Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Koers BVE Nr Samenstelling: Leden: Van der Vlies (SGP), Van de Camp (CDA), voorzitter, Depla (PvdA), Slob (Christen- Unie), Remkes (VVD), Joldersma (CDA), Jan de Vries (CDA), Jan Jacob van Dijk (CDA), Aptroot (VVD), Leerdam (PvdA), Kraneveldt-van der Veen (PvdA), Aasted Madsen-van Stiphout (CDA), Roefs (PvdA), ondervoorzitter, Verdonk (Verdonk), Van Leeuwen (SP), Biskop (CDA), Bosma (PVV), Pechtold (D66), Zijlstra (VVD), Jasper van Dijk (SP), Besselink (PvdA), De Rooij (SP), Ouwehand (PvdD) en Dibi (GroenLinks). Plv. leden: Van der Staaij (SGP), Ferrier (CDA), Gill ard (PvdA), Anker (ChristenUnie), Van Miltenburg (VVD), Atsma (CDA), Uitslag (CDA), Schinkelshoek (CDA), Dezentjé Hamming-Bluemink (VVD), Van Dijken (PvdA), Hamer (PvdA), Vietsch (CDA), Van Dam (PvdA), Van der Burg (VVD), Gesthuizen (SP), Jonker (CDA), Fritsma (PVV), Van der Ham (D66), Ten Broeke (VVD), Leijten (SP), Bouchibti (PvdA), Gerkens (SP), Thieme (PvdD), Peters (GroenLinks) en Van Bommel (SP). 2 Samenstelling: Leden: Van der Vlies (SGP), De Wit (SP), voorzitter, Van Gent (GroenLinks), Blok (VVD), Tichelaar (PvdA), Nicolaï (VVD), Jan Jacob van Dijk (CDA), Smeets (PvdA), Dezentjé Hamming-Bluemink (VVD), Omtzigt (CDA), Van Hijum (CDA), Timmer (PvdA), Koşer Kaya (D66), Jonker (CDA), ondervoorzitter, Luijben (SP), Ulenbelt (SP), Ortega-Martijn (Christen- Unie), Blanksma-van den Heuvel (CDA), Van der Burg (VVD), Koppejan (CDA), Tony van Dijck (PVV), Spekman (PvdA), Thieme (PvdD), Karabulut (SP) en Vos (PvdA). Plv. leden: Van der Staaij (SGP), Gerkens (SP), Vendrik (GroenLinks), De Krom (VVD), Heerts VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG Vastgesteld 10 juli 2008 De vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap 1, de vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid 2, de vaste commissie voor Economische Zaken 3 en de vaste commissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit 4 hebben op 11 juni 2008 overleg gevoerd met staatssecretaris Van Bijsterveldt-Vliegenthart van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap over: Wetenschap, B. J. Bruins, d.d. 1 december 2006 inzake aanbieding inspectierapport Nederlands in het mbo en de beleidsreactie hierop (27 451, nr. 62); (PvdA), Weekers (VVD), Smilde (CDA), Depla (PvdA), Aptroot (VVD), Uitslag (CDA), Willemse-van der Ploeg (CDA), Dijsselbloem (PvdA), Pechtold (D66), Spies (CDA), Irrgang (SP), Lempens (SP), Cramer (ChristenUnie), Biskop (CDA), Kamp (VVD), Joldersma (CDA), Fritsma (PVV), Tang (PvdA), Ouwehand (PvdD), Gesthuizen (SP) en Heijnen (PvdA). 3 Samenstelling: Leden: Van der Vlies (SGP), Schreijer-Pierik (CDA), Vendrik (GroenLinks), Ten Hoopen (CDA), Roland Kortenhorst (CDA), Hessels (CDA), ondervoorzitter, Van der Ham (D66), Van Velzen (SP), Aptroot (VVD), Smeets (PvdA), Samsom (PvdA), Dezentjé Hamming- Bluemink (VVD), Kraneveldt-van der Veen (PvdA), voorzitter, Irrgang (SP), Jansen (SP), Biskop (CDA), Ortega-Martijn (ChristenUnie), Blanksma-van den Heuvel (CDA), Van der Burg (VVD), Graus (PVV), Zijlstra (VVD), Besselink (PvdA), Gesthuizen (SP), Ouwehand (PvdD) en Vos (PvdA). Plv. leden: Van der Staaij (SGP), Jan Jacob van Dijk (CDA), Duyvendak (GroenLinks), Aasted Madsen-van Stiphout (CDA), Van Gennip (CDA), De Rouwe (CDA), Koşer Kaya (D66), Ulenbelt (SP), Blok (VVD), Boelhouwer (PvdA), Kalma (PvdA), Weekers (VVD), Van Dam (PvdA), Karabulut (SP), Luijben (SP), De Nerée tot Babberich (CDA), Cramer (ChristenUnie), Atsma (CDA), De Krom (VVD), Madlener (PVV), Nicolaï (VVD), Blom (PvdA), Gerkens (SP), Thieme (PvdD) en Heerts (PvdA). 4 Samenstelling: Leden: Van der Vlies (SGP), ondervoorzitter, Schreijer-Pierik (CDA), voorzitter, Atsma (CDA), Van Gent (GroenLinks), Poppe (SP), Waalkens (PvdA), Snijder-Hazelhoff (VVD), Jager (CDA), Ormel (CDA), Koopmans (CDA), Van der Ham (D66), Van Velzen (SP), De Krom (VVD), Samsom (PvdA), Van Dijken (PvdA), Neppérus (VVD), Jansen (SP), Jacobi (PvdA), Cramer (ChristenUnie), Koppejan (CDA), Graus (PVV), Vermeij (PvdA), Zijlstra (VVD), Thieme (PvdD) en Polderman (SP). Plv. leden: Van der Staaij (SGP), Mastwijk (CDA), Ten Hoopen (CDA), Duyvendak (Groen- Links), Luijben (SP), Tang (PvdA), Boekestijn (VVD), Bilder (CDA), Biskop (CDA), Koşer Kaya (D66), Van Leeuwen (SP), Dezentjé Hamming- Bluemink (VVD), Eijsink (PvdA), Depla (PvdA), Van Baalen (VVD), Kant (SP), Blom (PvdA), Ortega-Martijn (ChristenUnie), Van Heugten (CDA), Brinkman (PVV), Kuiken (PvdA), Ten Broeke (VVD), Ouwehand (PvdD) en Lempens (SP). KST tkkst ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2008 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 96 1

