Wegwijs doorheen de zwangerschap, geboorte en kraamtijd

Transcriptie

1 Wegwijs doorheen de zwangerschap, geboorte en kraamtijd

2 Beste toekomstige ouders, Inhoudstafel De geboorte van uw kindje nadert. Je hebt ongetwijfeld wel wat vragen over je zwangerschap, geboorte en je kraamtijd op de materniteit waar je hopelijk een aangename en ontspannen kraamperiode zal beleven. 2 Visie van het team in AZ monica 4 BFHI 5 De tien vuistregels 6 De internationale gedragscode 7 Zwanger? 8 Voeding tijdens je zwangerschap 10 Hoe kan ik infecties vermijden? 11 Zwangerschapskwaaltjes 12 Sociale aspecten van de zwangerschap 19 Keuze van de voeding voor je baby 23 Opvolging van je zwangerschap op de prenatale consultatie 24 Wat brengt u mee? 28 Kamerkeuze 30 Parking en ingang 32 Bereikbaarheid materniteit 32 Wanneer kom je binnen op verloskamer? 34 Na de bevalling 42 Keizersnede 43 Duur van je verblijf 47 Verloop van je verblijf 47 Bezoek 48 Geboorteaangifte 48 Dienst neonatologie 49 De zelfstandige vroedvrouw aan huis 52 Kineteam Boelaer 54 Weetjes 55 Via deze brochure willen we je informeren maar aarzel niet om contact met ons op te nemen wanneer je bijkomende vragen hebt. KRAAMAFDELING: VERLOSKAMER:

3 Visie van het team in AZ Monica BFHI: Baby Friendly Hospital Initiative GYNAECOLOGEN, PEDIATERS, VROEDVROUWEN EN ANDERE ZORGVERLENERS VORMEN ÉÉN TEAM DIT TEAM STELT HET WELZIJN VAN MOEDER EN KIND STEEDS VOOROP HIERVOOR BASEREN WE ONS OP DE 10 VUISTREGELS VAN HET BFHI (BABY FRIENDLY HOSPITAL INITIATIVE) 1. Het doel van dit initiatief is om een ideale start te geven aan alle baby s van onze afdeling. 2. De basis van het BFHI zijn de tien vuistregels ontworpen door de WHO en UNICEF. 3. Het doel van de WHO is om borstvoeding terug als norm te beschouwen en zowel de start, exclusiviteit en duur te verbeteren. 4. Sinds 2013 bezit AZ Monica het internationale kwaliteitslabel Babyvriendelijk ziekenhuis. 5. Om deze internationale erkenning te bekomen, moet het ziekenhuis voldoen aan bepaalde voorwaarden die moeten helpen om elke baby, vanaf de geboorte, de beste kansen te geven op een optimale gezondheid. 6. AZ Monica volgt de Tien vuistregels voor het welslagen van borstvoeding op. Daarnaast is er het Mother Friendly Hospital Initiative dat aandacht besteedt aan de zorg voor zwangere vrouwen. 4 5

4 De tien vuistregels 1. Alle teamleden die met onze moeders in contact komen, zowel pre-, per- en postnataal, zijn op de hoogte van onze werkwijze in verband met borstvoeding. 2. Iedereen kreeg dezelfde opleiding en kreeg de technieken op dezelfde wijze aangeleerd. 3. We doen ons uiterste best om onze zwangere moeders optimaal te informeren en hen te begeleiden in de door hen gemaakte keuze. 4. We promoten huid-op-huid contact gedurende 1u na de geboorte, zodat iedere baby de meest gunstige start kan maken. Onze mama s worden aangemoedigd om vroege hongersignalen te leren herkennen en hulp te vragen waar nodig. 5. Iedere vrouw wordt begeleid bij het op gang brengen van de borstvoeding. De nodige tips zullen worden gegeven om deze dan ook in stand te houden. Technieken worden toegelicht daar waar nodig blijkt, indien de baby wordt gescheiden van de mama is dit enkel omwille van medische redenen. 6. Om een optimale melkproductie te verkrijgen zullen onze baby s geen andere voeding krijgen, tenzij er een medische indicatie bestaat. 7. Rooming-in is bij ons echt in. Mama s en baby s blijven 24 u per dag samen en leren elkaar zo écht goed kennen. 8. Voeden op vraag hebben de baby s heel graag. We staan onze moeders bij met raad en daad. 9. We vermijden alle vormen van speentjes of fopspenen. 10. Bij ontslag wordt de nodige informatie gegeven voor verdere begeleiding en informatie na thuiskomst. Zelfstandige vroedvrouwen, borstvoedingsorganisaties en borstvoedingsbegeleidingsgroepen (moedergroepen) worden vernoemd. De internationale gedragscode Binnen AZ Monica respecteren wij ook de gedragscode die opgesteld werd door de WHO en Unicef. Het doel van de gedragscode is een bijdrage te leveren aan een veilige en geschikte voeding voor zuigelingen. Het zorgt voor het correct gebruik van vervangingsmiddelen voor moedermelk wanneer deze nodig zijn. Het op de markt brengen, verspreiden en reclame maken voor babyvoeding wordt duidelijk gereglementeerd door deze gedragscode. RECLAME GEMAAKT DOOR DE FABRIKANTEN VAN ZUIGELINGENVOEDING VOOR BABY S JONGER DAN 6 MAANDEN WORDT GEWEERD UIT HET ZIEKENHUIS WHO UNICEF 6 7

5 Zwanger? WANNEER JE ZWANGERSCHAPSTEST POSITIEF BLIJKT, NEEM DAN CONTACT OP MET JE ARTS OM JE ZWANGERSCHAP VANAF HET BEGIN GOED TE LATEN OPVOLGEN. Zwanger zijn is een bijzondere periode. Een periode van verwondering, koestering, ontdekking, verandering, zowel lichamelijk als geestelijk. Maar ook een periode van af en toe van twijfel of onzekerheid. Ongetwijfeld zal je met veel vragen zitten. Dat is zo voor een toekomstige mama, maar evengoed voor haar partner. Aan de hand van deze brochure trachten wij jou te informeren doorheen je zwangerschap, bevalling en kraamtijd. TEKENEN DIE KUNNEN WIJZEN OP EEN ZWANGERSCHAP WEGBLIJVEN VAN DE MAANDSTONDEN. EEN BEETJE BLOEDVERLIES DOOR DE INNESTELING VAN DE BEVRUCHTE EICEL IN DE BAARMOEDER IS MOGELIJK. LAST VAN MISSELIJKHEID, CONSTIPATIE, VERMOEIDHEID,... OPGEZWOLLEN EN GEVOELIGE BORSTEN VAKER PLASSEN VERANDERING IN REUK, SMAAK VITAMINEN Zwangerschapsvitaminen kunnen gestart worden vanaf de zwangerschap en kunnen tijdens de lactatieperiode verder genomen worden. FOLIUMZUUR De inname van 0,4 mg foliumzuur per dag vanaf de zwangerschapswens tot het einde van de eerste 3 maanden van de zwangerschap wordt zeer sterk aanbevolen. Het is een essentiële maatregel om de baby te beschermen tegen aangeboren afwijkingen aan hersenen en ruggenmerg. 8 9

