Kenmerken van de peilartsen en hun praktijk

Transcriptie

1 Kenmerken van de peilartsen en hun praktijk Situatie in 2007 en vergelijking met voorgaande jaren Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Dienst Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat, Brussel België

2

3 Epidemiologie Maart 2009 Brussel, België Intern referentienummer :IPH/EPI Reports n Depotnummer of ISSN : D/2009/2505/18 Boffin Nicole 1 Bossuyt Nathalie 2 Van Casteren Viviane 3 1 Tel. : 02/ Fax : 02/ nicole.boffin@iph.fgov.be 2 Tel. : 02/ Fax : 02/ nathalie.bossuyt@iph.fgov.be 3 Tel. : 02/ Fax : 02/ viviane.vancasteren@iph.fgov.be Dit project werd gefinancierd door Vlaams Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Agentschap Zorg en gezondheid Ministère de la Communauté française Direction générale de la Santé En verloopt in samenwerking met : Société Scientifique de Médecine Générale Domus Medica - Vereniging van Huisartsen Wetenschap ten dienste van Volksgezondheid, Voedselveiligheid en Leefmilieu.

4

5 Dankbetuigingen Het Belgische netwerk van huisartsenpeilpraktijken wordt gefinancierd door de Vlaamse en Franse Gemeenschap. Met dank aan Yolande Pirson (input van gegevens, lay-out van rapport) en Guy Jeanfils (ontwikkeling van data-entry programma s en data management). Met dank aan Pascal Meeus (RIZIV) voor de gegevens over het aantal actieve huisartsen in Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, Brussel 2008 Dit rapport mag niet gereproduceerd, gepubliceerd of verdeeld worden zonder akkoord van het WIV.

6

7 Inhoudstafel Samenvatting... 1 Inleiding... 3 Materiaal en methoden... 5 Resultaten Onderzoekspopulatie Geografische spreiding Vergelijking van de peilartsen met de andere huisartsen naar leeftijd en geslacht Type praktijk en HIBO s in de praktijk Gebruik van een elektronisch medisch dossiersysteem en toegang tot het Internet Deelname in 2008 en voorstellen van thema s voor Stabiliteit van het netwerk Discussie Besluit Litteratuur... 19

8

9 Sammenvatting In dit rapport beschrijven we de peilartsen en hun praktijk aan de hand van de gegevens die we in 2007 verzamelden met een schriftelijke vragenlijst. We beschrijven ook de mate waarin de peilartsen vergelijkbaar zijn met de actieve huisartsen in België naar geslacht en leeftijd en per regio. Tot slot beschrijven we de evolutie van het peilartsennetwerk sinds In 2007 bestond het peilartsennetwerk uit 187 huisartsen: 156 peilartsen en hun 31 collega s uit groepspraktijken waarvan de consultaties ook werden geregistreerd. Van 154 peilartsen hebben we gegevens uit de bevraging van De peilartsen waren in 2007 goed verspreid over België: 8,6% is gevestigd in Brussel, 56,7% in de Vlaamse regio en 34,8% in de Waalse regio. Uit de vergelijking van de peilartsen met de actieve huisartsen in België blijkt dat de peilartsen niet of nauwelijks afwijken naar leeftijd en geslacht. 72% van de peilpraktijken is een solopraktijk. Het gebruik van een EMD is hoger in de Vlaamse regio (92%) dan in de Waalse regio (71%) en Brussel (40%). Alle Vlaamse peilartsen (100%) hebben toegang tot het Internet, bij de Waalse (89%) en de Brusselse (50%) peilartsen is dat minder het geval. Het peilartsennetwerk groeide in de laatste tien jaren met 22%. In 2007 registreerden 79 peilartsen (51%) al 10 jaar onafgebroken. 1/28

10

11 Inleiding In dit rapport beschrijven we de belangrijkste kenmerken van de peilartsen en hun praktijk en de mate waarin ze vergelijkbaar zijn met de Belgische, Vlaamse en Waalse huisartsenpopulatie. We beschrijven ook de groei van het peilartsennetwerk sinds Om de peilpraktijkgegevens te kunnen extrapoleren naar de ganse bevolking is het essentieel dat de peilartsen vergelijkbaar zijn met de andere huisartsen in het land en dat ze geografisch goed verspreid zijn. We gaan er namelijk van uit dat in dat geval ook de patiëntenpopulatie waarvoor de peilartsen zorgen representatief is voor de totale patiëntenpopulatie. 1 Aangezien er in de Belgische huisartspraktijk geen patiëntenlijsten zijn, is dit de meest haalbare benadering bij een schriftelijke registratie zoals in de huisartsenpeilpraktijken. 3/28

12

13 Materiaal en methoden Dit onderzoek is gebaseerd op de gegevens die we verzamelden tussen september en december 2007 bij de peilartsen door middel van een korte schriftelijke vragenlijst (zie bijlage). De vragenlijsten werden in september 2007 verstuurd naar alle peilartsen die dat jaar aan de registratie waren begonnen. Aan de peilartsen uit groepspraktijken werd gevraagd of de contacten van hun collega s mee werden geregistreerd. Als dat het geval was werd ook gevraagd naar het geslacht en de geboortedatum van deze collega s. Volgens het RIZIV waren er in huisartsen actief in België. Hierin zijn geen HIBO s ( ) begrepen. Voor ons onderzoek van de representativiteit van de peilartsen maakten we gebruik van (ongepubliceerde) gegevens van het RIZIV over actieve huisartsen, meestal met de code 003 of 004. Het gaat over huisartsen met minstens 500 patiëntencontacten en geen belangrijke ziekenhuisactiviteit of huisartsen die deelnemen aan een wachtdienst en lid zijn van een LOK-groep. 2 Huisartsen waarvan de leeftijd, het geslacht of het arrondissement ontbrak werden eveneens uitgesloten. We onderzochten niet of de Brusselse peilartsen representatief waren naar leeftijd en geslacht omdat het over een erg kleine groep ging. Voor de wijze waarop de geografische spreiding van de peilartsen werd geëvalueerd en de omvang en spreiding van de geobserveerde patiëntenpopulatie werd geschat, verwijzen we naar eerdere beschrijvingen. 3 De basis van deze berekeningen zijn gegevens van het RIZIV over het gemiddelde aantal patiëntcontacten per huisarts per jaar. Voor het meten van de samenhang tussen categorische variabelen gebruikten we de chi kwadraat test. We deden een logistische regressie analyse om na te gaan welke kenmerken het gebruik van een elektronisch dossiersysteem verklaren. 5/28

14

15 Resultaten 1 Onderzoekspopulatie De vragenlijst werd verzonden naar de 202 peilartsen die in 2007 aan de registratie waren begonnen. We verwerkten alleen de enquêtegegevens van de peilartsen die minstens 26 weken registreerden. Van de 156 peilartsen in dit geval hebben er twee de vragenlijst niet ingevuld zodat de enquêtegegevens gaan over 154 peilpraktijken. In 21 groepspraktijken werden de contacten van andere huisartsen uit de praktijk wekelijks meegeteld in de registraties. Het gaat hier over 31 huisartsen. Dat betekent dat de peilpraktijkgegevens van 2007 verzameld werden door 187 huisartsen. Samengevat betekent dit dat we van 187 (= ) peilartsen minimale gegevens hebben, namelijk hun leeftijd, geslacht en regio, en dat we van 154 peilpraktijken gegevens uit de bevraging hebben. In 2007 waren vrijwel alle peilartsen (96% of 146 op 153) geaccrediteerd. 2 Geografische spreiding De peilartsen waren in 2007 goed verspreid over heel het land: 8,6 werkte in Brussel, 56,7% in de Vlaamse regio en 34,8% in de Waalse regio. De deelnemende praktijken bereikten een bevolking die werd geschat op 1,6% van de Belgische bevolking, op 1,7% van de Vlaamse, op 1,5% van de Waalse en op 1,3% van de Brusselse bevolking. In alle provincies en in Brussel omvatte het netwerk minstens 1% van de bevolking. Er waren peilartsen in 42 van 43 arrondissementen van het land. Alleen in het arrondissement Diksmuide was er geen enkele peilarts. In twee van 22 Vlaamse arrondissementen (Mechelen en Gent) en in vier van 20 Waalse arrondissementen (Ath, Thuin, Waremme en Namen) werd minder dan 1% van de bevolking bereikt. 3 Vergelijking van de peilartsen met de andere huisartsen naar leeftijd en geslacht Meer dan een derde (35%) van de Belgische peilartsen is een vrouw terwijl van de Belgische huisartsen 28% een vrouw is (Tabel 1). De proportie vrouwen is het hoogst (36%) bij de Vlaamse peilartsen. De vrouwelijke peilartsen (n=67) waren wat jonger dan hun mannelijke collega s (n=120): de leeftijd van de mannen varieerde tussen 26 en 80 jaar (mediaan 53 jaar) en die van de vrouwen tussen 25 en 65 jaar (mediaan 46 jaar). 7/28

16 Resultaten Tabel 1 : De peilartsen in vergelijking met de totale huisartsenpopulatie (niet-peilartsen) naar geslacht en per regio in Peilartsen Niet-peilpartsen Totaal N % N % N % Vlaamse huisartsen Mannen Vrouwen Totaal p=0,05 Waalse huisartsen Mannen Vrouwen Totaal p>0,05 Totaal Mannen Vrouwen Totaal p=0,03 We onderzochten of de peilartsen in leeftijd afwijken van de totale huisartsenpopulatie en dit zowel voor de Vlaamse peilartsen, de Waalse als de Belgische huisartsen, inbegrepen de Brusselse. De leeftijdsverdeling van de Vlaamse peilartsen (Tabel 2) en de Waalse peilartsen (Tabel 3) week niet af van deze van de andere huisartsen. We zien dat de proportie jonge vrouwen (jonger dan 40 jaar) onder de peilartsen in België (inclusief deze uit de Brusselse regio) wat groter is dan in de totale huisartsenpopulatie (Tabel 4). 1 We onderzochten niet of de Brusselse peilartsen representatief waren naar leeftijd en geslacht omdat het over een erg kleine groep ging. 8/28

17 Resultaten Tabel 2 : De Vlaamse peilartsen in vergelijking met de Vlaamse huisartsen naar leeftijd en per geslacht in 2007 Peilartsen Niet-peilpartsen Totaal N % N % N % Mannen 39 en jonger jaar jaar en ouder Totaal p>0,05 Vrouwen 39 en jonger jaar jaar en ouder Totaal p>0,05 Vlaamse huisartsen 39 en jonger jaar jaar en ouder Totaal p>0,05 Tabel 3 : De Waalse peilartsen in vergelijking met de Waalse huisartsen naar leeftijd en per geslacht in 2007 Peilartsen Niet-peilpartsen Totaal N % N % N % Mannen 39 en jonger jaar jaar en ouder Totaal p>0,05 Vrouwen 39 en jonger jaar jaar en ouder Totaal p>0,05 Waalse huisartsen 39 en jonger jaar jaar en ouder Totaal p>0,05 9/28

18 Resultaten Tabel 4 : De peilartsen in vergelijking met de Belgische huisartsen naar leeftijd en per geslacht in 2007 Peilartsen Niet-peilpartsen Totaal N % N % N % Mannen 39 en jonger jaar jaar en ouder Totaal p>0,05 Vrouwen 39 en jonger jaar jaar en ouder Totaal P=0,05 Belgische huisartsen 39 en jonger jaar jaar en ouder Totaal P=0,03 4 Type praktijk en HIBO s in de praktijk De meeste (72%) peilpraktijken zijn solopraktijken (Tabel 5). Het type praktijk gaat samen met de regio, we zien vrij grote verschillen tussen de proporties solisten in de Waalse regio (84%), Brussel (73%) en de Vlaamse regio (64%) (p=0.04). Tabel 5 : Type praktijk, solo of groep, naar regio, in 2007 Brussel Vlaamse regio Waalse regio Totaal N % N % N % N % Solopraktijk Groepspraktijk Totaal /28

19 Resultaten Een minderheid van de peilartsen (10%) werkte met een HIBO (huisarts in opleiding) (Tabel 6). In totaal waren er 21 praktijken met meer dan een peilarts, namelijk een of meer collega s in 19 groepspraktijken en 2 HIBO s in solopraktijken. Tabel 6 : Aanwezigheid HIBO s in de praktijk, al dan niet mee registrerend, in 2007 N % Praktijk met HIBO die ook registreert 2 1 Praktijk met HIBO die niet mee registreert 14 9 Praktijk zonder HIBO Totaal Gebruik van een elektronisch medisch dossiersysteem en toegang tot het Internet Bijna vier op vijf peilartsen hield een EMD (elektronisch medisch dossier) bij van de patiënten (Tabel 7). Het gebruik van EMD was aanzienlijk hoger in de Vlaamse regio (p=0,000). De meeste geïnformatiseerde peilpraktijken (95%) gebruikten een softwarepakket waarvan de laatste versie gehomologeerd werd door de bevoegde instanties. 4 In de Waalse regio was de proportie gehomologeerde software lager dan in Brussel en de Vlaamse regio (p=0,02). Van alle peilartsen werkte 76% met een gehomologeerd EMD-systeem. Tabel 7 : Gebruik van EMD-systemen en gehomologeerde EMD-systemen naar regio in 2007 Brussel Vlaamse regio Waalse regio Totaal N % N % N % N % Gebruik van EMD (N=153) Gebruik gehomologeerd EMD (N= 121) Uit een logistische regressie-analyse waarin we het geslacht, de leeftijd, het praktijktype en de regio van de peilartsen opnamen, blijkt dat het gebruik van een EMD vooral samen gaat met de regio. In de Vlaamse regio was de kans op een EMD 3,7 maal groter dan in de Waalse regio (OR = 3,7; 95% BI 1,3-10,3). In Brussel was de kans op een EMD kleiner dan in de Waalse regio (OR = 0,20; 95% BI 0,05-0,81). Van de twintig gehomologeerde softwarepakketten waren er 14 in gebruik, waarvan 10 door Franstalige en 8 door Nederlandstalige huisartsen (Tabel 8). 11/28

20 Resultaten Tabel 8 : Gebruikte gehomologeerde EMD-software naar taalgemeenschap in 2007 Franstalige peilartsen Nederlandstalige peilartsen Totaal N % N % N % Accrimed Epicure Health One Le Généraliste Medidoc Medigest Mediwin Medsoft Omnipro Pricare Prodoc Socrate Medical SoSoeMe Windoc Totaal De helft (49%) van de geïnformatiseerde artsen registreerde meestal of altijd de huisbezoeken in het EMD (Tabel 9). Minder dan de helft doet dit soms (35%) of nooit (16%). De mate waarin de peilartsen met een EMD-systeem ook huisbezoeken registreren gaat niet significant samen met hun regio. Of ze toegang hebben tot het Internet echter wel, dit is het geval bij alle Vlaamse peilartsen (p= 0,000). Tabel 9 : Registratie van huisbezoeken in EMD, toegang tot Internet en automatische invoer van labogegevens naar regio in 2007 Brussel Vlaamse regio Waalse regio Totaal N % N % N % N % Registreert huisbezoeken meestal of altijd in EMD (N=121) Heeft toegang tot internet (N=154) /28

21 6 Deelname in 2008 en voorstellen van thema s voor 2009 Resultaten Twee peilartsen wilden niet meer deelnemen in 2008 omdat de registratie te zwaar is en twee peilartsen gingen met pensioen. Er werden 40 registratiethema s voorgesteld voor 2009 door 21 peilartsen (Tabel 10). Verschillende artsen blijven ook over de jaren heen bij hun thema. Net zoals verleden jaar werden relatief veel andere thema s dan infectueuze aandoeningen genoemd. Tabel 10 : Voorstellen van registratiethema's voor 2009 Chronische en niet-infectueuze aandoeningen (N=17) Infectueuze aandoeningen (N=8) Zorgproces en organisatie van zorg (N=6) Geestelijke gezondheid, leefstijl en veranderbare risicofactoren (N = 8) Behandeling bij hoge cholesterol Leukemie Longkanker Autoimmune ziekten CVA Diabetes Hypertensie (n=2) Maagzweer Osteoporose Lumbalgie Cardiovasculaire aandoeningen Esophagitis Hormoonsubstitutie bij menopause Longembolie Opvolging uitstrijkjes Thyroïdopathie Varicocele Urinaire infecties (n=2) Vaccinatie SOI (HPV) HPV-vaccin (n=3) Schurft en andere zoonosen Tijd tussen stop contraceptie en zwangerschap Medische fouten Administratie Gehandicaptenzorg Vitamine D Werkonbekwaamheid Agressieve patiënten Depressie (n=2) Psychosomatische problemen Mentale problemen (n=2) exclusief depressie (n=1) Roken bij adolescenten Familiale problemen 13/28

22 Resultaten 7 Stabiliteit van het netwerk Het aantal peilartsen steeg in de loop van de laatste tien jaren met als voorlopig hoogtepunt 182 deelnemers in 2005 (Tabel 11). Met 1998 als basis is de omvang van het netwerk in 2007 met 22% gestegen. In de laatste 10 jaren kwamen er jaarlijks nieuwe deelnemers bij, dit zijn peilartsen die het jaar voordien nog niet deelnamen. Dat schommelde in die periode tussen 1 en 33 (17 gemiddeld). In 2007 waren er 22 huisartsen die wel registreerden in 2006 maar niet meer in Het jaarlijkse aantal afhakers schommelde tussen 12 en 25 (16 gemiddeld). In 2007 hadden 79 van de 156 peilartsen (51%) al 10 jaar onafgebroken geregistreerd. Tabel 11 : Omvang en stabiliteit van het peilartsennetwerk N deelnemers N nieuwe deelnemers % nieuwe deelnemers N afhakers % afhakers < /28

23 Discussie Uit de vergelijking van de peilartsen met de actieve huisartsenpopulatie volgens het RIZIV bleek dat de peilartsen naar leeftijd en geslacht niet of nauwelijks afwijken van de actieve huisartsen buiten het netwerk. Net zoals in 2006 zijn de huisartsen in de jongste en de oudste leeftijdscategorieën wat ondervertegenwoordigd in het netwerk van peilartsen. Het spreekt voor zich dat dit geen ernstige gevolgen heeft voor de representativiteit van de artsen en hun patiënten. Aan de hand van andere bronnen blijkt dat de praktijk van de peilartsen goed vergelijkbaar is met deze van hun collega s. De proportie huisartsen uit het Intego-netwerk dat dikwijls of altijd huisbezoeken in het EMD registreerde (66%) is wat groter dan in de peilpraktijken (49%). 5 Het percentage Vlaamse huisartsen dat in een groepspraktijk werkte (36%) is hoger bij de Vlaamse peilartsen dan bij de Vlaamse huisartsen (22%) volgens (ongepubliceerde) gegevens van de Domus Medica, vereniging van huisartsen, van begin Het percentage peilartsen dat werkt met een gehomologeerd EMD-systeem (76%) is hoger dan het percentage actieve Belgische huisartsen (59%) die in 2006 een aanvraag deden bij het RIZIV voor een premie voor het gebruik van een gehomologeerd EMD-softwarepakket (nietgepubliceerde gegevens). Dat ligt in de lijn van onze verwachtingen want we vermoeden dat de praktijkorganisatie van de peilartsen beter is dan gemiddeld en hen makkelijker toelaat om deel te nemen aan de registraties. De peilartsen stelden 40 onderwerpen voor als registratiethema in de toekomst. Het is duidelijk dat ze niet allemaal even goed voldoen aan de volgende criteria: Het gaat om een gezondheidsprobleem waar de huisarts een belangrijke rol speelt in de diagnose, behandeling of begeleiding. Het gezondheidsprobleem komt frequent genoeg voor (om betrouwbare gegevens te kunnen verzamelen) maar ook niet te frequent (om overbelasting van de peilarts te vermijden). Er bestaan duidelijke diagnostische criteria. Het onderwerp is voldoende relevant. De huisartsenpeilpraktijken kunnen over het thema cijfers verschaffen die andere instanties niet kunnen leveren. Voor bepaalde thema s is het belangrijk om de registratie regelmatig te herhalen om het probleem optimaal te kunnen opvolgen. Voor bepaalde specifieke thema s is de medewerking van een onderzoeksgroep die over voldoende expertise in het domein beschikt noodzakelijk. Dankzij de jaarlijkse bevraging beschikken we over gegevens van de peilartsen die ons toelaten om hun representativiteit te beschrijven. Over de jaren zijn we er in geslaagd om een hoge respons te verkrijgen. 15/28

24

25 Besluit Uit dit onderzoek blijkt dat de peilartsen naar leeftijd en geslacht erg vergelijkbaar zijn met de Belgische actieve huisartsen. Ook op het vlak van praktijkkenmerken blijkt dat de peilartsen goed te vergelijken zijn met de andere huisartsen. We gaan er dan ook van uit dat de kenmerken, in het bijzonder leeftijd en geslacht, van de patiëntenpopulatie waarvoor de peilartsen zorgen, ook goed overeenkomen met deze van de algemene bevolking. In 2007 waren de meeste deelnemers al minstens vijf jaren actief als peilarts. We kunnen dus spreken van een stabiel netwerk. 17/28

26

27 Litteratuur 1. Stroobant A, Van Casteren V, Thiers G. Surveillance systems from primary-care data : surveillance through a network of sentinel general practitioners. In Eylenbosch W, Noah D, eds. Surveillance in Health and Disease, pp Oxford University Press, Lobet MP, Stroobant A, Mertens R, Van C, V, Walckiers D, Masuy-Stroobant G et al. Tool for validation of the network of sentinel general practitioners in the Belgian health care system. Int J Epidemiol. 1987;16: Meeus P. Radioscopie du médecin généraliste en Bruxelles: INAMI, Direction Recherche, Développement en Qualité Homologering Softwarepakketten voor het beheer van patiëntendossiers in de Huisartsgeneeskunde 2006 [page internet]. [cité le 21 janvier2008]. Disponible sur le site: rg1_menu/automatisering1_menu/homologationlogicielsparamedicaux1_menu/medecinegen erale1_menu/medecinegenerale1_docs/results2006.pdf. 5. Bartholomeeusen S, Truyers C, Buntinx F. Intego, een registratienetwerk van huisartsen in Vlaanderen. Inleiding tot een nieuwe artikelenreeks. Huisarts Nu 2005;34: /28

28 D/2009/2505/18