KAMPER SCHEPEN- EN SCHOUTENZEGELS. door K. Schilder

Transcriptie

1 KAMPER SCHEPEN- EN SCHOUTENZEGELS door K. Schilder De oudste van de in dit artikel beschreven zegels dateren uit Reeds veel vroeger echter werd er door Kamper schepenen gebruik gemaakt van zegels, doch daarvan zijn geen afdrukken bewaard gebleyen. De oorzaak moet gezocht worden in het feit dat de stukken waaraan de dienstdoende schepenen hun zegelafdrukken hingen, in bijna alle gevallen door de belanghebbenden werden meegenomen en bewaard. Deze stukken hadden dikwijls betrekking op geldleningen of verpachting van erven of landerijen, zodat ze dus na het aflossen der lening of bij beeindiging van de pachttermijn, konden worden vernietigd. Een ongezegeld afschrift van de stukken bleef berusten bij het gerecht. Slechts in gevallen van verkoop of schenking aan een geestelijke instelling of een instelling van weldadigheid bleef het charter of oorkonde bewaard, hoewel in veel gevallen de aanhangende zegels in de loop der eeuwen van de stukken zijn losgeraakt en verloren gegaan. De ons overgebleven zegelafdrukken hangen dan ook bijna alle aan stukken die behoren tot de. archieven van kerken, kloosters, memorien, vergaderingen, gasthuizen, weeshuis, enz. Deze archieven berusten in de gemeentelijke archief bewaarplaats in het oude stadhuis van Kampen en zijn door de heer J. Don, archivaris van 1946 tot 1971 geinventariseerd. De inhoud der charters is in beknopte vorm opgenomen achter de inventaris. (Regestenlijst). Bij het beschrijven van de zegels is in grote lijnen de volgorde aangehouden welke werd gevolgd door de samenstellers van het 'Corpus Sigillorum Neerlandicorum' een werk dat de Nederlandse zegels van voor 1300 behandeld. In dat werk zijn eerst de naam en maatschappelijke positie van de zegelaar in nu gangbare bewoordingen aangegeven, met tussen haakjes de naam zoals die op de oorkonde staat vermeld. Ten tweede volgt de kleur van de gebruikte was en de wijze van bevestiging van het zegel, waarbij het opvalt dat in de meeste gevallen donkergroene was werd gebruikt. De meeste zegels zijn bevestigd met een dubbele staart, dat wil zeggen dat een reepje perkament door een insnijding van het charter werd gestoken, waarna de uiteinden van dat reepje in de vloeibare was werden gelegd waarna de stempel in de was werd gedrukt. 139

2 Als derde punt wordt de doorsnede van de zegelafdruk aangegeven. Vervolgens komt als vierde punt de beschrijving van het zegel, waarbij in de meeste gevallen naar eigen inzicht is gehandeld. De zegels namelijk die in het Corpus Sigillorum beschreven worden zijn qua stijl van het binnenveld verschillend van de zegels uit latere eeuwen. Bij het vijfde punt, de beschrijving der wapens, is gewerkt volgens de richtlijnen uit het handboek der wapenkunde van J.B. Rietstap. (bewerking van C. Pama) Punt zes, het randschrift (R:). Dit is weergegeven zonder de tussen gevoegde punten of kruisjes. Bij de zevende punt, de datum werd de hedendaagse tijdrekening aangehouden, met tussen haakjes de datum in middeleeuwse stijl. Ten slotte de nummers waaronder de charters zijn geinventariseerd; deze zijn even als de regesten opgenomen in J. Don, De Archieven der gemeente, Kampen, deel II. Indien mogelijk worden in een volgende jaargang van de Kamper almanak de zegels van latere schepenen beschreven. Caarne betuig ik II. C.L. Meesters te Utrecht mijn dank voor de verleende hulp. Hierna volgt nu de beschrijving der zegels; 1. Dirk de Rode, schout van Kampen (Dyderic Roede, sculte) Zegel in groene was, aan een dubbele staart. rp 25 mm. Binnen een door vier gotische bogen en vier sterpunten gevormd veld, een wapenschild. De bovenste boog is gevuld met een huismerk, de anderen zijn getraceerd. Wapen: Een Keper beladen met een vijfbladige bloem, vergezeld van drie vogels. R: S DIDERIO DE RODE 1359 juni 8 (Op pyncsteren avendt). Inv. KKnr. 432 (Don II Regest nr. 10) Dit zegel hangt ook, eveneens in groene was, aan: Inv. A nr. 2 (Don II Regest nr. II) 140