6 Voeding tijdens de zwangerschap ALGEMEEN 1. Eet twee keer zo gezond, maar eet niet voor twee. 2. Eet 3 maaltijden en 2 tussendoortjes per dag. 3. Sla geen enkele maaltijd over. 4. Eet rustig. 5. Begin niet streng te diëten. 6. Evenwichtige en gevarieerde voeding is van groot belang: Veel groenten, fruit, noten en vis. Drink voldoende water (1.5l/d). Eet niet te veel vetten maar ban ze ook niet volledig. Drink geen alcohol. Niet snoepen tussen de maaltijden en vermijd zoetigheden. Vitaminepreparaten / mineralen in overleg met de arts. Eet geen voedingsmiddelen die verboden of afgeraden worden. vb.: Kazen op basis van rauwe melk, enkel gepasteuriseerde melk is wel goed. 7. Geef soms toe aan zwangerschapslusten maar opgelet, overdaad schaadt. 8. Stop met roken. 9. Maak van je voeding geen obsessie. Hoe kan ik infecties vermijden? TOXOPLASMOSE Toxoplasmose is een infectie die wordt veroorzaakt door een parasiet die in rauw vlees en kattenuitwerpselen zit. Als je besmet wordt kan dit ernstige gevolgen hebben voor je baby. Eet geen rauw vlees. Was rauwe groenten steeds zorgvuldig. Raak geen uitwerpselen van een kat aan. Eet geen gerechten waar rauwe eieren in verwerkt zijn (chocomousse, bavarois, zelfgemaakte mayonaise). Laat de kattenbak door iemand anders proper maken. Werk niet zonder beschermende handschoenen in de tuin. CMV Cytomegalovirus (of CMV) is een overal voorkomend virus dat mensen van alle leeftijden kan besmetten. Zowat iedereen zal dan ook vroeg of laat in zijn of haar leven besmet worden. Een besmetting met CMV is meestal vrij onschuldig. Maar ongeboren baby s kunnen wel ziek worden en/of ernstige gevolgen ondervinden op lange termijn. Omdat zwangere vrouwen het virus kunnen doorgeven aan hun (ongeboren) kind, is het belangrijk om een besmetting tijdens de zwangerschap te vermijden. Was de handen grondig met zeep en water, gebruik handontsmetting na luierwissel, na contact met speeksel en neusslijmvlies. Eet niet uit hetzelfde bord of drink niet van hetzelfde glas als dat van jonge kinderen of deel hun eetgerei niet

7 Zwangerschapskwaaltjes 1. MISSELIJKHEID Misselijkheid is vaak een van de eerste kwaaltjes die een zwangere vrouw ervaart. Deze misselijkheid, smaakverandering en braken wordt vooral veroorzaakt door de hormonale veranderingen. De hoeveelheid zwangerschapshormoon HCG stijgt snel de eerste weken van je zwangerschap. Rond de weken stabiliseert dit en is normaal gezien de ergste periode gepasseerd. Misselijkheid kan ook te maken hebben met de verandering van de bloedcirculatie waardoor je een lagere bloeddruk krijgt. TIPS STA RUSTIG OP OM EEN BLOEDDRUKDALING TE VERMIJDEN. EET VOORALEER JE UIT BED KOMT EVENTUEEL EEN DROOG BESCHUITJE OF KOEKJE. EET OVERDAG KLEINE, FREQUENTE MAALTIJDEN EN VERMIJD CAFFEÏNE. NEEM VOLDOENDE RUST, VERMOEIDHEID LEIDT OOK TOT MISSELIJKHEID. GEMBER KAN DE MISSELIJKHEID VERMINDEREN, DRINK EVENTUEEL GEMBERTHEE. 2. VAAK PLASSEN Frequenter plassen is ook vaak een eerste teken van zwangerschap en verdwijnt meestal voor een tijdje nadat je baarmoeder ter hoogte van je schaambeen reikt, zo rond de twaalfde week van de zwangerschap. In het laatste trimester neemt de druk op de blaas toe door de groei van je baby. Dan zal je s nachts ook veelvuldig moeten opstaan om te gaan plassen. Blaasinfectie komt meer voor bij zwangere vrouwen, dus bij twijfel is het altijd belangrijk om dit te laten onderzoeken door je vroedvrouw, huisarts of gynaecoloog. TIPS EET VEZELRIJK : VOLLE GRANENPRODUCTEN ZOWEL IN BROOD, PASTA EN RIJST. FRUIT, DADELS, PRUIMEN, MUESLI, PEPERKOEK EN SPECULAAS,... DRINK VOLDOENDE WATER (1,5 TOT 2,5 L PER DAG). BEWEGING: DIT BEVORDERT DARMPERISTALTIEK. NEEM RUSTIG DE TIJD OM NAAR HET TOILET TE GAAN EN STEL DIT NIET UIT. 3. OBSTIPATIE TIPS VEEL DRINKEN. EVENTUEEL EXTRA VITAMINE C OF CRANBERRY SUPPLEMENT NEMEN. Een verstoord stoelgangspatroon komt vaak voor tijdens de hele zwangerschapsperiode. Je darmperistaltiek wordt trager door de stijging van het zwangerschapshormoon progesteron. Zwangeren die ijzersupplementen nemen kunnen hier meer last van hebben

