Bijlage 1 bij besluit DRZZ/ , d.d Inhoudelijke overwegingen Uitzaaien in Natura-2000 gebied Oosterschelde van uit Ierland en het

Transcriptie

1 Bijlage 1 bij besluit DRZZ/ , d.d Inhoudelijke overwegingen Uitzaaien in Natura-2000 gebied Oosterschelde van uit Ierland en het Verenigd Koninkrijk geïmporteerde schelpdieren

2 DE AANVRAAG De aanvrager vraagt een vergunning aan op basis van de Natuurbeschermingswet 1998 (hierna: Nb-wet 1998) voor het uitzaaien van uit Ierland en het Verenigd Koninkrijk geïmporteerde schelpdieren op de mosselpercelen en oesterpercelen in Natura-2000 gebied Oosterschelde. De import is noodzakelijk, omdat er in Natura-2000 gebied de Oosterschelde nauwelijks nog mosselzaadval plaatsvindt. Activiteit In de gebieden, zoals genoemd in de passende beoordeling, worden schelpdierzaad, halfwas schelpdieren en volwassen schelpdieren gevangen. Deze schelpdieren betreffen de soorten Mytilus edulis, Mytilus galloprovincialis en de Ostrea edulis. Nadat deze schelpdieren gevangen zijn worden zij in zogeheten big bags per vrachtwagen naar Yerseke getransporteerd. Daar worden de schelpdieren gespoeld en uitgezaaid in Natura-2000 gebied Oosterschelde op de mossel- en oesterpercelen en/of op de zogeheten verwaterpercelen. Daar kunnen het schelpdierzaad en de halfwas schelpdieren uitgroeien tot volwassen schelpdieren en de volwassen schelpdieren kunnen zich ontdoen van zand en slib. De gebieden van waaruit geïmporteerd wordt zijn: Wexford, Castlemaine, Carlingford Lough, Lough Foyle, Waterford Harbour, Menai Street, Poole Harbour, Belfast Lough, Morecambe Bay, Lough Swilly, Swansea Bay en Youghal Bay. WETTELIJK KADER Beschermde natuurmonumenten Artikel 60, lid 1 en lid 2, van de Nb-wet 1998 bepaalt dat besluiten welke genomen zijn op basis van de Nb-wet 67 (waaronder o.a. het besluit tot aanwijzing van het natuurmonument Oosterschelde ) gelden als besluiten welke genomen zijn op basis van artikel 10 van de Nb-wet 1998 (besluiten ter aanwijzing van beschermde natuurmonumenten). Artikel 10, lid 1, van de Nb-wet 1998 bepaalt dat de minister van LNV bij besluit een natuurmonument kan aanwijzen als beschermd natuurmonument. Artikel 10a, lid 1, van de Nb-wet 1998 bepaalt dat de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (hierna: LNV) gebieden aanwijst ter uitvoering van de Vogel- en Habitatrichtlijn. Lid 3 van dit artikel stelt dat de instandhoudingsdoelstelling van deze gebieden mede betrekking kan hebben op doelstellingen ten aanzien van het behoud, het herstel en de ontwikkeling van het natuurschoon of de natuurwetenschappelijke betekenis van het gebied, anders dan vereist ingevolge de Vogel- en Habitatrichtlijn. Artikel 15a, lid 2, van de Nb-wet 1998 stelt dat een besluit houdende aanwijzing van een natuurmonument als beschermd natuurmonument onder de Nb-wet 1998 vervalt met ingang van het tijdstip waarop doch slechts voor zover dat beschermd natuurmonument deel uitmaakt van een Natura 2000-gebied. Indien met toepassing van het tweede lid van artikel 15a een besluit houdende de aanwijzing van een natuurmonument als beschermd natuurmonument geheel of gedeeltelijk is vervallen, heeft de instandhoudingsdoelstelling voor het op grond van artikel 10a, eerste lid, aangewezen gebied voor het gedeelte van het gebied waarop de aanwijzing als beschermd natuurmonument betrekking had, mede betrekking op de doelstellingen ten aanzien van het behoud, herstel en de ontwikkeling van het natuurschoon of de natuurwetenschappelijke betekenis van het gebied zoals bepaald in het vervallen besluit. Natura 2000-gebieden Artikel 19d, lid 1, van de Nb-wet 1998 bepaalt dat het verboden is zonder vergunning, of in strijd met aan een dergelijke vergunning verbonden voorschriften of beperkingen, projecten of andere handelingen te realiseren c.q. te verrichten die, gelet op de instandhoudingsdoelstellingen, de kwaliteit van de natuurlijke habitats en de habitats van soorten in een Natura 2000-gebied kunnen verslechteren of een verstorend effect kunnen hebben op de soorten waarvoor het gebied is aangewezen. Zodanige projecten 2

3 of andere handelingen zijn in ieder geval projecten of handelingen die de natuurlijke kenmerken van het desbetreffende gebied kunnen aantasten. Artikel 19e, sub a en sub b, van de Nb-wet 1998 bepaalt dat GS c.q. de minister van LNV bij het verlenen van een vergunning op basis van artikel 19d, lid 1, van de Nb-wet 1998 rekening houden met: - de gevolgen die een project of andere handeling, waarop de vergunningaanvraag betrekking heeft, gelet op de instandhoudingsdoelstelling kan hebben voor een Natura 2000-gebied; - met een op grond van artikel 19a of artikel 19b, van de Nb-wet 1998, vastgesteld beheerplan en - vereisten op economisch, sociaal en cultureel gebied, alsmede regionale en lokale bijzonderheden. Artikel 19f, eerste lid, van de Nb-wet 1998 bepaalt dat voor projecten waarover het bevoegd gezag een besluit op een aanvraag voor een vergunning als bedoeld in artikel 19d, eerste lid, neemt, en die niet direct verband houden met of nodig zijn voor het beheer van een Natura 2000-gebied, maar die afzonderlijk of in combinatie met andere projecten of plannen significante gevolgen kunnen hebben voor het desbetreffende