van het convenant verwarde personen. De politie kan (na overleg tussen de Operationeel Coördinator en achterwacht psychiater) een patiënt in het kader van het convenant in deze kamer laten beoordelen door de psychiater van de crisisdienst. De uitrusting van deze locatie laat te wensen over en de GGZinstelling zou hier graag andere mogelijkheden ontwikkelen, bijvoorbeeld een witte cel. Financiering van deze voorziening valt onder de zorgverzekeringswet. Tijdens kantooruren is de eigen huisarts voor personen met verward gedrag de eerste formele zorg. Bij bijna alle huisartsen is de GGZ-expertise binnen de praktijk gewaarborgd door de beschikbaarheid van een praktijkondersteuner GGZ. Buiten kantoortijden is de Huisartsenpost bereikbaar en veel van de meldingen voor de crisisdienst komen via de huisartsenpost binnen. Bij de huisartsenpost is echter geen GGZ-expertise beschikbaar. In het convenant tussen politie en GGZ is om deze reden afgesproken dat er telefonisch contact gezocht kan worden met de GGZ voor een eerste indicatie. Wanneer de GGZ hierop het advies geeft de patiënt naar de Huisartsenpost te brengen voor een consult blijkt vervolgens dat veel meldingen door de Huisartsenpost snel naar de crisisdienst worden doorgezet. De Huisartsenpost geeft hierover aan dat de verantwoordelijkheid van de huisarts is om somatiek uit te sluiten. Het kan voorkomen dat de crisisdienst terug verwijst naar de Huisartsenpost, om de cliënt eerst te zien. Ook de huisartsen geven aan dat de GGZ regelmatig patiënten terugverwijst. De verwachtingen van de huisartsen, Huisartsenpost en crisisdienst over elkaars mogelijkheden en taken lijken niet volledig te kloppen. In dit proces is verbetering mogelijk, wellicht door een consultatiefunctie van GGZ op de huisartsenpost. Bouwsteen 9: informatievoorziening. In de handreiking Gegevensuitwisseling in de bemoeizorg staan al duidelijke richtlijnen over in welke situaties het mogelijk is informatie uit te wisselen. Naast deze handreiking zijn samenwerkingsafspraken nodig tussen partijen. Onder elk overleg hoort een convenant te liggen waarbij ook ingegaan wordt op het uitwisselen van informatie en de privacy. Idee is om hiervoor een stuk op te stellen dat bij de verschillende overleggen gebruikt kan worden. Voor elke overleg waar informatie wordt uitgewisseld komt hierbij een apart voorblad waarin het convenant op dat overleg wordt toegespitst. Hierbij kan gebruik gemaakt worden van het privacy-convenant dat is ontwikkeld door het Veiligheidshuis Parkstad. Kanttekening is hierbij dat BIG geregistreerden een eigen verantwoordelijkheid houden voor het delen van patiëntinformatie. De controle hierop wordt steeds strikter. Het blijft van belang om zo minimaal mogelijk informatie te delen om toch tot samenwerking te komen. Bij dit punt is het van belang om goede verwachtingen te hebben van elkaars mogelijkheden. 15

16 Zorg voor onverzekerden: De aanpak van de problematiek van de onverzekerden voor de zorgverzekeringswet wordt nu door gemeenten opgepakt. Dat is een resultaat van de acties die het Aanjaagteam voor mensen met verward gedrag heeft gestart. In trefwoorden geldt de volgende werkwijze: - Een zorgaanbieder die ondersteuning levert aan een onverzekerde kan gebruik maken van een nieuwe subsidieregeling, die op korte termijn van kracht wordt (datum is nog niet bekend). - De GGD ontvangt bericht van de aanbieder als er op die manier ondersteuning wordt geleverd. - De GGD neemt hierover contact op met de gemeente waar de patiënt verblijft. - De gemeente is dan verantwoordelijk voor vervolgzorg, een briefadres en het in verzekering brengen van deze persoon. De inzet van de GGD en de gemeente valt binnen het reguliere proces. Daarbij is monitoring noodzakelijk om te zien of het aantal casussen bij de GGD hierdoor toeneemt. De GGZ geeft verder aan