Tussen DROOM en HERINNERING Herinnering is een vorm van ontmoeting. Kahlil Gibran

Transcriptie

1 Tussen DROOM en HERINNERING Herinnering is een vorm van ontmoeting. Kahlil Gibran God heeft de hoop een broer gegeven: de herinnering. Michelangelo Veel is schoner in de maneschijn der herinnering dan in het zonlicht der werkelijkheid. Peter Sirius juni Het schooljaar is bijna voorbij een wisselend spel van geven en ontvangen, van dragen en verder dragen, van talenten ontdekken, aanmoedigen en ontplooien. Goede God, we zijn dankbaar voor wat kon in onze school. Voor de geest van verbondenheid en dynamiek, voor het contact met onze leerlingen, voor de vlotte samenwerking met elkaar en met de ouders. Wij staan voor onze laatste opdrachten van dit schooljaar: de resultaatbesprekingen en oudercontacten. Wij bidden U om uw Geest van wijsheid en inzicht, om uw Geest van fijngevoeligheid, van eerlijkheid en liefde. Help ons relativeren en enkel die woorden te gebruiken die toekomst maken en onze leerlingen ten goede komen. Als wij nu dit jaar in cijfers en in een einduitslag vastleggen, bidden wij tot U, God, om uw Geest van wijsheid en inzicht, om uw Geest van eerlijkheid en liefde. Laat ons enkel die beslissingen nemen, die woorden gebruiken, die maatstaven hanteren, die onze leerlingen ten goede komen. Sta aan de kant van onze leerlingen, en leer ook ons voor hen te kiezen, voor hun toekomst en hun geluk. En wanneer de beslissing dan zelfs een niet-geslaagd wordt, laat dan die leerlingen niet in de steek, en leer ook ons om hen nabij te blijven zodat ze niet ontmoedigd en alleen in de mislukking achterblijven. Heer onze God, het schooljaar is bijna voorbij. Wij danken U voor alles wat mooi en goed is geweest: de inzet en de studie van onze jongeren, de samenwerking met collega's, de waardering van de ouders, de goede geest in onze school. Wij bidden U nu om de Geest van Wijsheid in ons oordeel over de studiehouding en de studieresultaten van onze leerlingen. Help ons toekomstgericht denken zodat wij delibereren en oriënteren met het oog op hun welzijn, hun verdere studie of beroepskeuze. Zo kunnen wij vandaag en hier met een hart voor jongeren meewerken aan Uw droom over mens en wereld. Hemelse Vader, Vader van alle mensen, doorheen onze taak als directie, leerkracht of opvoeder hebt Gij ons allen geroepen om zorg te dragen voor een stukje levensgeschiedenis van heel wat jonge mensen, allemaal uw kinderen, net als wij. Een schooljaar lang hebben wij met getrouwe toewijding geprobeerd deze opdracht tot ons jaarwerk te maken. Vandaag komen wij aan een beslissend moment in onze verantwoordelijkheid: de beoordeling van de oogst van onze gezamenlijke arbeid, een beoordeling die sommige deuren opent en andere sluit. Op dit bijzondere moment vragen wij U met aandrang: geef ons uw Geest van inzicht en fijngevoeligheid om te onderscheiden waar het op aankomt: rechtvaardigheid die wat voorbij is beoordeelt in het licht van de toekomst, en goedheid die soms nog een stap verder kan gaan. Geest van God, kom in ons midden.