gebied, de initiatiefnemer alvorens het bevoegd gezag een besluit neemt, een passende beoordeling maakt van de gevolgen voor het gebied waarbij rekening wordt gehouden met de instandhoudingsdoelstelling van dat gebied. Artikel 19f, derde lid, van de Nb-wet 1998 bepaalt dat de verplichting tot het maken van een passende beoordeling bij de voorbereiding van een besluit op grond van artikel 19d, niet geldt in gevallen waarin degene die een project waarop dat besluit betrekking heeft, onderneemt, daarmee een project ten aanzien waarvan reeds eerder een passende beoordeling is gemaakt, herhaalt of voortzet, voorzover de passende beoordeling redelijkerwijs geen nieuwe gegevens en inzichten kan opleveren omtrent de significante gevolgen van dat project. VERGUNNINGPLICHT De Oosterschelde is een gebied dat krachtens de Nb-wet 1998 is aangewezen als Natura 2000-gebied en beschermd natuurmonument. Ik stel vast dat de voorgenomen activiteit in potentie de natuurlijke kenmerken van het beschermde gebied Oosterschelde zou kunnen aantasten. Derhalve ben ik van mening dat deze activiteit als vergunningplichtig onder de Nb-wet 1998 moet worden aangemerkt. Ik raad u aan om in contact met het Produktschap Vis duidelijkheid te krijgen over het al dan niet voldoen aan de Verordening Quarantainevoorzieningen levende tweekleppige weekdieren 2007 d.d. 21 juni BELEID Algemene Handreiking Natuurbeschermingswet 1998 (hierna: de Handreiking) In de Handreiking wordt het volgende gesteld: Als (een deel van) een bestaand beschermd natuurmonument en een Natura 2000-gebied samenvallen, gaan de bestaande, voor het natuurmonument geldende doelstellingen over de bescherming van natuurschoon en natuurwetenschappelijke betekenis van het gebied over naar het nieuwe Natura gebied. De status van beschermd natuurmonument komt te vervallen voor het gedeelte van het beschermd natuurmonument dat deel uitmaakt van een Natura 2000-gebied. Wanneer dat gebeurt heeft de instandhoudingsdoelstelling voor dat gedeelte van het Natura 2000-gebied mede betrekking op de doelstellingen voor het behoud, herstel en de ontwikkeling van het natuurschoon of de natuurwetenschappelijke betekenis van het gebied, zoals bepaald in het vervallen besluit van het beschermde natuurmonument (artikel 15a, lid 3, Nb-wet 1998). In dat verband kan opgemerkt worden dat het Natura 2000-gebied Oosterschelde het gehele voormalige staatsnatuurmonument Oosterschelde omvat. Om inzicht te krijgen in de wezenlijke kenmerken en waarden waarvoor dit natuurmonument is aangewezen (deze waarden maken immers sinds de 3

4 inwerkingtreding van de Nb-wet 1998 deel uit van het Natura 2000-gebied Oosterschelde) verwijs ik u naar de hieromtrent vermelde informatie op Beleidsbesluit Schelpdiervisserij Bij besluit van 1 oktober 2004 is het Beleidsbesluit Schelpdiervisserij : Ruimte voor een zilte oogst vastgesteld. In dit beleidsbesluit is m.b.t. verplaatsing van schelpdieren het volgende bepaald: Sinds 1997 is de beleidslijn Verplaatsing Schelpdieren van kracht. Dit is een instrument om de sanitaire, veterinaire en ecologische risico s van de verplaatsing van schelpdieren naar onze kustwateren te reguleren. Op grond van deze beleidslijn is het verboden om schelpdieren te verplaatsen naar de Waddenzee. Ook verplaatsing van schelpdieren afkomstig uit ecologisch niet verwante gebieden (zgn. buiten boreale gebieden) naar de Oosterschelde is in beginsel verboden. Als ecologisch verwante gebieden worden grofweg de landen aan de Noordzee aangemerkt, zoals de oostkust van het Verenigd Koninkrijk. In het najaar van 2003 is het voornoemde verplaatsingsbeleid op basis van een uitspraak van de Raad van State tijdelijk aangepast. Deze aanpassing resulteerde in een voorlopige uitbreiding van het importgebied met wateren rond Ierland. Hierdoor werd de import naar de Oosterschelde mogelijk van schelpdieren, afkomstig uit alle wateren van het Verenigd Koninkrijk en Ierland. In het voorjaar 2004 heeft een groep wetenschappelijke experts zich gebogen over de bij de verplaatsing van schelpdieren betrokken risico s, hetgeen medio 2004 heeft geleid tot het rapport Deskundigenoordeel Verplaatsingsproblematiek Schelpdieren. De deskundigen zijn van oordeel dat de in 2003 doorgevoerde uitbreiding van het importgebied ecologische risico s met zich meebrengt. Regulering van de import vanwege deze risico s is daarom wenselijk. Het deskundigenoordeel geeft ook aan dat verplaatsing van schelpdieren vanuit de Noord-Oost Atlantische Oceaan naar de Nederlandse kustwateren vanuit ecologisch oogpunt, schelpdierziekten e.d. dus daargelaten, geen risico vormen en aan algemene regels kunnen voldoen zoals verwateren, schoonmaken e.d. De in dit gebied reeds eerder bedoeld of onbedoeld geïntroduceerde (of nog te introduceren) exoten vormen wel een risico en kunnen met verplaatsingen worden geïntroduceerd. Het deskundigenoordeel geeft aan dat het zinvol is binnen de NO Atlantische Oceaan, herkomstgebieden te onderscheiden op basis van zeestromingen en watermassa s en het voorkomen van exoten. Het Kanaal, het Nauw van Calais en de Zuidelijke Noordzee kunnen als één zeegebied beschouwd worden, waarbinnen nauwelijks barrières bestaan voor natuurlijke verspreiding. Op