Optimalisatie van de spuitapparatuur en techniek in sierteeltgewassen

Transcriptie

1 INSTITUUT VOOR LANDBOUW- EN VISSERIJONDERZOEK BURG. VAN GANSBERGHELAAN 115 BUS MERELBEKE, BELGIË TEL FAX ILVO@ILVO.VLAANDEREN.BE EENHEID TECHNOLOGIE & VOEDING ONDERZOEKSDOMEIN "AGROTECHNIEK" PROEFCENTRUM VOOR SIERTEELT SCHAESSESTRAAT 18, 9070 DESTELBERGEN, BELGIË TEL: FAX: INFO@PCSIERTEELT.BE Optimalisatie van de spuitapparatuur en techniek in sierteeltgewassen Eindverslag IWT project Landbouwonderzoek februari 2011 Dieter Foqué Ruth Verhoeven Bart Haleydt Marc Vissers David Nuyttens Lieve Herman Onderzoekingen gesubsidieerd de Vlaamse Overheid, IWT-Vlaanderen

2 Wetenschappelijke Instelling van de Vlaamse Overheid Landbouw en Visserij Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek Eenheid Technologie & Voeding - Agrotechniek Burg. van Gansberghelaan Merelbeke Tel: Fax: dieter.foque@ilvo.vlaanderen.be; david.nuyttens@ilvo.vlaanderen.be; lieve.herman@ilvo.vlaanderen.be Website (Spuittechniek): Website (Algemeen): Proefcentrum voor Sierteelt Adviesdienst Gewasbescherming Schaessestraat Destelbergen Tel: Fax: ruth.verhoeven@pcsierteelt.be; bart.haleydt@pcsierteelt.be; marc.vissers@pcsierteelt.be Website: februari 2011, ILVO Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteurs. Nadien kan vermenigvuldiging of overname van gegevens worden toegestaan mits duidelijke bronvermelding. No part of this article may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission of the authors. Afterward, multiplication or acquisition of data is allowed provided clear citation. Onderzoekingen gesubsidieerd door de Vlaamse Overheid, IWT-Vlaanderen

3 Inhoud A INLEIDING... 2 B DOELSTELLINGEN & METHODES VAN HET PROJECT... 4 C SAMENVATTING... 6 C.1 INVENTARISATIE EN SELECTIE VAN BESTAANDE SPUITAPPARATUUR EN TECHNIEKEN NAAR MOGELIJK GEBRUIK IN SIERTEELTGEWASSEN... 6 C.2 GRONDIGE EVALUATIE VAN DE GEÏNVENTARISEERDE SPUITAPPARATUUR EN TECHNIEKEN... 8 C.2.1 Kan de eigen spuitapparatuur en -techniek van de telers verbeterd worden?... 8 C.2.2 Kunnen de geselecteerde alternatieve (spuitboom)technieken een verbetering van de indringing en depositie betekenen, C.3 LEIDT EEN VERBETERING VAN DE INDRINGING EN DEPOSITIE OOK EFFECTIEF TOT EEN VERHOOGDE BIOLOGISCHE EFFICIËNTIE? C.4 BIOLOGISCHE BESTRIJDING C.5 AANBEVELINGEN EN SPECIFIEKE RICHTLIJNEN SPUITAPPARATUUR EN -TECHNIEK SIERTEELT C.6 KENNISDIFFUSIE C.6.1 Nationaal C.6.2 Internationaal C.7 CONCLUSIES C.8 DANKWOORD C.9 LITERATUURLIJST D OVERZICHT VAN DE ACTIVITEITEN EN RESULTATEN PER WERKPAKKET WERKPAKKET 1: INVENTARISATIE SPUITAPPARATUUR & -TECHNIEK WERKPAKKET 2: GRONDIGE EVALUATIE VAN DE GEÏNVENTARISEERDE SPUITAPPARATUUR EN -TECHNIEKEN. 41 WERKPAKKET 3: ONTWIKKELEN VAN NIEUWE CONCEPTIDEEËN & CONSTRUCTIE VAN PROTOTYPES WERKPAKKET 4: VALIDATIE PROTOTYPES: INDRINGING EN DEPOSITIE & BIOLOGISCHE EFFICIËNTIE WERKPAKKET 5: RAPPORTERING EN KENNISDIFFUSIE D.1.1 A1 publicaties: D.1.2 Andere wetenschappelijke publicaties: D.1.3 Vulgariserende publicaties en perscontacten: D.1.4 Studieverblijven, actieve deelname aan symposia, studiedagen, : D.1.5 Demonstraties D.1.6 Richtlijnen uitgeschreven in het kader van dit project: D.1.7 Rapporten: D.1.8 Begeleiding stage: D.1.9 Advies aan individuele telers: E PROBLEMEN EN BIJSTURINGEN E.1 WETENSCHAPPELIJK E.2 TECHNISCH E.3 ORGANISATORISCH E.4 ECONOMISCH F PRESTATIETABEL G DOORSTROMING INFORMATIE NAAR GEBRUIKERS EN DE RESPONS OP DEZE ACTIVITEITEN H LIJST CONTACTEN EN CONCRETE SAMENWERKING I BIJLAGEN... I 1

4 A Inleiding Door het wegvallen van een groot aantal gewasbeschermingsmiddelen in de sierteelt neemt het belang van correct afgestelde en specifieke spuitapparatuur en een aangepaste spuittechniek sterk toe. Immers, het komt erop aan de schaarse middelen die nog kunnen ingezet worden zo efficiënt mogelijk toe te passen. Een efficiënt gebruik vertaalt zich in twee belangrijke doelstellingen: enerzijds is een goede indringing en uniforme depositie van het gewasbeschermingsmiddel noodzakelijk en anderzijds draagt een homogene verdeling over het te behandelen gewas sterk bij tot het uiteindelijke spuitresultaat. Voorafgaand aan deze studie werden er twee enquêtes (Vissers, 2005; Goossens et al., 2004) uitgevoerd bij Vlaamse siertelers door het PCS en het ILVO (voormalig CLO-DVL) waarin een groot aantal geënquêteerden aangaf niet tevreden te zijn met de behaalde spuitresultaten. Hieruit bleek duidelijk dat de gangbare gewasbeschermingspraktijken in de Vlaamse sierteelt ontoereikend zijn om aan de bovengenoemde doelstellingen te voldoen. Vele erkende insecticiden en acariciden werken via contact (= werken alleen op die plaatsen bedekt met spuitvloeistof) of hebben slechts een lokaal systemische werking (bv. locale bladopname, maar geen transport naar andere plantendelen). Daarom is een homogene behandeling van het gewas, die zorgt dat de spuitvloeistof op de juiste plaats terecht komt, zeer belangrijk. Zo niet, worden ziekten en plagen die zich diep in het gewas of aan de onderkant van het blad ophouden, amper geraakt. Het gevolg is een blijvende ziektedruk in het gewas en een toenemend risico op resistentie van de plaagsoort. Gezien de huidige onaangepaste spuittechniek wordt getracht deze ziekten en plagen te bestrijden door frequenter met dezelfde (of analoge) middelen en met een hoger spuitvolume te behandelen. Op deze manier stijgt de selectiedruk en neemt het risico op resistentie verder toe. Bovendien bestaat het gevaar dat er bij het uitblijven van het gewenste bestrijdingresultaat wordt overgeschakeld op niet erkende middelen. Hoger beschreven werkwijze resulteert eveneens in een hogere productiekost, een hoger gezondheidsrisico, verhoogde arbeidsdruk en problemen om te voldoen aan de milieunorm van VMS 1 en MPS 2, of aan de kwaliteitsnormen opgelegd door MPS-GAP 3. De enquête rond spuittechnieken bij potplantentelers (Vissers, 2005) toonde aan dat bepaalde plagen met de huidige apparatuur en spuittechniek zeer moeilijk onder controle te houden zijn. Vooral spint en wol-, dop- en schildluizen geven bij het merendeel van de telers aanhoudend problemen. Volgens meldingen uit praktijk doen deze problemen zich ook voor bij ziekten die zich aan de onderkant van de bladeren of diep in het gewas situeren zoals valse meeldauw, witziekte en Rhizoctonia, Dezelfde enquête toonde eveneens aan dat er vanwege de enorme variatie aan plantgrootte en -vorm binnen één bedrijf meestal gespoten wordt met een spuitlans die verbonden is met een mobiel of vast vat (wat ook het geval is bij de andere sierteelten). Daarenboven is het verschil in spuittechniek tussen verschillende bedrijven heel groot: variatie in spuitdop (werveldoppen met opening van 1 tot 3,5 mm), sterk uiteenlopende spuitdrukken (7 tot 50 bar) en grote variaties in toepassingsvolume (gaande van 1 VMS of Vlaams Milieuplan Sierteelt: gezamenlijk initiatief van vakorganisaties. Doelstelling: producenten stimuleren om op milieuvriendelijke wijze te telen. Reiken een internationaal erkend milieulabel uit. Vlaamse poot van MPS. 2 MPS of Milieu Project Sierteelt: milieustandaard gebaseerd op registratie van een aantal milieuthema s. Doel: milieubelasting van deelnemende bedrijven beperken tot een minimum. Deelnemers krijgen een vignet. 3 MPS-GAP: uitbreiding van MPS, bevat GAP-richtlijnen (GAP = Good Agricultural Practice) met doelstellingen naar milieu én kwaliteit. Bepaalde Europese supermarktketens eisen van hun toeleveranciers dat zij aan de eisen van Eurep-GAP voldoen om te mogen leveren. MPS-GAP heeft de eisen overgenomen die door EUREP worden gesteld. 2

