Ruimtelijke Adaptatie: Samen doen, kansen benutten!

Transcriptie

1 Ruimtelijke Adaptatie: Samen doen, kansen benutten! Patrick Poelmann In een verhaal van 10 minuten ga ik jullie veel vertellen. Ruimtelijke Adaptatie. In de deltabeslissing staat: - De bebouwde omgeving is in 2050 nog steeds aantrekkelijk om te leven; - Uiterlijk in 2020 zijn ruimtelijke ingrepen klimaatbestendig opgebouwd. Voor het waterschap houdt ruimtelijke adaptatie niet op bij de bebouwde kom. Wij kijken in ons hele gebied naar de gevolgen van klimaatverandering. Dat doen we niet recent. Mijn boodschap is: we zijn al bezig. We kunnen veel meer en beter. 1

2 Van het jaar 1100 tot 2100 We kijken naar de kwetsbaarheid van onze omgeving. En we kijken naar ons gebied hoe mooi deze is. We willen de waarden behouden en daar ligt onze ambitiie. Door nú maatregelen te nemen, maken we onze stad mooier en voorkomen we in de toekomst grote schade. Voor veel maatregelen geldt bovendien dat ze kosteneffectief zijn, als ze maar in een vroeg stadium in het proces worden meegenomen. Alle betrokken overheden en partijen zijn hier samen verantwoordelijk voor en spelen daarbij dus een belangrijke rol. Waar denk ik aan bij adaptatie? Een lange termijn opgave komt op ons af: -Stijging zeespiegel, veiligheid tegen overstromingen -Drogere zomers, slechtere waterkwaliteit -Nattere winters en piekbuien in zomer Dat ons gebied kwetsbaar is, dat weten we en werken we aan. Voor het werken betekent het dat we: - planningen afstemmen, elkaar helpen en stimuleren. -zelf aan de slag moeten en het durven overlaten aan anderen. -Leren van elkaar en kennis met elkaar delen. We moeten bekijken of onze eigen projecten klimaatbestendig zijn. En het gaat daarbij over de governance: Tussen overheden onderling maar ook met bewoners, kennisinstellingen en partijen die nu nog aan de zijlijn staan. De klimaatthema s zijn nu al urgent (met name wateroverlast van bewoners) en zullen steeds urgenter worden (hittestress). Mijn betoog bespreekt veel verschillende projecten en samenwerkingen. Dat laat deze afbeelding zien. (noot Goos: plaatje gaat vanzelf van start -> rode lijnen en cirkels komen tevoorschijn in de volgorde van de presentatie dia s).

3 1122 Kromme Rijn In 1122 werd de Kromme Rijn op last van de Utrechtse bisschop Godebald afgedamd, omdat de rivier voortdurend buiten zijn oevers trad en steeds meer verzandde. Een eerste vorm van klimaatproof maken van Utrecht! Weliswaar door een technische ingreep dat flink gevolgen heeft voor het omliggende land. Heden kijken we veel integraler en samen met de omgeving naar mogelijke oplossingen. Waarbij Samen Doen voorop staat. In 2022 is het 900 jaar geleden. Dat gaan we vieren samen met de gemeente Utrecht.

4 Vanaf jaren 90 al aan de slag Uniek watersysteem in Leidsche Rijn. Leische Rijn is (inter)nationaal een voorbeeld van een klimaatbestendig watersysteem. Het (oppervlakte)watersysteem in Leidsche Rijn is heel bijzonder. Nergens in Nederland wordt met het oppervlaktewater van zo n groot gebied zo omgegaan met water. In heel Leidsche Rijn wordt zoveel mogelijk schoon regenwater rechtstreeks in de sloten en in de ondergrond opgeslagen. -Gesloten watersysteem blijft schoon door stroming en zuivering via de natuurvriendelijke oevers. -Brede greppels in de wijken bergen het regenwater zichtbaar voor omwonenden. -Ruimte voor vissen, schaatsers en kanoër. (Eventueel refereren aanrijnenburg) Het project Rijnenburg, aan de zuidkant van Leidsche Rijn, ligt stil. Maar de planvorning was een schoolvoorbeeld voor klimaatadaptief bouwen! Klimaat speelde in de planvorming een grote rol mee. Ook al een voorbeeld voor veel nationale en internationale planvormingsprocessen!