2 Wetenschap, Van Bijsterveldt-Vliegenthart, d.d. 6 april 2007 inzake bekostiging bol/bbl (27 451, nr. 67); Wetenschap, Van Bijsterveldt-Vliegenthart, d.d. 28 november 2007 inzake taalvaardigheid mbo-studenten (27 451, nr. 79); Wetenschap, Van Bijsterveldt-Vliegenthart, d.d. 27 maart 2008 inzake strategische agenda bve Werken aan vakmanschap (27 451, nr. 85); Wetenschap, Van Bijsterveldt-Vliegenthart, d.d. 17 april 2008 inzake overzicht besluitvorming onderwijstijd bve-sector (27 451, nr. 87); Wetenschap, Van Bijsterveldt-Vliegenthart, d.d. 15 mei 2008 inzake uitstel van beleidsreactie op de positionering van de opleiding arbeidsmarktgekwalificeerde assistent (AKA) (27 451, nr. 89); Wetenschap, Van Bijsterveldt-Vliegenthart, d.d. 19 mei 2008 inzake beoordelingskader 850-urennorm (31 048, nr. 14); de brieven van de Algemene Rekenkamer d.d. 6 maart en 20 mei 2008 inzake rapport van de Algemene Rekenkamer Beroepspraktijkvorming in het mbo, en de lijst van vragen en antwoorden (31 368, nrs. 1 3); het advies van de Onderwijsraad d.d. 29 mei 2008, Richtpunten bij onderwijsagenda s: Een commentaar op de uitgebrachte beleidsagenda s voor de onderwijssectoren, de beroepsgroep en een leven lang leren (31 332, nr. 4); Fiche 1: Aanbeveling Europees systeem studiepuntenoverdracht beroepsonderwijs (ECVET), datum binnenkomst Kamer, d.d. 19 mei 2008, COM (2008) 180 (22 112, nr. 653); Fiche 2: Aanbeveling Europees referentiekader kwaliteitsborging beroepsonderwijs, datum binnenkomst Kamer, d.d. 19 mei 2008, COM (2008) 179 (22 112, nr. 653). Van dit overleg brengen de commissies bijgaand beknopt verslag uit. Vragen en opmerkingen uit de commissies De heer Biskop (CDA) betoogt dat Nederland met het mbo goud in handen heeft. De samenwerking tussen overheid, onderwijs en ondernemers is uniek in de wereld en vervult een aanjaagfunctie in de economie. Het mbo zal zich echter moeten blijven ontwikkelen om deze positieve rol te kunnen blijven spelen. De studiekeuzes die studenten en leerlingen maken, komen niet altijd overeen met de vraag op de arbeidsmarkt. Te veel jongeren volgen een sociaal-culturele of economische opleiding, terwijl er tekorten zijn in de zorg en de techniek. Is het geven van meer informatie, bijvoorbeeld op kansopwerk.nl, wel voldoende om dit te veranderen? Zijn er creatievere oplossingen te bedenken, zoals meer dwingende vormen van studieadvies? De Algemene Rekenkamer is niet al te positief over de beroepspraktijkvorming (bpv). Welke maatregelen neemt de staatssecretaris om de problemen aan te pakken? Het alleen uitwisselen van informatie is niet genoeg. De overheid heeft hierin overigens wel een voorbeeldfunctie. Hoeveel bpv-plaatsen zijn er eigenlijk in de Tweede Kamer? Er komt veel op bedrijven af in het licht van praktijkgericht leren. Kan de programmamanager leerbedrijven alle problemen oplossen? De uitgangspunten «partijen weten zelf goed hoe ze het moeten oplos- Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 96 2

3 sen» en «regionale aanpak van onderop» hebben gezorgd voor een veelheid aan programma s, samenwerkingsverbanden en convenanten. Is dit een warwinkel of een diamant met heel veel facetten? Het is positief dat er een Postbus 51-spotje is gemaakt over erkenning van verworven competenties (EVC), het ervaringscertificaat. De hieraan verbonden website is echter zeer ontoegankelijk. Volwassenen die zich laten bijscholen, moeten het volledige programma van een mbo-opleiding volgen. Veel van de lessen zijn voor deze groep echter niet geschikt of onnodig. Er moet een volwaardig traject ontstaan voor mensen die op latere leeftijd willen studeren, zonder beperkingen in stapelen, kwalificaties of wat dan ook. Het is positief dat geëxperimenteerd wordt in vmbo-mbo 2, maar de projecten lossen niet alle problemen op. Het is verstandig om bij de associate degree te kiezen voor het Engelse systeem, waarin de eindverantwoordelijkheid blijft liggen bij een hbo-opleiding. Er zal nog het nodige moeten gebeuren om de kwalificatiedossiers goed te laten aansluiten op de verschillende niveaus. Wat is daarin de rol van de examenprofielen? Kwaliteitsverbetering kan voor de