5 600 tot l/ha). Daarbij dient opgemerkt dat, in tegenstelling tot andere sectoren, chemische gewasbeschermingsmiddelen voor sierteeltgewassen onder de vorm van een vaste concentratie toegepast worden. Bij een courante bespuiting met een product aan 1 gram /liter betekent een toepassing van tot l spuitvloeistof/ha een variatie in verbruik van 1 tot 3 kg product per ha. Probleem is enerzijds het inefficiënt gebruik van de apparatuur en anderzijds zeker ook het ontbreken van duidelijke richtlijnen voor de spuittechniek en het gebruik van spuitapparatuur door de siertelers. Met geen enkele andere maatregel kan bijgevolg zoveel winst geboekt worden inzake reductie van het verbruik aan gewasbeschermingsmiddelen als met de verbetering van de gebruikte spuitapparatuur en -techniek. Voorafgaand onderzoek door het ILVO (Langenakens et al., 2002; Nuyttens et al., 2004a); maar ook van andere onderzoekers (González et al., 2009; Moltό et al.,2000; Subramanian et al., 2005) toonde al aan dat met een overstap naar het gebruik van spuitbomen een enorme verbetering van het spuitbeeld kan bekomen worden. Grootste voordeel hierbij is een meer homogene verdeling. Aangezien in bepaalde omstandigheden (bv. infrastructuur) een omschakeling naar alternatieve spuitapparatuur en - technieken moeilijk haalbaar kan zijn, diende een optimalisatie van het gebruik van lansspuiten of kleinere handmatig bediende spuittoestellen in sierteeltgewassen eveneens bestudeerd te worden. Kortom, een efficiëntere spuitapparatuur en -techniek dienen ervoor te zorgen dat ziekten en plagen wel degelijk geraakt worden tot diep in het gewas en aan de onderkant van het blad. Op die manier kunnen ze onder controle gehouden worden met een economisch en ecologisch verantwoorde hoeveelheid gewasbeschermingmiddel. Bovendien wordt het risico op resistentie sterk gereduceerd. In dit project werd allereerst getracht om de momenteel nog veelgebruikte spuitapparatuur en -technieken uit de sierteeltsector te verbeteren. Daarnaast werden de verdere optimalisatie van de bespuitingen door de ontwikkeling van specifieke spuitapparatuur, gebaseerd op bestaande of nieuwe technieken, onderzocht. 3

6 B Doelstellingen & methodes van het project De hoofddoelstelling van dit onderzoeksproject was het realiseren van een verbeterde, homogene indringing en depositie van gewasbeschermingsmiddelen in sierteeltgewassen, met het oog op een verbetering van de biologische efficiëntie. Als gevolg van een niet-efficiënte spuitpraktijk wordt er frequenter en met een hoger spuitvolume behandeld. Omdat chemische gewasbeschermingsmiddelen in sierteeltgewassen worden toegepast onder de vorm van een vaste concentratie, komt een hoger spuitvolume in deze teelten dus ook overeen met een hogere dosis. Omdat er de laatste jaren een terugval is van het aantal erkende fytoproducten, gebeuren vele behandelingen met dezelfde of analoge middelen. Voorgaande zaken doen de selectiedruk in de populaties van de plaagsoorten en ziektes toenemen, waardoor het risico op resistentie verhoogt. Deze vicieuze cirkel zou echter doorbroken kunnen worden door een efficiëntere toepassing van de beschikbare gewasbeschermingsmiddelen. Een verbetering van de spuittechniek, zou ook kunnen bijdragen aan een milieuvriendelijkere, duurzame sierteelt. Het gebruiken van aangepaste spuitapparatuur en technieken kan immers een halt toeroepen aan de huidige trend om het spuitvolume van minder efficiënte technieken te verhogen als antwoord op de verminderde biologische efficiëntie. Vanwege de vaste dosering van fytoproducten voor sierteeltgewassen zal een sterke reductie van het spuitvolume leiden tot een aanzienlijke daling van de totale hoeveelheid gebruikte actieve stof. Bij het uitschrijven van het project en ook vandaag de dag nog, past deze doelstelling perfect in de beleidsvisie van de Vlaamse overheid 4 en deze opgenomen in het 'Federale Reductieprogramma Pesticiden' (FOD Volksgezondheid, 2005): De Vlaamse overheid blijft ernaar streven het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen te verminderen (Beleidsnota Landbouw, visserij en plattelandsbeleid ). Maatregelen zoals mechanische onkruidbestrijding, geïntegreerde en biologische bestrijding, strengere residucontroles, resistentere gewasvariëteiten, preciezere spuittoestellen, werden ondertussen aangewend om het verbruik te reduceren (Nationale strategie voor duurzame operationele programma s, GMO groenten en fruit, April 2008). Verdere inspanningen blijven echter nodig om de streefdoelen van de EU kaderrichtlijn water (EU/2000/60) te behalen (Lenders et al., 2008). In uitvoering van een Europese richtlijn (2009/128/EG) wordt elke land- en tuinbouwer verplicht om vanaf 2014 de principes van duurzame geïntegreerde gewasbescherming (IPM) op zijn bedrijf toe te passen. Ook hierin kan een geoptimaliseerde spuittechniek een belangrijke rol in spelen. Om bovenvernoemde doelstellingen te verwezenlijken, werd voor een stapsgewijze aanpak gekozen. De voornaamste wetenschappelijke vragen van dit project kunnen als volgt gegroepeerd worden: Welke spuitapparatuur- en technieken worden courant gebruikt in de sierteelt en wat zijn de voornaamste problemen die ondervonden worden? (zie C.1) Kunnen de momenteel meest gebruikte spuitapparatuur- en technieken verbeterd worden? (zie C.2.1) 4 Tegen 2005, het gebruik van bestrijdingsmiddelen dient gehalveerd te worden in vergelijking met