8 4. BRANDEND MAAGZUUR Brandend maagzuur of zuuroprispingen worden veroorzaakt door een vertraagde maaglediging, verslapping van de spier die de maag afsluit naar de slokdarm en de druk van de toenemende groei van uw baby. Dit uit zich vooral in het tweede trimester en is voor sommige vrouwen tot op het einde van de zwangerschap zo. Als je baby op het einde van de zwangerschap indaalt, ervaar je soms minder last doordat de druk op je maag vermindert. TIPS 5. HEMORROÏDEN OF AAMBEIEN Als je zwanger bent, kan je last hebben van twee verschillende vormen van hemorroïden, inwendig (die aan de binnenkant van de aars zitten) en uitwendig speen (die aan de buitenkant van de aars zitten). Dit zijn in feite spataders in de aars. Uitwendige aambeien ervaar je als uitstulpende paars rode bubbels die vooral pijnlijk en jeukend aanvoelen en kunnen soms gaan bloeden na stoelgang. Inwendige aambeien zal je opmerken doordat je pijn hebt tijdens het maken van ontlasting en soms zal er wat bloedverlies mee gepaard gaan. TIPS VERMIJD PIKANT OF TE VET ETEN DRINK GEEN KOOLZUURHOUDENDE DRANKEN PROBEER ZO RECHT MOGELIJK TE ZITTEN ZODAT JE MAAG NIET GEKNELD RAAKT. GA STEEDS DOOR JE KNIEËN ALS JE IETS WIL OPRAPEN ZORG DAT JE HOOFD IETS HOGER LIGT ALS JE GAAT SLAPEN (HOOFDEINDE OMHOOG ZETTEN OF KUSSEN ONDER DE MATRAS STEKEN) PROBEER MEERDERE KLEINE MAALTIJDEN OVERDAG TE ETEN I.P.V. GROTE MAALTIJDEN. ZORG VOOR SOEPELE ONTLASTING (ZIE OBSTIPATIE) EN VERMIJD DRUK ZETTEN BIJ HET MAKEN VAN STOELGANG NIET VEGEN MET WC PAPIER MAAR SPOELEN MET FRIS OF LAUW WATER AAMBEIENZALF (VRIJ VERKRIJGBAAR IN DE APOTHEKER) VERMIJD WARME BADEN, NEEM BETER EEN DOUCHE EN BESPROEI DE ANUS MET KOUD WATER. KOUD KOMPRES OF IJSKLONTJE IN EEN WASHANDJE KAN VERLICHTING BRENGEN

9 TIPS 6. SPATADERS De oorzaak van spataders is vaatverwijding door progesteron en een toename van je bloedvolume. Spataders kunnen nog verdwijnen na de zwangerschap. Voortekens: Onrustige benen waarbij vooral een zwaar gevoel in de onderbenen wordt waargenomen. Kuitkrampen door overprikkeling van de spieren. Soms ervaar je pijn en jeuk in het eerste stadium. Sommige vrouwen hebben ook spataders op de schaamlippen. Dit kan heel lastig en pijnlijk zijn en een drukkend gevoel veroorzaken, maar deze klachten verdwijnen vrijwel altijd na de zwangerschap. Dit komt door de toegenomen druk op de bekkenbodemspieren en het bekken. ZELFDE TIPS ALS BIJ SPATADERS VERMIJD TEVEEL ZOUT VB PIZZA, CHINEES,... DOE OP TIJD JE RINGEN UIT DRAAG POLSBESCHERMERS VERMIJD STAPPEN EN NEEM LIEVER DE FIETS HOU JE ARMEN IN DE LUCHT ZODAT HET BLOED UIT JE HANDEN WEGSTROOMT TIPS VERMIJD TEVEEL RECHTSTAAN. INDIEN JE EEN STAAND BEROEP HEBT, LOOP DAN LIEVER ROND. VERMIJD TE LANG ZITTEN. DRAAG GEEN KNELLENDE KLEDIJ, LET OP MET KOUSEN EN STRAKKE BROEKEN. DOUCH DE KNIEHOLTEN EN DE ONDERBENEN MET KOEL WATER MASSEER JE BENEN VAN ONDER NAAR BOVEN OM DE VENEUZE TERUGVLOEI TE BEVORDEREN. LEG JE BENEN OMHOOG, VOORAL S NACHTS. BIJ ERNSTIGE SPATADERS IN DE BENEN KAN DE ARTS JE STEUNKOUSEN VOORSCHRIJVEN. 7. OEDEEMVORMING Elke zwangere houdt meer vocht vast tijdens de zwangerschap. Door de aanwezigheid van progesteron kan je last krijgen van dikke handen, voeten en onderbenen. Tijdens de zomer kan dit nog erger zijn door de warmte. Zolang je bloeddruk normaal blijft, is er geen reden tot ongerustheid. 8. BEKKENPIJN OF BEKKENINSTABILITEIT EN/OF LAGE RUGPIJN Progesteron en relaxine zijn de twee hormonen die ervoor moeten zorgen dat de gewrichtsverbindingen soepeler worden en als het ware verweken. Relaxine wordt vanaf de 12e week van de zwangerschap al afgescheiden door de placenta en de eierstokken. Als de gewrichten losser worden, ontstaat er meer speling en dus ook extra ruimte tijdens de bevalling om de baby gemakkelijker te laten passeren door het geboortekanaal. 50% van de zwangeren ervaren bekkenpijnen. Bij de meesten ontstaat die vanaf 30 weken zwangerschap en gaat dit meestal ook gepaard met fysieke inspanningen en vermoeidheid. Er is een onderscheid tussen normale bekkenpijn en abnormale bekkenpijn waarbij de zwangere in haar dagelijkse bezigheden echt beperkt wordt. De gewichtstoename en de houdingsverandering waarbij er een verplaatsing van het evenwichtspunt is, zorgen ook voor rugpijn en bekkenpijn. TIPS BEKKENBAND OF BEKKENGORDEL KAN STEUN BIEDEN LET OP VOOR DRAAIENDE BEWEGINGEN VAN HET BEKKEN VERMIJD TILLEN EN ZWAAR WERK LET OP VOOR EEN GOEDE ZIJLIGGING S NACHTS WAARBIJ EEN KUSSEN TUSSEN DE BENEN ZORGT VOOR MINDER DRUK OP DE RUG EN HET BEKKEN. ONDERSTE BEEN GESTREKT EN BOVENSTE BEEN LICHTJES OPGETROKKEN MET KUSSEN TUSSEN DE BENEN. ER BESTAAN SPECIALE POSITIONERINGSKUSSENS DIE NADIEN NOG KUNNEN DIENEN VOOR DE BABY. WARMTE KAN DEUGD DOEN BIJ PIJN: KERSENPITKUSSEN KINESITHERAPIE EN FASCIATHERAPIE BIJ AUTORIJDEN: LEG EEN PLASTIC ZAK OP DE STOEL, GA OP DE ZAK ZITTEN MET DE KNIEËN BIJ ELKAAR, AL DRAAIEND, MET BEHULP VAN DE PLASTIC ZAK, WORDEN DE BENEN NAAR BINNEN GEHAALD