dat er een knelpunt ligt in de financiering van zorg voor onverzekerden / mensen zonder huisarts, die ingezet wordt in crisissituaties. Bij een crisis wordt eerst hulp ingezet en achteraf wordt het pas bekend als iemand geen huisarts heeft. Er is echter wel een verwijzing van een huisarts nodig voor financiering dus in veel gevallen wordt deze ondersteuning niet gefinancierd. Dit geldt alleen bij inzet tijdens kantoortijden; bij betrokkenheid buiten kantoortijden geeft de huisartsenpost een verwijzing af. Acties - Duidelijke afspraken rondom het delen van informatie. - Communicatie over de plek waar burgers hun zorgen kunnen melden (meldpunt GGD). - Pilot en subsidieaanvraag rondom een cooling down kamer. Trekker hiervan is Parkstad. - Afspraken maken met de GGZ instellingen en de verwijzers (politie, huisartsen) over de adviesmogelijkheden wanneer een IBS niet aan de orde is en de inzet van de crisisdienst, aansluitend op het bestaande convenant. - Onderzoeken of het mogelijk is om GGZ-expertise te borgen in de huisartsenpost. - Monitoring van het proces rondom zorg voor onverzekerden. - Onderzoeken mogelijkheid bredere implementatie crisiskaart en training van ervaringsdeskundigen. 16

17 Limburg Schets huidige situatie In Nederland zijn er zes regio s die zich verdiepen in de aanpak van personen met verward gedrag. Als leidraad worden de bouwstenen gebruikt die het aanjaagteam personen met verward gedrag heeft opgesteld. Daarnaast wordt bij de vormgeving van een sluitende en passende aanpak steeds gekeken naar de regionale context. Het schakelteam van de ministeries van VWS en VenJ en de VNG ondersteunt deze zes verdiepingsregio s en wil graag leren van alle initiatieven en activiteiten die in deze regio s al plaatsvinden. Bekeken wordt ook hoe de bouwstenen, die als handvatten zijn opgesteld, in de praktijk werken en of ze nog aanscherping nodig hebben. Het strategisch bestuurlijk overleg functioneert hier voor personen met verward gedrag als regionaal aanjaagteam, onder leiding van burgemeester Gilissen van de gemeente Venray en de wethouder welzijn & zorg van de gemeente Heerlen, dhr. Van Zutphen. Betrokken partners hierbij zijn onder meer gemeenten (burgemeesters en wethouders), ervaringsdeskundigen, Openbaar Ministerie, zorginstellingen, ambulancezorg (twee aanbieders) en de GGD. Binnen de verdiepingsregio Limburg is vanaf medio november een projectleider aangesteld. Deze projectleider richt zich op samenhang in de lokale aanpakken en verzorgt in dit kader ook een conferentie voor uitwisseling op provinciale schaal. Op de Limburgse schaal worden meerdere bouwstenen zoals beschreven door het aanjaagteam personen met verward gedrag opgepakt. Hierbij kan er aangesloten worden bij de verschillende initiatieven en aanpakken die al lopen. Op een aantal bouwstenen (zie de schematische weergave op pagina 5 zien we specifiek samenwerkingsmogelijkheden op provinciale schaal. Deze worden onderstaand toegelicht. Bouwsteen 1: inbreng van mensen met verward gedrag en hun omgeving. Het voorstel is om bij de provinciale conferentie ook de cliëntorganisaties te betrekken. Het landelijke aanjaagteam benadrukt het belang van het betrekken van mensen van verward gedrag zelf bij het formuleren van de aanpak. Het werken met crisiskaarten, welke onder begeleiding wordt opgesteld door de patiënt, zorgt ervoor dat de patiënt invloed heeft op de ondersteuning en opvang die hij ontvangt wanneer hij in crisis is of wanneer deze aanstaande is. Daarnaast maakt het mogelijk om vroege signalen (die per persoon verschillend kunnen zijn) vroeg op te vangen en hierover vooraf in gesprek te gaan. Bouwsteen 4: melding. Binnen Limburg is er sinds kort één centrale meldkamer voor het alarmnummer 112. Dit betekent dat mogelijke afspraken over de melding bij de meldkamer op provinciaal niveau gemaakt