7 Welke alternatieve apparatuur en -technieken zijn er beschikbaar en hoe geschikt worden deze bevonden door siertelers? (zie C.1) Kunnen de geselecteerde alternatieve (spuitboom)technieken een verbetering van de indringing en depositie teweeg brengen? (zie C.2.2) Leidt een verbetering van de indringing en depositie ook effectief tot een verhoogde biologische efficiëntie? (zie C.3) De testresultaten die uit deze onderzoeksvragen voortvloeiden werden ook gebuikt om aanbevelen en specifieke gebruiksrichtlijnen op te stellen (zie C.5). De antwoorden op deze onderzoeksvragen die voortvloeien uit dit project, worden besproken onder C Samenvatting. Door deze integrale aanpak werd niet enkel gereageerd op de vraag vanuit de sierteeltsector om meer praktijkgeoriënteerd wetenschappelijk onderzoek uit te voeren om een belangrijk actueel pijnpunt aan te pakken nl. een gebrekkige indringing en depositie. Het project kreeg ook een sterk innovatief karakter omwille van de selectie van alternatieve spuitapparatuur en technieken en het concipiëren en bouwen van een aantal specifieke prototypes. 5

8 C Samenvatting C.1 Inventarisatie en selectie van bestaande spuitapparatuur en technieken naar mogelijk gebruik in sierteeltgewassen Zoals in de doelstelling reeds werd aangehaald, diende in eerste instantie achterhaald te worden welke spuitapparatuur- en technieken er courant gebruikt worden in de sierteelt en welke alternatieve apparatuur en -technieken er beschikbaar zijn op de mark, zowel binnen als buiten de sierteeltsector. Deze informatie werd voornamelijk gehaald uit commerciële bronnen (beurzen, brochures, folders, internet) en beschrijvende publicaties in nationale en internationale tijdschriften. Er werd ook een enquête gehouden, bij de individueel deelnemende bedrijven (zie Paragraaf H: Lijst contacten en concrete samenwerking). Op basis van deze inventarisatie en in nauw overleg met de gebruikersgroep werd besloten 5 om het onderzoek binnen dit project toe te spitsen op volgende apparatuur: rugspuiten, lansspuiten (spuitlansen), ((semi-)automatische) spuitbomen, rijenspuiten, spuiten met richtbare armen. De term spuitbomen werd hierbij ruim geïnterpreteerd en duidde niet enkel op de klassieke horizontale spuitbomen (bv. veldspuiten, spuitmachines in sla, azalea, kleine potplanten, ) maar ook spuitmachines met een verticale spuitboom (bv. spuitmachines in tomaten, paprika, ) en met een samengestelde spuitboom (bv. boomgaardspuiten, machines om aardbeien op teeltgoten te bespuiten). 16% 3% 3% 29% driftreducerende spleetdop plaatje spleetdop (standaard) w erveldop Onbekend doptype 49% Figuur 1 Aandeel van de verschillende doptypes gebruikt door de bevraagde telers. De enquête bij de individueel deelnemende bedrijven (N = 36) leverde daarenboven nog extra informatie. Opnieuw bleek dat de spuitlans het belangrijkste aandeel van de opgegeven spuitapparatuur voor zijn rekening nam. Op basis van de opgegeven doptypes bleek de standaard spleetdop met een brede tophoek ( ) het meest gebruikte doptype te zijn (Figuur 1) van nabij gevolgd door plaatjes en werveldoppen, met een hol of vol kegelvormig spuitbeeld. De dopmaat van de verschillende types varieerde hierbij van 1,2 tot 1,8 (plaatje) en van ISO 02 tot ISO 04 (spleetdop) met ISO 02-doppen als meest gekozen ISO dopmaat. Voor vele doppen werd er echter geen dopmaat opgegeven. Ook bleek later, door het doorgemeten van de eigen apparatuur, dat lansspuiten vooral worden uitgerust met werveldoppen en plaatjes (zie verder en Bijlage 3). 5 De gedetailleerde selectieprocedure en het inventarisatierapport werden meegegeven in het eerste voortgangsverslag van dit onderzoek, maar vindt u ook terug als Bijlage 1 van dit eindverslag. 6

9 Hierbij merken we op dat de gegevens betreffende het doptype slechts afkomstig zijn van 20 van de 36 geïnterviewde bedrijven, waarbij elk bedrijf één tot drie doptypes opgaf. Ook gaven verschillende telers aan dat de doppen bij verstopping werden gereinigd met behulp van scherpe metalen voorwerpen of dat doppen zelfs nooit gecontroleerd werden. Dit gaf aan dat er een dringende nood was aan een betere kennis betreffende de verschillende beschikbare doptypes, hun belangrijkste karakteristieken en het belang van de controle en onderhoud van spuitdoppen. Aan deze thema s werd extra aandacht besteed tijdens de eerste demodag (Bijlage 2) die in het kader van dit project georganiseerd werd en de richtlijnen die in het kader van dit project werden uitgeschreven (zie C.5 en Bijlage 31). De enquête gaf ook een idee van de spuitparameters die gebruikt werden door de verschillende telers. Zo bleek de gehanteerde rij- of loopsnelheid (N = 33) op de betrokken bedrijven tussen 0,3 en 7 km/u te liggen, met als meest voorkomende snelheid ±2 km/u (gemiddelde= 1,9 km/u; mediaan= 2,0 km/u). De opgegeven spuitdruk (N = 77) varieerde van 1 tot 50 bar. Algemeen kan echter gesteld worden dat er op de meeste bedrijven met hoge drukken gewerkt wordt (gemiddelde=20,8 bar; mediaan= 21 bar). Het gebruik van een hoge spuitdruk maakt ook dat er op de bedrijven een vrij hoog spuitvolume van ongeveer 2000 L/ha wordt gehanteerd (gemiddelde=1978 L/ha; mediaan=2000 L/ha), al zijn er ook bedrijven die een beduidend hoger/lager spuitvolume hanteren ( L/ha). Verder gaf de enquête aan wat de voornaamste problemen zijn die de telers met hun eigen spuitapparatuur en -techniek ondervinden bij de chemische bestrijding van ziektes en plagen. Opnieuw worden hier vooral een gebrekkige indringing en het slecht raken van de onderzijde van de bladeren aangehaald als voornaamste redenen voor een minder goed spuitresultaat. Daarnaast bleek ook dat de telers veel belang hechten aan een minder arbeidsintensieve manier van bespuiten. Uit bovenstaande blijkt dat het spuiten met een kleine dopmaat, bij een hoge spuitdruk en met hoge spuitvolumes een courante spuittechniek is voor Vlaamse siertelers. Omdat ook in onze studie een groot aantal telers aangaf niet tevreden te zijn, volgt dat het hanteren van hogere spuitvolumes en spuitdrukken niet noodzakelijk een oplossing biedt voor slechte spuitresultaten. 7