verschillende doelgroepen van het mbo verschillend worden ingevuld. Een mbo-student die wil doorstromen naar het hbo, heeft bijvoorbeeld andere belangen dan iemand met autisme. Leerlingen met gouden handjes die slecht zijn in Nederlands en wiskunde, zouden een vakcertificaat moeten krijgen. Bedrijven kunnen dan zien dat de beroepsvaardigheden op orde zijn. De schooluitval neemt af, maar de daling vlakt de afgelopen jaren steeds meer af. Komt de versterkte inzet niet neer op meer van hetzelfde? Is het niet beter om een andere aanpak te proberen, zoals de door In t Veld voorgestelde versterking van de zorgstructuur? De WRR komt overigens met een rapport over dit onderwerp. Er zijn signalen dat sommige kenniscentra onvoldoende kwaliteit leveren en dat ze het bedrijfsleven niet op een juiste manier vertegenwoordigen. Bovendien stelt de Algemene Rekenkamer dat ze concurreren met de roc s. Hoe denkt de staatssecretaris hierover? De veranderingen in het denken over het mbo verantwoordelijk voor het eindresultaat, drempelloze instroom en toestroom van leerlingen met een vlekje vragen om herbezinning op de bekostiging. Wanneer zijn hierover voorstellen te verwachten? Kiezen voor de menselijke maat is vanzelfsprekend. Roc s worden vaak afgeschilderd als giga-instituten. De omvang van een organisatie zegt echter niets over de kwaliteit, noch over de omvang van de eenheden waarin les wordt gegeven. Kleine onderwijseenheden met kleine klassen, kunnen onderdeel zijn van een grote organisatie met veel studenten. Dit hoort bij het «hoe», bij de uitvoering die de politiek aan de scholen wil overlaten. Mevrouw De Rooij (SP) refereert aan de resolutie van de studentenvakbonden, waaronder de Jongeren Organisatie Beroepsonderwijs (JOB). Daarin staan voorstellen over doorstroming naar vervolgonderwijs, meelopen in het vervolgonderwijs, de maatschappelijke stage en meer sectoroverstijgend overleg. Wat vindt de staatssecretaris van de voorstellen die betrekking hebben op het mbo? Het is onterecht dat mbo ers nog steeds geen ov-jaarkaart krijgen. De helft van de mbo ers reist meer dan 15 kilometer en kosten daarvan moeten zij nu zelf betalen; dit kan oplopen tot duizenden euro s per jaar. Het gevolg is dat zij vaak niet kiezen voor de studie waarvoor zij aanleg hebben, omdat die te ver weg is. Krijgt deze groep na de zomer wel een ov-kaart? Onderzoek van stageplaza.nl laat zien dat 38% van de studenten een groot deel van hen is mbo er ontevreden is over hun stage. Docenten komen niet langs op de stageplek en studenten mogen de vuile karweitjes Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 96 3

4 opknappen. Hoe gaat de staatssecretaris dit soort praktijken bestrijden? Kan er een minimumstagevergoeding worden ingevoerd? Wil de staatssecretaris het gesprek aangaan met de schoolbesturen en de werkgevers, zodat leerlingen zoveel mogelijk uit hun stage halen? Mevrouw De Rooij is voorstander van centrale examens in het mbo. Zal er volgend jaar centraal worden geëxamineerd? De JOB maakt zich daarover zorgen, omdat er dan minder maatwerk kan worden geleverd en het voor de lagere niveaus te hoog gegrepen is. Wat vindt de staatssecretaris van deze bezwaren? Leerachterstanden kunnen alleen worden opgelost met een goede begeleiding van leerlingen. Doelt de staatssecretaris met «minimumeisen» op de examens of ook op het aantal theoretische lessen in het mbo? Deze kunnen nodig zijn om leerachterstanden in te halen. Sommige scholen, zoals Zadkine, vervangen onderwijzend personeel door instructeurs en begeleiders. Wat vindt de staatssecretaris van deze trend? De associate degree is een graad die onder het hbo zit. Een leraar met zo n graad kost uiteraard minder dan een leraar met een hbo- of universitaire opleiding. Het zou goed zijn als leraren minimaal een hbo-opleiding hebben of die binnen twee jaar halen zodat de kwaliteit gewaarborgd is. Hoe staat de staatssecretaris hiertegenover? Uit onderzoek van de Algemene Onderwijsbond (AOb) blijkt dat slechts 20% van de medezeggenschapsraden is betrokken bij het invoeringsplan competentiegericht onderwijs, en dan vaak pas achteraf. Medezeggenschapsraden moeten zich meer richten op inspraak in dat soort zaken en minder op cijfertjes en jaarrekeningen. Er moet veel energie worden gestoken in het op school houden van de leerlingen van niveau 1 en 2. Dit zijn vaak kwetsbare leerlingen die zich moeilijk kunnen concentreren