3 2. Dirk Klinge, schepen van Kampen (Dyderic Klinghe) Zegel in groene was, aan een dubbele staart. </>23 mm. In een door drie puntige lobben gevormd veld, een wapenschild waarboven een huismerk. (Hakenkruis) Wapen: Drie bellen, geplaatst 2. l. R: S THEODERICI CLINGEN 1359 juni 8 (Op pyncsteren avendt.) Inv. KK nr. 432 (Don II Regest nr. 10) Dit zegel hangt ook, eveneens in groene was, aan: Inv. A nr. 2 (Don II R nr. 11) 3. Aalt Schelewaard, schepen van Kampen. (Aelt Schelewert) Zegel in groene was, aan een dubbele staart. </>22 mm. In een door drie gotische bogen gevormd veld, een wapenschild. De bogen zijn gevuld met traceringen. Wapen: Een huismerk, in het hart vergezeld van een vijfpuntige ster. (spoorrad) R:SALTETISCELEWAERT 1359 juni 8 (Op pyncsteren avendt.) Inv. KK nr. 432 (Don II R. nr. 10) Dit zegel hangt ook, eveneens in groene was, aan: Inv. A nr. 2 (Don II R. nr. 11) 4. Nicolaas van der Aa, schepen van Kampen (Claes van der Aa.) </>23mm. In een uit vier gelobde bogen gevormd veld, een wapenschild. In de bovenste boog een huismerk, in de andere bogen een bladwerk versiering. Wapen: Een Keper vergezeld van drie hoofdletters A. R: S CLAWES VAN DER A 1374 april 8 (Dies zaterdaghs nae Paeschen.) Inv. A nr. 82 (Don II R. nr. 17) 141

4 5. Johan de Bruine, schepen van Kampen (Johan de Bruyne) Zegel in groene was, aan een dubbele staart <P 22 mm. Binnen een door vier gotische- en vier ronde bogen gevormd veld, een wapenschild. De bogen zijn voorzien van traceringen. Wapen: Een Keper vergezeld van drie (morenkoppen?) R: SIGILLEM IOHANNIS BRVNE 1379 maart 12 (Op sante Gregorys dach.) Inv. A nr. 899 (Don II R nr. 23) aan; Inv. A nr. 16 (Don II R 82) - Inv. A lli.900 (Don II R 24) - Inv. A lli.902 (Don II R 51) 6. Herman Buidel, schepen van Kampen (Herman Buydel) <p 23 mm. Een binnenveld gevormd door zes lobben. Binnen het veld, een huismerk. Randschrift: SIGILLVM HERMAN BVDEL 1384 juli 30 (Des zaterdaeghs nae sante Jacopsdaghe) Inv. A. nr. 151 (Don II R. nr. 32) 7. Johan Wernersz. van den Toorne, schepen van Kampen (Johan van den Thoerne) <p 25 mm. Een wapenschild in een binnenveld gevormd door vier gotische bogen met daar doorheengestrengeld een vierpuntige ster. Boven het schild een huismerk. Wapen: Een gemetselde burcht met een raam, ter weerszijden vergezeld van een penning. R: S IOHES DE TORI FIL WERNERI 1384 juli 30 (Des zaterdaeghs nae sante Jacobs daghe) Inv. A nr. 151 (Don II R 32) Dit zegel hangt ook (fragment), eveneens in groene was, aan: Inv. KK nr. 510 (Don II R 26) 142