2 HET EINDE VAN HET SCHOOLJAAR EEN SITUATIE SCHETS Er spelen zich in de korte tijdspanne tussen het einde van de examens en het begin van de vakantie... hooguit enkele dagen... belangrijke dingen af op school. Leerkrachten en opvoeders staan die dagen op de tippen van hun tenen. Vermoeidheid slaat toe. Er is tijdsdruk, spanning, stress. Voor een aantal onder hen is het alsof ze het hele schooljaar op hun schouders torsen, en dat kan doorwegen. Het is voor insiders overduidelijk: de dagen waarop de eindevaluaties moeten plaatsvinden, zijn voor leraren loodzwaar, ook al kunnen de lessen dan geschorst worden om de scholen in staat te stellen de evaluatie van de leerlingen te realiseren. Onderwijsmensen zelf maar ook hun gezinsleden kunnen daarvan getuigen. Bovendien krijgen ze soms ook het onbegrip van de 'buitenwereld' te verwerken: ze mogen immers niet klagen, want twee maanden vakantie komen al om de hoek kijken. Ook de directeur, het secretariaat en het economaat, zitten op het tipje van hun stoel. Laten we daar ook niet aan voorbij gaan. Ook voor hen komt alles samen : voorbij en straks in het nu. En wie zal ontkennen dat voor de jongeren en hun ouders deze dagen een sterke spanning kunnen teweegbrengen. Het is voor hen belangrijk dat de juiste beslissingen worden genomen en dat zijzelf ook goede beslissingen nemen. Zij hebben nood aan goede (juiste en volledige) informatie, soms ook opvang, begeleiding, nazorg. Tekenen van vermoeidheid en spanning duiken ook bij een aantal onder hen op. De alertheid van directie en personeelsteam mag nog niet (juist nu niet!) verzwakken. Het is noodzakelijk dat zij gewetensvol een evenwichtig oor-deel (bestaat er een passender woord voor een deliberatie-vergadering) over elk van de jongeren vellen. Men kan in het licht van het voorgaande enerzijds zeggen dat het voor heel wat leraren en jongeren hoog tijd wordt om van een welverdiende vakantie te kunnen genieten. Ook ouders kunnen soms mee gebukt gaan onder de stresserende omstandigheden waarin hun dochter of zoon verkeert. Is anderzijds deze korte maar intensieve periode ook niet een hoogtijd in het schoolleven en in de leraarsopdracht? Kunnen we het einde van het schooljaar niet als volgt omschrijven? - Het is een feestelijk orgelpunt waar het schoolleven doorheen het schooljaar naartoe beweegt. - Het is een topmoment waarop de pedagogische verantwoordelijkheid van directie en elke leraar zich kristalliseert in een weloverwogen beslissing over elke leerling die hen is toevertrouwd. - Het is een verdichtingsmoment waarop niet alleen de jongeren maar tevens het hele schooljaar wordt geëvalueerd. Kunnen we ertoe komen om kernachtig en van harte als globaal oordeel te zeggen: "Het is goed geweest"? Ook al ontgaan ons niet de onvermijdelijke schaduwplekken... Wat krijgt de bovenhand? - Voor de laatstejaars krijgt dit afscheid van een schooljaar een heel bijzondere betekenis. Het is voor hen ook een afscheid van de school. Wanneer het einde van het schooljaar op die wijze kan worden beleefd, dan kan het ook niet anders dan dat het tevens een topmoment betekent in de pastorale opdracht van de school. Is het ook op dat vlak niet een verdichtingsmoment waarop de school zijn identiteit herkenbaar maakt?

3 HET EINDE VAN HET SCHOOLJAAR* EEN BENADERING - REFLECTIE VANUIT PASTORAAL PERSPECTIEF De invulling van het einde van het schooljaar heeft een pastorale draagwijdte Om het evangelie mede te delen en in het leven van de mensen te planten, heeft de Kerk steeds vier wegen bewandeld. Het gebeurt: - door broederlijke dienstbaarheid op kleine en grote schaal, een nieuwe manier van omgaan met elkaar, waarin de solidariteit het haalt op het eigenbelang; - door gemeenschapsvorming, een nieuwe manier van samenleven, die niet steunt op de wet van de sterkste, maar in relaties van vertrouwen tot stand komt, met een bijkomende aandacht voor verzoening; - door het woord dat gesproken wordt als verkondiging van hoop om Gods geschiedenis met de mensen te verstaan; - door liturgische viering en gebed als gedachtenis van het leven van Jezus en als ademhaling van het geloof. (vrij naar "Met de kracht van de geest", voor een dynamische schoolpastoraal-7, blz. 37) Deze vier wegen kunnen terzelfder tijd bewandeld worden. Het christelijke wil met vier woorden gezegd worden. Ook de schoolpastoraal is op deze vier niveaus werkzaam naar eigen mogelijkheden. Hoe zijn in jouw school elk van die wegen werkzaam in de specifieke context van de laatste dagen van het schooljaar? Liggen er hier voor elk van deze wegen geen uitnodigende kansen? 1 DIENSTBAARHEID 1.1 Evalueren als dienst aan de jonge mens Het gaat om de toekomst van deze jonge mensen. Hoe bereidt het team zich voor op de evaluaties? Elkaars invloed metend, bezinnend, objectiverend, biddend, cijferend...? Welke zijn de basishoudingen daarbij? 1 Nemen we tijd voor elke leerling? Zien we in elke leerling naast de tekorten ook de mogelijkheden? Walsen we niet te snel heen over de goede studieresultaten om stil te kunnen staan bij de 'rode cijfers'? Houden we voortdurend de hele jonge mens voor ogen die zich achter de cijfers verschuilt? Wat doen we om te vermijden dat de evaluatievergadering de allure van een kort-geding krijgt? * Deze reflectie is de update van een document van het ICS: de Interdiocesane Commissie Schoolpastoraal.