10 9. STRIEMEN Door teveel rek en druk op de huid kan het onderliggende bindweefsel scheuren en ontstaan er rood-paarse strepen op je huid die later verbleken en als zilveren, witte strepen achterblijven. Sommige vrouwen hebben er last van en anderen niet, waarschijnlijk speelt een erfelijke factor mee. Massage en vet houden van de huid kan eventueel helpen, maar dure producten om striemen te voorkomen zijn zinloos. Amandelolie, olijfolie en gewone bodylotion volstaan. 10. HARDE BUIKEN OF BRAXTON HICKS Dit zijn oefenweeën waardoor de baarmoeder samentrekt. Teveel harde buiken kunnen een teken zijn dat je teveel fysieke inspanningen gedaan hebt of kunnen optreden na het vrijen. Bij repetitieve weeën die blijven aanhouden raadpleeg je arts of vroedvrouw of begeef je naar de verlosafdeling. Sociale/ juridische aspecten van de zwangerschap 1. PRE- EN POSTNATAAL VERLOF Moederschapsverlof duurt in principe 15 weken. MAX 6 WEKEN Prenataal verlof duurt max. 6 weken 15 WEKEN MIN 9 WEKEN Bevallingsrust begint vanaf de dag van de bevalling en moet minimum 9 weken omvatten TIPS MAX 8 WEKEN MIN 9 WEKEN + 2 WEKEN EXTRA In geval van een tweeling kan het prenataal verlof 8 weken duren en postnataal met 2 weken verlengd worden. NEEM RUST NEEM EEN WARM RELAXEREND BAD OF HOUDT IETS WARM TEGEN JE BUIK (BIJVOORBEELD WARME KRUIK) ALS HET NIET STOPT GA JE LANGS OP DE MATERNITEIT VOOR EEN CONTROLE CTG. 1.1 Zwangerschapsverlof Zwangerschapsverlof mag beginnen vanaf de 34ste zwangerschapsweek. (dit is sterk afhankelijk van je beroep). Ten laatste op 33 weken zwangerschap bezorgt de zwangere werkneemster een geneeskundig getuigschrift aan de werkgever waaruit deze datum blijkt. De dagen die je niet opneemt kan je overdragen tot na de bevalling. Eén week voor de uitgerekende datum is het verplicht om te stoppen met werken

11 1.2 Vervroegde of verlate bevalling Als je NA de voorziene datum bevalt, wordt het zwangerschapsverlof verlengd tot de werkelijke bevallingsdatum. Als je bevalt VOOR de voorziene datum gaan de dagen die je niet meer kan opnemen, verloren. Wanneer de baby langer dan 7 dagen vanaf de geboorte opgenomen is op de neonatologie, wordt de postnatale rustperiode verlengd met een periode gelijk aan het aantal dagen van hospitalisatie min de eerste 7 dagen van de opname (max. 24 weken). Moederschapsuitkering Tijdens het moederschapsverlof wordt een uitkering toegekend door het ziekenfonds. Het bedrag is vastgesteld op een percentage van het loon. De eerste 30 dagen wordt dit berekend op het volledig loon, nadien wordt een geplafonneerd loon in aanmerking genomen. 2. DIVERSE TEGEMOETKOMINGEN Werkverlet voor zwangerschapsonderzoek. Vanaf 24 weken: 1ste klas reizen met de trein. Enkele ziekenfondsen geven financiële tegemoetkoming aan borstvoedende moeders. Geboortepakket of premie van het ziekenfonds. Borstvoedingspauze. Pre en postnataal turnen Pre-en postnatale begeleiding door een kinesist, is op voorschrift van de arts, terugbetaald door het ziekenfonds. Voor verder informatie hierover kan je terecht bij onze kinesisten. 3. GELDELIJKE VOORDELEN 3.1 Kraamgeld Éénmalige premie, aan te vragen vanaf 24 weken zwangerschap tot 5 jaar na de geboorte van het kind. Aan te vragen bij: 1. Kinderbijslagfonds van uw werkgever 2. Kinderbijslagfonds van uw laatste werkgever (indien werkloos/ziek) 3. Kinderbijslagfonds of FAMIFED (indien zelfstandig) 4. FAMIFED indien nooit gewerkt of in het onderwijs 3.2 Kinderbijslag Maandelijkse toeslag aan te vragen bij het kinderbijslagfonds na aangifte van de geboorte. 4. ERKENNING VOOR DE GEBOORTE Indien je niet gehuwd bent, kan je jouw kind reeds voor de geboorte laten erkennen op de burgerlijke stand van je eigen gemeente. De verkregen documenten neem je mee wanneer je komt bevallen. Jouw partner kan in dit geval de geboorteaangifte alleen uitvoeren

12 5. BESCHERMING VAN HET GEZIN (particuliere sector) 5.1 Klein verlet voor uw partner (10 dagen): 3 dagen volledig loon (werkgever) 7 dagen via ziekenfonds 5.2 Ouderschapsverlof Op te nemen voor de leeftijd van 12 jaar 4 maanden voltijds, per maand op te nemen Halftijds werken: 8 maanden, per 2 maanden opnemen 4/5 werken gedurende 20 maanden, per 3 maanden opnemen De eerste twee kan men combineren Ouders die ouder zijn dan 50 jaar krijgen verhoogde premies bij opnemen ouderschapsverlof halftijds of 1 / 5 Sociaal juridische dienst van gezinsbond: NAAMGEVING VAN HET BELGISCH KIND (Sinds 1 juni 2014) 6.1 Eerste gemeenschappelijke kind Jouw kind kan een van volgende familienamen krijgen: Naam van de moeder Naam van de vader Naam van de moeder gevolgd door de naam van de vader Naam van de vader gevolgd door de naam van de moeder 6.2 Volgende kind Zelfde naam als de andere kinderen uit dezelfde relatie Binnen de 3 maanden verklaring van naamsverandering Keuze van de voeding voor je baby Goed geïnformeerd kan je een keuze maken zodat de baby de best mogelijke start krijgt. Tijdens onze infosessies rond zwangerschap, bevalling, pijnbeleid tijdens arbeid en bevalling, wordt ook info gegeven rond de voeding van je baby. Meer informatie kun je terugvinden op onze website In het ziekenhuis worden regelmatig borstvoedingslessen in kleine groepjes gegeven door lactatiekundigen. De data hiervoor kan je eveneens terugvinden op onze website (graag inschrijven via ) Infobrochure beschikbaar Groepsles bij De kraamvogel in Antwerpen Persoonlijk bij de zelfstandig vroedvrouw

