Notitie Toelichting bij voorstel Raadsconsultatie omtrent Compensatie en Verevening

Transcriptie

1 Notitie Toelichting bij voorstel Raadsconsultatie omtrent Compensatie en Verevening Inhoud 1. aanleiding 2. wat is compensatie en hoe werkt het 3. wat is verevening en hoe werkt het 4. de gemeentelijke structuurvisie Apeldoorn Buitenstad 5. de provinciale omgevingsvisie 6. wat zijn aandachtspunten bij het opstellen van een uitwerkingskader 1. Aanleiding Aanleiding In onze Structuurvisie Buitenstad van 2013 is een aantal uitgangspunten vastgelegd over hoe we om willen gaan met de groene kwaliteiten van onze Buitenstad. Compensatie en verevening zijn instrumenten die ingezet worden om het groen van stad, dorp en buitengebied op peil te houden. De wijze waarop ze toegepast kunnen worden, is afhankelijk van de provinciale kaders (Omgevingsvisie). In het najaar van 2014 is de nieuwe Omgevingsvisie van de provincie vastgesteld. Daarin is een aantal ruimtelijke kaders gewijzigd, die van invloed zijn op hoe we als Apeldoorn de instrumenten compensatie en verevening kunnen toepassen. Dat vraagt dus om een nieuwe/geactualiseerde uitwerking. Belang Voor groene inpassing van ruimtelijke ontwikkelingen zijn onze Landschapskookboeken van groot belang. Maar in gebieden waar al natuur is of die bedoeld zijn als specifieke groene ontwikkelingszones (zoals aangegeven in de provinciale Omgevingsvisie) is meer nodig dan alleen inpassing: in dat geval kan compensatie of verevening een rol spelen. Deze instrumenten zijn bedoeld om de aanwezige groene waarden te behouden, te vervangen of te versterken. Centrale vraag De vraag is op welke wijze we uitwerking willen geven aan de instrumenten compensatie en verevening. - willen we compensatie blijven toepassen op lokale natuurbestemmingen dan moeten we dat in een uitvoeringskader vastleggen - willen we verevening ad-hoc of toepassen of willen we hier ook een generiek kader voor vastleggen - welke criteria willen we daarbij hanteren

2 2. Wat is compensatie en hoe werkt het Compensatie: dit is aan de orde als er een bestemming bos of natuur moet verdwijnen. Om het aandeel van bos/natuur niet verder terug te doen lopen kan vereist worden dat de bestemming bos of natuur elders wordt teruggebracht. Compensatie is dus aan de orde op het moment dat er sprake is van een bestemmingsplanwijziging die er voor zorgt dat er ergens een bestemming natuur of bos verdwijnt. Tot recent was de compensatieverplichting gebaseerd op de provinciale richtlijn natuur en boscompensatie (1998). Er golden daarbij de uitgangspunten: - aantasting van de oppervlakte en kwaliteit van bos of natuur is niet acceptabel - er moet een duidelijke reden zijn van de reden waarom de ontwikkeling gebonden is aan die specifieke locatie waarvoor de bestemming bos/natuur moet wijken - bos dient in principe vervangen te worden door bos, natuur door natuur - in principe moet de compensatie fysiek plaats vinden - in uitzonderingsgevallen kan de compensatie (deels) financieel plaatsvinden Aanvullend - de bestemming van het nieuwe compensatiegebied moet gelijktijd met het verdwijnen van de bestemming in een bestemmingsplan worden geregeld: hetzij in het zelfde bestemmingsplan, hetzij in een apart doch gelijktijdig vast te stellen bestemmingsplan - indien de uitvoering van compensatie niet gelijktijdig kan plaatsvinden, moet dit in een privaatrechtelijk contract worden geregeld - er geldt een extra compensatiepercentage dat afhankelijk is van de waarde/ouderdom van het stuk bos of natuur dat verdwijnt - diverse richtlijnen over de locatiekeuze van de compensatie Omdat de regels t.a.v. de gelijktijdigheid van bestemmingsvastlegging en locatiekeuze soms lastig uitvoerbaar waren, heeft de gemeente Apeldoorn in 2006 het instrument van de Groene Kluis ontwikkeld. Als compensaties niet ter plekke in het zelfde bestemmingsplan verwezenlijkt kunnen worden, kan de financiële compensatie worden opgenomen in de Groene Kluis, waarmee met voorrang nieuwe bos- of natuurbestemmingen in de Groene Mal kunnen worden gerealiseerd. Het grote voordeel van een gecombineerde inzet van zowel het ruimtelijke instrument van de Groene Mal als het financiële instrument van de Groene Kluis is dat op een structurele wijze gewerkt kan worden aan de realisatie van een duurzaam groen (lokaal) ecologisch netwerk dat aansluit op de nationale en regionale groenstructuren. Hierdoor wordt voorkomen dat kansen verloren gaan, en onder druk van tijdelijke omstandigheden compensaties op een verkeerde plaats en/of verkeerd moment worden ingezet. Intern zijn eveneens de normbedragen vastgelegd die gelden voor de financiële compensatie. In 2006 bedroegen deze 11 euro per m2 bij bestemmingen buiten de bebouwde komen en 72 euro per m2 bij bestemmingen binnen de bebouwde kom. Uitgangspunt daarbij is dat natuur en bosjes binnen de bebouwde kom ook binnen de bebouwde kom terugkomen om daarmee de groene dooradering van het stedelijk gebied te bewerkstelligen; de vervangingskosten daarvan zijn uiteraard aanzienlijk hoger dan buiten de bebouwde kom. De provinciale richtlijn is vervallen bij de vaststelling van de provinciale Omgevingsvisie De compensatienoodzaak geldt daarmee alleen nog binnen het provinciale groenblauwe netwerk (voorheen de EHS). Bij steun voor uitwerking van een lokaal kader zullen de uitgangspunten en uitwerking van de voormalige richtlijn in grote lijnen gehandhaafd worden, waarbij met nadruk de compensatieregeling via de Groene Kluis van toepassing blijft.