5 8. Roelof de Witte, schepen van Kampen (Roelf de Witte) Het zegel in groene was is in drie stukken uiteengevallen en wordt los van het bijbehorende charter bewaard. if> 20 mm. In een gelobd binnenveld een wapenschild beladen met een huismerk. R; S ROLOF DE mei 23 (Des dinxedaeghs te Pinxteren) Inv. KK nr. 434 (Don IIR nr. 33) 9. Oaas Woltersz. van Genemuiden, schepen van Kampen (Claes Wolterssocn) if> 23 mm. Een wapenschild binnen een veld, dat wordt gevormd door drie puntige lobben en drie gotische bogen, alle getraceerd. Wapen: Een omgekeerde vishaak. R: S CLAES VAN GHENEMVDEN 1388 januari 21 (Op sante Agnetendach) Inv. A nr. 14 (Don II R nr. 37) Dit zegel hangt ook, maar in rood/bruine was, aan: Inv. A nr. 14 (Don II R 48) 10. Hendrik Zak, schepen van Kampen (Henrie Zac) Zegel in groene was, aan een dubbele staart, if>23mm. In een door drie van traceringen voorziene bogen en drie sterpunten gevormd veld, een door arabesken omgeven huismerk; in het hart vergezeld van een penning. R: S HEINRIC SAC 1388 januari 21 (Op sante Agnetendach) Inv. A nr. 14 (Don II R nr. 37) aan: Inv. KK nr. 510 (Don IIR 26) 143

6 11. Johan Dulman, schepen van Kampen (Johan Dulman) q, 23 mm. Een wapenschild binnen een veld gevormd door drie gotische bogen, verbonden door gebogen lijnen. De bogen zijn voorzien van traceringen. Wapen: Een huismerk vergezeld van drie 5 puntige sterren, geplaatst R: S IOHAN DVLLE... S mei 16 (Op pinxter avent) Inv. A nr. 901 (Don II R 41) 12. Johan Riet, schepen van Kampen (Johan Riet) q, 23 mm. Een griffioen welke in zijn bek een lint met daaraan een wapenschild houd. Wapen: Drie rietstengels met in de top van elke stengel een vogel. R: S IOH.. REET mei 16 Op Pinxster avent Inv. A nr. 901 (Don II R. nr. 41) 13. Johan Hermansz. Schilder, schepen van Kampen (Johan Schilder) Zegel in rood-bruine was, aan een dubbele staart. q, 24 mm. Een wapenschild in een acht lobbig, van tracering voorzien binnenveld. Wapen: Een Keper vergezeld van drie schildjes. R: S IOHANNIS SCHILDERS HERMANS 1390 februari 2 (Op onser vrouwen avendt te lecht misse) Inv. A nr. 14 (Don II R nr. 48) 144

7 14. Reiger Dirksz. de Rode, schout van Kampen (Reygher de Rode) </>19 mm. Een wapenschild, in een binnenveld gevormd door vier lobben met doorgestoken vierkant. Boven het schild een huismerk. Wapen: Een Keper vergezeld van drie vogels. R: S REGERV FIUVS THEODE maart 11 (Op sante Gregorys avent.) Inv. A. nr. 902 (Don II R. nr. 51) 15. Hendrik Klinge, schepen van Kampen (Henrie Clinghe) </>23mm Een wapenschild, in een binnenveld gevormd door drie gotische bogen en drie sterpunten. In de bovenste boog een huismerk.(hakenkruis) Wapen: Drie bellen, geplaatst R: SIGILLVM... RIC... HEW 1391 juli 11 (Op sante Margareten avent) Inv. KK. nr. 162 (Don II R 52) Dit zegel hangt oak (fragment), eveneens in greene was, aan: Inv. KK. nr. 162 (Don IIR 53) 16. Pelgrim Voorne, schepen van Kampen (pelgrim Voerne) </>23mm. Een wapenschild in een veld dat wordt gevormd door een achtpuntige ster met binnentracering. Wapen: Een omgewende haan. R: Nagenoeg onleesbaar 1391 juli 11 (Op sante Margareten avent) Inv. KK nr. 162 (Don II R nr. 52) 145

8 17. Evert Boeze, schepen van Kampen (Evert Boeze) q,25mm. Binnen een door vier grate en vier kleine van traceringen voorziene gotische bogen gevormd binnenveld, een wapenschild. Wapen: Een huismerk vergezeld van een vijfpuntige ster.(spoorrad) R: SIGILL VM EVERARDI BOESE 1393 mei 17 (Des zaterdachs na ons heren hemelvards dach) Inv. KK nr. 504 (Don II R nr. 60) 18. Roderik Kenneken, schepen van Kampen (Rodric Kenken) Zegel in greene was, aan een dubbele staart. cp 23 mm. Een wapenschild binnen een veld gevormd door drie getraceerde gotische bogen, verbonden door sterpunten. Het veld is ruitvormig gearceerd en gedeeltelijk met sterretjes versierd. Wapen: Een gekroonde klimmende leeuw. R: S RODERIC CANNEKEN 1393 maart 11 (Op sante Gregorius avont) Inv. A. nr. 14 (Don II R nr. 59) aan: Inv. A nr. 902 (Don II R nr. 51) 19. Jacob Ludekensz., schepen van Kampen (Jacob Ludekenssoen) q,22mm. Een wapenschild, in C een binnenveld gevormd door drie sterpunten en drie bogen. Op het met arabesken versierde schild, een huismerk. R: IACOB LVDEKEN SOEN 1393 mei 17 (Des zaterdachs na ons heren hemelvards dach) Inv. KK nr. 504 (Don II R nr. 60) aan: Inv. A nr. 16 (Don II R nr. 82) en Inv. KK nr. 509 (Don II R nr. 88) 146