13 Opvolging van je zwangerschap op de prenatale consultatie Tijdens je zwangerschap zal je naast de controles bij de gynaecoloog ook regelmatig bij de vroedvrouw op consult komen. 8 WEEK 12 WEEK 16 WEEK VROEDVROUW + ECHO GYNAECOLOOG Intakegesprek, opmaken dossier Bloeddruk, gewicht Info verloop zwangerschapscontrole (afsprakenkaartje) Voedingsadvies/vitaminen/foliumzuur Routine bloedname Info 1e Trimester Screening/NIPT test 1e echo door gynaecoloog GYNAECOLOOG Echo nekplooi VROEDVROUW 20 WEEK GYNAECOLOOG Structurele 2de trimester echo 24 VROEDVROUW WEEK WEEK WEEK WEEK Bloeddruk, gewicht Harttonen luisteren Fundushoogte Suikertest info Kraamgeld info Rhogam/boostrix (kinkhoestvaccin) Info prenatale kiné Info vroedvrouw aan huis info groepsles voorbereiding op de bevalling GYNAECOLOOG Rhogam inspuiting Boostrix vaccin Echo, bloeddruk en gewicht GVO-GROEPSLES Voorbereiding op bevalling Motherfriendly in de verloskamer Baringshoudingen Wegwijs op materniteit GYNAECOLOOG 24 Bloeddruk, gewicht Fundushoogte Hartonen luisteren Bespreking voedingskeuze 3de trimester echo Tijdens de raadplegingen is er uiteraard ook ruimte om vragen en bedenkingen te bespreken. 25

14 35 WEEK 37 WEEK 38 WEEK 39 WEEK VROEDVROUW Bloeddruk, gewicht Fundushoogte GBS afname, dit is een vaginale-rectale wisser die wordt afgenomen. Vele vrouwen zijn drager van deze GBS-bacterie. Zowel buiten als tijdens de zwangerschap richt deze bacterie geen schade aan. Enkel tijdens een vaginale bevalling kan deze GBS-bacterie overgedragen worden op de baby en deze soms zwaar besmetten. Indien de bacterie wordt aangetroffen zal er tijdens de arbeid een antibiotica behandeling worden gegeven om de baby te beschermen. Bespreking BFHI (10 vuistregels, gedragscode, huidcontact, rooming in, geen bijvoeding, geen speen, voeden op vraag, ) Zelfstandige vroedvrouw voor thuis reeds geregeld? GYNAECOLOOG Echo, bloeddruk, gewicht VROEDVROUW Bloeddruk, gewicht CTG monitoring GBS resultaat bespreken VROEDVROUW Het team consultatie vroedvrouwen. 40 WEEK 26 Bloeddruk, gewicht CTG monitoring GYNAECOLOOG Bij overtijd gaan, 2 x per week ctg monitoring 27

15 28 Wat brengt u mee? BIJ ELK BEZOEK OP DE MATERNITEIT DOCUMENTEN MOEDERBOEKJE BLOEDGROEPKAART IDENTITEITSKAART ENKELE KLEVERTJES VAN DE MUTUALITEIT VOOR EEN OPNAME VOOR UZELF DOCUMENTEN KLEDIJ EN NACHTKLEDIJ (BORSTVOEDINGS) BH S EN SLIPJES VOLDOENDE HANDDOEKEN EN WASHANDJES PANTOFFELS TOILETGERIEF VOORZIE EEN APART ZAKJE MET WASHANDJE, HANDDOEK, ZEEP EN LOSSE T-SHIRT/NACHTHEMD VOOR NA DE BEVALLING MAANDVERBAND HOEF JE NIET MEE TE BRENGEN MOEDERBOEKJE BLOEDGROEPKAARTJE IDENTITEITSKAART ERKENNINGSPAPIEREN (dit is enkel van toepassing voor ongehuwde koppels) TROUWBOEKJE (indien gehuwd, nodig voor de geboorteaangifte) EVENTUEEL DE NODIGE DOCUMENTEN VOOR DE HOSPITALISATIEVERZEKERING BIJ OPNAME ZAL JE EEN VOORSCHOT MOETEN BETALEN. DIT BEDRAG VERSCHILT NAARGELANG DE KAMERKEUZE MEER INFORMATIE HIEROVER KAN JE BEKOMEN OP TEL OF VOOR UW BABY EEN SET VERZORGINGSPRODUCTEN VOOR UW BABY WORDEN TEGEN VOORDEELTARIEF AANGEBODEN DOOR HET ZIEKENHUIS (DE SET BEVAT OOK EEN BABYTHERMOMETER EN EEN KAMMETJE) INDIEN JE HIERVAN GEEN GEBRUIK WENST TE MAKEN, BRENG JE ZELF ZEEP, EEN DIGITALE BABYTHERMOMETER EN BORSTEL OF KAMMETJE MEE KLEDIJ, EVENTUEEL SOKJES, KRABHANDSCHOENTJES EN MUTS MAXI COSI PAMPERS EN PAMPERDOEKJES ZIJN AANWEZIG OP DE MATERNITEIT DUS HOEF JE NIET MEE TE BRENGEN 29

16 Kamerkeuze KAMERS De materniteit van AZ Monica heeft 21 bedden, onderverdeeld als volgt: 2-PERSOONSKAMER ÉÉNPERSOONSKAMER LUXE-KAMER SUITE OPLEG/DAG Tweepersoonskamer aparte badkamer en babybox voor 2 Eénpersoonskamer - 50 Luxekamer - 90 met zetelbed voor partner Suite kitchenette microgolfoven DVD-player stereo-installatie zetelbed (voor partner) salon ALLE KAMERS ZIJN VOORZIEN VAN Warmtelamp in elke babybox Persoonlijke digitale weegschaal voor de baby Electronisch bed voor de moeder Eén grote en een kleine koelkast per moeder Hoog-laag bedje voor de baby TV, telefoon, draadloze internetverbinding Aircontidioning De toewijzing van de kamer is uiteraard op de eerste plaats je persoonlijke keuze en afhankelijk van de bezetting van de kamers op dat moment. Reserveren van een kamer is niet mogelijk. Er worden regelmatig infosessies gehouden in het ziekenhuis. Hier wordt allerhande informatie gegeven over zwangerschap, bevalling, pijnbestrijding,... Aansluitend krijg je een rondleiding op de materniteit met een persles, gegeven door de kinesiste. Voor meer informatie kan je op de website terecht of vraag erachter als je op controle komt