4 Wat doen we daarentegen om ervoor te zorgen dat de bespreking gericht is op het ontdekken van de meest zinvolle studie- en/of beroepsloopbaan voor elke leerling? Wat doen we om ervoor te zorgen dat de inbreng van elke leraar naar waarde wordt geschat? Luisteren wij als leerkrachten allen tezamen naar de boodschap van het evangelie en plaatsen wij ons uitdrukkelijk daaronder bij de evaluaties? Gaat van deze evaluatietijd impliciet ook niet een uitnodiging uit naar de leerkracht zelf en naar het schoolteam? - Een uitnodiging naar de leerkracht om zichzelf te evalueren:. i.v.m. de uitoefening van haar/zijn leraarsopdracht;. i.v.m. haar/zijn pastorale zorg voor de jongeren die haar/hem toevertrouwd zijn;. i.v.m. haar/zijn zorg voor de collega's;. i.v.m. haar/zijn bijdrage tot de identiteit en de herkenbaarheid van de school. - Een uitnodiging naar het schoolteam om zich als korps te evalueren:. i.v.m. zijn gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de realisatie van het opvoedingsproject en het schoolwerkplan ;. i.v.m. de dienstbaarheid van de school aan de gemeenschap waarin ze is ingebed. 1.2 Meedelen van de beslissingen Hoe, wanneer en aan wie delen jullie in jullie school de genomen beslissingen mee? Houden jullie er rekening mee dat heel wat ouders samen gaan werken? Als je 's morgens de resultaten meedeelt en er is niemand thuis, dan lopen de jongeren er de hele dag mee rond... In een bepaalde school gaat het als volgt. Bij jongeren die niet geslaagd zijn, gaat een leerkracht het resultaat thuis meedelen op de vooravond van de proclamatie, wanneer ook de ouders aanwezig zijn. Hoe staan jullie tegenover de vraag om het rapport van een van je leerlingen te faxen naar Zuid- Frankrijk? 1.3 Opvang en begeleiding van jongeren Wordt in jullie school het opvangen en begeleiden van de jongeren op het einde van het schooljaar tot "het goed gebruik van de schooltijd" gerekend? Wordt dat in jullie school beschouwd als een vanzelfsprekend onderdeel van de directie- en leraarsopdracht of is het iets dat nu ook nog blijkt te 'moeten' na die vermoeiende evaluatievergaderingen? Welke opvang biedt de school voor jongeren die ontgoocheld zijn of - erger nog - het in het geheel niet meer zien zitten? Hoe trachten jullie te bereiken dat elke jongere zich kan verzoenen met het resultaat? Welke opvang is er voor ouders die moeilijk een beslissing kunnen aanvaarden of verwerken? Welke begeleiding is er bij het zoeken naar oplossingen voor problemen i.v.m. studiekeuze? Is er aandacht voor wie de vakantie minder rooskleurige vooruitzichten biedt? Dit kan zijn omwille van studieresultaten maar ook omwille van persoonlijke of familiale moeilijkheden. Hoe kunnen jullie de jongeren zelf stimuleren om elkaar te steunen?