basis van het deskundigenoordeel en de uitspraak van het Europese Hof van Justitie over de toepassing van de Vogel- en habitatrichtlijn (HvJEG, 7 september 2004, zaak C-127/02) wordt de openstelling van de importgebieden rond Ierland opnieuw bezien. Beleidslijn Verplaatsing van schelpdieren LNV werkt momenteel aan een nieuwe beleidslijn Verplaatsing van schelpdieren, ter vervanging van de gelijknamige beleidslijn Beleidsnota Invasieve exoten De Beleidsnota Invasieve exoten richt zich op het voorkomen, bestrijden en beheersen van schade door invasieve exoten. De nota definieert een exoot als een uitheemse plant, dier of micro-organisme die Nederland niet op eigen kracht kan bereiken. Slechts een beperkt aantal exoten vertoont invasief gedrag. Een exoot is invasief als deze zich vestigt en explosief ontwikkelt. De nota gaat uit van de trits preventie eliminatie - isolatie en beheer van de populatie als strategie ten aanzien van invasieve exoten. Daarnaast zet de nota in op bewustwording van het risico van uitheemse soorten voor de inheemse biodiversiteit. In de paragraaf aanleiding ontwikkeling van exoten beleid is het volgende verwoord: De deelnemende landen aan het Biodiversiteitsverdrag dus ook Nederland- hebben met elkaar vastgesteld dat Invasieve exoten na habitatverlies en exploitatie de grootste bedreiging voor 4

5 biodiversiteit zijn. In artikel 8h van dit verdrag is opgenomen dat landen verplicht zijn om beleid te ontwikkelen waarmee de introductie van soorten, die inheemse soorten of ecosystemen kunnen bedreigen, wordt voorkomen. Natuurbeschermingswet 1998: De Natuurbeschermingswet stelt voor activiteiten in Natura 2000 gebieden als voorwaarde dat aangetoond moet zijn dat deze activiteiten geen negatief effect hebben in relatie tot het behalen van de instandhoudingsdoelstellingen die voor het betreffende gebied zijn geformuleerd. Met name voor marine ecosystemen kan dit aanleiding zijn om activiteiten waarbij een risico op ongewenste introducties bestaat, niet toe te staan. Verordening Quarantainevoorzieningen levende tweekleppige weekdieren 2007 d.d. 21 juni 2008 (hierna: de verordening) Deze verordening en haar beide uitvoeringsbesluiten zijn vastgesteld door het Produktschap Vis ter voorkoming van de vorming van uitheemse biotoxinen verantwoordelijke dinoflagellaten of hun cysten, schelpdier- of visziekten, virussen of andere levende organismen en hun larven. Bij de voorgestelde importen dient tevens voldaan te worden aan de bovengenoemde verordening. Jurisprudentie Uitspraak Europees Hof van Justitie van 4 december 2008 Bij zijn uitspraak van 4 december 2008 (C-249/07) heeft het Europees Hof bepaald dat het Koninkrijk der Nederlanden, door invoering van een stelsel van voorafgaande vergunning voor de uitzaai in de Nederlandse kustwateren van oesters en mosselen die rechtmatig uit andere lidstaten afkomstig zijn en tot in Nederland inheemse soorten behoren, de vrijheid van verkeer van goederen niet heeft gewaarborgd. De redenen waarom Nederland deze verplichting heeft geschonden betreffen ten eerste het feit dat de vergunning op basis van de Visserijwet, die mede gebaseerd was op de Habitatrichtlijn (92/43/EEG), deze richtlijn verkeerd interpreteerde. De Habitatrichtlijn stelt eisen aan de opzettelijke introductie van niet inheemse soorten. Bij de verplaatsing van mosselen, een inheemse soort, zouden niet inheemse soorten meegenomen kunnen worden. Dit gebeurt echter niet opzettelijk. Daarnaast merkt het Hof op dat verplaatsing van schelpdieren vanuit de Nederlandse Waddenzee naar de Oosterschelde wel vergunningvrij is. Dit is discriminerend aangezien voor de verplaatsing van buitenlandse schelpdieren wel een vergunning vereist is. Ook merkt het Hof op dat al meer dan 30 jaar mosselen uit de Ierse en Keltische zee worden uitgezaaid in de Oosterschelde zonder dat dit tot negatieve gevolgen heeft geleid. Verder merkt het Hof op dat de noodzaak van het vergunningstelsel van de Visserijwet niet kan worden gerechtvaardigd op grond van het bestaan van vrijstellingen waarvan niet is aangetoond dat zij objectief en niet-discriminerend is. Reactie op deze uitspraak In deze uitspraak is niet de Nb-wet 1998 getoetst op basis waarvan deze vergunning wordt voorgeschreven. Om deze reden heeft deze uitspraak geen betrekking op onderhavige vergunning. Ten aanzien van de opzettelijke introductie van niet inheemse soorten kan hierop worden aangevuld dat dit artikel 22 van de Habitatrichtlijn betreft. Met onderhavige vergunning wordt uitvoering gegeven aan de Nb-wet 1998, wat de Nederlandse uitwerking is van artikel 6 lid 1 en lid 2 en lid 3 van de Habitatrichtlijn. Daarnaast wordt op dit moment onderzocht hoe een eventuele vergunningplicht ten aanzien van de verplaatsing van schelpdieren binnen Nederland ingericht moet worden. Deze vergunningplicht zou de discriminatie opheffen. Op de import vanuit Ierland en het Verenigd Koninkrijk die al 30 jaar plaatsvindt heeft artikel 19d lid 3 Nb-wet 1998 betrekking. Deze import zoals beschreven in onderhavige vergunning kan gezien worden als een project dat significante gevolgen kan hebben voor de instandhoudingsdoelstellingen van de Oosterschelde. Toestemming voor deze projecten kan slechts verleend worden als op grond van een 5

