De vaart bij s Graveland, Pieter Gerardus van Os, 1818 Geschonken aan het Rijksmuseum door het F.G. Waller Fonds

Transcriptie

1 Vermogens fondsen

2 De vaart bij s Graveland, Pieter Gerardus van Os, 1818 Geschonken aan het Rijksmuseum door het F.G. Waller Fonds F.G. Waller Fonds In 1930 benoemde F.G. Waller in zijn testament de staat tot enige erfgenaam onder voorwaarde dat het nagelaten vermogen werd beheerd onder de naam F.G. Waller Fonds. De opbrengst van het fonds moest ten goede komen aan het Rijksprentenkabinet.

3 Hoofdstuk 1II BESTUURLIJK Hoe richt je een Vermogensfonds op? Hoe regel je het toezicht, het bestuur over al die nuttige werken? Wat is de juridische aansprakelijkheid van het bestuur? Hoe bescherm je de persoonsgegevens van leden, belanghebbenden en aan de organisatie verbonden personen? En, niet onbelangrijk, hoe bescherm je het vermogen van het fonds? Veel vragen waarbij de governance structuur rondom een Vermogensfonds een belangrijke rol speelt. Deze komen aan de orde in dit hoofdstuk.

4 Curriculum Vitae Joost van Lanschot, voorzitter FIN, voorzitter SBF, bestuurslid Vereniging Rembrandt, vicevoorzitter Utrechts Universiteitsfonds Studeerde Nederlands Recht in Utrecht en behaalde een LLM aan de University of Pennsylvania. Hij is voorzitter van de FIN, de Vereniging van Fondsen in Nederland, een belangenorganisatie die ruim 330 vermogensfondsen vertegenwoordigt die goede doelen ondersteunen. Hij is voormalig directeur van het VSB-fonds, dat donaties verstrekt aan culturele en maatschappelijke instellingen. Voordien was hij partner ondernemingsrecht en bestuursvoorzitter bij advocatenkantoor Stibbe. Joost vervult een scala aan nevenfuncties.

5 Validatiestelsel vice versa Sinds enige jaren domineert het validatiestelsel de agenda van de FIN. Wat houdt dit in? Achtergrond en AVV In 2011 werd het Convenant Ruimte voor Geven gesloten tussen het Kabinet en de SBF 1 als vertegenwoordiger van de fi lantropische sector. Eén van de afspraken van dit convenant betrof de ontwikkeling van een validatiestelsel fi lantropie. Dat behelst: een stelsel van regels van goed bestuur en beheer ter verbetering van de transparantie en de kwaliteit van het toezicht in de filantropische sector. Daarbij is er ruimte voor onderscheid tussen de verschillende geledingen die deze sector kent. Sinds 2013 heeft vervolgens elk van de vier brancheorganisaties spelregels ontwikkeld voor de eigen achterban, dus voor respectievelijk de goede doelen, de vermogensfondsen en de kerken. Hierbij geldt een belangrijk verschil tussen enerzijds de goede doelen en 1 SBF is een platform dat de gemeenschappelijke belangen behartigt van vier zelfstandige brancheorganisaties: GDN Goede Doelen Nederland, brancheorganisatie van goede doelen IF Instituut Fondsenwerving, brancheorganisatie voor fondsenwervende instellingen en professionals FIN Vereniging van Fondsen in Nederland, brancheorganisatie voor vermogensfondsen CIO Interkerkelijk Contact in Overheidszaken, samenwerkingsverband van christelijke kerken en joodse gemeenschappen

6 Governance van Vermogens fondsen: niet voor watjes! en hoe deze moet worden uitgevoerd. Ideeën die helaas vaak lijden onder drie voluntary falen: particularisme, paternalisme en amateurisme (Salamon, 1987). De donor weet zogenaamd heel goed wat de beneficiant nodig heeft, ook al is de donor noch ervaringsdeskundig, noch professioneel geschoold. Het is het bestuur van de non-profit organisatie, en zeker van het vermogensfonds, dat een tegenwicht zal moeten bieden tegen de machtige donor maar tegelijkertijd de vraag van de beneficiant zal moeten temperen en vertalen naar een realistische claim binnen de missie. Dit proces van het bewaken van de missie, het opvoeden van de (dominante) financier met eigen particularistische en paternalistische doelstellingen en het voeren van een daadwerkelijke dialoog met beneficianten, waarin gezamenlijk een dienst wordt gedefinieerd, is wat de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO, 2010) vangt onder de legitimiteit van de non-profit organisatie. De organisatie is legitiem wanneer donoren, beneficianten en andere stakeholders tevreden zijn over de resultaten van de organisatie, maar ook snappen, waarom die eigenlijk per defi nitie net niet helemaal perfect zijn voor de betreffende stakeholder, maar wel optimaal voor de missie! De RMO roept non-profit organisaties op om het pad van aanpassing aan de omgeving (waaronder donoren) (survival of the fi tting), te vervangen door een meer risicovolle exercitie van het volgen van een afwijkende eigenwijze missie (survival of the fi ttest). Het zijn juist de vermogensfondsen, in meer of mindere mate bevrijd van de donor, die een dergelijke strategie kunnen uitvoeren. Een Governance typologie voor vermogensfondsen In haar recente dissertatie Governing for stakeholders onderscheidt Vishwanathan (2016) in het vierde hoofdstuk een typologie van filantropische organisaties vanuit governance oogpunt. Het centrale begrip dat zij hanteert is betrekbaarheid (involvability) van donoren en beneficianten. De betrekbaarheid van donoren is hoog wanneer het om een of enkele donoren gaat die dichtbij staan, 98

7 Lucas Meijs maar wordt al moeilijker als het om enkele duizenden gaat, laat staan als de oorspronkelijke donor overleden is. Wat dat betreft zijn vermogensfondsen vertegenwoordigers van beide extremen van het spectrum aan de donorkant. De betrekbaarheid van beneficianten is hoog als het om enkele duidelijke beneficianten gaat die feedback kunnen geven, terwijl deze laag is, als het om veel geografi sch verspreide beneficianten gaat of wanneer de missie iets ontastbaars is als mensenrechten. Ook hier kunnen vermogensfondsen overal gevonden worden, maar wijken ze minder af van fondsenwervende organisaties. Op basis hiervan komt Vishwanathan (2016, p144) tot de volgende matrix. Typologie van filantropische organisaties Typologie van filantropische organisaties Hoog Beneficianten betrekbaarheid Laag Caregiver Free Spirit Peacekeeper Gold Minder Laag Donor betrekbaarheid Hoog Zoals aangeven, kunnen vermogensfondsen in alle vier de cellen worden gevonden. In een bijdrage aan socialevraagstukken.nl beschrijft Vishwanathan de consequenties voor vermogensfondsen. Voor een Gold Minder is het grootste risico dat er heel gemakke- 99