17 Parking en ingang Het ziekenhuis beschikt over een betaalparking gelegen aan de Stevenslei en over een ondergrondse betaalparking met inrit aan de Herentalsebaan. De parking wordt s nachts afgesloten. Komt u tussen 07u30 en 20u, dan kan je rechtstreeks van de parking naar het ziekenhuis. Buiten deze uren kom je het ziekenhuis binnen langs de dienst spoedgevallen. Een tien beurten kaartje voor de parking kan je als partner verkrijgen aan het onthaal aan een verminderd tarief (10 euro). Bereikbaarheid materniteit Uiteraard is de materniteit 24 op 24 telefonisch bereikbaar voor vragen DAG weekdagen: 7u-20u zaterdag: 8u-20u zondag: 12u-20u VIA ONDERGRONDSE PARKING, RECHTSTREEKS LIFT NAAR 4DE VERDIEPING ROUTE 72 VIA HOOFDINGANG NACHT VIA DIENST SPOEDGEVALLEN, AANMELDEN EN NAAR MATERNITEIT KOMEN

18 Wanneer kom je binnen op verloskamer? VROEGTIJDIGE WEEËN (minder dan 37 weken zwangerschap) REGELMATIGE, PIJNLIJKE CONTRACTIES OM DE 5, DIE GEDURENDE +- 1 UUR AANHOUDEN NIET-CONTROLEERBAAR VOCHTVERLIES (vruchtwater) HELDER ROOD BLOEDVERLIES VERMINDERDE KINDSBEWEGINGEN KOORTS ALGEMEEN ONWEL, VEEL VOCHT OPHOUDEN, ERNSTIGE HOOFDPIJN, STERRRETJES ZIEN ONVERKLAARBARE PIJN ONGERUSTHEID VERLOOP OPNAME Afhankelijk van reden van opname: Monitoring gedurende minstens 30 BD-meting Zo nodig, vaginaal onderzoek Vroedvrouw neemt contact op met gynaecoloog In geval van opname: Opmaken van dossier Inschrijving aan het onthaal door partner (indien nog niet gebeurd) Verdere installatie op de kamer en info over verder verloop ARBEID EN BEVALLING Tijdens arbeid en bevalling trachten wij MOTHER-FRIENDLY te werken, dit om het psychisch en fysisch welbevinden te waarborgen 34 35

19 MOEDERVRIENDELIJKE INITIATIEVEN Geboorte is een normaal en natuurlijk proces dat zo min mogelijk verstoord mag worden door onnodige interventies. Elke vrouw in arbeid moet zich veilig en begrepen voelen om het geboorteproces optimaal te doorlopen. Die veiligheid en geborgenheid kan gecreëerd worden door alle zorgverleners. Indien gewenst, kan de zwangere vrouw kiezen wie haar vergezelt tijdens arbeid en bevalling, zodat zij zich voortdurend lichamelijk en psychologisch ondersteund voelt. Dit gebeurt in samenspraak met haar gynaecoloog en wordt genoteerd in het verloskundig dossier. (maximaal 2 vaste personen) Elke vrouw wordt aangemoedigd om zelf aan te geven in welke houding zij wenst te bevallen, tenzij er een dringende beperking zou ontstaan omwille van een complicatie. Dit wordt aan de moeder verduidelijkt. De voorkeur van houding kan individueel sterk verschillen. Een vrouw die bevalt voelt meestal intuïtief aan wat de beste houding is voor haar en haar baby. Technieken zoals het induceren van de arbeid (voor niet medische redenen), het kunstmatig breken van de vliezen, het bijstimuleren van de arbeid en het plaatsen van een episiotomie worden niet routinematig aanbevolen omdat ze het natuurlijk geboorteproces kunnen verstoren. Elke zwangere vrouw kan tijdens de arbeid naar behoefte drinken en een lichte maaltijd nuttigen, tenzij hiervoor een medische tegenindicatie bestaat. De zwangere vrouw wordt aangemoedigd om niet-medicamenteuze pijnbestrijding aan te wenden tijdens arbeid en bevalling, waarbij de persoonlijke voorkeur van de vrouw wordt gerespecteerd. De pijn van de weeën zorgt ervoor dat vrouwen in beweging blijven. Dit is belangrijk voor een goede progressie van de ontsluiting en de positie van de baby in het bekken. Daarom wordt elke zwangere vrouw aangemoedigd rond te wandelen en in beweging te blijven tijdens de arbeid. Ook worden er tijdens de arbeid hormonen geproduceerd die pijnstillend werken zowel voor de vrouw in arbeid als voor de baby. Deze hormonen, endorfines, worden het beste geproduceerd als de vrouw zich veilig en geborgen voelt. Ook het gebruik van een warm bad, evenals het zitten op een relaxatiebal kunnen helpen om de baringspijn te verminderen. Al deze zaken hebben wij op elke verloskamer. Als je graag in bad wil bevallen kan dit best op voorhand met de gynaecoloog besproken worden

20 AANDACHTSPUNTEN BIJ DE START VAN DE WEEËN Weeën zijn het ritmisch samentrekken van de baarmoeder waardoor ontsluiting ontstaat en je kindje bijgevolg geboren kan worden. De meeste vrouwen ervaren dit als hevige pijnscheuten die te voelen zijn ter hoogte van de onderbuik of laag in de rug. Een wee kent een verloop vergelijkbaar met dat van een golf, het bouwt zich op naar een maximum en deint stilaan opnieuw uit. Dit alles duurt gemiddeld een minuut. Tussen de weeën door krijg je even rust. PROBEER JE ZO GOED MOGELIJK TE ONTSPANNEN Overbodige spierspanning en angst kan het proces van de ontsluiting belemmeren. Let vooral op een goed ontspannen bekkenbodem. Daarbij maakt je lichaam zelf pijnstillende stoffen aan die optimaal aangemaakt worden als je zelf goed ontspannen blijft. Spanning en angst remmen deze productie. OM VLOT EN ZO SNEL MOGELIJK TOT 10CM ONTSLUITING TE KOMEN IS HET BELANGRIJK DAT JE JE LICHAAM DIT PROCES RUSTIG LAAT ONDERGAAN. RUSTIGE DIEPE BUIKADEMHALING Hierdoor neem je veel zuurstof op die nodig is voor alle processen in je lichaam te ondersteunen. Het vraagt wat concentratie, waarmee je meteen iets hebt om je af te leiden van de intensiteit van de baringspijn. BLIJF BEWEGEN Neem een comfortabele houding aan. Het is aan te raden veel van houding te wisselen tijdens je arbeid. Ook dit met het oog op de bevordering van de ontsluiting, maar het zal je zelf ook een aangenamer gevoel geven dan wanneer je stil gaat liggen. VERTICALE HOUDING Probeer zo lang mogelijk rechtop te blijven. Hierdoor rust het hoofdje van de baby op de baarmoederuitgang wat wederom de ontsluiting bevordert. WAT KAN JE PARTNER DOEN De partner is van onschatbare waarde voor de bevallende vrouw door er gewoon voor haar te zijn en in te spelen op haar noden en wensen. De partner kan het ritme van een rustige ademhaling aangeven, wanneer je dit als vrouw dreigt te verliezen. Hij kan helpen bij het aannemen van aangename arbeidshoudingen. De partner kan ook helpen de pijn te onderdrukken aan de hand van massage ter hoogte van de onderrug, de dijen en schoudernekregio. DENK POSITIEF De baringspijn heb je nodig. Het is nodig om je kindje geboren te laten worden. Elke wegtrekkende wee is er eentje minder, een moment dichter bij je kindje in je armen