9 20. Johan van Hasselt, schepen van Kampen. (Johan van Hasselt) 1> 22 mm. Een wapenschild in een binnenveld gevormd door drie gepunte lobben, welke zijn verbonden door sterpunten. Wapen: Een huismerk. R: S IOHAN VAN HASSELT Charter doorvochtaangetast. Inv. G. nr. 281 (Don II R nr. 70) 21. Gosen Johansz. van Campen, schepen van Kampen (Goes sen van Campen) 1> 22 mm. Een wapenschild in een zes lob big binnenveld, met op de insnijdingen der lob ben sterpunten waarvan de top pen gevormd worden door een kruis. Wapen: Op het met arabesken versierde schild een huismerk. R: S GOSEN... PEN IOH februari 23 (Op sante Mathijs avent) Inv. KK nr. 508 (Don II R nr. 72) 22. Jacob Seinensz., schepen van Kampen (Jacob Seynensoen) 1> 22 mm. In een schildvormig, gelobd binnenveld, een wapenschild. Wapen: Twee brandende olielampen? R: IACOB SEYNENSONE 1397 februari 23 (Op Sante Mathijs avent) Inv. KK nr. 508 (Don II R nr. 72) aan: Inv. A nr. 14 (Don II R 59) Inv. A nr. 899 (Don II R 23) en Inv. A nr. 900 (Don II R 24) 147

10 23. Ludolf Voorne, schepen van Kampen (Ludolf Voerne) cp 22 mm. Een wapenschild in een binnenveld bestaande uit drie puntige lobben. Over de insnijdingen sterpunten. Tussen het randschrift een bladwerk versiering. Wapen: Een haan. R:.. DOELF.. ER dec. (Op onser vrouwen avent concepcio) Inv. KK nr. 509 (Don II R nr. 88) aan: Inv. KK nr, 117 (Don II R nr. 171) 24. Arend Holenberch, schepen van Kampen (Arnd Holenberch) cp 23 mm. Een wapenschild in een veld gevormd door drie gotische en drie ronde bogen. In de bovenste boog een huismerk, in de beide onderste b?gen een adelaar. Wapen: Een liggende adelaarsvleugel. R:... HOLENBERCH 1402 maart 30 (sdonredachs na Paeschdach) Inv. A. nr. 875 (Don II R nr. 89) 25. Arend Blanckart, schepen van Kampen (Arnd Blanckart) cp 23 mm.o Een wapenschild in een binnenveld, gevormd door drie grote en drie kleine sterpunten. Wapen: Op het ruitvormig gearceerde schild een huismerk. R: S ARENT BLAN maart 30 (sdonredachs nae Paeschdach) Inv. AnT. 875 (Don II R nr. 89) 148

11 26. Wicher Schuurzak, schepen van Kampen.(Wycher Schur sack) q, ca 22 mm. Een wapenschild binnen een drie lob big veld. Over de insnijdingen der lob ben een sterpunt. Wapen: Op een met arabesken versierdveld, een vogel. (meeuw) Randschrift: onleesbaar november 18 (Op sente Ponciaens avent) Inv. A nr. 875 (Don II R. nr. 115) 27. Gosen Hert, schepen van Kampen (Goes sen Hirt) q, 23 mm. Een wapenschild binnen een veld bestaande uit drie gotische en drie ronde bogen. In de gotische bogen een gewei? Wapen: Een hert. R: GO... EN HI. T juni 2 (Op Pinxter avent) Inv. KK nr. 513 (Don II R nr. 118) 149