en baat hebben bij individuele begeleiding of extra lessen om hun achterstanden weg te werken. Competentiegericht onderwijs zonder voorwaarden leidt tot chaos, die ervoor zal zorgen dat dit soort leerlingen uitvalt. Sommige leerlingen schrijven zich alleen in om studiefinanciering te ontvangen en maken zo misbruik van het systeem. Het is goed dat de staatssecretaris dit gaat aanpakken. Het is positief dat de staatssecretaris certificaten ontwikkelt voor leerlingen die het niet redden in het reguliere onderwijs. In welk stadium is dit en wat is het verdere traject? Gaat de staatssecretaris dit uitbouwen? Docenten klagen over te veel regels, uit Den Haag maar ook van hun eigen bestuur. Besturen willen zich profileren; zij willen anders zijn dan andere roc s door op hun eigen manier te vernieuwen. Daarbovenop moet het competentiegericht onderwijs worden ingevoerd, waarvoor nieuwe modules moeten worden ontwikkeld. Dit zorgt voor een hoge werkdruk bij docenten. Kan de staatssecretaris dit voor hen verzachten? Zij heeft gezegd dat er geld beschikbaar is voor de invoering van competentiegericht onderwijs. Verdwijnt dit geld niet in de concurrentie en het management? Er wordt veel geld uitgegeven aan glossy jaarverslagen en bureaus die alles er flitsend laten uitzien. Wat vindt de staatssecretaris van deze profileringsdrang? Is de kwaliteit van het onderwijs niet belangrijker dan concurrentie? Door meer geld te besteden aan het onderwijs, kan er meer uit worden gehaald. Mevrouw Dezentjé Hamming-Bluemink (VVD) wijst op het belang van een goed functionerend mbo, dat leerlingen begeleidt naar een vervolgopleiding of een beroep. Helaas gaat er nogal wat mis. Zo is de schooluitval te hoog en zijn er veel problemen met de stages. Wat is de onderzoeksopdracht van de taskforce die zich bezighoudt met een betere aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt? Wanneer kan de Kamer de resultaten verwachten? Is het mogelijk om in de kwalificatiedossiers verschillende referentieniveaus voor taalvaardigheid op te nemen, zodat iedere leerling op het Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 96 4

5 eigen niveau wordt uitgedaagd? Vmbo-scholieren kan een bewijs van taalbeheersing worden meegegeven dat past bij hun mbo-niveau. Waarom heeft de staatssecretaris nog niet toegezegd dat ook moderne vreemde talen centraal worden geëxamineerd? Taalbeheersing moet in belangrijke mate worden aangeleerd via beroepsgerichte vakken. Kunnen ook de afdelingen voor het voortgezet algemeen volwassenenonderwijs (vavo) hierbij worden betrokken? Wat vindt de staatssecretaris van het verschijnen van een speciale editie van Van Dale voor vmbo ers en mbo ers? Het is niet goed om de lat lager te leggen. Werken aan vakmanschap heeft goede doelstellingen; handen zijn immers net zo belangrijk als hersens. Om de doelstellingen te bereiken moeten middelen echter gericht worden ingezet. Momenteel gebeurt dat onvoldoende om onderwijs en arbeidsmarkt goed op elkaar te laten aansluiten. Zo wordt het steeds moeilijker om genoeg stageplaatsen te vinden en bieden scholen onvoldoende begeleiding bij stages. Leerwerkplaatsen zijn voor een bedrijf duur en arbeidsintensief en vragen veel administratieve inspanningen. Het zou daarom goed zijn als roc s worden gestimuleerd om de begeleiding te verbeteren en stageadressen werk uit handen te nemen. Kan geld uit het FES of de Innovatiebox worden gebruikt om bedrijven te compenseren voor de kosten van het aanbieden van stageplaatsen? Voor leerlingen die de beroepsbegeleidende leerweg (bbl) volgen, zouden bedrijven dan bijvoorbeeld een korting op de loonkosten kunnen krijgen. Er zijn plannen om de bbl en de beroepsopleidende leerweg (bol) hetzelfde te financieren. Voor scholen zijn de kosten van de bol echter hoger dan van de bbl. Hoe denkt de staatssecretaris over publiek-private samenwerking, waarbij zowel overheid als bedrijven investeren? De staatssecretaris zal de Kamer pas rond het zomerreces informeren over de positionering van de opleiding tot Arbeidsmarkt gekwalificeerd Assistent (AKA) in het mbo omdat zij nog niet alle adviezen heeft ontvangen. Wel heeft zij gesteld de opleiding niet voor 1 augustus 2010 te willen beëindigen. Er is veel onrust over de kwalificatie als mbo-opleiding. Vaak gaat het om probleemleerlingen die voor een deel moeten worden heropgevoed. Waarom moet dit binnen een opleiding die opleidt tot