10 C.2 Grondige evaluatie van de geïnventariseerde spuitapparatuur en technieken Eens de pijnpunten van de gangbare spuittechniek bekend waren en er een richting was aangegeven voor het verdere verloop van de studie, kon er onderzocht worden of de spuitapparatuur en techniek in de sierteelt kan verbeterd worden. Dit gebeurde op basis van de volgende drie onderzoeksvragen: Kan de apparatuur en techniek van de telers verbeterd worden? (C.2.1) Kunnen (eenvoudige) alternatieve technieken een oplossing bieden? (C.2.2.3& C.2.2.4) Kunnen de alternatieve technieken op zich nog verder geoptimaliseerd worden? (C.2.2.4) C.2.1 Kan de eigen spuitapparatuur en -techniek van de telers verbeterd worden? Eerst en vooral werd aan de telers gevraagd of ze op vrijwillige basis wilden meewerken aan een visuele en technische controle van hun spuitapparatuur. Zoals gezegd bestaat de actueel gebruikte spuitapparatuur voornamelijk uit lansspuiten in allerlei groottes, opbouw en onderhoudstoestand. Om een idee te krijgen over de technische werking en de onderhoudstoestand, werden bij een groot deel van de geïnteresseerde siertelers de aanwezige lansspuiten doorgemeten. Dit gebeurde volgens het testprotocol dat voorheen werd opgesteld door het ILVO (Goossens et al., 2004) en met behulp van de meetinstrumenten afgebeeld in Figuur 2. In totaal werden er 28 lansspuiten geëvalueerd. Daarnaast werd ook één gietboom doorgemeten. Hiervoor werd de meetopstelling gebruikt (Sprayscanner: Figuur 3) 6 die het ILVO gebruikt om geaccrediteerde verdelingsmetingen uit te voeren onder gestandaardiseerde omstandigheden (werkdruk, hoek, hoogte). Figuur 4 toont enkele foto s van de proefopzet. Figuur 2 Foto s van de pomp/lans testopstelling (links) en een calibratietoestel voor manometers (rechts) 6 Sinds 2002 BELAC-geaccrediteerd (197 - T-certificaat ISO ). Deze erkenning omvat vier specifieke tests betreffende spuitapparatuur, namelijk bepaling van de verdeling van een spuitboom onder gestandaardiseerde omstandigheden (werkdruk, hoek, hoogte) (ISO ) 8

11 Figuur 3 Foto s van de Sprayscanner in het labo Figuur 4 Foto s van het doormeten van de gietboom (ID'Flor 01) De resultaten van deze testen zijn terug te vinden als Bijlage 3 en Bijlage 4. De meest voorkomende mankementen kunnen als volgt worden samengevat: Spuitlans: o het gebrek aan onderhoud, o het ontbreken van beschermstukken, o het ontbreken van filters, o problemen met drukstabiliteit, toe te schijven aan defecten van de pomp o het ontbreken van manometers, vooral aan de lans zelf. Gietboom: o meestal gebruikt met een vaste hoogte. De spuithoogte kan dus niet worden aangepast aan het groeistadium o over het algemeen geconstrueerd met een dopafstand van cm 50 cm: meestal gebruikt in de akkerbouw, o vaak worden versleten doppen gebruikt de testen met deze gietboom gaven met nieuwe doppen aanleiding tot variatiecoëfficiënten (CV) tot 28%. Om een goede verdeling te hebben wordt er uitgegaan van een maximale CV van 10% Het doormeten van de spuitlansen toonde tevens aan dat deze spuitapparatuur het meest wordt uitgerust met doptypes met een holle of volle spuitkegel (werveldoppen en plaatjes). Op basis van de bevindingen van deze metingen werd er bij de eerste demodag (Bijlage 2) ook aandacht besteed aan het onderhoud en afstellen van spuitapparatuur en werden er hieromtrent ook een aantal richtlijnen uitgeschreven (Bijlage 31). Op vraag van de gebruikersgroep of individuele telers werden er een aantal bijkomende testen, demonstraties uitgevoerd: 9

12 Zo werd de meest optimale spuithoogte voor pneumatische spuitmonden (doppen die lijken op kleine broeskoppen van een gieter) met een tussendopafstand van 75 cm bepaald. Deze configuratie wordt door een teler (Verhelst) gebruikt om compostthee toe te passen. De resultaten van deze proefnemingen zijn terug te vinden als Bijlage 5 van dit eindverslag. Ook de optimalisatie van een Granulaatstrooier (ID Flor) werd bestudeerd. Deze verdelingsapparatuur kan gebruikt om gewasbeschermingsmiddelen onder granulaatvorm (vb. slakkenkorrels) toe te passen. De resultaten van deze test zijn opgenomen als Bijlage 6. Er werd een LVM toestel gedemonstreerd op Demodag I van het project m.b.v. een fluorescerende tracer. De bevindingen van demonstratie zijn terug te vinden in het verslag van deze demodag (Bijlage 2). Bovendien werden deze bevindingen gebruikt bij het uitschrijven van de richtlijnen voor deze en verwante types toedieningapparatuur (Bijlage 31). Dezelfde fluorescerende stof werd gebruikt om de verdeling van de aangemaakte spuitvloeistof in de serres van De Mol-Verlee na te gaan. Als gevolg van de lange, brede toevoerleidingen op dit bedrijf en een onvoldoende lange doorspoeltijd voorafgaand aan de bespuiting, werd er enkel fluorescerende tracer teruggevonden in het laatste gedeelte van de serre. Het advies dat op basis van deze bevinding aan de teler werd gegeven is terug te vinden als Bijlage 7. In het kader van een plan om de tafellift in de serre ook te gebruiken om boombespuitingen uit te voeren, werd advies verleend voor de constructie van een aangepaste spuitboom. Op de tweede demodag werden een aantal alternatieve technieken toegelicht (luchtondersteund spuiten, sleepdoeken, en rijbespuitingen). Ook werd er een demonstratie spuitboom versus spuitlans gehouden. De bespreking van deze demonstratie is terug te vinden als Bijlage 8 van dit verslag. 10