6 passende beoordeling de zekerheid is verkregen dat de activiteit de natuurlijke kenmerken niet aantast, zoals vermeld in artikel 6 lid 3 Habitatrichtlijn. Daarnaast is er geen recent onafhankelijk en wetenschappelijk onderzoek gedaan dat onderschrijft dat de importen van schelpdieren al 30 jaar geen schadelijke gevolgen hebben gehad voor de Oosterschelde. Uitspraak Raad van State van 31 december 2008 Bij zijn uitspraak van 31 december 2008 ( /1) heeft de Raad van State de Nb-wet vergunning omtrent importen vanuit Ierland en het Verenigd Koninkrijk vernietigd. De belangrijkste redenen hiertoe waren ten eerste dat niet alle gebieden van waaruit geïmporteerd werd waren onderzocht. Daarnaast oordeelde de Raad van State dat de voor het onderzoek gebruikte gegevens niet op systematische wijze zijn verzameld en mogelijk onvolledig zijn. Ook zegt de Raad van State dat ik in het bestreden besluit heb overwogen dat een uitgebreidere bemonstering in termen van locaties en periodes de onzekerheden in de onderzoeksresultaten zou verminderen. Tot slot oordeelt de Raad van State dat niet kan worden uitgesloten dat de mosselen in de Oosterschelde worden uitgezet alvorens de resultaten van de steekproeven ter kennis van mij zijn gebracht en ik de gelegenheid heb gehad mij te beraden op de resultaten en de nader te nemen maatregelen. Samenvattend kan worden gezegd dat alle gebieden van waaruit geïmporteerd wordt moeten worden onderzocht, dat dit onderzoek systematisch en volledig moet zijn, gedurende meerdere periodes dient plaats te vinden en de resultaten van de onderzoeken bekend dienen te zijn voor uitzaaiing in de Oosterschelde. Reactie op deze uitspraak Op dit moment zijn alle gebieden onderzocht van waaruit geïmporteerd wordt. Dit onderzoek heeft zowel in het voorjaar als in het najaar plaatsgevonden. De resultaten lieten geen invasieve exoten zien die niet tevens in de Oosterschelde voorkomen. Daarnaast vindt ieder voorjaar en ieder najaar een aparte monitoring plaats van alle gebieden van waaruit geïmporteerd wordt. Deze monitoring zal geschieden op de manier die door de Wageningen Universiteit en Researchcentrum is omschreven in bijlage 3. Dit maakt het onderzoek systematisch en volledig. Ik kan na ontvangst van de onderzoeksresultaten direct ingrijpen indien zich invasieve exoten bevinden in de herkomstgebieden. Het besluit kan aangepast, dan wel ingetrokken worden. Pas na mijn goedkeuring kan import plaatsvinden. Op deze manier wordt voldaan aan de eisen, zoals geformuleerd in bovengenoemde uitspraak. OPZET VAN DEZE VERGUNNING Aanwezige exoten Aan deze vergunning ligt het rapport Risk analysis of mussels transfer ten grondslag. In dit rapport is wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de flora en fauna die voorkomen in de Britse en Ierse wateren. Uit dit rapport bleek dat er zich één invasieve exoot bevond in deze wateren, die niet reeds voorkwam in de Oosterschelde. Dit betrof de oesterboorder (Urosalpinx cinerea). Deze invasieve exoot kwam voor in het Thames estuarium. Voor dit gebied is deze vergunning niet aangevraagd. Daarnaast is op basis van de vorige verleende vergunning door de importeurs gemonitord op de aanwezigheid van invasieve exoten in de geïmporteerde big bags. Deze resultaten zijn bijgevoegd in de bijlages 2 en 3 van de vergunningaanvraag. Hierin wordt per gebied aangegeven welke exoten zijn aangetroffen in de steekproefsgewijze controle, die in 2008 is uitgevoerd. Er zijn drie exoten gevonden in de monsters. Dit betreffen het muiltje (Crepidula fornicata), de zeepok (Elminius modestus) en het roodwier (Heterosiphonia japonica). Deze drie soorten komen reeds voor in de Oosterschelde. Inmiddels is vastgesteld dat de gevonden zeesla de Ulva Fasciata betreft. In de monsters, die al genomen zijn, is dus geen invasieve exoot aangetroffen, die niet reeds in de Oosterschelde voorkomt. Voor de volledigheid wordt opgemerkt dat in de betreffende bijlages onderzoek gedaan is naar exoten. Deze exoten zijn niet per definitie invasief. Monitoring Op het moment van het verlenen van deze vergunning zijn alle gebieden van waaruit geïmporteerd gaat worden bemonsterd. Op basis van deze gecombineerde gegevens is er genoeg zekerheid ontstaan dat 6

7 zich geen invasieve exoten bevinden in de herkomstgebieden die niet al in de Oosterschelde voorkomen. Om te zorgen dat er geen invasieve exoten geïmporteerd worden, die zich eventueel gevestigd zouden kunnen hebben in de Britse en Ierse wateren nadat de vergunning is verleend, is er een systeem van monitoring opgezet. Dit systeem is bedacht door de Wageningen Universiteit en Researchcentrum. Ieder half jaar wordt er gemonitord. Deze monitoring vindt plaats in ieder herkomstgebied. Er worden twee monsters genomen voor mosselen en twee voor oesters. Dat wil zeggen dat er vier monsters per gebied genomen worden. Beoordelingsmoment De resultaten van deze monitoring dienen in het bezit te zijn van de Regiodirecteur Regionale Zaken Zuid van het ministerie van LNV (of diensrechtsopvolger) (hierna; de regiodirecteur) vóór 1 juli en vóór 1 november van het lopende jaar. Op het moment dat de analyse voorligt, kan het onderhavige besluit worden gewijzigd of worden ingetrokken. 