klassenassistent? Dit is volgens sommigen slecht voor het imago van dit beroep. Is het mogelijk om de AKA-opleiding anders te definiëren dan als mbo-opleiding? De heer Depla (PvdA) stelt vast dat de strategische agenda een goed overzicht geeft van de beleidsdoelen en -voorstellen voor het mbo. Belangrijke punten zijn het verbeteren van de kwaliteit en het bestrijden van de schooluitval. Een aantal belangrijke vragen voor de toekomst krijgt echter weinig of geen aandacht. Er zijn grote verschillen tussen de niveaus op het mbo. Sommige leerlingen worden voorbereid op doorstroming naar het hbo, terwijl voor andere leerlingen een startkwalificatie al te hoog gegrepen is. Deze leerlingen worden in de strategische agenda dit geldt ook voor de kwalificatiedossiers te veel over een kam geschoren. Burgerschapsvorming is belangrijk om mbo ers klaar te stomen voor de maatschappij. De Onderwijsraad stelt dat hieraan weinig aandacht wordt besteed in de strategische agenda. Wat vindt de staatssecretaris van die kritiek? Is burgerschapsvorming overigens wel nodig voor zij-instromers die zich willen laten omscholen of bijscholen? De kwalificatiedossiers zijn te veel omschreven in termen van het «hoe» en het eindniveau is onvoldoende vastgelegd. Daarnaast is er te veel dichtgeregeld. Het kerncurriculum wordt grotendeels vastgelegd, waardoor er te weinig ruimte is voor de regionale verschillen belangrijk voor samenwerking tussen scholen en bedrijven en keuzes van studenten. In de vorige strategische agenda was regionale inbedding een belangrijke ambitie. Wat is daarvan terechtgekomen? Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 96 5

6 Opleidingen krijgen vaak aantrekkelijke, interessante namen, terwijl er weinig perspectief is op de arbeidsmarkt. Kan iets worden gedaan tegen deze woordinflatie? De rijksoverheid bepaalt het «wat» en bewaakt de kwaliteit. De kenniscentra houden zich bezig met de afzonderlijke kwalificatiedossiers en hebben daardoor onvoldoende oog voor de grotere structuur. Is de staatssecretaris bereid om in dat licht op grond van een fundamentele analyse een aanvulling te maken op de strategisch agenda die zorgt voor een meer samenhangende aanpak? Is wat wordt gevraagd, uitvoerbaar? Kan de lat nog hoger worden gelegd, of moeten ambities naar beneden worden bijgesteld? Hoe wordt het evenwicht gevonden tussen de wens van werkgevers voor een smalle opleiding en het belang van leerlingen bij een brede opleiding? Alle jongeren verdienen passend onderwijs, ook degenen die geen startkwalificatie kunnen halen. Zo krijgen zij een goede kans op de arbeidsmarkt. Hieraan wordt weinig aandacht besteed in de strategische agenda. Zullen roc s niet in de verleiding komen om geen onderwijs te bieden aan de groepen moeilijke leerlingen? Jongeren nemen bovendien hun problemen mee naar school. Hoewel dit niet altijd onderwijsproblemen zijn, zou er wel aandacht voor moeten zijn in de strategische agenda. Wil de staatssecretaris in het najaar komen met een aanvulling op de strategische agenda voor de aanpak van dit soort problemen? Heeft zij oog voor de problemen van roc s in Rotterdam en andere grote steden? 45-plussers en mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt zijn ondervertegenwoordigd in de bijscholing, terwijl juist deze groepen relatief moeilijk aan een baan kunnen komen. Wat wordt gedaan om hen beter te bereiken? Is en blijft er een goede infrastructuur om allochtone moeders te bereiken? Kan ervoor worden gezorgd dat mensen worden opgeleid voor sectoren waar tekorten bestaan? Wat is de relatie tussen het mbo en het Innovatieplatform? Hiervoor is te weinig aandacht in de strategische agenda. Antwoord van de staatssecretaris De staatssecretaris is blij met het brede draagvlak in de Kamer en in het veld voor de doelen zoals verwoord in de strategische agenda. De strategische agenda is belangrijk om navelstaren te voorkomen en oog te houden voor de relatie met de arbeidsmarkt. Dat is goed voor de scholen, de jongeren en de economie. Er wordt veel gedaan om de aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt te verbeteren. Het is belangrijk dat onderwijsinstellingen inzicht krijgen in de regionale arbeidsmarkt, onder meer door betere contacten met het bedrijfsleven. Leerlingen hebben uiteraard een vrij studiekeuze, maar in de begeleiding kan daaraan wel sturing worden gegeven. Hierover wordt overlegd met de JOB en