5 Kennen jullie de jongeren die zelf of van wie de ouders (te) hoge verwachtingen koesteren? Welke houding nemen jullie aan tegenover jongeren en/of ouders die weinig interesse (schijnen te) hebben voor de studieresultaten? Hoe kunnen jullie de - soms overdreven - ontladingsverschijnselen in de hand trachten te houden? (H)erkennen jullie voldoende de leerlingenbegeleiders als 'Touring Wegenhulp' in deze turbulente periode? In een aantal scholen is er een ombudsdienst (permanentie, monitoraat...) tijdens de examenperiode. Een ombudsdienst is niet alleen een 'klachtenbureau' maar ook een 'praatpaal' en 'een sterke schouder'. Blijft op het bordje aan de deur van die dienst ook nà de examens de zijde "open" zichtbaar? Wordt het rooster van bewakingen voor leerkrachten in jullie school aangevuld met een rooster van 'actieve aanwezigheid', d.w.z. beschikbaarheid en bereikbaarheid? Is er een lokaal waar de jongeren niet alleen na elk examen maar ook na de examenperiode kunnen samen zijn in een wat gezellige en opbeurende omgeving? Hoe kunnen jullie elke jongere (en elke leerkracht) - ook de ontgoochelde - laten ervaren dat de vakantie verdiend is? Misschien kan dat onder de vorm van een kleine attentie tastbaar worden gemaakt: bv. een persoonlijk kaartje met een dankwoordje en een wens. 1.4 Nazorg - Leerlingen hebben hun (leer-)boeken wel of niet meer van doen! 'Geld't hier ook dienen? - Misschien hebben sommige jongeren de eerste dagen van de vakantie hun draai nog niet gevonden en verlangen ze een luisterend oor, willen zij of hun ouders het een en ander nog eens bespreken of een advies vragen. Blijft de schoolpoort ook de eerste dagen van de vakantie nog open? Is de ombudsdienst nog even bemand? Is er een lijst van leerkrachten die nog bereikbaar blijven (waar en wanneer)? 1.5 Dienst aan leerkrachten In wat voorafgaat staat terecht de aandacht voor het welzijn van de jongeren centraal. Maar laten we de aandacht toch ook even richten op de leerkrachten. Het lijdt geen twijfel: de evaluaties vergen veel energie van hen. Worden de leerkrachten soms niet over het hoofd gekeken als personen op school die in deze omstandigheden steun behoeven? Ook leerkrachten kunnen ontgoocheld zijn over beslissingen (te mild, te streng, te...) of de wijze waarop ze tot stand gekomen zijn. Wat wordt er gedaan opdat niet alleen elke jongere maar ook elke leerkracht vrede kan nemen met de genomen beslissingen? Wat kan de directeur daarvoor doen? Wat kunnen jullie doen voor collega's? Zijn leerkrachten niet mee verantwoordelijk voor hun collega's? Is er bijzondere aandacht voor de begeleiding van jonge collega's? 1.6 Dienst aan de school Opgeruimd staat netjes, vele leraars- en leerlingenhanden maken licht werk... opgeruimd. Opruimen kan

6 2 GEMEENSCHAPSVORMING De ervaring dat alle leerkrachten samen, in respect voor elkaars inbreng en verantwoordelijkheid, open en eerlijk zoeken naar goede beslissingen kan hen dichter bij mekaar brengen. Is het proces dat in die geest leidt tot een gezamenlijke beslissing m.b.t. elk van de jongeren in se niet gemeenschapsvormend? Een bezinning van de leraarsgroep over de basishoudingen bij een evaluatievergadering in voorbereiding van die vergaderingen zelf kan dat nog versterken. Een bezinnende onderbreking tijdens zulk een vergadering kan ook verhelderend zijn. Een bezinning met de voltallige leerkrachtengroep kan ook nadien nog worden gehouden bij wijze van terugblik op het schooljaar. Een gezellig samenzijn met een hapje en een drankje is als afsluiting zeker op zijn plaats. Voor de leerlingen kan een gezellig samenzijn worden opgefleurd met een ludiek intermezzo. Voor de laatstejaars kan het misschien wat plechtiger. Worden de ouders van de laatstejaars mee uitgenodigd? 