13 C.2.2 Kunnen de geselecteerde alternatieve (spuitboom)technieken een verbetering van de indringing en depositie betekenen, Op basis van bovenstaande is het echter onmogelijk om te bepalen of bepaalde van de geselecteerde alternatieve technieken ook zouden leiden tot betere spuitresultaten en of deze alternatieve technieken op zich nog verder geoptimaliseerd konden worden? Een antwoord op deze vragen werd gezocht via verschillende indringings- en depositietesten, uitgevoerd bij geïnteresseerde telers of in het Spuitlabo van het ILVO waarbij gebruik gemaakt werd van specifieke meetmethodes en spuitapparatuur. C Tracermethodes Drie verschillende tracermethodes werden op punt gesteld voor het opmeten van depositie en indringing. Fluorescerende tracer voor demonstratieve doeleinden Voor demonstratieve doeleinden, werd er tijdens deze proeven gebruik gemaakt van een fluorescerende stof (commercieel beschikbaar bij Brinkman Agro BV). Het actieve bestanddeel van deze stof (bifenyl-distryryl-derivaat) licht op onder U.V.-licht en is dus een eenvoudige manier om het spuitbeeld van een bepaalde techniek te visualiseren. De leverancier raadt volgende doseringen aan voor verschillende types spuitapparatuur: LVM: 40 g/1000 m² Foggers: 50 g/1000 m² Andere spuittoestellen: 50 g/100 L Tijdens de uitvoering van een aantal proeven met spuitlansen en spuitbomen werd getracht om ook effectieve depositiegegevens te verzamelen. Met de gebruikte concentratie (50 g/ 100 L) en proefopzet, werd echter geen goede recovery verkregen. Deze tracer kon dus niet gebruikt worden om demonstratieve proeven en het verzamelen van kwantitatieve depositiegegevens van verschillende technieken te combineren 7. Chelaat-tracermethode In de meeste gevallen werd er gebruik gemaakt van de chelaat tracermethode om spuittechnieken te vergelijken. Deze techniek laat toe om een groot aantal bespuitingen uit te voeren op hetzelfde gewas en collectoren, waardoor de invloed van het gebruik van meerdere gewasblokken en de kleine verschillen hiertussen vervalt. In het te behandelen gewas werden verschillende planten voorzien van filterpapieren collectoren (Schleicher & Schuell filtreerpapiertjes; 2,6 cm x 7,6 cm). Indien nodig werden deze allen op maat geknipt van de bladeren van het gewas. Deze collectoren werden in verschillende zones van het gewas bevestigd bv.: aan de boven- en onderzijde van de bladeren verticaal aangebracht aan de stengels/stammen in sommige gevallen ook aan de voet van de plant geplaatst, boven op een horlogeglas (om contaminatie vanuit de bodem te voorkomen). Omdat dezelfde collectoren gebruikt kunnen worden om alle bespuitingen van eenzelfde 7 Met een andere concentratie en proefopzet is het verzamelen van wetenschappelijke depositiegegevens misschien wel mogelijk. Gezien de vele voordelen van de tracermethode met metaalchelaten en de strakke projectplanning, werd dit spoor echter niet verder onderzocht in dit project. 11

14 proefreeks uit te voeren, wordt ook de invloed van het plaatsen van de collectoren beperkt. Tussen twee opeenvolgende bespuitingen dienden de collectoren de kans te krijgen om te drogen. De gebruikte mineraalchelaten zijn commercieel beschikbare als bladmeststoffen (Chelalproducten van de firma BMS Micronutriënts NV) en werden verspoten met een (theoretische) concentratie van 1g/L. De exacte concentratie van de tankoplossing werd echter steeds nagegaan door een gekende hoeveelheid van de tankoplossing te pipetteren op vier ongebruikte collectoren. De vloeistof voor deze tankstalen werd verzameld aan de doppen van de gebruikte spuitapparatuur. Na uitvoering van alle bespuitingen werden ze verzameld en droog bewaard, in aparte, gemerkte recipiënten. De analyses gebeurden nadien aan de hand van ICP (Inductively Coupled Plasma) analyse, na extractie van de mineralen in salpeterzuur (HNO 3 ). Watergevoelig papier Watergevoelig papier (WGP) is een hulpmiddel dat al lang gebruikt wordt bij het visueel scoren van spuitbeelden. Door de ontwikkeling van beeldverwerkingstechnieken en het uitwerken van specifieke software worden deze collectoren ook meer en meer ingezet om informatie over de druppelgrootte, de bedekkingsgraad, het aantal druppels per cm², in te winnen. Dit type collectoren verkleurt van geel naar blauw zodra het in contact komt met water of olie en is commercieel beschikbaar(teejet ). Het grootste nadeel van deze collectoren is dat ze makkelijk verkleuren onder invloed van een hoge luchtvochtigheid, wat dikwijls het geval is in (sierteelt)serrecomplexen. Ook dient het gewas steeds voldoende droog te zijn. Dit type collectoren werd tijdens dit project op drie manieren gebruikt: Lange stroken WGP (2,6 cm x 50,0 cm) werden gebruikt om de homogeniteit van de vloeistofverdeling te evalueren en zo: o de dopconfiguratie (aantal, tussenafstanden, oriëntatie, ) van verticale spuitbomen aan te passen aan het gewas, o eventuele verschillen op te sporen tussen bespuitingen uitgevoerd met de lans en een horizontale spuitboom. Hiervoor werd gebruik gemaakt van een houten raster met vaste tussenafstanden tussen de stroken WGP. Kleinere strookjes WGP (2,6 cm x 7,6 cm) werden gebruikt om het verschil tussen spuittechnieken te visualiseren. Hierbij werden de papiertjes bevestigd op verschillende plaatsen in het gewas naar analogie met de filtreerpapiertjes bij de chelaat-tracermethode. Om het verschil tussen de boven- en onderzijde van de bladeren te vergelijken, werden de WGPs vaak in twee geplooid. Zo werd telkens de bovenzijde en onderzijde van eenzelfde blad bekeken. Omdat uit Barber et al., 2003 bleek dat, in geval van een schimmelbestrijding, de uniforme bedekking van een blad veel meer invloed heeft op de biologische efficiëntie dan de hoeveelheid werkzame stof die er op terecht komt en omdat vele van de betrokken telers van mening waren dat dit ook voor andere plaagsoorten het geval is, werden WGPs in dit onderzoek ook gebruikt om informatie te verzamelen over de bedekkingsgraad (aandeel van het collectoroppervlak dat blauw verkleurde) die met een bepaalde techniek kon behaald worden. Voor dit doeleinde werd met behulp van commercieel beschikbare beeldverwerkingsoftware (MVTec, Halcon 8.0) een geautomatiseerde softwaretool ontwikkeld (J. Baert, T&V, ILVO). Voor deze verwerking dienden de WGPs per tien ingescand te worden (kleur; 600dpi). 12

15 C Spuitapparatuur Handmatig bediende spuitboom (Prototypes) Als gevolg van de uitgevoerde selectieprocedure en rekening houdend met de mogelijkheid om te werken in een kleine werkomgeving en de kost van bepaalde spuittechnieken, werden er in het kader van dit project een aantal handmatig getrokken prototypes ontwikkeld. Deze prototypes werden gebruikt bij verschillende teler- en bio-efficiëntieproeven die verderop beschreven worden. De prototypes die gebouwd werden, kunnen als volgt worden samengevat: een prototype horizontale spuitboom, om bespuitingen uit te voeren met een of twee spuitarmen (Figuur 5A), een prototype verticale spuitboom, om bespuitingen uit te voeren met een of twee spuitarmen (Figuur 5F), een prototype dat toelaat om bespuitingen op teeltgoten uit te voeren (Figuur 5E), een prototype met een samengestelde spuitmast dat werd ontwikkeld om bespuitingen in snijrozen mogelijk te maken (Figuur 5C&D). Over het algemeen betrof het hier hetzelfde onderstel, uitgerust met: een snelheidsmeter om de stapsnelheid te kunnen controleren, een manometer om bij elke werkgang de spuitdruk te kunnen controleren (Zo kan geanticipeerd worden op veranderingen in de druk bij een toenemende lengte van de spuitleiding), een hoofdkraan om de bespuitingen te starten en te stoppen, vier aparte kranen na de hoofdkraan, die het sectioneel afsluiten van maximaal 4 (deel)spuitbomen of aparte spuitmonden mogelijk maakt. Voor de types verticale spuitboom en bespuitingen op teeltgoten werd echter een ombouw van de veel gebruikte Deense kar voorzien (Figuur 5E&G). De stabiliteit van de druk werd hierbij geregeld aan de hand van een apart drukvat. Van het prototype type horizontale spuitboom werd ook een versie gebouwd die op de randen van een teelttafel kan rijden (Figuur 5B). Omdat de teelttafels van verschillende telers variëren in de breedte en omwille van de omvang van dit prototype, werd het nooit effectief ingezet voor bespuitingsproeven. Het eerste rozenspuitje (Figuur 5C) dat werd gebouwd, werd onderaan voorzien van een slede (om makkelijk door het gewas te kunnen bewegen). Dit prototype werd getest, maar werd niet goed bevonden, door het PCS. Dit gaf aanleiding tot de bouw van een nieuw prototype, met richtbare spuitmonden onderaan, om de omgebogen geknipte takken beter te kunnen behandelen. Dit prototype (Figuur 5D) kon echter niet meer worden getest binnen het bestek van deze studie. 13