moeten worden. De acute meldingen komen op dit moment 24/7 binnen bij de meldkamer van de politie en worden afgedaan in de vorm van noodhulp. Op dit niveau kunnen verschillende verbeteringen worden gedaan, bijvoorbeeld door de aanwezigheid van een medewerker met GGZexpertise op de meldkamer. In het geval van een melding over een persoon met verward gedrag heeft deze medewerker kennis en kunde om de juiste vragen te stellen, waardoor de inschatting van de situatie zal verbeteren, hierdoor zal ook de aanpak verbeteren. Daarnaast kan deze medewerker met GGZ-expertise ook schakelen met het Veiligheidshuis om te achterhalen of de persoon met verward gedrag al bekend is bij een zorgaanbieder en zo de toeleiding verbeteren. Door de aanwezigheid van een medewerker met GGZ-expertise vindt de triage integraal plaats. Een alternatief voor het toevoegen van expertise aan de meldkamer zou zijn om de huidige medewerkers van psychiatrische kennis te voorzien 17

18 middels deskundigheidsbevordering / een triage-instrument. De provinciale werkgroep neemt dit onderwerp mee in haar plannen. Op provinciale schaal is er overleg tussen OM, politie en de GGZ-partners om tot een meer persoonsgerichte aanpak te komen voor verwarde personen die in contact komen met het strafrecht. Bouwsteen 7: passend vervoer. De landelijke politie heeft aangegeven in de loop van 2017 te stoppen met het vervoer van personen met verward gedrag die geen strafbare feiten hebben gepleegd en/of niet gevaarlijk zijn. Daarnaast geeft de GGZ als aandachtspunt over vervoer van personen met verward gedrag, dat zij ritten kunnen inplannen bij de ambulance in geval van IBS en RM. Bij dit vervoer is GGZexpertise echter niet betrokken en daarnaast is er niet altijd vervoer beschikbaar. Op provinciale schaal is onlangs een werkgroep gestart die (ter nadere uitwerking van het convenant overdracht verwarde personen) een voorstel uitwerkt om te komen tot passend vervoer voor personen met verward gedrag. In de provincie Limburg zijn twee ambulancediensten actief, in Noord en Midden Limburg moeten afspraken gemaakt worden met AmbulanceZorg en in Zuid-Limburg met de ambulancedienst van de GGD (RAV). Ook landelijk loopt er op dit thema een werkgroep. Het streven van de landelijke werkgroep is om eind 2017 een kadergevend advies te geven dat lokaal kan worden ingezet. De Limburgse doelstelling is om de uitwerking hiervan in 2017 te realiseren. Acties - Aansluiten bij de provinciale afspraken over vervoer en deze in Zuid-Limburg afstemmen met de regionale partners. - Afstemmen met de provinciale projectleider over participatie van de cliëntenorganisaties bij de provinciale conferentie. - Verkennen met de regio rondom wensen over samenwerking in de meldkamer. Afstemmen met de provinciale projectleider over mogelijke procesafspraken met de meldkamer 18

19 Landelijk a. Financiering Het kabinet stelt per jaar 30 miljoen ter beschikking ter ondersteuning van de aanpak personen met verward gedrag. Een groot deel hiervan is gereserveerd voor het ZonMw-programma. Vanuit dit programma is het onder andere mogelijk om als lokaal en regionaal samenwerkingsverband financiële ondersteuning te vragen voor het realiseren van een lokale sluitende aanpak van zorg, ondersteuning en veiligheid voor mensen met verward gedrag en hun omgeving. Per jaar is er 6 miljoen toegevoegd aan het premiekader ambulancezorg om passend vervoer voor de doelgroep mogelijk te maken. Jaarlijks is 12 miljoen beschikbaar voor de subsidieregeling onverzekerden. Ten slotte is er 2 miljoen per jaar beschikbaar voor onder andere de uitvoeringskosten van het Schakelteam en voor de ontwikkeling van een landelijk kwaliteitskader vervoer. b. Analyse aanjaagteam personen met verward gedrag Het landelijke aanjaagteam heeft in haar rapportages een analyse gemaakt over de stand van zaken