5 Vanaf 2015: Klimaat urgentie In de regio hebben we samen de intentie uitgesproken om - De bebouwde omgeving is in 2050 nog steeds aantrekkelijk om te leven; - Uiterlijk in 2020 zijn ruimtelijke ingrepen klimaatbestendig opgebouwd. Vanuit het Deltaprogramma is dit gestimuleerd. De regio heeft dit opgepakt door een Coalitie te vormen. Coalitie Utrecht: samenwerken 10 partijen in de startblokken. Immers, we werken aan hetzelfde: de leefomgeving klimaatrobuust maken. De Gemeenten Bunnik, Houten, Nieuwegein, Oudewater, Stichtse Vecht, Utrecht, Woerden en Provincie Utrecht en de Veiligheidsregio Utrecht gaan met ons samenwerken aan een klimaatbestendige regio Utrecht. Samen hebben we een Plan van Aanpak opgesteld met de focus: In het Plan van Aanpak staat dat we onder andere aan de slag gaan met de klimaatthema s veiligheid, hitte, droogte en wateroverlast, een gezamenlijke kennisagenda opstellen en koploperprojecten omarmen. Daarbij maken we gebruik bestaande netwerken, met name Winnet en U10 en sluiten aan op lopende programma s. Wat de toekomst ons gaat brengen, is altijd moeilijk te zeggen. Dat we nu net aan het samenwerken zijn is al een sprong vooruit. Kennis en ervaringen delen, elkaar vragen stellen en scherp houden is een stap.

6 Jaarbeurs klimaatbestendig maken in Utrecht kansen gepakt Verbetering waterkwaliteit Overstromingsrobuuste zuivering Het gaat bij ruimtelijke adaptatie om kansen pakken! Ik noem in het kort een aantal voorbeelden rondom Utrecht. Voorbeelden waar het ik, het waterschap trots op kan zijn. Het zijn de eerste stappen naar samenwerken aan ruimtelijke adaptatie. -Jaarbeurs planvorming: Adviesrol waterschap bij Jaarbeursplein. Het westelijk stationsgebied in Utrecht wordt door de gemeente en consorten herontwikkeld. Met ambitie! Het waterschap denkt hierin graag mee, in het kader van het Watertoetsproces. Wij zijn daarbij adviseur. Een rol dat prima past bij de gemeente Utrecht en dit plan. Tijdens het watertoetsproces stellen we samen met de gemeente en ontwikkelaar de water- en klimaatambities op en brengen we verschillende oplossingsrichtingen en aandachtspunten in beeld met betrekking tot water. -Verbetering waterkwaliteit. Het waterschap stimuleert gemeenten om te werken aan de verbetering van waterkwaliteit en ecologie. Samen met Utrecht hebben we diverse knelpunten in de waterkwaliteit verbetert. Daarmee maken we ons, stapje voor stapje klaar voor de toekomst: Geen stinkende sloten tijdens extreme droogten, de beleving van de stadsbewoners wordt vergroot. Projecten binnen de gemeente Utrecht: - Vevangen van duikers en stuwen, bijvoorbeeld Kloosterpark, Oostbroeklaan, Lunettenbaan, Park Vechtzoom - Proef uitzetten driehoeksmosselen fortgracht De Bilt - Paddenvriendelijk maken in Leidsche Rijn - Aanplanten waterplanten en herinrichting oevers Stadsbuitengracht, Oudenrijnsingel -Onze rioolwaterzuivering wordt verbouwd. We hebben gekeken of kansen kunnen pakken: Tijdens de planvormingsfase hebben we kort gekeken of de constructie aangepast moet worden om overstromingsrobuust te maken. Dat resulteerde in een kleine aanpassing op het plan: De aanleghoogte van de electrische kasten is veranderd. Na een overstroming komt er geen rioolwater meer en is er geen electriciteit meer doordat alles plat ligt. Heel Utrecht en omgeving is overstroomd. Maar als het gebied weer hersteld is, dan kan de zuivering snel worden opgestart. De schade van overstroming is daarbij voor de zuivering nihil. We hebben wel geluk: de zuivering ligt behoorlijk hoog in het landschap (net als grote delen van Utrecht stad), waardoor het water niet tot problemen leidt. Andere voorbeelden waar het waterschap aan werkt: -ICT van waterschapskantoor. Niet in de kelder, maar een backbone naar Waterschap Vallei en Veluwe. Samenwerking waterschap op ICT gebied. Computers niet kwetsbaar bij overstromingen. -Maquette (meegenomen naar Stadhuis, staat in de kamer): Voorbeeld voor bewoners om een klimaatbestendige tuin te ontwerpen. Begin klein, begin bij onszelf, maar ook samen met burgers. De gemeente Houten, Vereniging van hoveniers en het waterschap hebben de handen ineen geslagen. Waarbij de gemeente verder gaat met de ambitie door een Actieprogramma Klimaatbestendige tuin op te zetten.

