Humane levenscyclus 1
|
|
- Brecht Jonker
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Humane levenscyclus 1 Genexpressie 2 8 september 2011 Doel: Genexpressie (via welke stappen de informatie die in het DNA is opgeslagen gebruikt kan worden om eiwitten te vormen. Differentiële genexpressie (op welke 4 manieren er wordt gereguleerd of de informatie opgeslagen in een gen al dan niet wordt omgezet naar een functioneel eiwit) Genexpressie: Algemene opbouw van een gen: Om een eiwit te vormen moet er transcriptie plaatsvinden. Het gen wordt gekopieerd tot een vorm van mrna en door middel van translatie wordt een eiwit gevormd. Het aflezen verschilt per gen, sommigen worden actief afgelezen en soms minder actief. Een structureel eiwit wordt constant gemaakt en een bepaald enzym wat af en toe nodig is wordt minder actief gelezen. DNA RNA Verschillen DNA en RNA DNA Deoxyribonucleïnezuur Basen: Adenine, Cytosine, Guanine en Thymine Dubbelstrengs/dubbele helix RNA Ribonucleïnezuur (extra OH groep aan de suikergroep) Basen: Adenine, Cytosine, Guanine en Uracil Enkelstrengs (door de extra O kan geen dubbele streng gevormd worden)/omvouwing tot drie dimensionale structuren
2 RNA soorten: mrna (eiwitsynthese) rrna (bestanddeel ribosomen) trna (drager aminozuren) snrna (mrna splicing) mirna (regulatie genexpressie) sirna (idem) RNA primers (starten DNA polymerase bij RNA replicatie) DNA, langdurige opslag van erfelijke informatie RNA, tijdelijke boodschapper voor eiwitsynthese, maar ook structurele en katalytische functies. Transcriptie: 1. Initiatie: RNA polymerase 2 en basale transcriptiefactoren binden aan de promoter 2. Elongatie: DNA plaatselijk enkelstrengs make en complementaire ribonucleotiden binden aan non-coderende streng in Terminatie: poly-a signaal wordt herkend en vanaf daar wordt het transcript afgeknipt Sequentie van het RNA is identiek aan de coderende streng, behalve de T die vervangen is door een U. Genen worden afgelezen van de forward of de reverse kant. Maar altijd van 5 naar 3 afgelezen. Transcriptie factoren: Transcriptiefactoren reguleren de mate van transcriptie van een gen. Het zijn zelf eiwitten die opgebouwd zijn uit domeinen. Eén domein heet DNA bindend domein (DBD), deze bindt aan de DNA sequentie. Transactiverend domein (TAD): aan andere eiwitten binden, om zo n complex van eiwitten aan het DNA te maken. Is nodig om transcriptie op te starten Er zijn twee typen transcriptiefactoren: 1. Basaal: deze binden aan de promoter van genen en maken het mogelijk dat RNA polymerase bindt en transcriptie van het gen start. 2. Specifiek: wel of niet tot expressie komen van een gen Basale transcriptiefactoren: Initiëren het proces van transcriptie. Er worden velen verschillende transcriptiefactoren aan de DBD gebonden, zodat het RNA polymerase eraan kan binden om transcriptie op te starten. In het DNA zit de TATA box, daar gaat TFD2 binden, die bindt met een DNA bindend domein aan het DNA en kan ook binden aan TBP met zijn transactiverend domein (andere factoren). Als die eraan zitten, komt een nieuwe transcriptie factoren, B, F,
3 polymerase. Aangezien het complex te vastzit, komt er een laatste transcriptiefactor aan. D.m.v. binden van fosfaatgroepen kan H ervoor zorgen dat het polymerase een beetje los komt te zitten. ALS RNA polymerase 2 begint te werken, blijven die transcriptiefactoren over, dissociëren en worden voor wat anders gebruikt. Transcriptiefeiten: Transcriptie lijkt op replicatie, alleen worden er veel kortere stukken ribonucleotide gevormd en zijn geen primers nodig. Meerdere RNA polymerase 2 kunnen achter elkaar een gen aflezen Afleessnelheid is ± 1500 basenparen in 50 secondes RNA streng laat los van de DNA mal, er worden geen waterstofbruggen gevormd Halfwaardetijd van RNA is 30 minuten tot 10 uur Terminatie Voor terminatie heb je een poly-a signaal nodig. Als een poly-a signaal aan het transcript zit, wordt dat herkend door de knipenzymen. Aan het einde van het transcript worden dan polyadenylering toegepast, aan het 3 einde wordt door poly-a bindende eiwitten gekoppeld en wordt het transcript zo beschermd. Modificatie van pre-mrna Het poly-a signaal, wat eraan toegevoegd wordt, zorgt niet alleen voor transcriptie terminatie, maar bevordert ook export. Het beschermt tegen de afbraak in het cytoplasma en is translatie bevorderend aan de 3 kant. Aan de 5 kant wordt een guanine cap geplaatst met een methyl groep. Deze cap reguleert export, beschermt tegen