21 BASISHOUDINGEN ARBEID STAAND LEUNEND ACHTERAAN STEUN ZITTEND ZIJ LEUNEND VOORAAN STEUN 40 41

22 Na de bevalling Eerste uur na de geboorte blijft de baby onafgebroken bij mama huidop-huid (indien geen complicaties). Eerste borstvoeding binnen het uur. Verzorging baby. Verzorging mama (ondertussen geniet de partner ook van huid-ophuid contact). Naar de kraamafdeling. Keizersnede Een keizersnede is een operatie waarbij de baby niet via natuurlijke weg, maar via een snede in uw buik ter wereld komt. De volledige ingreep duurt ongeveer 45 minuten. Afhankelijk van het geplande uur van de ingreep en in samenspraak met de gynaecoloog wordt bepaald wanneer je naar het ziekenhuis komt. Wanneer de weeën zich toch onverwacht aankondigen, kom je best meteen naar de verloskamer voor een controle bij de vroedvrouw. DE MOGELIJKE REDENEN VOOR EEN (GEPLANDE) KEIZERSNEDE ZIJN STUITLIGGING OF DWARSLIGGING VAN JE BABY VOORGAANDE KEIZERSNEDE AFWIJKENDE LIGGING VAN DE PLACENTA VERNAUWD BEKKEN MACROSOMIE (GROTE BABY) NIET VORDERENDE ARBEID 42 43

23 DE VOORBEREIDING AANTREKKEN VAN OPERATIESCHORTJE MONITORING VAN UW BABY ZO NODIG, ECHOGRAFISCHE CONTROLE VAN UW BABY SCHEREN VAN DE BUIK EN PUBIS PLAATSING INFUUS PLAATSING BLAASSONDE AANMETEN ANTI-TROMBOSEKOUSEN KNUFFELMOMENT/HUIDCONTACT Sinds kort hebben we een nieuw concept voor mama s die een keizersnede ondergaan. 'Hug me' is een wikkeldoek die we aandoen bij mama. De baby wordt door de vroedvrouw opgevangen in een doek, afgedroogd en nagekeken door de pediater. Nadien wordt de baby bij mama in de draagdoek geïnstalleerd zodat zij samen kunnen skinnen op het OK. Als de situatie het toelaat kunnen mama en baby nadien samen naar de materniteit verhuizen. OP HET OPERATIEKWARTIER PLAATSING EPIDURALE VERDOVING DOOR DE ANESTHESIST NADIEN MAG DE PARTNER OF VERTROUWENSPERSOON MEE IN DE OPERATIEZAAL OPVANG VAN DE BABY DOOR DE VROEDVROUW TERUG OP DE KAMER Eerste uur na de geboorte blijft de baby onafgebroken bij mama huid-op-huid (indien geen complicaties) Eerste borstvoeding binnen het uur Verzorging baby Verzorging mama, aandoen anti-trombose kousen, verwijderen epidurale catheter, opstarten pijnmedicatie (ondertussen geniet de partner ook van huid-op-huid contact) 44 45

24 VERDER VERLOOP Pijnmedicatie wordt om de 12 uur via het infuus gegeven. Zo nodig kan er nog extra pijnmedicatie gegeven worden. Dagelijkse wondverzorging. Dagelijks toediening spuitje bloedverdunning in dij of buik. Dag 2 na de keizersnede zal er bloed worden genomen om te kijken of er al dan niet een ijzertekort is. U verblijft 5 nachten op onze afdeling. Voor verder opvolging van de wonde/verwijderen van haakjes of hechtingsdraad, neem je best contact op met de zelfstandige vroedvrouw voor thuis. Duur van je verblijf 4 nachten bij eerstgeborenen 3 nachten bij tweede en volgende kind 5 nachten na een keizersnede Verloop van je verblijf Rooming-in: baby blijft dag en nacht op de kamer Voeding van de baby: op vraag Verzorging van de mama Verzorging baby wordt aangeleerd aan de ouders Dagelijks bezoek van gynaecoloog en pediater Op weekdagen: kinesiste geeft kraambed oefeningen Gedurende verblijf: 1 bezoek van verpleegkundige Kind en Gezin 46 47

25 Bezoek BEZOEKUREN 13U30-19U30 Uiteraard gelden deze uren niet voor de partner, deze is heel de dag welkom en mag blijven tot 22u. Luxe en suitekamers bestaat de mogelijkheid dat de partner blijft overnachten. Geboorteaangifte Sinds 2015 gebeurt de geboorteaangifte in het ziekenhuis op afspraak, enkel op dinsdag en vrijdag. Je dient (beide) identiteitskaart(en) mee te nemen en eventueel een trouwboekje (voor gehuwde koppels) of erkenning ( voor samenwonenden). Het document geboorteaangifte ontvang je op de materniteit, tijdens je verblijf, samen met de afspraak. Je kan ook nog steeds de aangifte doen op de burgerlijke stand van het districtshuis Deurne- Antwerpen, ten laatste 15 kalenderdagen na de bevalling. Het kantoor is gevestigd aan het Maurice Dequeekerplein 1, 2100 Deurne. De aangifte dient steeds na afspraak te gebeuren op of De dienst neonatologie Op de afdeling neonatologie verblijven pasgeborenen die extra bewaking en verzorging nodig hebben gedurende hun eerste levensdagen. WANNEER MOET UW BABY NAAR DE NEONATOLOGIE? BIJ PREMATURITEIT: GEBOORTE NA MINDER DAN 37 WEKEN ZWANGERSCHAP BIJ DYSMATURITEIT: NORMALE ZWANGERSCHAPSDUUR MAAR GEBOORTEGEWICHT VAN MINDER DAN 2500 GRAM BIJ EEN MOEILIJKE START (ADEMHALINGSPROBLEMEN, WARMTE NIET KUNNEN BEHOUDEN, LAGE APGARSCORE,...) BIJ TOEDIENING VAN MEDICATIE BIJ INFECTIE 48 49