de scholen. Er wordt bezien of leerlingen meer ruimte kan worden geboden om zich te oriënteren. Het onderwijs wordt aangezet om met actieplannen te komen om de beroepsoriëntatie te versterken, zodat leerlingen een goed beeld krijgen van de arbeidsmarkt. Uit onderzoeken blijkt telkens weer dat dit heel belangrijk is. Bovendien heeft de beschikbaarheid van stages een regulerende werking. Een dwingender studieadvies komt pas aan de orde als de huidige maatregelen onvoldoende blijken te werken. Na hun afstuderen worden mbo-leerlingen gevolgd. De staatssecretaris zal deze gegevens naar de Kamer sturen. Meer dan de helft van mbo ers van niveau 4 stroomt door naar het hbo. 97% van de mbo ers heeft binnen anderhalf jaar een baan. Het geven van sexy benamingen aan opleidingen kan soms nuttig zijn, zeker bij technische opleidingen die een saai imago hebben. De staatssecretaris zal dit punt neerleggen bij Colo, de samenwerkende kenniscentra voor beroepsonderwijs en bedrijfsleven. Er wordt veel gedaan om meer mensen technische opleidingen te laten volgen. Hiervoor is de Taskforce Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 96 6

7 Technologie, Onderwijs en Arbeidsmarkt (TOA) opgezet. In dit kader starten de komende maanden drie pilots. In 2007 hebben OCW en VWS pilots gestart om te zorgen voor meer stageplekken in de zorg. De zorg moet beter beseffen dat het belangrijk is om via stages mensen binnen te halen. De arbeidsmarkt zal in de toekomst namelijk steeds krapper worden. De staatssecretaris zal de website over EVC nog eens bekijken. Als blijkt dat deze weinig toegankelijk is, zal zij proberen om daar iets aan te doen. De programmamanager leerbedrijven kan uiteraard niet alle problemen oplossen. Hij kan wel de problemen in kaart brengen en proberen om zaken te verbeteren. Er moet meer gebeuren om de bpv te verbeteren. De MBO Raad en Colo hebben een actieplan gemaakt. Belangrijk is duidelijkheid over wat het leerwerkbedrijf en de onderwijsinstelling van elkaar mogen verwachten. Naar aanleiding van het rapport van de Rekenkamer zal de inspectie goed opletten of alles goed loopt. Indien dat niet het geval blijkt te zijn, moeten wetswijzigingen worden overwogen. Ook de invoering van de stagebox kan een impuls geven. Leerwerkbedrijven die door scholen zelf worden opgericht, kunnen positief uitpakken. Simulatieplekken zijn minder geschikt. Ten eerste doen leerlingen hier geen echte praktijkervaring op. Ten tweede verdwijnt zo het regulerende effect van de beschikbaarheid van stageplekken, waardoor leerlingen wellicht worden opgeleid voor functies waarnaar weinig vraag is. Het is echter vaak lastig om alle AKA-leerlingen te plaatsen, dus voor hen kunnen simulatieplekken wel een oplossing zijn. De stagevergoedingen worden geregeld in cao s; dit is dus een zaak voor werkgevers- en werknemersorganisaties. De staatssecretaris wil hierover geen regels van bovenaf opleggen. Bbl ers krijgen in de meest gevallen gewoon een arbeidscontract; bol ers krijgen kinderbijslag of studiefinanciering en daarnaast vaak een stagevergoeding. Stages zijn in de eerste plaats bedoeld om iets te leren en niet om geld te verdienen. Aan de andere kant is het ook niet nodig om bedrijven een vergoeding te geven voor bbl ers. De staatssecretaris heeft nauwelijks tot geen signalen ontvangen dat de kwaliteit van de kenniscentra te wensen overlaat. Uit de nulmeting van de kwaliteit door de inspectie kwam een positief beeld. Kenniscentra richten zich zowel op het onderwijs als het bedrijfsleven; vertegenwoordigers van beide zijn erbij betrokken. De betrokken partijen zijn zelf verantwoordelijk voor de representativiteit. Zij moeten daar mensen neerzetten die «met de voeten in de modder staan». Verder is afgesproken dat de kenniscentra geen concurrentie aangaan op de markt van private diensten. De staatssecretaris hecht veel belang aan de regionale agenda en informatie op mesoniveau. Zij heeft met de staatssecretaris van SZW en de minister van EZ afgesproken om in de pilots zo veel mogelijk aan te sluiten bij de TOA. In een aantal regio s loopt de samenwerking tussen onderwijsinstellingen en bedrijven goed. Dit wordt verscherpt in het licht van de relatie tussen arbeidsmarkt en onderwijs. Innovatie is belangrijk in het mbo. Hieraan wordt vormgegeven via de Innovatiebox en de innovatiemiddelen. Scholen zijn daarmee actief aan de gang. Misschien soms zelfs te