1) Het besluit zal gewijzigd worden indien niet alle bovengenoemde gebieden gemonitord zijn. Importen uit gebieden, die niet bemonsterd zijn, zullen dan niet toegestaan worden. 2) Indien er of niet op oesters of niet op mosselen is bemonsterd in een bepaald gebied zal import van de niet bemonsterde schelpdiersoort niet worden toegestaan. 3) Indien blijkt dat er zich invasieve exoten bevinden in een bepaald gebied of mogelijke invasieve exoten, zal dit gebied ook buiten de vergunning vallen, tenzij is voldaan aan voorschrift 6. 4) Indien uit de monitoring blijkt dat er zich invasieve exoten of mogelijke invasieve exoten voordoen in de herkomstgebieden, die tevens voorkomen in de Oosterschelde zal import mogelijk blijven. Maatregelen Indien uit de analyse blijkt dat zich invasieve exoten voordoen in een gebied kan de aanvrager indien hij voldoet aan voorschrift 6 uit deze vergunning toch importeren. Hij moet aantonen dat de maatregelen die hij wenst te nemen afdoende zekerheid bieden dat geen invasieve exoten in de Oosterschelde worden geïntroduceerd. Deze maatregelen kunnen onder andere betreffen: 1) het droog zetten van de schelpdieren. Deze maatregel zal tot gevolg hebben zorgen dat bepaalde dier- en plantensoorten niet overleven. 2) het gedurende een korte tijd in zoet water leggen van de schelpdieren. Ook deze maatregel zal zorgen dat bepaalde dier- en plantensoorten niet overleven. 3) het spoelen van de schelpdieren direct na het vissen. Deze maatregel heeft tot doel de schelpdieren te scheiden van tarra, waaronder invasieve exoten. 4) het schoon borstelen van de schelpdieren. Deze maatregel heeft ook tot doel om de schelpdieren te scheiden van tarra, waaronder invasieve exoten. 5) het behandelen van de schelpdieren in andere spoelsystemen, zoals een ronddraaiende trommel, zoutwaterbad of cycloon. Net als de vorige twee maatregelen heeft deze maatregel tot doel om de schelpdieren te scheiden van tarra, waaronder invasieve exoten. 6) het behandelen van de schelpdieren met chemicaliën. Deze maatregel zal zorgen dat bepaalde dier en plantensoorten sterven. 7) het gebruik een venturi-systeem om de mosselen van de touwen te scheiden. Dit systeem heeft als voordeel dat een deel van de tarra, waaronder invasieve exoten, de behandeling niet overleeft, dan wel wordt gescheiden van de mosselen.. 8) het behandelen van de schelpdieren volgens overige methoden en technieken zoals onderzocht en goedgekeurd door een wetenschappelijk en onafhankelijk instituut. Per invasieve exoot verschilt het welke behandeling ertoe zal leiden dat deze door de behandeling gescheiden wordt van de schelpdieren of dat deze behandeling de invasieve exoot onschadelijk zal maken. Het ministerie van LNV zal dit besluit wijzigen of intrekken als de aangedragen informatie naar haar mening niet voldoende aantoont dat er geen invasieve exoten zullen worden uitgezaaid in de Oosterschelde. Als naar haar mening wel voldoende zekerheid is verkregen dan blijft onderhavig besluit gelden. Jaarlijkse rapportage Daarnaast zal de aanvrager ieder jaar een rapportage opstellen waarin hij de volgende gegevens vermeldt: 7

8 - per herkomstgebied dient aangegeven te worden hoeveel mosselen er gevist zijn - per herkomstgebied dient aangegeven te worden hoeveel oesters er gevist zijn - per herkomstgebied dient aangegeven te worden welke exoten (zowel invasief als niet-invasief) daar zijn aangetroffen. Dit betreft een totaalbeeld, waarbij de monitoringsgegevens cumulatief worden gerapporteerd. De rapportage dient vóór 15 december van het lopende jaar in het bezit te zijn van de regiodirecteur, t.a.v. het Nb-wetteam. Op deze manier is er directe controle op de vestiging van invasieve exoten in de Ierse en Britse wateren, gedurende de periode waarvoor de vergunning is verleend. De vergunning kan ingetrokken of gewijzigd worden. PASSENDE BEOORDELING Beheerplan In casu kan vastgesteld worden dat ten aanzien van de voorgenomen activiteit, op het moment van besluitvorming, geen beletsel voortvloeit uit enig beheerplan o.b.v. de Nb-wet Geen beheer, project De voorgenomen activiteit vormt een project dat geen direct verband heeft met of nodig is voor het beheer van het betrokken beschermde gebied. Mogelijk significante gevolgen Uit artikel 19f, lid 1, van de Nb-wet 1998 volgt dat voor projecten die niet direct verband houden met of nodig zijn voor het beheer van een Natura 2000-gebied, maar die afzonderlijk of in combinatie met andere projecten of plannen significante gevolgen kunnen hebben voor het desbetreffende gebied, de initiatiefnemer een passende beoordeling opstelt. Artikel 19g, lid 1, van de Nb-wet 1998 stelt dat een vergunning slechts verleend kan worden indien het bevoegd gezag zich ervan verzekerd heeft dat de natuurlijke kenmerken van het desbetreffende gebied niet aangetast zullen worden. Het Europese Hof van Justitie heeft in haar uitspraak van 7 september 2004 aangegeven dat een passende beoordeling slechts dan achterwege kan worden gelaten indien op grond van objectieve gegevens kan worden uitgesloten dat de activiteit afzonderlijk of in combinatie met andere plannen of projecten significante gevolgen kan hebben voor het betrokken