16 A A B C D E E F G Figuur 5 foto s van de prototypes, gebouwd in het kader van dit project 14

17 Geautomatiseerde spuitboom (Prototype) Naast de handmatig getrokken prototypes, werd in het laboratorium Spuittechniek een geautomatiseerde spuitinstallatie gebouwd (Figuur 6A). Deze installatie liet toe om na te gaan of verdere optimalisatie van horizontale (Figuur 6B) en verticale spuitbomen (Figuur 6C) mogelijk was. Deze testen konden worden uitgevoerd met weinig invloed van variabele klimatologische omstandigheden en met een goede controle over de spuitparameters druk, rijsnelheid en spuitvolume. De opstelling liet tevens toe om het effect van luchtondersteuning te onderzoeken. Voor meer details betreffende deze spuitinstallatie wordt verwezen naar Bijlage 19 tot en met Bijlage 23. A B B B C C Figuur 6 foto s van de geautomatiseerde spuitbaan die werd geconstrueerd in het spuitlaboratorium 15

18 C Telerproeven Een overzicht van de uitgevoerde telerproeven en verwijzing naar de bijhorende bijlage wordt gegeven in Tabel 1. Op enkele uitzonderingen (De Mol-Verlee, Sylva bvba, Plantcare bvba, Deroose Plants) na, werden deze proeven uitgevoerd met de prototypes die in dit project ontwikkeld werden. Tabel 1 overzicht van de proeven uitgevoerd bij telers Teler Type tracer Doel Hydrocultuur Van Nuffel Hydrocultuur Van Nuffel Naessens ID FLOR 03 Fikoplant Denis-Plants bvba De Mol-Verlee Plantcare bvba Deroose Plants Sylva bvba Sylva bvba Chelaten & WGP (visueel) WGP (visueel) Geen (zie verslag) WGP & fluorescerende tracer Fluorescerende tracer Chelaten & WGP (visueel) Fluorescerende tracer WGP Fluorescerende tracer Fluorescerende tracer Fluorescerende tracer Vergelijking spuitlans vs. spuitboom in klimop gehouden op teelgoten Vergelijking spuitlans vs. verticale spuitboom in Schefflera sp. gehouden op teelttafels Vergelijking verdeling spuitlans vs. horizontale spuitboom Vergelijking spuitlans vs. horizontale spuitboom in Clivia sp. (containervelden) Vergelijking spuitlans vs. horizontale spuitboom in Chamadorea sp. (containervelden) Vergelijking spuitlans vs.horizontale spuitboom in jonge Calathea sp. gehouden op teelttafels Uittesten van verschillende doptypes op een geautomatiseerde horizontale spuitboom Mogelijke optimalisatie van eigen spuitboom uitgerust met een Dosatron -systeem. (horizontale spuitboom) Vergelijken van verschillende spuitpistolen voor bespuiting van jonge Bromelia sp. plantjes Resultaten terug te vinden als Bijlage 10, Bijlage 32 Bijlage 9 Bijlage 11 Bijlage 12 Bijlage 13 Bijlage 14 Bijlage 15 Bijlage 16 Bijlage 17 Werking Roundup-vernevelaar (Mankar-toestel) Bijlage 18 Spuitbeeld en driftgevoeligheid eigen veldspuit vergelijken met alternatieven Bijlage 18 Uit bovenstaande telerproeven volgende algemene besluiten worden getrokken: Indien een horizontale spuitboom met een met een kleinere tussendopafstand gebruikt wordt, moet ook de spuithoogte boven het gewas gereduceerd worden. Vaak leverden bespuitingen met een standaard spuitboom, bij éénzelfde spuitvolume, slechts een vergelijkbaar spuitbeeld op dan een bespuitingen met een lans. De resultaten van de boombespuitingen hebben echter vaak kleinere foutvlaggen. Dit geeft aan dat de verdeling van de spuitvloeistof overheen en in het gewas uniformer is. Vaak werd het spuitbeeld bekomen met Venturi-doppen nog goed bevonden door de telers. In enkele gevallen werd het zelfs als beste naar voor geschoven. De resultaten van de proefbespuitingen op klimop op teeltgoten (Bijlage?) toonde aan dat het gebruiken van spuitbomen in sommige gevallen kan leiden tot een vermindering van het spuitvolume. Dezelfde test toonde aan dat, vooral bij lagere spuitvolumes, de keuze van de juiste dop nog een verbetering van de indringing en depositie kan betekenen. In de meeste gevallen werden de boombespuitingen uitgevoerd met een hogere 16

19 stapsnelheid in vergelijking met lansbespuitingen. Het gebruiken van (handmatig getrokken) spuitbomen kan hierdoor de arbeid nodig voor een bespuiting verminderen. Een voorgaand onderzoek van het ILVO (Nuyttens et al., 2004b&2009) toonde aan dat gebruiken van handmatig getrokken spuitbomen de kans op blootstelling gevoelig doet afnemen (Bijlage 37). Op deze manier kan het gebruiken van spuitbomen, de spuittechniek van de telers toch nog gevoelig verbeteren. Door de meer homogene verdeling en de potentiële reductie van de nodige arbeid en het blootstellingsgevaar voor de toediener, kan het gebruik van spuitboomtechnieken een belangrijke optimalisatie van de spuitapparatuur en techniek betekenen. In sommige gevallen is het gebruiken van spuitbomen niet haalbaar omwille van infrastructurele en teelttechnische aspecten (vb. bogen en dampdoek op teelttafel met stekken) of in specifieke gevallen geven lansbespuitingen bij eenzelfde spuitvolume aanleiding tot een beter spuitbeeld (vb. zie test met Schefflera sp., bijlage x). In deze gevallen blijft het gebruiken van spuitlansen nog steeds aangewezen. Daarom werden er in de richtlijn Tips voor de uitvoer van een bespuiting (Bijlage 31) ook enkele suggesties meegegeven om het spuitresultaat van een lans te verbeteren. Eén van de belangrijkste waarnemingen die uit de demonstratieve telerproef op het bedrijf Plantcare bvba volgde, was dat het Dosatron -systeem de spuitdruk doet schommelen. Het systeem maakt immers gebruik van de waterdruk om het gewasbeschermingsmiddel aan het water toe te voegen. De waargenomen schommelingen hebben nadelige gevolgen voor de verdeling van de spuitboom en zouden mogelijk voor het afkeuren van de spuitboom kunnen zorgen (keuring serrespuiten is in de 6 de keuringscyclus van start gegaan). Naar aanleiding van deze bevinding werden er op de volgende vergadering tips meegegeven door een andere teler (Carlos Praet; Floréac NV/Microflor) die al lange tijd succesvol gebruik maakt van dit systeem. Deze tips werden gebruikt bij het uitschrijven van de suggesties die voor dit soort systemen werden opgenomen in de richtlijnen Tips voor de uitvoer van een bespuiting ( Bijlage 31) De demonstratieve telerproeven op het bedrijf Sylva bvba leverden drie belangrijke resultaten op: Het belang van een goed onderhoud voor schijfvernevelaars ( spinning disks ) werd aangetoond. De bevindingen van deze demonstratie werden gebruikt bij het uitschrijven van de richtlijn die voor deze apparatuur werd opgesteld (Bijlage 31). De testen met de veldspuit gaven duidelijk aan dat de keuze van de techniek en dopconfiguratie kan bijdragen tot het verbeteren van de indringing in een gewas. De proefbespuitingen met de veldspuit illustreerde tevens de driftreductie die bekomen kan worden met Venturi spleetdoppen en luchtondersteunend spuiten. Bij Deroose Plants werden goede spuitresultaten bekomen met een spuitlans in Bromelia sp. jonggoed. Wat opvalt bij deze proef is dat de beste resultaten werden opgetekend voor een lansspuit uitgerust met een kleine dopmaat (Plaatje, D1), gebruikt bij een eerder lage druk (7 bar) en met een lage stapsnelheid (0,5 km/u). Dit resulteerde in een spuitvolume van slechts ±660 L/ha. Tot slot werden er in de kantlijn van het onderzoek in sierteeltgewassen twee proefbespuitingen uitgevoerd met een standaard verticale spuitboom in twee consumptiegewassen: tomaat en aardbei (Bijlage 33). Ook uit deze experimenten bleek nogmaals het belang van een goed overwogen dopkeuze. De hoogste deposities in aardbeien werden bereikt met Venturi en standaard spleetdoppen gebruikt bij hun aanbevolen spuitdruk. 17