veel, waardoor processen niet de tijd krijgen om te wortelen in de scholen. Het Innovatieplatform kijkt naar de ideeën over netwerkscholen. Innovatie is binnen het mbo dus wel degelijk in beeld. Dat geldt ook voor het transparant besturen, deregulering en het verlichten van de administratieve lasten. Er is geen verband tussen de structuur van de kwalificatiedossiers en de examenprofielen. De examenprofielen bepalen vooral onder welke condities het examen wordt afgenomen, op welk moment dat gebeurt en welke partijen erbij zijn betrokken. De examenprofielen geven helderheid over het proces en gaan niet over de inhoud van het onderwijs. Scholen kunnen vrijwillig meedoen aan de pilots. Als blijkt dat scholen dit goed uitvoeren, kan het toezicht minder worden. Het bewaken van de kwaliteit Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 96 7

8 van de kwalificatiestructuur en de kwalificatiedossiers is een continu proces. Het onderwijsveld is hierbij betrokken via de kenniscentra. Er bestaat een duidelijk onderscheid in de kwalificatiedossiers van de verschillende niveaus, bijvoorbeeld omdat leerlingen van niveau 4 kunnen doorstromen naar het hbo. Begin 2009 start de evaluatie, waarvan de resultaten eind 2009 bekend zullen zijn. Daarbij zal worden gekeken naar de kwalificatiestructuur en de keuzes die daarin kunnen worden gemaakt. Bepaalde kritiekpunten van de Onderwijsraad kunnen worden meegenomen. Volgend jaar is er nog geen centrale examinering in het mbo. Het zou gevaarlijk zijn om zomaar een blauwdruk neer te leggen. Op mbo 4-niveau moeten uiteindelijk in ieder geval rekenen en taal centraal worden geëxamineerd, met name omdat leerlingen kunnen doorstromen naar het hbo. Engels valt daar voorlopig niet onder. Verder overlegt de staatssecretaris de komende maanden met het veld inclusief JOB over de referentieniveaus voor niveau 1 en 2. Het streven is om over deze zaken aan het einde van het jaar duidelijk afspraken te hebben gemaakt. Roc s hebben de wettelijke taak om opleidingen op alle niveaus aan te bieden. Er is geen gevaar dat zij leerlingen op niveau 1 en 2 gaan weren. Er is geen bewijs voor een algemene trend dat docenten worden vervangen door vakinstructeurs, hoewel wel in de gaten moet worden gehouden hoe dit zich ontwikkelt. Vakinstructeurs moeten overigens een pedagogisch-didactische aantekening halen, dus ook voor hen gelden bekwaamheidseisen. Schoolbesturen moeten goed nadenken over hoe zij hun onderwijs inrichten, zodat leerlingen aan het einde van de rit voldoen aan de geldende kwalificaties. Besturen hebben echter een grote mate van vrijheid bij hoe zij dit doel bereiken. Het is verder niet de bedoeling dat leraren worden vervangen door mensen met een associate degree. Deze opleidingen kunnen onder verantwoordelijkheid van een hbo-instelling op het mbo worden gegeven, om zo het mbo wat meer statuur te geven. In de toekomst zal moeten worden bezien hoe dit het beste kan worden ingericht. Het is een goede zaak als ook AKA-leerlingen met een papiertje de school verlaten. Certificaten moeten echter wel betekenis hebben op de arbeidsmarkt. Naar verwachting zullen hierover na de zomer afspraken worden gemaakt. Scholen moeten er wel naar streven om ook deze leerlingen op een zo hoog mogelijk niveau te brengen, zodat zoveel mogelijk jongeren een normale startkwalificatie halen. Het is onverstandig om ook voor hogere niveaus deelcertificaten toe te kennen, omdat dan diploma s minder waard worden en laaggeletterdheid wordt geaccepteerd. De staatssecretaris heeft geen oordeel over de uitgaven van Van Dale, hoewel zij zelf nooit een apart woordenboek voor (v)mbo ers zou hebben ontwikkeld. Het is begrijpelijk dat roc s die trots zijn op hun organisatie, proberen om zich te profileren. Dit mag echter niet ten koste gaan van de kwaliteit van het onderwijs. Daarbij is een belangrijke rol weggelegd voor de medezeggenschapsraad. Met het veld wordt gesproken over de mbo-bekostiging, een bedrag van 2,8 mld. Eind juni zal de SER waarschijnlijk een advies hierover uitbrengen. Er zit heel veel aan vast, dus wellicht is het goed om er fundamenteler naar te kijken naar aanleiding van het SER-advies. De staatssecretaris verwacht de Kamer daarover in het najaar te kunnen informeren. Daarbij zal ook aandacht worden besteed aan Leven lang leren. Nederland loopt op dat punt achter bij andere landen en zal de komende jaren een inhaalslag moeten maken. De staatssecretaris blijft bij haar eerder ingenomen standpunt dat een ov-jaarkaart voor mbo ers te duur is. Zij heeft de Eerste Kamer toegezegd om de ondersteuning van ouders met kinderen in het vo en het mbo, en mogelijk het hbo, te vergelijken. De resultaten hiervan zullen kort na de zomer bekend zijn. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 96 8