gebied. In casu kunnen dergelijke gevolgen, naar mijn mening, niet bij voorbaat uitgesloten worden. Derhalve concludeer ik dat een passende beoordeling conform artikel 19f van de Nb-wet 1998 vereist is. Een passende beoordeling houdt in dat op basis van de beste wetenschappelijke kennis ter zaken, alle aspecten van een plan of project die op zichzelf of in combinatie met andere plannen of projecten de instandhoudingsdoelstellingen in gevaar kunnen brengen geïnventariseerd moeten worden. De importeurs hebben bij de aanvraag voor deze vergunning een passende beoordeling gevoegd welke is opgesteld door Maad Advies. Deze passende beoordeling steunt inhoudelijk voor een belangrijk deel op het rapport Risk analysis of mussels transfer (Wijsman J.W.M. e.a. (juni 2006), rapportnr. C044/06, Wageningen IMARES,). Selectie van relevante beschermde natuurwaarden ECOLOGIE Voor een uitgebreid overzicht van de kwalificerende habitattypen en habitatsoorten en wezenlijke kenmerken en waarden van zowel het natuurmonument als het Natura 2000-gebied Oosterschelde verwijs ik naar de hieromtrent weergegeven informatie op De importeurs stellen dat van het uitzaaien van mosselzaad op kweekpercelen geen negatieve effecten te verwachten zijn op de relevante beschermde vogelsoorten; er treden eerder positieve effecten op, 8

9 omdat het voedselaanbod toeneemt. Evenmin worden er negatieve gevolgen voor de habitattypen 1160, 1310, 1320, 1330, 7140 en de habitatsoort noordse woelmuis voorzien. De bodemflora en -fauna is echter wel direct gerelateerd aan de bescherming van habitattype Introductie van (invasieve) nietinheemse exoten kan effecten hebben op de reeds aanwezige bodemflora en -fauna. Ook zouden er negatieve effecten kunnen optreden op de habitatsoort gewone zeehond. Om die reden is voorschrift 11 opgenomen in de vergunning, waarin staat dat verstoring van de in de Oosterschelde aanwezige beschermde natuurwaarden tijdens het uitzaaien van het geïmporteerde schelpdieren tot een minimum dienen te worden beperkt: groepen vogels mogen niet dichter dan tot een afstand van 500 m. benaderd worden en zeehonden niet dichter dan tot een afstand van 1500 m Endemische soorten Bij de introductie van nieuwe soorten in de Oosterschelde dient er een onderscheid gemaakt te worden tussen soorten die endemisch zijn voor de Noordoost Atlantische kustregio en exoten. De eerste groep komt van oorsprong voor ergens binnen de biogeografische zone Noordoost Atlantisch continentaal plat. Deze regio strekt zich ruwweg uit van de Noordelijke kust van Spanje tot en met Noorwegen en behelst ook de wateren rond Ierland, het Verenigd Koninkrijk en de Baltische Zee. Omdat er geen duidelijke fysieke barrière bestaat in deze regio kunnen deze endemische soorten zich vrij bewegen binnen dit gebied. Het kan dan ook worden aangenomen dat deze soorten in het verleden wel eens in de Oosterschelde terecht zouden kunnen zijn gekomen. Opgemerkt moet worden dat het als gevolg van veranderende omgevingscondities mogelijk is dat soorten die zich voorheen niet hebben weten te vestigen nu wèl in staat zijn zich te vestigen. Veelal leidt de introductie van deze soorten niet tot grote impact omdat ze vaak aan de grens van hun tolerantie zitten en pathogenen en parasieten vaak mee worden getransporteerd. Exoten De risico s van de introductie van exoten zijn doorgaans groter dan van endemische soorten. Exoten zijn soorten die van oorsprong niet voorkomen in de Noordoost Atlantische kustregio. Door de aanwezigheid van fysieke barrières zoals oceanen en continenten zijn zij niet in staat geweest de regio op natuurlijke wijze te bereiken. Door menselijk handelen (scheepvaart, schelpdiertransport) zijn ze echter uiteindelijk wèl in de Noordoost Atlantische kustregio terecht gekomen en hebben zich aldaar weten te vestigen (primaire introductie). Door natuurlijk transport (waterbeweging, zwemmen) of menselijk handelen (zie hierboven) kunnen ze vanuit de primaire vestigingsplaats in de Noordoost Atlantische kustregio (bv. Ierland of het Verenigd Koninkrijk) in de Oosterschelde worden geïntroduceerd (secundaire introductie). De meeste exotische soorten zijn niet ecologisch schadelijk. De meeste nieuwe soorten voegen zich zonder merkbare problemen in het ecosysteem in; het probleem zit hem in de onvoorspelbare schadelijke soorten die binnen kunnen komen, zoals de oesterboorder (Urosalpinx cinerea) en de Japanse oester (Crassostrea gigas). Het is mogelijk om een analyse uit te voeren om de risico s van de introductie van specifieke soorten in beeld te brengen. Voor de Oosterschelde hebben in dat kader recentelijk (in 2008 en 2006) twee van dergelijke analyses voor de risico s van schelpdiertransporten plaatsgevonden. De resultaten zijn opgenomen in de rapporten Risk analysis of mussels transfer en Risk analysis on the import of mussels from the Limfjord and the Isefjord (Denmark) to the Oosterschelde. In de passende beoordeling bij de aanvraag wordt in belangrijke mate gebruik gemaakt van de onderzoeksresultaten van het rapport Risk analysis of mussels transfer. Daarnaast is er aanvullend onderzoek gedaan naar het voorkomen van invasieve exoten in de ladingen mosselen, die aangeleverd zijn in Yerseke. Dit onderzoek heeft plaats gevonden ten aanzien van alle gebieden van waaruit geïmporteerd wordt en waarop de aanvraag betrekking heeft. Het gebied dat binnen beide onderzoeken als referentie gebruikt is, is het noordoostelijke deel van de Atlantische Oceaan. Binnen dit gebied, dat zowel de Oosterschelde als de Ierse en Britse kustwateren omvat, worden soorten geacht zich (op de lange termijn) vrij te kunnen verplaatsen. 9