in de aanpak in Nederland. Zij geven hierbij ook een overzicht van de maatschappelijke effecten en resultaten van een sluitende aanpak voor personen met verward gedrag 5. Als belangrijkste pijlers voor een beter resultaat (output) noemt het aanjaagteam het centraal stellen van de leefwereld van de persoon met verward gedrag en aandacht voor preventie waarbij er op het gebied van preventie en toegang ketenbreed samengewerkt wordt. Deze pijlers dragen volgens het aanjaagteam bij aan het behalen van verschillende maatschappelijke effecten (outcome): - Hogere kwaliteit van leven van personen met verward gedrag en hun omgeving. - Lagere zorgkosten. - Minder overlast door onveiligheid. - Lagere maatschappelijke kosten op andere levensgebieden, zoals Werk en Inkomen, huisvesting, participatie, enz. Het aanjaagteam ziet dat in Nederland veel gemeenten actief aan de slag zijn met een aanpak, maar dat er een aantal dieperliggende, fundamentele problemen zijn die een sluitende aanpak voor personen met verward gedrag in de weg staan. Deze zijn: - De systeemwereld is leidend in plaats van de leefwereld. - Eigenaarschap en (bestuurlijke) verantwoordelijkheid zijn onduidelijk. - Er is sprake van een systeembreuk tussen ondersteuning, zorg en veiligheid. - Er is sprake van verkokering in wet- en regelgeving en financieringssystematiek. - Het nieuwe zorglandschap is complexer geworden. - Overall regie op zorg- en ondersteuningsinfrastructuur ontbreekt - Risico- en regelreflex. - Te veel nadruk op de achterkant, in plaats van op vroegsignalering en preventie. - Complexiteit van en acceptatie door de maatschappij. c. Wet verplichte GGZ Het wetsvoorstel verplichte GGZ ligt momenteel bij de Tweede Kamer. De Wet verplichte GGZ zal, naast gedwongen opname, een verplichte behandeling van mensen met ernstige psychische problemen 5 Uit: Samen verder doorpakken, tweede tussenrapportage Aanjaagteam Personen met verward gedrag, juli

20 mogelijk maken. Deze gedwongen behandeling kan ook bij de cliënt thuis plaatsvinden. De Wet verplichte GGZ zal het ook mogelijk maken om mensen met psychische problemen al in een eerder stadium gedwongen te behandelen. Terwijl nu nog gewacht moet worden tot een situatie zo ernstig is dat risico op escalatie alleen door gedwongen opname weggenomen kunnen worden. Met de wet verplichte GGZ kan in crisissituaties gestart worden met behandelen voordat een maatregel is afgegeven. Cruciaal in dit wetsvoorstel is een betere samenwerking tussen de GGZ, hulpverleners, gemeenten, politie en Openbaar Ministerie. Daarnaast krijgt ook de familie een sterkere rol; door hen te betrekken bij het opstellen van het zorgplan. In de aanscherping van de Wet verplichte GGZ komen verder de volgende onderwerpen naar voren: - Time out-procedure 6. - Positie en betrokkenheid familie: deze kan, zo gewenst anoniem, gegevens aanleveren aan de rechter voor de aanvraag voor verplichte ondersteuning. - Gegevensuitwisseling: Het wetsvoorstel verduidelijkt welke informatie tussen welke partijen wanneer uitgewisseld mag worden. Dan gaat het bijvoorbeeld om informatie van de GGZ naar justitie en omgekeerd. - Rol Openbaar Ministerie: deze krijgt een centrale rol in het aanvragen van verplichte ondersteuning bij de rechter, mede voor het waarborgen van de maatschappelijke veiligheid. d. Samenwerkingsagenda Zorgverzekeraars Nederland en VNG Zorgverzekeraars Nederland (ZN) en de VNG maken een samenwerkingsagenda die zorgverzekeraars en gemeenten gaat ondersteunen om regionaal en landelijk effectiever samen te werken aan de zorg en ondersteuning voor mensen in de wijk. Deze samenwerkingsagenda wordt in 2016 uitgewerkt. Het is niet haalbaar om negen zorgverzekeraars en 390 gemeenten allemaal aparte, individuele samenwerkingsafspraken te laten maken. De ZN en VNG willen daarom drie onderwerpen in regionale samenwerkingsverbanden ondersteunen: - Ondersteuning in de wijk: de samenwerking tussen zorgverzekeraars, zorgaanbieders en gemeenten om de brede en integrale verbinding van het medische en het sociale domein in de wijk regionaal/lokaal in te vullen. - GGZ-keten: ondersteuning van de GGZ-keten om een overgang tussen de stelsels soepel te laten verlopen zodat er sprake is van continuïteit in de zorg/ondersteuning. - Preventie: de afzonderlijke preventieprogramma s van zorgverzekeraars en gemeenten organisatorisch en/of financieel meer in samenhang brengen. 