3 3. Wat is verevening en hoe werkt het Verevening: dit is aan de orde als een ruimtelijke ontwikkeling plaatsvindt in bepaalde delen van het buitengebied. Verevening houdt in dat tegelijk met die ruimtelijke ontwikkeling ook een versterking van de ruimtelijke kwaliteit van dat gebied plaatsvindt, op gebied van bv natuur, landschap en recreatief medegebruik (naast een goede inpassing van het initiatief op zichzelf). Verevening is dus wat anders dan compensatie. Het gaat hier niet om het (elders) vervangen van een bestemming, maar om het versterken van de ruimtelijke kwaliteit als een ruimtelijke ingreep in het buitengebied plaatsvindt in een als zodanig aangewezen Groene ontwikkelingszone. De Groene ontwikkelingszones (GO) zijn overwegend zones tussen natuurkernen in, het zgn. Gelders natuurnetwerk (GNN). GO en GNN zijn de termen die de provincie nu hanteert voor wat voorheen de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) werd genoemd. De Groene ontwikkelingszones zijn dus nog wel van belang als verbindende schakels maar in plaats van het eerdere nee tenzij beleid geldt er nu eerder een ja-mits beleid. Dat wil zeggen dat een ruimtelijke ontwikkeling in zo n zone te ondersteunen valt mits er gelijktijdig ook gewerkt wordt aan een versterking van de gewenste kernkwaliteiten van die zone. Zie voor een nadere toelichting het schema op de volgende pagina. Tegenover een ruimtelijke ontwikkeling zal er dus zicht moeten zijn op die versterking. Dat kan zijn het realiseren van arealen natuur, het aanleggen van kleine landschapselementen, maar ook het verbeteren van de recreatieve dooradering en beleefbaarheid. Tot op heden zal van geval tot geval beoordeeld moeten worden welke verevening gevraagd wordt tegenover de gewenste ontwikkeling. Er zijn elders voorbeelden bekend waar gewerkt wordt met een vereveningsbijdrage gekoppeld aan de economische meerwaarde van de ontwikkeling, of die gekoppeld wordt aan de m3 die worden gerealiseerd of aan de m2 ruimtebeslag. Enkele voorbeelden van verevening kunnen zijn: - het uitbreiden van Aggregaten Bredenoord, waarbij tegeljikertijd de Grote Wetering werd voorzien van natuuroevers en een bypass als een ecologische stapsteen - het toestaan van een oplagsruimte tbv een loonwerkersbedrijf, waarbij tegelijkertijd een bloemrijke graslandzone langs de beek werd voorzien