9 Het probleem van de zorgleerlingen speel vooral in de grote steden. Het is belangrijk om dit aan te pakken, omdat zo veel problemen kunnen worden voorkomen. De staatssecretaris pakt samen met haar collega s van Justitie, SZW, VWS, Jeugd en Gezin en WWI dit thema op. Op 1 juli wordt in dit kader Rotterdam bezocht. Zij hoopt de Kamer in oktober te kunnen informeren. Er wordt veel gedaan om het voortijdig schoolverlaten te bestrijden, bijvoorbeeld door een goede preventie. Dit wordt vastgelegd in convenanten. Verzuimbestrijding, loopbaanoriëntatie en betere begeleiding van de overgang van vmbo naar mbo zijn daarvan goede voorbeelden. De aanpak zal zich de komende jaren moeten bewijzen. Een krappere arbeidsmarkt kan overigens leiden tot meer groenpluk en daarmee tot meer voortijdig schoolverlaten. De werkgevers- en werknemersorganisaties is gevraagd om hierin hun verantwoordelijkheid te nemen. Nadere gedachtewisseling De heer Biskop (CDA) benadrukt het belang van maatwerk. Het onderwijs moet zijn toegesneden op specifieke doelgroepen. Wil de staatssecretaris in de bekostiging meer rekening houden met kinderen met een vlekje, zoals autisme? Rugzakjes zijn vaak niet genoeg. Groenpluk is in principe ongewenst, maar als het gebeurt, moeten bedrijven ervoor zorgen dat leerlingen hun opleiding afmaken. Is het verplichten van Engels wel altijd gewenst? In sommige regio s of sectoren is bijvoorbeeld Duits veel belangrijker. De invoering van het digitaal loket kan in de praktijk soms averechts uitpakken omdat er minder persoonlijke contacten zijn tussen bijvoorbeeld de school en de gemeente. Mevrouw De Rooij (SP) betwijfelt of de mechanismen om schoolbesturen te corrigeren altijd werken. Er zou meer flexibiliteit moeten komen in het toekennen van certificaten bij verschillende niveaus. Zo wordt voorkomen dat bepaalde leerlingen buiten de boot vallen. Wil de staatssecretaris Engels meenemen in de plannen voor centrale examinering? Mevrouw Dezentjé Hamming-Bluemink (VVD) refereert aan het rapport van de Algemene Rekenkamer over de beroepspraktijkvorming. Instanties lijken elkaar de zwartepiet toe te spelen. De staatssecretaris moet erbovenop zitten, want in de praktijk gaat nog te veel fout. De heer Depla (PvdA) is blij dat de staatssecretaris in de evaluatie de opmerkingen van de Onderwijsraad over de kwalificatiestructuur en de kwalificatiedossiers meeneemt, zodat duidelijk wordt wat er nodig is in de toekomst. De staatssecretaris stelt dat het digitaal dossier ervoor zorgt dat scholen efficiënt en effectief schoolverzuim kunnen bestrijden. Er wordt heel veel gedaan om de beroepspraktijkvorming te verbeteren. Als het na verloop van tijd nog steeds niet blijkt te werken, zal de staatssecretaris niet schromen om zaken anders aan te pakken. Toezeggingen Kort na de zomer ontvangt de Kamer de vergelijkende analyse van ondersteuning van ouders in de vo-, mbo- en hbo-sector. In het najaar ontvangt de Kamer nadere informatie over de bekostiging van het mbo, waarin ook aandacht zal worden besteed aan Leven lang leren. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 96 9

10 De beleidsreactie op het Onderwijsraadadvies Richtpunten bij onderwijsprogramma s wordt meegenomen in de evaluatie die de Kamer eind 2009 ontvangt. Na de zomer ontvangt de Kamer informatie over de certificaten ten behoeve van de AKA-opleidingen. De staatssecretaris zal de Kamer informeren over de resultaten van de eerstvolgende rapportage van ROA, die gediplomeerde mbo ers na een jaar bevraagt over hun loopbaan. De voorzitter van de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Van de Camp De voorzitter van de vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid, De Wit De voorzitter van de vaste commissie voor Economische Zaken, Kraneveldt-van der Veen De voorzitter van de vaste commissie voor Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Schreijer-Pierik De griffier van de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, De Kler Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr