GRONDSLAG POLITIEOPTREDEN / (VER)HINDEREN/GEWELD/ VERWER- KING IN PV

Transcriptie

1 GRONDSLAG POLITIEOPTREDEN / (VER)HINDEREN/GEWELD/ VERWER- KING IN PV Gebaseerd op de zakboeken o Sv voor de Hulpofficier / SvSr voor de Opsporingsambtenaar en o Pv en Bewijsrecht Auteur M.G.M. Hoekendijk, met veel dank aan R.T.J. van Dartel Versie , zie voor voetnoten voornoemde zakboeken Groeidocument: verbetertips zullen in dit document verwerkt worden! Dit document is terug te vinden op > Kennissessies MNL: Inhoudsopgave 1. Inleiding met belangrijke tips. 2. Ambtshalve bekendheid, decor, context en sfeer-pv, geweldsaanwending politie. 3. Art. 3 Politiewet. 4. APV s. 5. Handhaving orde ter gelegenheid van ambtsverrichtingen: art. 124 Sv en 180, 184 en 185 Sr. 6. Ambtsdwang wederspannigheid, beletten/belemmeren/verijdelen (art. 179, 180 en 184 Sr). 7. Opruiing. 8. Samenvattend. 9. Tot slot / groeidocument. 1. Inleiding met belangrijke tips De politie wordt bij haar taakuitoefening regelmatig ten minste gehinderd. In het kader van deze notitie kan als voorbeeld genoemd worden de bestrijding door de politie van hinderlijk gedrag en geweld in uitgaansgebieden, woonwijken of winkelcentra, waarbij het noodzakelijke politieoptreden zelf weer verstoord wordt door hinderlijk gedrag of geweld tegen de politie. En uiteraard kan ook gedacht worden aan geweld tegen hulpverleners Vragen die zich daarbij voordoen zijn: - Grondslag politieoptreden. - Welke strafbare feiten in beeld komen en hoe deze te verwerken in het pv. - Bij dagvaarding: voor welke tenlastelegging moet gekozen worden. Juridisch absoluut niet even makkelijk, vandaar dat het nogal eens mis gaat (bij politie en justitie). Deze notitie beoogt informatie te verschaffen over: - De grondslag van mogelijk politieoptreden (anders dan strafvorderlijke dwangmiddelen en met uitzondering van geweldsaanwendingen). - Een betere strafrechtelijke verwerking van mogelijk strafbaar (ver)hinderen van politieoptreden.

2 Belangrijkste tips 1. Probeer politieoptreden zoveel mogelijk te baseren op art. 3 Politiewet of de plaatselijke APV, zie de paragrafen 3 en Zorg voor voldoende basiskennis van de artikelen 179 t/m 184 Sr, zie paragraaf Als U toch art. 124 Sv (handhaving orde ter gelegenheid van ambtsverrichtingen) en/of 185 Sr wilt gebruiken, dan eerst goed in verdiepen wegens complexiteit: check deze notitie (paragraaf 5)! 4. Voor zover er pv wordt opgemaakt: tijdig, juist en volledig. - Indien van toepassing: verwerk ambtshalve bekendheid, decor, context en geweldsaanwending politie. - Maak waar mogelijk en nodig gebruik van een sfeer-pv (zie paragraaf 2). Tot slot - Als de opsporingsambtenaar zich vergist heeft in de grondslag van zijn bevoegdheid, dan is er niets aan de hand, mits hij maar wel bevoegd was (zakboek Sv HOvJ of Sv OA 3.1). - Als er toch sprake is van onrechtmatig verkregen bewijs, dan wordt het verkregen bewijs vrijwel niet meer uitgesloten. 2. Ambtshalve bekendheid, decor, context en sfeer-pv, geweldsaanwending politie Van groot belang voor de afhandeling van een strafzaak kunnen zijn de verwerking in het pv van - Ambtshalve bekendheid. - Decor en context. - Het door de politie aangewende geweld. - Een mogelijk sfeer-pv. Ambtshalve bekendheid De kennis van politieambtenaren over een bepaalde plaats/omgeving is meestal vele malen groter dan die van de OvJ en rechter. De betreffende politieambtenaren werken immers vaak in een klein deel van bijv. Midden-Nederland en komen regelmatig in uitgaansgebieden, woonwijken, winkelcentra, gezinnen, enz. waar zich problemen voordoen en kennen hun klanten goed. Dat kan van de OvJ en rechter niet altijd gezegd worden. Decor en context Betreft de beschrijving van de plaats van het politieoptreden en de omstandigheden waaronder. Denk hierbij aan een goede omschrijving van - De plaats van optreden. - Eerdere, soortgelijke incidenten/meldingen/ervaringen. - Reacties uit het publiek/omwonenden, bijv. aanstoot nemende aan het gedrag van probleemjeugd en/of deels zich bemoeiende met het politieoptreden. Daarbij kan het niet alleen gaan om eerdere incidenten op de betreffende plaats, maar ook om eerdere incidenten waarbij een bepaald voertuig of een bepaald persoon betrokken was (bijv. een persoon die politieoptreden meermalen heeft gehinderd/verhinderd en/of bekend staat als geweldpleger, ook tegen de politie).

3 Geweldsaanwendingen politie Geweldsaanwendingen door de politie (bijv. stompen, schoppen, pepperspray, wapenstok, vuurwapen, enz.) dienen in het pv vermeld te worden, incl. de redenen daarvoor en waaruit dat geweld of die dreiging met geweld bestond (verbaliseringsplicht). Daarbij moet in een pv worden vastgelegd of de verdachte letsel heeft opgelopen en of de verdachte (voor zo ver bekend) zich onder doktersbehandeling heeft laten stellen. En dit geldt ook als geweld mogelijk onrechtmatig is aangewend. Overigens zou een onrechtmatige geweldsaanwending kunnen leiden tot vrijspraak/sepot voor een daaropvolgende wederspannigheid. Een bestanddeel is immers in de rechtmatige uitoefening van zijn bediening. Zie hierover verder het zakboek pv en bewijsrecht, Sfeer-pv Vaak zal een verbalisant (bijv. de wijkagent) ambtshalve bekend zijn met decor en context en kan dat vastleggen in een zogenaamd sfeer-pv. Denk aan een sfeer-pv over een bepaald uitgaansgebied, winkelcentrum, probleemjeugd, probleemgezin, enz. enz. Dat sfeer-pv kan vervolgens in voorkomende gevallen gevoegd worden bij het pv van het nieuwe incident. In het pv ter zake het nieuwe incident wordt dan verwezen naar dat sfeer-pv en daarop voortgeborduurd. Het sfeer-pv moet natuurlijk wel actueel gehouden worden en klaar liggen om gebruikt te worden. En uit het hoofd-pv moet uiteraard wel blijken dat de verbalisant (gedeeltelijk) bekend was met de in het sfeer-pv beschreven problematiek. 3. Art. 3 Politiewet Art. 3 Politiewet De politie heeft tot taak in ondergeschiktheid aan het bevoegde gezag en in overeenstemming met de geldende rechtsregels te zorgen voor - de daadwerkelijke handhaving van de rechtsorde en - het verlenen van hulp aan hen die deze behoeven. Voornoemde taakomschrijving valt uiteen in drie delen. 1. Handhaving rechtsorde. a. Handhaving van de openbare orde. i. Handhaving: zowel het beëindigen van verstoringen van de openbare orde als het voorkomen van dreigende verstoringen. ii. Verstoring openbare orde: een verstoring van enige betekenis van de normale gang van zaken in of aan de desbetreffende openbare ruimte. iii. De handhaving moet naar redelijk inzicht vereist zijn. b. Strafrechtelijke handhaving van de rechtsorde. Betreft de daadwerkelijke voorkoming, opsporing en de beëindiging van strafbare feiten, alsmede de tenuitvoerlegging van beslissingen van de rechter of het OM. Ingevolge art. 1 lid 2 Politiewet omvat die handhaving tevens het waken voor de veiligheid van personen (zoals persoonsbeveiliging). 2. Verlenen van hulp aan hen die deze behoeven. Betreft zowel hulpverlening in samenhang met de handhaving van de rechtsorde als hulpverlening in algemene zin. Hulp bieden vindt in principe alleen plaats in noodsituaties en alleen gedurende de beperkte periode dat andere hulpinstanties deze taken nog niet hebben overgenomen.

4 Taak politie geen vrijblijvende zaak - De politie dient op te treden waar dat naar redelijk inzicht nodig is. - Onder omstandigheden kan de politie aan art. 3 Politiewet beperkte bevoegdheden ontlenen ter uitvoering van de in dat art. 3 Politiewet genoemde taken. - Zie daarover uitgebreid het zakboek Sv HOvJ 3.34 of SvSr OA Let op, belangrijk (art. 180 en 184 Sr)! 1. Art. 3 Politiewet geeft politieambtenaren wel de bevoegdheid tot het geven van bevelen (ter handhaving van de rechtsorde). 2. Het niet opvolgen van een dergelijk bevel levert echter geen overtreding van art. 184 Sr op (niet voldoen aan bevel/vordering). 3. Op grond van art. 3 Politiewet kan de politieambtenaar na een niet opgevolgd verwijderbevel ook handelend optreden, bijv. door het (desnoods met gepast geweld) daadwerkelijk verwijderen van de weigeraar. Verzet met bedreiging met) geweld daartegen of beletten, belemmeren of verijdelen daarvan is strafbaar (art. 180 en/of 184 Sr), de verdachte kan daarvoor aangehouden worden. Tips voor het pv ter zake 3 Politiewet i.v.m. 180 en/of 184 Sr In het pv dienen de volgende punten tijdig, juist en volledig verwerkt te worden. 1. Voor zover van toepassing: ambtshalve bekendheid, decor, context, verwerking geweldsaanwending door politie en bijvoeging van een sfeer-pv (zie het zakboek Pv en Bewijsrecht) (zie paragraaf 2). 2. Waaruit bestond de taakuitvoering. Bijv. onderzoek op een plaats delict, optreden bij een brand of ongeval, het verzorgen van een slachtoffer van een ongeval, het helpen van ambulancemedewerkers, het beveiligen van ambulancemedewerkers, het aan- of staande houden van een verdachte, het bemiddelen bij een burenruzie, enz. enz. (uitvoerig beschrijven). 3. Als er een bevel is gegeven: waarom werd het bevel gegeven en wat hield het bevel in. Bijv. een bevel doorlopen of verwijderen als de betreffende persoon te dicht bij een aanhouding of ambulancemedewerkers komt (waardoor de taakuitoefening belemmerd werd of kon worden), een bevel achter een afzetlint te gaan staan, enz. 4. Welke handelingen heeft de politieambtenaar ter uitvoering van zijn taak (zie punt 2) ondernomen. Bijv. het d.m.v. linten afzetten van een plaats delict of brand/ongeval, aanwijzing aan het publiek, verwijderen van een lastig persoon, enz. 5. Een zo nauwkeurig mogelijke omschrijving van het beletten, belemmeren of verijdelen van en/of het verzet tegen de handeling(en) die de politieambtenaar ondernam. 4. APV s Al vrij snel kan er sprake zijn van de verdenking van een overtreding van de APV en kan er op basis van die APV opgetreden en pv opgemaakt worden. Te denken valt daarbij aan: - Samenscholing, onnodig opdringen of door uitdagend gedrag aanleiding geven tot ongeregeldheden; incl. bevel weg vervolgen/verwijdering. - Ordeverstoring bij evenement. - Ordeverstoring in openbare inrichting. - Hinderlijk gedrag op openbare plaatsen. - Verboden drankgebruik.

5 - Verboden gedrag bij of in gebouwen (bijv. zonder redelijk doel in portiek/poort / gemeenschappelijke ruimte. - Hinderlijk gedrag in voor het publiek toegankelijke ruimten. - Handelingen op straat die gerelateerd zijn aan drugshandel. Overtreding van dit soort strafbepalingen wordt in de APV zelf strafbaar gesteld met maximaal 3 maanden hechtenis of een geldboete van maximaal 4100,-. Basiskennis over voornoemde bepalingen uit de van toepassing zijnde APV is voor de dagelijkse taakuitvoering van de politieambtenaar onmisbaar. En ook hier dient in het pv het concrete gedrag en/of de eventueel vereiste (dreigende) ordeverstoring tijdig, juist en volledig beschreven te worden. Waar nodig incl. decor/context/sfeer-pv (zie paragraaf 2). 5. Handhaving orde ter gelegenheid van ambtsverrichtingen: art. 124 Sv en art. 180 t/m 185 Sr Waarschuwing vooraf: complexe materie! Kies waar mogelijk voor optreden op basis van art. 3 Politiewet of de plaatselijke APV, zie voorgaande paragrafen. Art. 124 Sv 1. Voor de handhaving van de orde (MH: let op: alleen bij strafvorderlijk optreden, niet bij hulpverlening of openbare orde, zie hierna) ter gelegenheid van ambtsverrichtingen draagt zorg de voorzitter van het college, of de rechter of ambtenaar, die met de leiding van de ambtsverrichtingen is belast. 2. Deze neemt de nodige maatregelen opdat die ambtsverrichtingen zonder stoornis zullen kunnen plaatsvinden. 3. Indien daarbij iemand de orde verstoort of op enigerlei wijze hinderlijk is, kan de betrokken voorzitter, rechter of ambtenaar, na hem zo nodig te hebben gewaarschuwd, bevelen dat hij zal vertrekken en, in geval van weigering, hem doen verwijderen en tot de afloop der ambtsverrichtingen in verzekering doen houden. 4. Van e.e.a. wordt een pv opgemaakt, dat bij de processtukken wordt gevoegd. 5. Met de dienst der gerechten zijn belast ambtenaren van politie, aangesteld voor de uitvoering van de politietaak, dan wel andere ambtenaren of functionarissen (MH: bijv. parketpolitie), voor zover die ambtenaren of functionarissen door Onze Minister van Veiligheid en Justitie zijn aangewezen. Deze ambtenaren of functionarissen nemen de aanwijzingen in acht van de voorzitter van het college, de rechter of de ambtenaar, bedoeld in het 1e lid. Algemene opmerkingen (belangrijk!) - Art. 124 Sv is beperkt tot ambtsverrichtingen die hun grondslag vinden in Sv (bijv. opsporing) en niet van toepassing bij optreden in het kader van hulpverlening of handhaving van de openbare orde. - Art. 124 Sv lid 1 t/m 3 vereist een ambtenaar die met de leiding van de ambtsverrichtingen is belast (zie hierna). - Zie voor mogelijk bij art. 124 Sv behorende strafbepalingen de bespreking van art. 180 t/m 185 Sr hierna: zeer complexe materie!

6 Ambtenaar met de leiding van de ambtsverrichtingen belast (art. 124, lid 1 t/m 3) - Let op: het zijn van ambtenaar volstaat voor art. 124 lid 1 t/m 3 Sv niet. Vereist wordt (namens) een ambtenaar met de leiding van de ambtsverrichtingen belast. Bijv. de RC, (hulp)ovj of een leidinggevende (opsporings)ambtenaar. Deze eis geldt dus ook voor lid 3: bevel vertrekken (en in geval van weigering verwijderen of ivs). Het pv zal hier duidelijkheid over moeten verschaffen. Nodige maatregelen (lid 2) - Let op: een maatregel mag alleen genomen worden door (of namens) de voorzitter, rechter of ambtenaar, die met de leiding van de ambtsverrichtingen belast is (zie hiervoor). - Een maatregel moet dus nodig zijn (onnodige maatregelen dienen achterwege te blijven) en gericht zijn op het zonder stoornis laten plaatsvinden van ambtsverrichtingen. - Voorbeelden van maatregelen: o Fouillering o Afzettingen o Aanwijzingen aan het publiek (afstand houden, stil zijn, van voorwerpen afblijven, etc.) o Verlangen dat iemand zijn auto verplaatst o Enz. o Niet het boeien van personen Denk onder omstandigheden overigens nog aan art. 125 Sv: maatregelen ter gelegenheid van schouw/doorzoeken. - In geval van ernstige vrees voor dreigende verstoringen zijn ook preventieve maatregelen toelaatbaar (maatregelen ter voorkoming van verstoringen). Vertrekbevel, verwijderen en ivs (lid 3) - Let op: het vertrekbevel, verwijderen en ivs mag alleen plaatsvinden door (of namens) de voorzitter, rechter of ambtenaar, die met de leiding van de ambtsverrichtingen belast is. - Let nog op dat niet vereist is dat de ordeverstoring of het hinderlijk gedrag op een genomen maatregel ziet: een maatregel is voor strafbaarheid niet opvolgen bevel tot vertrek niet verplicht, maar als er wel een maatregel is genomen dan moet die maatregel uiteraard ook in het pv verwerkt worden - Vertrekbevel en verwijderen. Art. 124, lid 3 geeft de handhavende maatregelen aan: een reactie op ordeverstoringen kan bestaan uit, kort gezegd, het fysiek onmogelijk maken van het verrichten van verder storend dan wel hinderlijk gedrag, door te zorgen dat de ordeverstoorder bij de ambtsverrichtingen niet meer aanwezig is. Na hem zo nodig te hebben gewaarschuwd, kan men bevelen dat hij zal vertrekken en, ingeval van weigering, hem doen verwijderen en tot de afloop der ambtsverrichtingen in verzekering doen houden. 1 - Eerst waarschuwen. Let dus op dat als het mogelijk is, er wel eerst gewaarschuwd moet worden (ontbreken daarvan - of het niet vermelden in het pv - kan leiden tot vrijspraak). - Verwijderen of ivs kan alleen als betrokkene na een verwijderingsbevel weigert te vertrekken. 1. Melai, aant. 3.

7 Het bevel om te vertrekken is een verdere inperking van de vrijheid van betrokkene en mag uiteraard alleen worden gegeven als het niet anders kan ( ). Dat geldt ten slotte ook voor de zwaarste maatregel: het in verzekering houden. Men wil zich daarmee verzekeren van een ongestoord verloop van de ambtsverrichting; deze vrijheidsbeneming is dus niet gericht op vervolging en berechting. 2 - Ook verwijdering zonder ivs behoort tot de mogelijkheden. - De hier besproken ivs is uiteraard niet de bekende ivs op basis van art. 57 Sv. - Voor de ivs op grond van art. 124 Sv gelden geen vormvoorschriften, voorgeleidingsvereisten of termijnen. De vrijheidsbeneming mag niet langer duren dan strikt noodzakelijk voor de ambtsverrichting. Bijbehorende strafbepalingen - Als mogelijke strafbepalingen bij overtreding van art. 124 Sv komen de artikelen 180 t/m 185 Sr in aanmerking. - Verbaliseren en/of vervolgen voor 180 t/m 185 Sr gaat helaas meer dan incidenteel mis met als gevolg sepot of vrijspraak. Art. 180 Sr (wederspannigheid/verzet) Hij die zich met geweld of bedreiging met geweld verzet - tegen een ambtenaar werkzaam in de rechtmatige uitoefening van zijn bediening, of - tegen personen die hem daarbij krachtens wettelijke verplichting of op zijn verzoek bijstand verlenen, wordt als schuldig aan wederspannigheid gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste een jaar of geldboete van de derde categorie. - Zie voor een omvangrijke bespreking van art. 180 Sr het zakboek Sr HOvJ of SvSr OA, incl. vele voorbeelden en tips voor de dagelijkse praktijk en het pv! - Zie voor het verbaliseren van geweld hierna onder punt 6 bij art. 180 Sr. - Het bestanddeel rechtmatige uitoefening van de bediening kan ook het optreden op basis van art. 124 Sv zijn. Verzet tegen rechtmatig optreden op basis van art. 124 Sv kan worden aangemerkt als wederspannigheid in de zin van art. 180 Sr. Tips voor het pv ter zake art. 180 Sr i.v.m. 124 Sv In een pv ter zake 180 Sr i.v.m. art. 124 Sv dienen v.w.b. de verwerking van art. 124 Sv in ieder geval tijdig, juist en volledig de volgende punten verwerkt te worden: 1. Voor zover van toepassing: ambtshalve bekendheid, decor, context, verwerking geweldsaanwending door politie en bijvoeging van een sfeer-pv (zie paragraaf 2). 2. Welke ambtsverrichting werd er op basis van Sv verricht (bijv. een onderzoek op de plaats delict, een aanhouding, ibn, binnentreden ter ibn/aanhouding, enz.). 3. Als er een maatregel is genomen (niet verplicht): welke en waarom (zie voor voorbeelden voorgaande bespreking onder nodige maatregelen (lid 2), waarbij dus vereist is (en dus ook in het pv verwerkt moet worden) dat die maatregel is genomen door (of namens) de ambtenaar, die met de leiding van de ambtsverrichtingen was belast. 4. Waaruit bestond de ordeverstoring of het hinderlijk gedrag waarop het bevel tot vertrek (en een mogelijk voorafgaande waarschuwing) is gebaseerd. 5. Een precieze omschrijving van het bevel tot vertrek (en de mogelijk voorafgaande 2. Melai, aant. 10.

8 waarschuwing). 6. Dat het bevel is gegeven door (of namens) de ambtenaar, die met de leiding van de ambtsverrichtingen was belast. 7. Waaruit bleek dat geweigerd werd aan het bevel te voldoen (verdachte bleef bijv. staan of verplaatste zich niet conform het gegeven bevel). 8. Welke handelingen vervolgens verricht werden teneinde verdachte alsnog aan het bevel te laten voldoen ( doen verwijderen uit art. 124 Sv). 9. Het door de verdachte gepleegde verzet (duidelijk omschrijven waaruit het geweld of de bedreiging met geweld bestond). Art. 184 lid 1 Sr (niet voldoen aan bevel of vordering; beletten, belemmeren of verijdelen) - Hij die opzettelijk niet voldoet aan een bevel of een vordering, krachtens wettelijk voorschrift gedaan door een ambtenaar met de uitoefening van enig toezicht belast of door een ambtenaar belast met of bevoegd verklaard tot het opsporen of onderzoeken van strafbare feiten, alsmede - hij die opzettelijk enige handeling, door een van die ambtenaren ondernomen ter uitvoering van enig wettelijk voorschrift, belet, belemmert of verijdelt wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste drie maanden of geldboete van de tweede categorie. Zie voor een omvangrijke bespreking van art. 184 Sr zakboek HOvJ of SvSr OA, incl. vele voorbeelden en tips voor de dagelijkse praktijk en het pv! Bevel (art. 184 Sr eerste zinsdeel) - Bevel of vordering moet gedaan zijn krachtens wettelijk voorschrift : het wettelijk voorschrift moet uitdrukkelijk inhouden dat de betrokken ambtenaar gerechtigd is tot het doen van een bevel of vordering. Art. 3 Politiewet bevat een algemene taakomschrijving voor de politie, maar niet een uitdrukkelijke bevoegdheid om te bevelen/vorderen. Het niet voldoen aan een bevel of vordering gegeven op basis van dat art. 3 Politiewet levert daarom geen overtreding van art. 184 Sr op (niet voldoen aan bevel/vordering). - Art. 124 Sv bevat wél een uitdrukkelijke bevoegdheid tot het geven van een bevel, maar ook dat maakt art. 184 Sr niet automatisch van toepassing, want art. 185 Sr is v.w.b. het niet voldoen aan een bevel een specialis van art. 184 Sr: als art. 185 Sr van toepassing is, heeft dat art. 185 Sr dus voorrang op art. 184 Sr. Zie daarom de bespreking van art. 185 Sr hierna. Een verkeerde tenlastelegging (184 i.p.v. 185 Sr) zal leiden tot ontslag van rechtsvervolging. Bij ook maar enige twijfel altijd primair art. 185 Sr en subsidiair art. 184 Sr ten laste leggen (of andersom)! Beletten, belemmering, verijdelen (art. 184 Sr, tweede zinsdeel) - In art. 184 lid 1 Sr wordt ook (kort gezegd) beletten, belemmeren of verijdelen strafbaar gesteld. o Hiervan kan bijv. sprake zijn als de handeling van de opsporingsambtenaar die gericht was op een maatregel van art. 124 Sv belet, belemmerd of verijdeld wordt of een maatregel zelf ongedaan wordt gemaakt (verijdeld wordt). o Let op: ook op grond van art. 3 Politiewet kunnen door de politie handelingen worden ondernomen, bijv. het daadwerkelijk verwijderen van een persoon na

9 een eerder tevergeefs op basis van een op datzelfde art. 3 Politiewet gegeven verwijderbevel. Verzet tegen dat handelen is strafbaar op grond van art. 180 Sr en het beletten, belemmeren of verijdelen op grond van art. 184 Sr. Zie paragraaf 3!! - Zie voor tips voor het pv ter zake het niet voldoen aan een bevel of vordering de voorgaande bespreking onder art. 180 Sr (punten 1 t/m 6). Uiteraard moet in dit geval worden vermeld waaruit het beletten, belemmeren of verijdelen bestond. Art. 185 Sr (bemoeilijken ambtsverrichting) Hij die bij een terechtzitting of ter plaatse waar een ambtenaar in het openbaar in de rechtmatige uitoefening van zijn bediening werkzaam is, opschudding veroorzaakt en na het door of vanwege het bevoegd gezag gegeven bevel zich niet verwijdert, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste twee weken of geldboete van de tweede categorie. Let op - Art. 185 Sr is een geprivilegieerde specialis van art. 184 Sr: als art. 185 Sr van toepassing is, heeft dat art. 185 Sr dus voorrang op art. 184 Sr. Een verkeerde tenlastelegging (art. 184 i.p.v. 185 Sr) zal leiden tot ontslag van rechtsvervolging. Bij twijfel altijd primair art. 185 Sr en subsidiair art. 184 Sr ten laste leggen (of andersom). - Art. 185 Sr is een strafbepaling, de bevoegdheid tot het geven van een bevel kan gevonden worden in het hiervoor besproken art. 124 Sv en naar alle waarschijnlijkheid niet in art. 3 Politiewet (zie hierna: bevel op grond van art. 3 Politiewet). - Zie voor een omvangrijke bespreking van dit art. 185 het zakboek Sr HOvJ. Verschillen tussen art. 185 Sr en 124 Sv - Art. 185 Sr beperkt zich in tegenstelling tot art. 124 Sv niet tot ambtsverrichtingen die gebaseerd zijn op Sv (zie voorgaande bespreking van art. 124 Sv) maar kan ook het optreden in het kader van hulpverlening of handhaving van de openbare orde betreffen en bij dat optreden kan art. 124 Sv dus niet meer als grondslag voor het bevel dienen (en naar alle waarschijnlijkheid ook niet art. 3 Politiewet, zie hierna). - Art. 185 Sr vereist in tegenstelling tot art. 124 Sv onder meer dat de ambtenaar in het openbaar in de rechtmatige uitoefening van zijn bediening werkzaam is en dat de verdachte opschudding veroorzaakt. Als dat niet het geval is, kan mogelijk teruggevallen worden op art. 184 Sr i.v.m. art. 124 Sv (zie voorgaande bespreking van art. 124 Sv en art. 184 Sr) of op een strafbepaling uit de APV. - Art. 185 Sr vereist in tegenstelling tot art. 124 Sv niet dat de ambtenaar met de leiding (van ambtsverrichtingen) is belast (en is wat dat betreft dus ruimer dan art. 124 Sv). Maar let op: als de betreffende ambtenaar niet met de leiding belast was, is art. 124 Sv niet van toepassing en kan dan ook niet dienen als grondslag voor het bevel van art. 185 Sr. Bevel op grond van art. 3 Politiewet. Of de grondslag van het bevel van art. 185 Sr in art. 3 Politiewet gevonden kan worden of dat evenals bij art. 184 Sr (niet voldoen aan bevel/vordering) sprake dient te zijn van een wettelijk voorschrift dat uitdrukkelijk inhoudt dat de betrokken ambtenaar gerechtigd is tot het doen van een bevel of vordering, is binnen de jurisprudentie nog niet beslist en in de literatuur wordt daar verschillend over gedacht. Als toch gekozen wordt voor vervolging voor art. 185 Sr met

10 als grondslag art. 3 Politiewet, waar mogelijk dan subsidiair een ander strafbaar feit ten laste leggen (denk daarbij ook aan strafbepalingen uit APV s). Tips voor het pv 1. Verwerking van alle bestanddelen van art. 185 Sr in het pv - Een terechtzitting of ter plaatse waar een ambtenaar in het openbaar in de rechtmatige uitoefening van zijn bediening werkzaam is. - Door verdachte veroorzaakte opschudding. - Na het door of vanwege het bevoegd gezag gegeven bevel zich niet verwijderen. 2. De grondslag voor het gegeven bevel: art. 124 Sv. 3. De tips voor het pv bij voorgaande bespreking van art. 180 Sr, 1 t/m Ambtsdwang, wederspannigheid, beletten/belemmeren/verijdelen (art. 179, 180 en 184 Sr) Vooraf - Zie voor een omvangrijke en diepgaande bespreking en mogelijke voetnoten het zakboek Sr HOvJ of SvSr OA. - Zie voor strafverzwarende omstandigheden art. 181 en 182 Sr (bijv. enig lichamelijk letsel als gevolg en/of in vereniging gepleegd). - Geen onderzoek in eigen zaak doen. Art. 179 Sr (ambtsdwang) Hij die door geweld of bedreiging met geweld of enige andere feitelijkheid een ambtenaar dwingt tot het volvoeren van een ambtsverrichting of het nalaten van een rechtmatige ambtsverrichting, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vier jaren of geldboete van de 4e categorie. Verschil tussen art. 179 en 180 Sr (van belang voor tenlastelegging/dagvaarding) - In art. 179 Sr wordt strafbaar gesteld de dwang tot het verrichten of nalaten van een handeling, in art. 180 Sr verzet tegen een handeling. Met andere woorden: de ambtenaar uit 179 Sr is nog niet aan het handelen en die uit 180 Sr wel - Art. 179 Sr sluit dus verzet tegen aangevangen handelingen uit. Onrechtmatige ambtsverrichtingen - Het dwingen tot het nalaten van een onrechtmatige ambtsverrichting is dus gelet op de wettekst niet strafbaar. - Wel zou onder omstandigheden art. 284 Sr (het algemene dwangartikel) of art. 300 e.v. Sr (mishandeling) van toepassing kunnen zijn (waarbij uiteraard wel goed naar mogelijke strafuitsluitingsgronden gekeken moet worden). - Het dwingen tot het volvoeren van een onrechtmatige ambtsverrichting is wel strafbaar. Nalaten - Kan slechts een nog niet aangevangen ambtsverrichting betreffen, zie anders art. 180 Sr (wederspannigheid) of art. 184 Sr (beletten, belemmeren of verijdelen). Bij twijfel uiteraard subsidiair ten laste leggen. - Kan ook het vertragen (van een nog niet aangevangen ambtsverrichting) omvatten.

11 Tips voor het pv In een pv ter zake art. 179 Sr dienen in ieder geval de volgende punten tijdig, juist en volledig verwerkt te worden. 1. Voor zover van toepassing: ambtshalve bekendheid, decor, context, verwerking geweldsaanwending door politie en bijvoeging van een sfeer-pv (zie paragraaf 2). 2. Een zo nauwkeurig mogelijke beschrijving van de dwang (omschrijf het geweld, de bedreiging met geweld en/of de feitelijkheid). 3. Een zo nauwkeurig mogelijke beschrijving van de ambtsverrichting waartoe gedwongen werd of het nalaten van de rechtmatige ambtsverrichting waartoe gedwongen werd. Het zal meestal gaan om het dwingen tot het nalaten van een rechtmatige ambtsverrichting. Omschrijf waaruit die ambtsverrichting had moeten bestaan, bijv. het aanhouden van een verdachte, het doorzoeken van een voertuig, een onderzoek aan de kleding, enz. Art. 180 Sr (wederspannigheid) Hij die zich met geweld of bedreiging met geweld verzet tegen een ambtenaar werkzaam in de rechtmatige uitoefening van zijn bediening, of tegen personen die hem daarbij krachtens wettelijke verplichting of op zijn verzoek bijstand verlenen, wordt als schuldig aan wederspannigheid gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste een jaar of geldboete van de 3e categorie. Algemeen - Zie voor het onderscheid met art. 179 (wederspannigheid) voorgaande bespreking van art. 179 Sr. - Het tenietdoen van een voltooide ambtshandeling valt niet onder dit art. 180 Sr, mogelijk wel onder mishandeling, bedreiging, vernieling, ambtsdwang (zie de wettekst van art. 179 Sr: volvoeren nieuwe ambtsverrichting) of verijdelen in de zin van art. 184 Sr. Verzet tegen een voltooide aanhouding is dus niet strafbaar, wel bijv. het verzet tegen het op die aanhouding volgende overbrengen naar een politiebureau ter voorgeleiding aan een hulpovj. Tijdig, juist en volledig verwerken in het pv en in de tenlastelegging dus (gaat niet altijd goed)! Rechtmatige uitoefening bediening - Als achteraf blijkt dat de betreffende opsporingsambtenaar niet werkzaam was in de rechtmatige uitoefening van zijn bediening, dan is het verzet gericht tegen die opsporingsambtenaar weliswaar niet strafbaar, maar kan dat niet strafbare verzet mogelijk wel strafbaar zijn als mishandeling en/of belediging (waarbij uiteraard wel goed naar mogelijke strafuitsluitingsgronden gekeken moet worden). - Van rechtmatige uitoefening van de bediening kan ook sprake zijn en blijven als achteraf blijkt dat het strafbare feit waarvan verdachte ten tijde van de aanhouding terecht verdacht werd en ter zake waarvan hij was aangehouden toch niet door hem gepleegd is: wederspannigheid tegen die verrichte aanhouding blijft dan dus strafbaar. Een verdenking wordt niet met terugwerkende kracht onrechtmatig als achteraf blijkt dat de politie zich heeft vergist en ook mocht vergissen over het redelijk vermoeden of de strafbaarheid. De beoordeling van de vraag of er sprake is van een redelijk vermoeden van schuld dient volgens de HR te geschieden aan de hand van de op het moment van de verdenking bekende feiten en omstandigheden.

12 Tips voor het pv In een pv ter zake art. 180 Sr dienen in ieder geval de volgende punten tijdig, juist en volledig verwerkt te worden. 1. Voor zover van toepassing: ambtshalve bekendheid, decor, context, verwerking geweldsaanwending door politie en bijvoeging van een sfeer-pv (zie paragraaf 2). 2. Waaruit bestond de rechtmatige bediening, waarop was die gebaseerd (meestal staande- of aanhouding van een verdachte of overbrenging van een aangehouden verdachte naar een politiebureau ter voorgeleiding aan de hulpovj). Aanhouding en voorgeleiding door een politieambtenaar is bijv. slechts rechtmatig als de wettelijke voorwaarden voor aanhouding zijn vervuld (bijv. die van art. 53 of 54 Sv). ). Zie voor optreden op basis van art. 3 Politiewet en tips voor het pv paragraaf 3. Voor een veroordeling wegens art. 180 Sr moet de rechtmatige uitoefening van de bediening worden bewezen (en dus uit bijv. het pv blijken). 3. Het door de verdachte gepleegde verzet: nauwkeurig omschrijven waaruit dat bestond. Voorkom teksten als Ik voelde dat de verdachte trachtte te bewegen in een richting tegengesteld aan die waarin ik hem bewoog. Twee opmerkingen hierbij. - Bewegen is op zich geen geweld, terwijl geweld wel een bestanddeel van het strafbare feit is en dus bewezen moet worden. - Volgens voornoemde formulering probeerde de verdachte een andere kant op te bewegen. Nergens blijkt uit of dit ook daadwerkelijk is gebeurd. Het is kennelijk bij een poging gebleven. Een juiste omschrijving kan wel zijn Ik voelde en zag dat de verdachte rukte en trok in een richting tegengesteld aan die waarin ik, verbalisant, hem trachtte te bewegen. Art. 184 Sr (niet voldoen aan bevel/vordering; beletten, belemmeren of verijdelen) 1. Hij die - opzettelijk niet voldoet aan een bevel of een vordering, krachtens wettelijk voorschrift gedaan door een ambtenaar met de uitoefening van enig toezicht belast of door een ambtenaar belast met of bevoegd verklaard tot het opsporen of onderzoeken van strafbare feiten, alsmede hij die - opzettelijk enige handeling, door een van die ambtenaren ondernomen ter uitvoering van enig wettelijk voorschrift, belet, belemmert of verijdelt, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste drie maanden of geldboete van de 2e categorie. Algemeen - Van belang is om onderscheid te maken tussen: 1: het opzettelijk niet voldoen aan een bevel of vordering en 2: het opzettelijk beletten, belemmeren, verijdelen van een handeling. Het niet voldoen aan een bevel/vordering gegeven op grond van art. 3 Politiewet levert géén overtreding van art. 184 lid 1 Sr op (niet voldoen aan bevel/vordering), zie uitgebreid hiervoor in paragraaf 3. - Op grond van art. 3 Politiewet kunnen door de politie wel handelingen worden ondernomen, bijv. het daadwerkelijk verwijderen van een persoon na een eerder tevergeefs op basis van een op datzelfde art. 3 Politiewet gegeven verwijderbevel. Verzet met (bedreiging met) geweld tegen dat handelen is strafbaar op grond van art. 180 Sr en het beletten, belemmeren of verijdelen op grond van art. 184 Sr.

13 - Degene die zich verzet tegen zijn eigen aanhouding pleegt art. 180 Sr, degene die de aanhouding van een ander belet, belemmert of verijdelt valt onder dit art. 184 Sr. Beletten: onmogelijk maken. Belemmeren: moeilijk maken. Verijdelen: de gevolgen wegnemen, krachteloos maken. 3 Nog niet aangevangen ambtshandeling. Zolang een ambtshandeling nog niet is aangevangen, kan zij niet worden belet, belemmerd of verijdeld 4 (zie dan mogelijk art. 179 Sr: ambtsdwang). Uitzonderingen op deze regel zijn echter mogelijk. In het betreffende geval had de verdachte al voordat een vordering tot verwijdering was gegeven zich vastgeketend. Aldus belemmering doordat de verdachte (die wist dat als hij het pand niet vrijwillig zou verlaten hij door de politie verwijderd zou worden) zich bij de ontruiming niet heeft verwijderd na een vordering daartoe, maar volhardde in zijn voornemen de ontruiming te bemoeilijken. 5 Tips voor het pv In een pv ter zake art. 184 Sr dienen in ieder geval de volgende punten tijdig, juist en volledig verwerkt te worden. 1. Voor zover van toepassing: ambtshalve bekendheid, decor, context, verwerking geweldsaanwending door politie en bijvoeging van een sfeer-pv (zie paragraaf 2). 2. Niet voldoen aan bevel/vordering: - Trad de betreffende ambtenaar op als toezichthouder of opsporingsambtenaar. - Het wettelijk voorschrift waarop het bevel of de vordering gebaseerd was (niet dus 3 Politiewet en in geval van een bevel gebaseerd op een APV: vervolgen voor overtreding van die APV en niet voor art. 184 Sr). - Een duidelijke omschrijving van de inhoud van het bevel of de vordering. - Heeft verdachte het bevel of de vordering gehoord of kunnen horen, bijv.: ik stond op korte afstand / enkele meters van de verdachte, keek hem aan, zag dat de verdachte mij ook aan keek en ik vorderde luid en duidelijk van de verdachte (inhoud vordering). Vervolgens hoorde ik dat de verdachte zei (.) en/of ik zag dat de verdachte (.). 3. Beletten, belemmeren of verijdelen: - Trad de betreffende ambtenaar op als toezichthouder of opsporingsambtenaar. - De door de ambtenaar ondernomen handeling (die werd belet, belemmerd of verijdeld). - Ter uitvoering van welk voorschrift voornoemde handeling werd ondernomen. - Een nauwkeurige omschrijving van het beletten, belemmeren en/of verijdelen. 7. Opruiing (art. 131 Sr) Omstanders die zich met politieoptreden bemoeien zouden zich door het opruien tot het plegen van een strafbaar feit weleens schuldig kunnen maken aan opruiing. Zie 3. HR , W 7694, Remmelink, aant HR , W HR , LJN AE2108.

14 voor een omvangrijke en diepgaande bespreking en mogelijke voetnoten het zakboek Sr HOvJ of SvSr OA, hieronder kort voor de dagelijkse praktijk. Art. 131 Sr 1. Hij die in het openbaar, mondeling of bij geschrift of afbeelding, tot enig strafbaar feit of tot gewelddadig optreden tegen het openbaar gezag opruit, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vijf jaren of geldboete van de 4e categorie. Van belang voor de dagelijkse politiepraktijk is dat de strafbepaling van het 1e lid uit twee afzonderlijk strafbare delen bestaat, namelijk het in het openbaar (mondeling of bij geschrift of afbeelding) opruien 1. Tot enig strafbaar feit (bijv. schiet hem kapot, maak hem af, enz. enz.) of 2. Tot gewelddadig optreden tegen het openbaar gezag (wat meestal ook wel neer zal komen op opruien tot enig strafbaar feit). Aangezien er op het misdrijf vijf jaren gevangenisstraf (en dus vh) staat, kunnen er bij verdenking van opruiing vergaande dwangmiddelen worden toegepast, zoals aanhouding buiten heterdaad, ivs, vh, enz. In het openbaar: omvat alle voor het publiek toegankelijke plaatsen. Tot enig strafbaar feit: elk strafbaar feit (misdrijf of overtreding). In de tenlastelegging (dagvaarding) behoeft het strafbare feit waartoe is opgeruid niet met name te worden aangewezen. Opruien - Iemand tot iets (ongeoorloofds) trachten te brengen. - Voor opruiing is niet nodig dat heftige, de hartstocht opwekkende taal wordt gebruikt. - Opruiing is ook mogelijk wanneer de handeling waartoe wordt opgeruid reeds is aangevangen. - Het is niet nodig dat de opruier weet dat het feit waartoe hij opruit strafbaar is. 8. Samenvattend 1. Probeer politieoptreden zoveel mogelijk te baseren op art. 3 Politiewet of de plaatselijke APV, zie de paragrafen 3 en Vermijdt het complexe art. 124 Sv en 185 Sr, maakt u er wel gebruik van: check deze notitie (paragraaf 5)! 3. Zorg voor voldoende basiskennis van de artikelen 179 t/m 184 Sr, zie paragraaf Voor zover er pv wordt opgemaakt: tijdig, juist en volledig. - Indien van toepassing: verwerk ambtshalve bekendheid, decor, context en geweldsaanwending politie. - Maak waar mogelijk en nodig gebruik van een sfeer-pv (zie paragraaf 2). 5. Als de opsporingsambtenaar zich vergist heeft in de grondslag van zijn bevoegdheid, dan is er niets aan de hand, mits hij maar wel bevoegd was (zakboek Sv HOvJ of Sv OA 3.1). 6. Als er toch sprake is van onrechtmatig verkregen bewijs, dan wordt het verkregen bewijs vrijwel niet meer uitgesloten (zakboek Sv HOvJ of Sv OA 3.9 e.v.).

15 9. Tot slot / groeidocument Als u tot hier bent gekomen en ook alles gelezen en (grotendeels) begrepen heeft prima! Want ik weet uit eigen ervaring: allemaal absoluut niet makkelijk. Vandaar ook mijn grote waardering voor de politieambtenaar op straat in dit tijdsgewricht. Wilt U het (ver)hinderen van rechtmatig politieoptreden en zeker geweld tegen politieoptreden goed kunnen afhandelen, dan is basiskennis over voorgaande problematiek vereist. Daarvoor hoeft U niet alles uit het hoofd te leren maar moet U wel snel de weg kunnen vinden in deze notitie, in de zakboeken politie of andere literatuur. Vanaf januari tot de zomer 2017 verzorg ik ongeveer 40 Kennissessies, ook over de problematiek verwerkt in deze notitie. Mijn ervaring is dat ook ik altijd weer bijleer. Verbetertips zal ik verwerken in deze notitie. Als u dit document op papier gebruikt: check of er een update is op Mocht U verbetertips of vragen hebben: graag mailen aan mgmhoekendijk@zakboekenpolitie.com. Vertrouwelijke info kan g d worden naar mijn OM-mailadres in MNL. Mike Hoekendijk