10 Op grond van bovengenoemde overwegingen ben ik ervan overtuigd dat de zeer strikte voorschriften in deze vergunning ervoor zullen zorgen dat er geen invasieve exoten zullen worden uitgezaaid in de Oosterschelde. CONCLUSIE Vanuit de bij de aanvraag gevoegde passende beoordeling en de IMARES rapporten waarop deze beoordeling is gebaseerd alsmede op basis van de voorschriften die aan de vergunning worden verbonden, heb ik de zekerheid verkregen dat de aangevraagde activiteit, gelet op de relevante instandhoudingsdoelstellingen, de natuurlijke kenmerken van het betrokken gebied niet zal aantasten. BESPREKING VAN INSPRAAK Naar aanleiding van deze aanvraag zijn, op grond van artikel 44, lid 3, van de Nb-wet 1998, de provincie Zeeland en de gemeenten Goes, Kapelle, Noord-Beveland, Reimerswaal, Schouwen-Duiveland en Tholen in de gelegenheid gesteld over deze aanvraag hun zienswijze kenbaar te maken. Ingevolge artikel 4:8 van de Algemene wet bestuursrecht zijn Rijkswaterstaat Zeeland, Nationaal Park Oosterschelde, de Zeeuwse Milieufederatie, de Faunabescherming, het Productschap Vis en Vogelbescherming Nederland in de gelegenheid gesteld tot het indienen van een zienswijze betreffende de onderhavige aanvraag. Hierna volgt een weergave van de ontvangen zienswijzen. Daar waar opmerkingen en suggesties niet reeds hiervoor (impliciet) aan de orde zijn geweest dan wel binnen mijn inhoudelijke overwegingen reeds aan deze inspraak volledig tegemoet is gekomen, volgt een reactie van mijn zijde (cursief weergegeven). Gemeente Schouwen-Duiveland De gemeente geeft aan geen bezwaar te hebben tegen de afgifte van de vergunning voor het mogen uitzaaien van mosselen en oesters in de Oosterschelde die afkomstig zijn uit de Keltische zee. Volgens de gemeente is het een handelwijze die al vele jaren wordt toegepast en heeft geen directe gevolgen voor de te beschermen natuurwaarden. De Faunabescherming De Faunabescherming brengt meerdere punten naar voren. 1) De Faunabescherming is van mening dat de reeds uitgevoerde steekproeven momentopnames zijn, die niet inhouden dat er in de schelpdierladingen geen ongewenste organismen zijn meegelift. In voorschrift 5 wordt de monitoring voorgeschreven; naast de gedane steekproeven dient ieder half jaar ieder gebied bemonsterd te worden. Informatie aan mij verstrekt door IMARES geeft het volgende aan: Dergelijke type van monitoring geeft altijd een beeld van de dominante soorten die er voorkomen. Hoe meer monsters (ruimtelijk en temporeel gevarieerd), hoe beter het beeld van de aanwezige soorten. Echter het aantal soorten dat je aantreft neemt niet lineair toe met het aantal monsters dat je neemt, maar de kosten wel. Deze monitoring zal ervoor zorg dragen dat er specifiek per gebied bekend is of er invasieve exoten voorkomen en welke dat zijn. Door het uitzaaien van schelpdieren die geïmporteerd zijn uit gebieden waar invasieve exoten zijn aangetroffen niet toe te staan zullen er geen ongewenste organismen in de schelpdierladingen meeliften. 2) De Faunabescherming stelt dat het gevolg van een eventuele import van invasieve exoten groot kan zijn en kan leiden tot een significant negatief effect. Volgens de Faunabescherming is het een gelukkig toeval dat er geen fatale rampen hebben plaats gevonden de afgelopen jaren. Ik onderschrijf dat de gevolgen van import van een invasieve exoot groot kunnen zijn. Om die reden zijn ook zeer strikte voorschriften opgenomen in deze vergunning. 10

11 3) De Faunabescherming stelt vervolgens dat de Beleidsnota invasieve soorten gericht is op de preventie van het introduceren van invasieve exoten. In dat licht begrijpt zij niet dat de minister de aanvragen voor het importeren van schelpdieren honoreert. Ook stelt zij dat de ICES Code of Practice on the Introductions and transfers of Marine Organisms 2003 het uitzetten van dieren bedoeld voor consumptie in de vrije natuur verbiedt. In de onderhavige vergunningverlening is nadrukkelijk uitgegaan van de eventuele ecologische risico s die de specifiek te importeren ladingen met zich mee kunnen brengen. Het gaat derhalve om risico s op het concrete uitvoeringsniveau. Ik heb de Beleidsnota Invasieve soorten meegenomen in mijn afweging met betrekking tot de onderhavige aanvraag. Ik wijs op het feit dat deze nota zich nadrukkelijk richt op invasieve exoten. Als er geen kans is op insleep van invasieve exoten (zoals in casu), staat deze nota vergunningverlening voor schelpdierimporten niet in de weg. Voor de ICES Code of Practice on the Introductions and transfers of Marine Organisms 2003 geldt: hierin wordt beschreven dat lid-staten erop toezien dat alle nodige maatregelen worden genomen om negatieve gevolgen te vermijden voor de biodiversiteit (art 4). Deze vergunning biedt afldoende zekerheid dat geen schade aan de biodiversiteit zal worden toegebracht door de zeer strenge voorschriften die verbonden zijn aan de vergunning. Een vergunning ingevolge de Nb-wet 1998 wordt in beginsel alleen verleend indien is vastgesteld dat de aangevraagde activiteit de natuurlijke kenmerken van het betrokken Natura 2000-gebied niet zal aantasten. Ik ben van mening dat de onderhavige vergunningverlening (met in acht neming van de specifiek hieraan verbonden voorschriften) zich met dat uitgangspunt, en met alle relevante internationale en nationale wetgeving, verdraagt. 