7 Rondom Utrecht Stichtse Vecht Mij is ook gevraagd om een beeld te schetsen van ruimtelijke adaptatie in de regio. Gezien de tijd, hou ik het heel kort en ga er vanuit dat deze projecten bekend zijn. In ieder geval staat bij mij persoonlijk, en bij het waterschap nog vers in het geheugen: Kockengen. 136 mm in 2 uur tijd. Dat is zeer extreem. Ook Utrecht heeft een groot deel van de bui meegemaakt. Tot op heden is de gemeente nog bezig met wat te doen met de wateroverlast van de souterrain woningen in Lombok (noot Goos: op 18 februari is er ook een Commissie Stad & Ruimte vergadering met de dit onderwerp. De gemeente heeft in een persbericht laten weten dat ze niet gaan investeren in de woningen of in de riolering. De burger is verantwoordelijk. De gemeente geeft wel advies). Voor Kockengen is er al actie ondernomen met de gemeente Stichtse Vecht. We werken aan een Agenda 2063 (50 jaar later): klimaatproof maken m.b.t. de klimaatthema s wateroverlast en bodemdaling. Na drie piekbuien is de urgentie duidelijk. Mijn waterschap is daarnaast bezig met studie piekbuien. Oftewel: voor het thema Wateroverlast is adaptatie nu al nodig! We zijn al aan het werk.

8 Rondom Utrecht (2) Woerden En daarbij heeft Woerden de transitie opgepakt! Klimaat is meegenomen in beleid van de gemeente. De gemeente spreekt uit dat het uitgangspunt voor nieuwbouw is: andere funderingstechnieken, zoals bouwen zonder heipalen of drijvende woningen. Stip op de horizon is nu: autarktisch bouwen: Wonend in een autark ben je namelijk zelfvoorzienend in voedsel, energie, water en afvalverwerking. De gemeente Woerden ligt voor een groot deel in een veengebied. Als gevolg van oxidatie is het maaiveld flink gedaald. Met de huidige manier van het gebruik van het landschap betekent dit voor het landelijke gebied in de komende 50 jaar een te verwachten daling van 30 tot 50 cm. In stedelijk gebied kan dit zelfs oplopen tot 75 cm. Zowel gemeente als waterschap worden geconfronteerd met hoge kosten om het veenweidegebied leefbaar te houden en de bestaande functies te ondersteunen. HDSR heeft kosten aan de waterhuishouding en gemeente aan de wegen. Wat is op de lange termijn houdbaar?het waterschap onderzoekt hoe de bodemdaling is te beperken met technieken.

9 Dijkverbetering Centraal Holland Het waterschap is op nationaal niveau flink bezig met klimaat adaptatie: Dijkversterking Centraal Holland Het gebied Centraal Holland (Utrecht, Amsterdam en verder) moet beter beschermd worden tegen een overstroming vanuit de rivieren de Neder- Rijn en Lek. We verbeteren de veiligheid door het versterken van de noordelijke Lekdijk tussen Amerongen en Schoonhoven. Hierdoor zijn we goedkoper uit en realiseren we een hogere veiligheid in een groot gebied. De dijkversterking is nodig om het achterliggende gebied en een groot deel van Midden en West Nederland tegen overstromingen te beschermen. Er is geen acuut gevaar voor de veiligheid, maar de dijk moet verbeterd worden om ook in de toekomst voldoende veiligheid te bieden. Door deze aanpak hoeven de C-keringen niet versterkt te worden. Dit zou op sommige plaatsen leiden tot ingrepen met grote impact, zoals een een hoge dijk dwars door een historische dorpskern. Ook wordt door het besluit alleen de Neder-Rijn en Lekdijk aan te pakken een forse kostenbesparing bereikt.

10 Zoetwater aanvoer Randstad In Nederland ontstaan in droge periodes nu al tekorten aan zoetwater. We kunnen dan niet meer op tijd genoeg water van voldoende kwaliteit op de juiste plaats krijgen. Alle scenario s over klimaatverandering voorspellen vaker en langer periodes van (extreme) droogte. Daarnaast zal de vraag naar zoetwater toenemen door de verwachtte bevolkings- en productiegroei. De zoetwatervoorziening is daarom een belangrijk onderdeel van het Deltaprogramma. Deze zoetwateraanvoer begint bij Utrecht (Leidsche Rijn, gemaal de Aanvoerder). Belangrijk onderdeel van de voorkeurstrategie is het vergroten van de capaciteit van de bovenregionale alternatieve aanvoerroute (KWA). De capaciteitsuitbreiding van de KWA dient bovenregionale belangen, zoals de verdere ontwikkelingen van Greenports, de Havens en Schiphol.

11 Verder aan de slag! Resume. Mijn boodschap is: we zijn al bezig. We kunnen veel meer en beter. We kijken naar de kwetsbaarheid van onze omgeving. En we kijken naar ons gebied hoe mooi deze is. We willen de waarden behouden en daar ligt onze ambitiie. Door nú maatregelen te nemen, maken we onze stad mooier en voorkomen we in de toekomst grote schade. We gaan verder aan de slag!