20 Ook in tomaat deden deze doptypes het goed, al dient opgemerkt te worden dat de luchtgeïnjecteerde dop in dit geval een tweewaaierdop was. Ook nu werden de doppen gebruikt bij een normale druk. Omdat het gebruiken van een kleine dopmaat in combinatie met een hoge druk een veel voorkomende spuittechniek is bij Vlaamse telers, werd in deze testen een kleine standaard spleetdop meegenomen die werd toegepast bij een druk boven de aanbevolen spuitdruk. In beide gewassen resulteerde dit in lagere deposities, vooral dieper het gewas. Deze bijkomende proeven bewijzen dat het gebruiken van een hoge spuitdruk de indringing niet verbetert. Daarnaast gaf de proef in tomaten aan dat de deposities van een werveldop, even snel afnamen in het gewas als gezien bij de kleine dopmaat-hogere druk combinatie. In beide gevallen wordt de slechte indringing in het gewas toegeschreven aan de zeer fijne druppelkwaliteit en lage druppelsnelheid van beide toepassingen (opgemeten met de PDPA-laser (ILVO)). Bij aardbei werd als referentietechniek de spuitlans van de teler genomen. Bij eenzelfde spuitvolume leidde de verticale spuitboom tot betere resultaten dan de spuitlans. C Overzicht van de uitgevoerde laboproeven De proeven met de geautomatiseerde spuitinstallatie werden uitgevoerd om na te gaan of de indringing en de depositie aan de onderzijde van de bladeren bij gebruik van horizontale en verticale spuitbomen nog verbeterd konden worden. Het effect van doptype, dopmaat, spuitdruk, spuithoek, spuitvolume en luchtondersteuning werd voor beide types spuitbomen nagegaan. Horizontale spuitboom De testen met de horizontale spuitboom werden uitgevoerd in een klimopgewas met een hoogte van ongeveer 20 cm en een gemiddelde bladhoek van 7. Deze planten werden opgesteld op een teelttafel. Hierbij werd er gestreefd naar een zo homogeen mogelijke opbouw van het gewas (plantdichtheid van 32,6 planten per m²). In de zoektocht naar een verbetering van de indringing, uniformiteit van de vloeistofverdeling en depositie aan de onderzijde van de bladeren werd stapsgewijs tewerk gegaan. Volgende zaken werden onderzocht: het effect van doptype, dopmaat en spuitdruk bij een spuitvolume van 1000 L/ha het effect van een spuithoek van 0 (verticaal), -30 (achterwaarts gericht) en 30 (voorwaarts gericht) bij een spuitvolume van 1000 L/ha het effect van luchtondersteuning en spuitvolume (500, 1000 & 2000 L/ha). Voor de bespuitingen bij 500 L/ha werden per herhaling twee bespuitingen uitgevoerd met een andere richting. De cumulatieve deposities van deze bespuitingen werden gebruikt om het effect van het werken met twee werkgangen in te schatten. De resultaten van deze proeven worden uitvoerig besproken in de onderzoeksverslagen en wetenschappelijke publicaties die op basis van deze proefreeksen werden opgesteld (Bijlage 21, Bijlage 22, Bijlage 23, Bijlage 35 en Bijlage 36). Hieronder worden de voornaamste resultaten overlopen aan de hand van enkele grafieken. 18

21 Depositie (µl/cm² OF 10² L/ha)_ 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0-0,5-1 ID TVI TXA Xr Top b Top o Mid b Mid o Bodem V Bodem H Figuur 7 Deposities van verschillende doptypes, dopmaten en spuitdrukken bij 1000 L/ha (ID en TVI 6bar, TXA en 3 bar) Depositie (µl/cm² OF 10² L/ha) 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 Xr ID GL ID GL ID GL ID L ID L 0,5 0 Top b Top o Mid b Mid o Bodem V Bodem H Figuur 8 Mogelijkheden tot verbetering van het luchtgeïnjecteerde spleetdoptype (ID GL) door het gebruik van luchtondersteuning (L) en/of het toepassen onder een spuithoek (+30 /-30 ) allen bij 1000 L/ha Depositie (L ha-1)_ XR 30 L 500 XR 30 L 1000 XR 30 L 2000 Top b Top o Mid b Mid o Bodem V Bodem H

22 Relatieve depositie (%)_ 35% 30% 25% 20% 15% 10% XR 30 L 500 XR 30 L 1000 XR 30 L % 0% Top b Top o Mid b Mid o Bodem V Bodem H Figuur 9 Invloed van het spuitvolume (500, 1000, 2000 L/ha) op de (relatieve) depositie bij een bespuitinge met een 30 voorwaarts gerichte XR spleetdop met luchtondersteuning Depositie (µl/cm2 OF 102 L/ha) _ 3,5 3 2,5 2 1,5 1 Xr Xr Xr ID L XR L 1000 XR L 1000 XR L 1000 XR L ,5 0 Top b Top o Mid b Mid o Bodem V Bodem H Figuur 10 Mogelijkheden tot verbetering van het standaard spleetdoptype (XR ) door het gebruik van luchtondersteuning (L) en/of het toepassen onder een spuithoek (+30 /-30 ) en/of het werken in 2 werkgangen ( ), allen bij 1000 L/ha Voor het door ons beschouwde dense gewas, met een overwegend horizontale bladstand, werden volgende resultaten geboekt: De bespuitingen werden uitgevoerd met een spuitboom met een kleinere tussendopafstand (25 cm). Daarom werden er in het laboratorium Spuittechniek (ILVO), voorafgaande verdelingsmetingen uitgevoerd. Hieruit konden volgende spuithoogtes worden afgeleidt: o 45 cm: geldig voor alle doptypes o 25 cm: voor standaard of luchtgeïnjecteerde spleetdoppen Om een vlot verloop van de proeven te verzekeren, werden alle bespuitingen uitgevoerd bij een spuithoogte 45 cm. In Figuur 7 zien we dat van de vier geteste doptypes de TVI Venturi-werveldop minder goede prestaties neerzette. Wat opvalt is dat beide spleetdoptypes (XR en ID 90 02) tot betere resultaten leidde. Ook merken we op dat er geen eenduidig positief effect van een hogere spuitdruk kon worden opgetekend en dat een hogere druk voor het werveldoptype zelfs minder gunstige resultaten teweegbracht. Voor een grofdruppelig Venturi spleetdoptype (Figuur 8) lijkt de klassieke 20