4 Schema: wijziging van EHS(Ecologische Hoofdstructuur) naar GNN (Gelders Natuurnetwerk) en GO (Groene ontwikkelingszone): EHS-Verbinding I. Voorheen (voor 2014): de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) bestaande uit: - kerngebieden (donkergroen) - verbindingen (lichtgroen) - verweving (olijfgroen) In alle onderdelen gold het nee, tenzij beleid NEE TENZIJ EHS-Verbinding II. Beleidswijziging olv staatssecr Bleker: - delen van (nog niet gerealiseerde) kerngebieden geschrapt - geen inzet meer voor verwevings- en verbindingsgebieden EHS-Verbinding III. Vertaling provincie naar Omgevingsvisie (2014) - aanwijzing (gereduceerde) kerngebieden - verweving en verbindingsgebieden omgezet naar Groene Ontwikkelingszones In de Groene Ontwikkelingszones geldt nu een ja, mits beleid GNN: Gelders Natuur Netwerk NEE TENZIJ GO: Groene Ontwikkelzone JA MITS IV. Invulling Groene Ontwikkelingszones Als er in deze zones ruimtelijke ontwikkelingen plaatsvinden, dan kan dat mits ze bijdragen aan de vergroening (versterking kernkwaliteiten) van de betreffende zones. Op deze manier komt de invulling van deze zones niet meer via subsidieverlening tot stand maar via gelden van derden GNN: Gelders Natuur Netwerk GO: Groene Ontwikkelzone De invulling van de Groene ontwikkelingszones is daarmee mede afhankelijk van de bijdragen vanuit (al dan niet particuliere) ruimtelijke ontwikkelingen.

5 4. De gemeentelijke Structuurvisie In de Structuurvisie is aangegeven dat we zorgvuldig omgaan met schaarse ruimte. Als strategie kiezen we daarbij dat we enerzijds inspireren op gebiedskwaliteit (bijv met behulp van de Landschapskookboeken). En anderzijds dat we investeren in kernkwaliteiten, door de kwaliteiten van het de fundamenten van de stad vast te leggen in bestemmingsplannen. Daar hoort bij dat er compensatie gevraagd wordt voor waarden die verloren gaan. Daarnaast kunnen er bijdragen gevraagd worden om Apeldoorn als geheel verder te ontwikkelen bijvoorbeeld ten behoeve van nieuwe natuur, recreatie en watersystemen. Dit is van toepassing op de ontwikkeling van het fundament van de stad. Daartoe behoren de groene uitloopgebieden en de verbindingszones daar naar toe; ofwel de Groene Mal. In het onderdeel Strategie is het volgende opgetekend: Om te beginnen wordt compensatie gevraagd voor waarden die verloren gaan. De Wro en het provinciale beleid bieden specifieke aanknopingspunten rond de Ecologische Hoofdstructuur en bos- en natuurcompensatie. Daarnaast wordt om een aanvullende bijdrage gevraagd. De middelen worden ingezet ter versterking van het landschap, gericht op een betere groenblauwe dooradering. Zoals het recreatieve wandel- en fietspadennetwerk, lokale ommetjes, klompen- en kerkenpaden, kleinschalige recreatieve voorzieningen, landschapselementen, wegbeplanting en laanstructuren, biodiversiteitsmaatregelen en cultuurhistorische landschapsrelicten.

6 5.De provinciale Omgevingsvisie In de Omgevingsvisie is het beleid ten aanzien van de gebieden die zijn aangewezen als EHS (Ecologische Hoofdstructuur) gewijzigd. Er is niet alleen gekozen voor een andere benaming (zie hieronder) maar ook voor een andere beleidsinsteek. De EHS is hernoemd naar Gelders Natuurnetwerk (GNN) en Groene ontwikkelingszones (GO), waarbij het GNN overwegend de bestaande natuurkernen zijn. Het GO omvat de gebieden die eerders als EHS-verweving of EHS-verbinding te boek stonden, dan we de uitbreiding daarvan. In de omgeving van Apeldoorn ziet deze indeling er als volgt uit: NB: GNN (donkergroen) GO (lichtgroen) Bij ingrepen in de natuurkernen (nu: GNN, Gelders natuurnetwerk) verandert het beleid niet wezenlijk en blijft een nee-tenzij beleid van toepassing. Bij ingrepen in de waardevolle omgeving van en verbindingen daartussen (nu het GO, de Groene ontwikkelingszone) verandert het wel en zijn er ontwikkelingsmogelijkheden die, afhankelijk van de aard in meer of mindere mate, moeten bijdragen aan de gewenste versterking van de kernkwaliteiten van die zones. Daartoe dient het middel van de verevening (zie hieronder). Er wordt daarbij een onderscheid gemaakt tussen uitbreiding enerzijds en nieuwsvestiging anderzijds. Ook onderscheiden wordt of het gaat om een kleinschalige of grootschalige ingreep. Dit leidt tot het volgende beslisschema.

7 In de omgevingsvisie is verder opgetekend (citaten): Nieuwe benaming: Gelders Natuurnetwerk en Groene Ontwikkelingszone Intensieve samenwerking tussen Gelderse partners heeft geleid tot een samenhangend omgevingsbeleid voor natuur en landschap aan de hand van verschillende ruimtelijke categorieën en andere instrumenten. Om de nieuwe verantwoordelijkheid van de provincie te benadrukken spreekt de provincie niet meer van een Ecologische Hoofdstructuur, maar van het Gelders Natuurnetwerk (GNN). Daaromheen ligt veel waardevol landschap dat is vervlochten met de daaraan grenzende natuurgebieden. De provincie wil het accent meer op de ontwikkelingsmogelijkheden in dit gebied leggen en noemt dit gebied in het vervolg: Groene Ontwikkelingszone (GO) Verevening bij natuur De provincie wil de Gelderse gemeenten stimuleren zoveel mogelijk gebruik te maken van het vereveningsinstrument. Het betreft vooral situaties waarbij in een bestemmingsplan rendabele ontwikkelingen mogelijk worden gemaakt en wel zodanig, dat het redelijk is van de betrokken partij een bijdrage te vragen voor de kosten van andere, onrendabele ontwikkelingen. Partijen kunnen vrijwillig daartoe overgaan door het sluiten van een privaatrechtelijke overeenkomst. Verevening is echter ook mogelijk op grond van hoofdstuk 6 van de Wet op de ruimtelijke ordening. Dit kan bv. In de vorm van een financiële bijdrage in een landschapsfonds, maar kan ook worden gekoppeld aan een concreet project. De provincie wil - zoals gezegd - gemeenten stimuleren zoveel mogelijk van dit instrument gebruik te maken en zal daarbij waar mogelijk ondersteuning bieden. Op grond van de Wro is voor een daadkrachtig vereveningsbeleid een ruimtelijke visie op gebiedsniveau nodig. Deze kan het beste worden neergelegd in een (inter)gemeentelijke structuurvisie. Bij de verdere concretisering van de vereveningsoperatie in het bestemmingsplan kan bv. worden gedacht aan het opnemen van een vereveningsparagraaf en waar nodig een voorwaardelijke verplichting.