3 LITURGISCHE VIERING 'Afscheid nemen' en 'dank zeggen zijn de voor de hand liggende thema's voor een liturgische viering bij het einde van het schooljaar. Hoe vatten jullie die viering op: - per klasgroep, per leerjaar of graad of voor de hele schoolgemeenschap tezamen; - afzonderlijk voor de laatstejaars, al dan niet samen met hun ouders of vieren de laatstejaars samen met de andere leerjaren; - is er een afzonderlijke viering voor de leerkrachten; - wordt het een bezinning, gebedsviering of eucharistieviering? Afscheid nemen Afscheid nemen van het schooljaar heeft voor de laatstejaars een heel bijzondere betekenis. Zij nemen meteen ook afscheid van de school. Maar misschien zijn er toch enkelen onder hen die niet geslaagd zijn en toch geen afscheid nemen. Houden jullie daar rekening mee? Doorgaans wordt er in de scholen veel aandacht gegeven aan het afscheid van de laatstejaars. Houden jullie er echter tevens rekening mee dat er ook jongeren kunnen zijn in de andere leerjaren die afscheid nemen van de school? Dank zeggen "Dank je wel" zeggen, past altijd en overal. Het moet niet gereserveerd zijn voor het einde van een schooljaar. Het kan op straat, op de speelplaats, op een receptie, in een (eucharistie)viering... Aanvaarden jullie met open armen de bedankingen van anderen en vinden jullie zelf ook voor allen oprechte woorden van dank, ook voor diegenen met wie de relatie wat moeilijker verloopt: - de jongeren voor elkaar, voor hun leerkrachten, de schoolleiding en voor hun ouders of andere verantwoordelijken; - de leerkrachten voor de jongeren, de collega's, de directie; - de directeur voor de hele schoolgemeenschap? Uiten jullie ook jullie waardering voor de collega's, opvoeders, leerlingenbegeleiders, de administratieve medewerkers, het onderhoudspersoneel?

7 Is de samenwerking met de ouders van die aard dat we ook hen 'dank u' kunnen zeggen? Kunnen jullie ook begrip opbrengen voor wie het om welke reden ook oprecht moeilijk heeft om te danken? In een eucharistieviering zeggen we bovenal 'God dank'. Het zou onwaarachtig klinken als we alleen op het einde van een schooljaar zo'n dankwoord over de lippen krijgen. Iemand danken begint dan misschien te lijken op een af'dank'ing (goddank... dat het erop zit). Dankbaarheid uit zich bovendien niet alleen of vooral in woorden. Het is een houding. 4 VERKONDIGING De weg van de verkondiging slingert doorheen het hele gebeuren rond het einde van het schooljaar op een wat verholen wijze. Laten we toch even stilstaan bij en nadenken over de woorden die gesproken worden in een viering, op een receptie of bij het afscheid nemen. Vooral 'het laatste woord' (de pointe!) kan een waarachtig verdichtingsmoment zijn. Wie spreekt er dan en hoe bereiden jullie dat voor? De laatste woorden die gezegd worden aan de laatstejaars, die de school verlaten, kunnen heel betekenisvol zijn. Ze kunnen lang - misschien een leven lang - bij blijven. Ook de laatste woorden die door de laatstejaars zelf gesproken worden als afscheid, kunnen bij leerkrachten en jongeren van andere leerjaren 'blijven hangen'. 5 TER AFRONDING De vragenlijst in 1 tot 4 is geen enquête. Hij heeft alleen als bedoeling suggesties aan te reiken voor een (persoonlijke) verdiepende reflectie bij het einde van het schooljaar. Dit voorstel gaat uit van de overtuiging dat de manier waarop de school met deze vragen omgaat, een van toetsstenen is van de identiteit en de herkenbaarheid van de school als katholieke school. Wellicht kunnen jullie niet aan alle vragen evenveel aandacht en 'gewicht' geven. Het is toch zinvol ze alle eens te overlopen - al was het maar om even na te gaan hoe jullie er op school vanuit jullie eigen dynamiek al een antwoord op geven - en op enige wat dieper in te gaan of - waarom niet? - er nog andere te stellen. Een vraag roept een antwoord op en brengt aldus een dialoogschool tot stand! Dat gesprek wil de Interdiocesane Commissie Schoolpastoraal aanwakkeren.