23 doporiëntatie (0, verticaal neerwaarts) de meest aangewezen te zijn. Bij deze oriëntatie kan het gebruiken van luchtondersteuning de indringing, depositie aan de onderzijde van de bladeren nog verbeteren. Tevens wordt zo een meer homogene verdeling van de spuitvloeistof in de plant bekomen die weliswaar nog steeds niet volledig uniform is. Voor het standaard spleetdoptype, bracht het spuiten met voorwaarts gerichte doppen (Figuur 10) wel een verbetering teweeg. Het gebruiken van luchtondersteuning gaf bij dit doptype nog meer winst op het vlak van indringing en depositie onderaan de bladeren in vergelijking met de ID De combinatie van beide (XR L : 30 voorwaarts richten + luchtondersteuning) gaf in onze proefreeks aanleiding tot de meest uniforme vloeistofverdeling, beste bedekking van de onderzijde van de bladeren en hoogste indringingscapaciteit en kan dus beschouwd worden als de meest optimale spuitboomconfiguratie voor het beschouwde klimopgewas en resulteerde in een zo goed als uniforme verdeling over gans het gewas. Mogelijk kan deze configuratie zelfs nog verbeterd worden door een spuithoogte van 25 cm te hanteren. Het werken met twee werkgangen bij éénzelfde spuitvolume bleek in onze proef minder voordelig te zijn (Figuur 10). Mogelijk is dit echter het gevolg van het gebruiken van een hogere rijsnelheid om de 500 L/ha te bekomen. Hierdoor kon de spuitnevel en de luchtondersteuning immers minder lang inwerken op het gewas. Mogelijk biedt het werken in twee werkgangen nog wel een voordeel indien het spuitvolume op een andere manier wordt gehalveerd. Dit kon bv. door een iets ISO 02 dopmaat te gebruiken bij een lagere druk (XR 80 1,7bar) of een ISO 015 dopmaat bij dezelfde druk (XR 80 3 bar). Bij onze proeven werd echter gekozen om alle bespuitingen uit te voeren met de vier initieel gekozen doptypes. Hiervoor werd immers gedetailleerde informatie verzameld (dopafgifte, verdelingsmetingen, druppelkwaliteit: zie Bijlage 21). Bovendien geeft deze proef aan dat een te hoge rijsnelheid nadelige gevolgen heeft voor het spuitbeeld en de indringing. Figuur 9 geeft aan dat een stijging van 500 L/ha naar 1000 L/ha nog aanleiding geeft tot een significante stijging van de deposities, vooral deze (aan de onderzijde van de bladeren) in de middenlaag. Een verdere stijging van het spuitvolume naar 2000 L/ha brengt een minder grote stijging teweeg in deze middenlaag, terwijl er veel spuitvloeistof blijft hangen in de toplaag of terecht komt in de bodemlaag van het gewas. Bovendien resulteert een spuitvolume van 2000 L/ha in een minder homogene verdeling van de spuitvloeistof wat zich uit in grotere verschillen in deposities tussen de verschillende collectorplaatsen (Figuur 9, links) en een grotere variatie (grote foutvlaggen!) in depositie per collectorplaats (Figuur 9, rechts). Beide fenomenen duiden op run-off die optreedt ten gevolge van dit hoge spuitvolume. 21

24 Verticale spuitboom De laboratoriumproeven met de verticale spuitboom werden uitgevoerd in een rij keukenlaurier met een hoogte van ±120cm. Deze planten werden opgesteld in een rij met een tussenafstand van 55 cm (stam tot stam). De bespuitingen werden uitgevoerd met een tunnelspuit die aan weerszijden is uitgerust met een luchtzak. Voor de verbetering van het spuitbeeld werd ook nu stapsgewijs tewerk gegaan. Er werden twee proefreeksen uitgevoerd waarin achtereenvolgens volgende zaken werden onderzocht: In een eerste proefreeks werd het effect van doptype, dopmaat en spuitdruk onderzocht bij 3 spuitvolumes (2450, 4900 en 7300 L/ha). Deze bespuitingen werden uitgevoerd met een spuitafstand van 30 cm tot de stam van het gewas (en dus ook ± 30 cm ten opzichte van de top). Deze spuitafstand werd voornamelijk gekozen op basis van de het vast standverband (55 cm in de rij en 60 cm tussen rijen voor planten van ± 120 cm groot) bij het sierteeltbedrijf Piet Mertens-Debolle waarmee nauw werd samengewerkt tijdens deze eerste proefreeks. De ideale dopconfiguratie (aantal + positie doppen) werd onderzocht met lange stroken WGP. In een tweede proefreeks werd onderzocht of de bekomen spuitbeelden nog verder konden geoptimaliseerd worden, door gebruik te maken van een andere spuithoek (vb. 0, -30 en 30 ), luchtondersteuning, een hogere spuitdruk of het werken in twee werkrichtingen. Op basis van de resultaten bij tomaat en aardbei (Bijlage 33), werd besloten om deze proefreeks uit te voeren met een spuitafstand van 30 cm tot de contouren van het gewas, met dezelfde spuitboomconfiguratie en bij het meest optimale spuitvolume (nl L/ha afgeleid uit de eerste proefreeks). De keuze van de instellingen van de luchtondersteuning (30 m/s) en de spuithoeken per doptype (XR: 0, -30 en 30 ; ID: enkel 0 ) werd gemaakt op basis van de resultaten van de laboproeven met de horizontale spuitboom. De resultaten van deze proeven worden uitgebreid besproken in de bijhorende onderzoeksverslagen en wetenschappelijke publicatie (Bijlage 19, Bijlage 20 en Bijlage 34). Hieronder worden de belangrijkste besluiten besproken aan de hand van een aantal grafieken. 22

25 Figuur 11 Effect van een hoger spuitvolume op de gemiddelde totale depositie voor de verschillende doptypes(proefreeks 1) Deposit rate total plant (%) Standard flat fan Air inclusion twin Air inclusion Deflector flat fan Hollow cone l/ha 4900 l/ha 7300 l/ha Spray volume Figuur 12 Effect van doptype, dopmaat en spuitdruk per spuitvolume op de relatieve depositie (proefreeks 1); standard flat fan: TeeJet XR (2450 L/ha)/03 (4900 L/ha)/04 (7300 L/ha); Air inclusion twin: Albuz AVI-Twin /02/03; Air inclusion: Lechler ID /02/03: Deflector flat fan: Turbo TeeJet TT /03/04; Hollow cone: TeeJet TXB 80 01/02/03 23