8 6.Aandachtspunten bij opstelling van een uitwerkingskader Hoe zit het met stapeling van bijdragen? In hoeverre leidt het vragen van vereveningsbijdrage tot het stapelen van andere bijdragen. Een kort overzicht: - compensatie is alleen aan de orde als er daadwerkelijk een bestemming bos of natuur verdwijnt; - verevening is tot op heden alleen aan de orde bij de functieverandering van agrarische bedrijfslocaties; - het vab-beleid kan gezien worden als een bijzondere vorm van verevening, waarbij tevens sprake is van sloop; - het social deficiet wordt alleen toegepast bij bouwen binnen de dorpscontouren dus niet in het verdere buitengebied; - bovenwijkse afdrachten zijn altijd aan de orde en dekken alleen de standaardbijdragen t.b.v. ontsluiting, groen, water etc.. Hieruit blijkt dat stapeling in de praktijk beperkt aan de orde zal zijn; afgezien van de normale bovenwijkse afdracht, zullen combinaties niet vaak voorkomen: verevening is alleen aan de orde in het buitengebied, woningbouw met toepassing van social deficiet ter plekke van bos-/natuurbestemmingen ligt niet voor de hand, verevening en compensatie zijn nooit tegelijk aan de orde. Wat zal niet in het kader aan de orde zijn? - het algemene planologische afwegingskader; dat wijzigt niet. Alleen daar waar bij verevening daadwerkelijk bijgedragen kan worden aan versterking van de kernkwaliteiten van het gebied kan vanuit natuur/landschap eerder een positief oordeel worden gegeven dan voorheen - de wijze waarop het VAB-beleid wordt uitgevoerd; daarover zijn afspraken vastgelegd (w.o. principe-besluit om per geval niet meer dan 2 wooneenheden te hervestigen). Wel kan de verevening (de vereiste bijdrage in natura of geld) worden gewijzigd. Waar zal het kader wél uitwerking aan geven? In het beleidskader worden kaders aangegeven omtrent: - compensatie aanvullend op provinciaal beleid, daar waar het gaat om (lokale) bestemmingen bos of natuur die buiten de EHS (ofwle GNN en GO) vallen - verevening als uitwerking van provinciaal beleid, daar waar sprake is van gebieden die vallen onder de Groene Ontwikkelingzones - actualisatie van het VAB-beleid (verevening bij vrijkomende agrarische bebouwing, waarbij tevens sprake is van sloop) Welke aandachtspunten zijn er bij een uitwerking? - (a) detailleringniveau versus het ruimte bieden aan maatwerk - (b) de methodiek van verevening (op basis van geld, oppervlakte, punten?) - (c) de reikwijdte van het de toepassing van verevening

9 Ad a. detailleringniveau De detaillering van de vereveningsnoodzaak kan op wisselend niveau worden uitgewerkt. Aan de ene zijde van het spectrum kan men een lijstje met aandachtspunten voorstellen, aan de andere zijde een volledig dichtgetimmerd systeem van normering die hoort bij verschillende typen ingrepen. Ad b. methodiek De verevening wordt elders wel gekoppeld aan de economische meerwaarde, kubieke of vierkante meters van het initiatief. Een voorstel kan ook zijn dat er gewerkt wordt met een puntensysteem. Dit puntensysteem kan bijdragen aan een inzichtelijke en aantrekkelijke methode van verevening. Daarbij kunnen ook partijen (vragende partijen als de initiatiefnemers en aanbiedende partijen terreinbeheerders, eigenaren of derden die natuur of landschapselementen willen realiseren) met elkaar in contact komen. Het puntensysteem houdt in dat het initiatief uitgedrukt wordt in een aantal punten (gebaseerd op de waardetoename ten gevolge van het initiatief). Anderzijds worden aan landschappelijke maatregelen punten toegekend. Op deze wijze kan de initiatiefnemer direct zien welke prestatie verwacht wordt. Indien de initiatiefnemer niet ter plekke de punten kan realiseren die voor zijn initiatief nodig zijn dan kan hij dat ook elders binnen de groene ontwikkelzone realiseren (met medewerking van derden). Als ook dat geen optie is, kan het (resterende) aantal punten worden vertaald naar een financiële bijdrage die ten goede zal komen aan maatregelen ter versterking van de groene ontwikkelzone Ad c. reikwijdte van verevening De verevening is op basis van de provinciale Omgevingsvisie alleen van toepassing in de groene Ontwikkelingszone. Dat wil zeggen dat daarbuiten vanuit die visie geen verevening wordt gevraagd bij ontwikkelingen in het buitengebied (alleen de landschappelijke inpassing is dan van toepassing). Een overweging kan zijn dat het niet wenselijk is te meten met 2 maten in het buitengebied. De verevening zou dan steeds van toepassing kunnen verklaard in het buitengebied (zodat iedere grotere ontwikkeling bijdraagt aan de versterking van de kernkwaliteiten van de groene ontwikkelingszones en daarmee ook van het fundament van Apeldoorn.