26 OPNAME OP DE NEONATOLOGIE De opname bestaat uit 2 delen: Opname ter observatie in een couveuse, verwarmd- of een gewoon bed Voortdurende monitoring van de vitale parameters VERBLIJF OP DE NEONATOLOGIE Gedurende het verblijf van uw pasgeborene op de afdeling neonatologie word je zoveel mogelijk betrokken bij de verzorging en voeding. Er is eveneens de mogelijkheid tot het bieden van kangoeroezorg (huid-op-huidcontact) om de ouder-kindrelatie te bevorderen. Er is hiervoor een aparte ruimte beschikbaar zodat je de nodige privacy hebt. Ook bij premature geborenen kan je borstvoeding geven, al kan dit niet altijd rechtstreeks. Hiervoor is in het begin vaak wat hulp nodig. Hierover geven we je graag op de afdeling zelf advies. Wanneer de baby klaar is voor ontslag hebben ouders de mogelijkheid tot rooming in. Dit wil zeggen dat de ouders en de baby 24u voor ontslag, in overleg met de kinderarts, bij elkaar mogen verblijven op de afdeling materniteit. Dit om elkaar nog beter te leren kennen om zo de overgang naar het ontslag vlotter te laten verlopen. Voor meer informatie hieromtrent kan je steeds terecht bij de vroedvrouwen of kinderarts. BEZOEK Ouders zijn doorlopend welkom. Broertjes en zusjes zijn welkom tijdens de bezoekuren. Aan kinderen tot 8 jaar wordt gevraagd een mondmasker te dragen en niet op bezoek te komen wanneer ze ziek zijn. Per baby worden er maximaal 2 bezoekers toegelaten, steeds vergezeld door 1 ouder en dit voor maximum 10 minuten. CONTACT DE DIENST NEONATOLOGIE IS DAG EN NACHT BEREIKBAAR VOOR DE OUDERS OP HET NUMMER: 03/ OF 03/ BEZOEKUREN 14u30-15u 18u30-19u 50 51

27 De zelfstandige vroedvrouw aan huis Er worden prenataal (voor de bevalling) 12 raadplegingen terugbetaald door de mutualiteit. Na de bevalling worden er 7-10 raadplegingen aan huis terugbetaald. Het is aangeraden om reeds prenataal contact op te nemen met een zelfstandige vroedvrouw zodat u na uw bevalling thuis verder gericht kan opgevolgd en begeleid kan worden. Voor hulp en ondersteuning bij de verzorging van je baby en of andere kinderen, het huishouden, kan je beroep doen op kraamhulp. Hiervoor informeer je best tijdig (vanaf 6 maanden zwangerschap) bij een kraamcentrum, ziekenfonds of bij familiehulp. JE KAN STEEDS BEROEP DOEN OP EEN ZELFSTANDIGE VROEDVROUW VOOR PRENATALE BEGELEIDING EN OPVOLGING VAN JE ZWANGERSCHAP (NAAST DE MEDISCHE CONTROLES BIJ DE GYNAECOLOOG) PRENATALE INFOSESSIE TER VOORBEREIDING OP DE BORSTVOEDING, ARBEID EN BEVALLING, MOTHERFRIENDLY EN BABYFRIENDLY INITIATIEVEN BABY VERZORGING, WEGEN, METEN BEGELEIDING VAN DE BORSTVOEDING PKU-TEST HULP EN VERZORGING BIJ THUISKOMST VAN PREMATURE BABY S OPVOLGING EN VERZORGING MAMA WONDVERZORGING, INSPUITINGEN, ONS TEAM VAN ZELFSTANDIGE VROEDVROUWEN WERKZAAM OP ONZE MATERNITEIT ANNEMIE VERBIST Valeriaan Brasschaat verbistannemie@gmail.com ANN VAN LOOVEREN Beukenlaan Kessel annvanlooveren@telenet.be INTI SOORS Prosper De Witstraat Deurne intielena@gmail.com KATRIEN EECKHAOUDT Jozef Balstraat Melsele katrieneeckhaoudt@skynet.be LATIFA YAKHLAF Berkenveldplein Wilrijk Latifavroedvrouw@gmail.com RACHEL MAES Elzenstraat Pulderbos info@vroedvrouwrachel.be SOPHIE D HAEMER Nieuwstraat Kalmthout sophie.dhaemer@telenet.be SEVAL DEGIRMENCI Emiel Gebruersstraat Borgerhout Seval.dgrmnc@outlook.be VEERLE JANSSENS August Van De Wielelei 368 bus Deurne veerle.janssens110@telenet.be VOOR EEN VROEDVROUW DICHTER IN JE BUURT: Voor vragen, opmerkingen en suggesties kan u steeds terecht op het secretariaat van de VBOV vzw via mail op info@vroedvrouwen.be 52 53

28 Kineteam Boelaer KRISTIEN SOMERS - SILKE SMET Gitschotellei 297 bus Borgerhout T Prenatale lessen: voorbereiden op arbeid en bevalling Therapie bij bekkenpijn Therapie bij bekkenbodemproblemen Kraambedgymnastiek na de bevalling Postnataal turnen en stretching Lymfedrainage Manuele therapie PRENATALE LESSEN Prenatale lessen geven een mama en haar partner het vertrouwen om arbeid en bevalling op een ontspannen manier door te maken. Ademhaling, ontspanning, bekkenbodemspieroefeningen, gymnastiek, arbeidshoudingen, perstechniek en pershoudingen worden heel praktisch aangeleerd. Weetjes Indien u zich gedurende uw zwangerschap om één of andere reden zorgen maakt en uw gynaecoloog is niet bereikbaar dan kunt u steeds contact opnemen met uw vroedvrouw of even langskomen voor een controle. HEBT U NOG ANDERE VRAGEN? AARZEL DAN NIET OM ONS TE CONTACTEREN OP HET NUMMER NEEM OOK EEN KIJKJE OP ONZE WEBSITE Wij wensen u een onvergetelijke en aangename zwangerschap en tot binnenkort!!!! HET TEAM VAN DE MATERNITEIT 54 55

29 Versie 0.1 In voege maart 2017 Documentnummer 1081 Afdeling materniteit NUTTIGE CONTACTEN Materniteit AZ Monica campus Deurne Route 72 Tel Verloskamer Route 72 Tel prenatale consultatie polikliniek Stevenslei Stevenslei 20 Route 1 Tel AZ Monica Antwerpen Harmoniestraat Antwerpen T F AZ Monica Deurne Fl. Pauwelslei Deurne T F info@azmonica.be