6 Deze kan bestaan uit een observatiemaatregel of het bieden van verplichte zorg. Een observatiemaatregel gaat mogelijk maken om iemand drie dagen te observeren en tegelijk dossieronderzoek te doen en de familie/naasten te raadplegen wanneer er een zeer sterk vermoeden bestaat dat iemand een ernstige psychische stoornis heeft en er ook een vermoeden is dat daardoor gevaar voor de persoon zelf of zijn omgeving bestaat. Daarnaast is het mogelijk dat er voorafgaand aan een crisismaatregel achttien uur verplichte zorg kan worden verleend. Het gaat hier om gevallen waarin redelijkerwijs vaststaat dat er een crisismaatregel zal worden getroffen, maar waar het nemen van de maatregel zelf nog tijd in beslag neemt. In afwachting van de komst van die maatregel kan het al nodig zijn betrokkene in zijn vrijheid te beperken of medicatie toe te dienen om hem te kalmeren en de situatie weer beheersbaar te maken. Op de time-outprocedure is er vanuit belangenorganisaties veel kritiek gekomen. 20

21 Bijlage 1: Duiding bouwstenen Bouwsteen 1. Inbreng mensen met verward gedrag en omgeving: Om echt te werken vanuit de leefwereld van mensen met verward gedrag is het belangrijk hun inbreng te borgen. De persoon beslist zelf mee over welke aanpak hij nodig heeft en stemt hiermee in. De inbreng van mensen met ervaring met verwardheid in de uitvoering en het beleid is structureel geborgd. Bouwsteen 2. Preventie en levensstructuur Om goed te kunnen herstellen en te voorkomen dat een (psychische) crisis erger wordt, is voldoende aandacht voor het dagelijkse leven en een stabiele levensstructuur nodig. Bouwsteen 3. Vroegtijdige signalering Door gezamenlijk signalen vroegtijdig te herkennen, kan er direct doorgepakt worden. Rekening houdend met de balans tussen het belang van de samenleving en het individuele belang. Belangrijk daarbij is de mogelijkheid om dag en nacht signalen te kunnen melden en op te kunnen volgen. Bouwsteen 4. Melding Door in de (politie) meldkamer al alert te zijn op verwardheid en te beschikken over deskundigheid op dit terrein, kan meteen de juiste professional ingeschakeld worden. Bouwsteen 5. Beoordeling en risicotaxatie Mensen met verward gedrag kunnen dag en nacht integraal beoordeeld en opgevangen worden en er is een goede verbinding tussen zorg- en veiligheidsprofessionals. Bouwsteen 6. Toeleiding Personen met verward gedrag worden toegeleid naar begeleiding, ondersteuning of zorg die past bij hen. Er is gedeeld inzicht in beschikbaarheid hiervan en de (financiële) drempels zijn zo laag mogelijk. Bouwsteen 7. Passend vervoer Er is passend vervoer beschikbaar om een persoon met verward gedrag van of naar een geschikte beoordelings- of behandelingslocatie te rijden. Bouwsteen 8. Passende ondersteuning, zorg en straf De persoon met verward gedrag krijgt een passende combinatie van ondersteuning, zorg of straf. Deze is 24/7 beschikbaar. De ondersteuning of zorg sluit aan bij zijn persoonlijke situatie. Daarbij is aandacht voor de continuïteit daarvan, ook in het geval van een strafrechtelijk traject. Bouwsteen 9. Informatievoorziening Om verward gedrag tijdig te herkennen en passende ondersteuning te bieden, is het van belang op het juiste moment over de juiste informatie te beschikken en deze zorgvuldig te kunnen delen. 21