4) De Faunabescherming stelt dat er in het rapport van IMARES enkele stellingen zijn geponeerd of conclusies zijn getrokken die niet door haar worden gedeeld. Ik acht het rapport van IMARES de best wetenschappelijke en onafhankelijke kennis die beschikbaar is. De Faunabescherming heeft niet gespecificeerd en/ of wetenschappelijk onderbouwd op basis waarvan zij de meningen uit het rapport niet deelt. 5) De Faunabescherming stelt voorts dat in het in het IMARES rapport geen aandacht is besteed aan oesters. Die mening deel ik. Om die reden is in de voorschriften opgenomen dat de monitoring zowel op de mosselbedden als op de oesterbedden plaatsvindt. Beide importen vallen onder de voorschriften van deze vergunning. Voor wat betreft oesters betreft het hier specifiek de Ostrea edulis. 6) De Faunabescherming stelt voorts dat de geïmporteerde oesters en mosselen de aanwezige schelpdieren beconcurreren en mogelijk zelfs wegconcurreren. Zoals ook gesteld door de Raad van State in haar uitspraak van 31 december 2008 ben ik van mening dat de Faunabescherming niet aannemelijk maakt dat het uitzaaien van schelpdieren zal leiden tot voedselconcurrentie. 7) Ten slotte is de Faunabescherming van mening dat de passende beoordeling niet voldoet aan de eisen zoals gesteld in artikel 6 van de Habitatrichtlijn om de hierboven genoemde redenen. Zoals te lezen in mijn bovenstaande reacties deel ik die mening niet. De Provincie Zeeland De provincie geeft aan dat zij het grote belang van de schelpdiersector in Zeeland onderkent. De provincie geeft ook aan een specifiek verantwoordelijkheid te voelen voor het Natura-2000 netwerk, waaraan de provincie een zeer belangrijke en specifieke bijdrage levert. 11

12 De provincie geeft aan dat zij nadere voorwaarden in de sfeer van monitoring en controle van het voorkomen van niet-inheemse organismen in de herkomstgebieden en de getransporteerde partijen nodig zijn om de kans op een fatale introductie naar een aanvaardbaar laag niveau te brengen. Ik ben het eens met uw zienswijze en heb een intensieve monitoring voorgeschreven in deze vergunning voordat de schelpdieren worden geïmporteerd. Verder geeft de provincie aan dat de voorliggende aanvraag ten opzichte van dezelfde aanvragen in voorgaande jaren geen nieuwe punten naar voren brengt. Zij adviseert de vergunning te verlenen met als voorschrift een verbeterde monitoring. Ik onderschrijf deze zienswijze en heb intensieve monitoring voorgeschreven in deze vergunning. Nationaal Park Oosterschelde Het Nationaal Park Oosterschelde geeft aan dat zij het belang van de schelpdiersector in Zeeland onderkent. Ze wil de sector daar waar mogelijk ruimte bieden om deze activiteit economisch verantwoord uit te blijven voeren. Naar het inzicht van het Nationaal Park Oosterschelde kan de activiteit in potentie significant negatieve effecten hebben. Deze effecten zijn dan met name gekoppeld aan de eventuele introductie van een schadelijk invasief organisme. Het doet volgens het Nationaal Park Oosterschelde daarbij niet ter zake of het organisme opzettelijk of onbedoeld is geïntroduceerd. Nadere controle en monitoring op het voorkomen van niet-inheemse organismen in de herkomstgebieden en de getransporteerde partijen zijn nodig om de kans op een fatale introductie naar een aanvaardbaar laag niveau te brengen. Ik deel deze mening. De nadere controle en monitoring zijn voorgeschreven in deze vergunning. Het Nationaal Park Oosterschelde adviseert de vergunning te verlenen. Zij adviseert om de extra monitoring zoals opgenomen in de passende beoordeling in de voorschriften van de vergunning wordt opgenomen. Zij geven hierbij aandachtspunten aan. Deze aandachtspunten betreffen het tijdstip van de monitoring, de methode waarop bemonsterd wordt, welke partij het monster neemt en welke partij het monster analyseert. Ik onderschrijf dit advies. De monitoring, zoals weergegeven in bijlage 3 en zoals opgesteld door IMARES instituut van de Wageningen Universiteit en Research centrum voldoet aan deze eisen. Daarbij merk ik op dat het nemen van de monsters wordt uitgevoerd door lokale counterpart van de voedsel en warenautoriteit in Ierland. De overige belanghebbenden/overheden hebben niet gereageerd of niet binnen de gestelde termijn gereageerd. Conclusie Uit de overwegingen, zoals opgenomen in de, als integraal onderdeel van dit besluit te beschouwen, passende beoordeling, concludeer ik dat geen sprake is van een aantasting van de natuurlijke kenmerken van de Oosterschelde. Deze conclusie geldt nadrukkelijk onder de door mij specifiek hiertoe geformuleerde vergunningvoorschriften. Om die reden ben ik van mening dat de gevraagde vergunning kan worden verleend. 12