afbraak en bevordert translatie. Splicing, de intronen worden verwijderd en de exonen worden aan elkaar gezet door middel van spliciozomen. Dit zijn RNA moleculen die ervoor zorgen dat de overgangen van exon naar intron herkend worden en dat de baseparen bij de overgangen worden geconserveerd. Dit betekent dat bij de overgang van exon naar intron het exon moet eindigen met AG en intron beginnen met G. Bij de overgang van intron naar exon moet intron eindigen met AG en exon beginnen met G. Alleen zo conserveer je de genetische informatie. Door middel van splicing, cappen en polyadenylering wordt het uiteindelijke mrna gevormd. De enzymen die hiervoor zorgen zitten handig op het staartje van RNA polymerase 2 en lopen mee met
4 het proces. Alles gaat dus tegelijkertijd, zeer efficiënt. RNA eiwit Translatie: Vertaling van de sequentie van het mrna naar de aminozuren van de eiwitketen Translatie vindt plaats in het cytoplasma. Voor translatie heb je nodig: mrna trna met aminozuren ribosomen De genetische code is de volgorde van nucleotiden, gecodeerd als 3 DNA basen (codon) in het mrna die de volgorde van aminozuren bepaalt bij de eiwitsynthese. De informatie van een codon wordt vertaald naar de toevoeging van een aminozuur aan het eiwit. De code is degeneratief, 64 tripletten coderen voor 20 aminozuren. Leesramen/ reading frames: Er zijn drie mogelijkheden om een RNA sequentie af te lezen: ATT TTG TGC ATT TTG TGC ATT TTG TGC Ieder eiwit begin met AUG en het leesraam mag geen stopcodon hebben. NB: Bij DNA moet je ook kijken of je op de complementaire- of matrijsstreng zit, dus zes leesramen. OpenReadingFrame gaat van start- tot stopcodon en wordt niet onderbroken door andere stopcodons. trna is een enkelstrengs RNA molecuul welke opgevouwen is tot een klaverbladstructuur. Er zit een aminozuur aan gekoppeld en hebben een anticodon die baseparen vormt met mrna codon. Geen trna voor stopcodon, minimaal een trna voor ieder aminozuur.
5 Ribosomen: die bevinden zich in het ER of vrij in het cytoplasma rondzwerven. Het bestaat voor 2/3 uit RNA (ribozymen) en 1/3 eiwitten. Kleine subunit: koppeling van trna en mrna) grote subunit: katalyseert peptidebinding tussen aminozuren. 3 plaatsen in aminozuur: A staat voor aminoactyl rrna, P voor peptidyl rrna en E voor exit. - A= nieuwe trna binnen - P= peptideverbinding gevormd - E= trna verlaat ribosoom Bij AUG werkt het anders. Methionine gaat meteen aan P-site zitten, kleine subunit gaat op mrna zitten, screenen en dan als AUG gevonden is, gaat hij verder. Laatste codon: Er bindt een terminatie/releasefactor aan de A-site en dan laat het eiwit los, valt het ribosoom uit elkaar en dan wordt translatie beëindigd. Translatie feiten mrna wordt vertaald van 5-3 N-terminus van het eiwit wordt als eerste gemaakt 2 aminozuren per seconde In iedere cyclus wordt een aminozuur toegevoegd aan de C-terminus van de polypeptide keten Meer ribosomen aan een keten Differentiële genexpressie Er zijn verschillende soorten eiwitten, die allemaal hulp bieden aan/tijdens: - Cytoskelet - Metabolisme
6 - Immuunrespons - Cel adhesie - Cel cyclus - Transcriptie - Groei en differentiatie Verschil in de mate waarin een gen wordt omgezet tot een functioneel eiwit: 1. Wordt het gen wel of niet afgelezen? Als de genen in het heterochromatine liggen, wordt het dus niet afgelezen. Expressie o.b.v. transcriptie 2. Het pre-mrna, wordt dat bewerkt tot mrna? Expressie o.b.v. selectieve nucleaire RNA processing 3. Wordt het mrna vertaald naar een eiwit? Expressie o.b.v. selectieve mrna translatie 4. Het eiwit, wordt hij bewerkt tot een functioneel eiwit? Expressie o.b.v. differentiële modificatie De mate waarin een gen wordt omgezet tot een functioneel eiwit kan op elk van deze stappen stopgezet worden. We gaan dieper in op stap 1 en 2: Differentiële gen transcriptie Hoe kun je weten of een gen tot expressie komt? Je moet letten op kwaliteit en kwantiteit Kwantitatief: hoeveel mrna wordt er geproduceerd: PCR Kwalitatief: op welke plaats en op welk moment staat het gen aan (temporal and spatial expression wanneer en waar); In situ hydrazidatie PCR: in welke mate komt het gen tot expressie? Je neemt het celweefsel en isoleert het mrna uit de cellen. Uit retrovirussen gebruik je het enzym wat codeert voor reverse transcriptie. Als je dit toepast, dan krijg je cdna en kun je met PCR dit amplificeren (vermeerderen) - Het DNA wat vermeerderd wordt, is gemixt met deoxyribonucleotiden, een warmte stabiel DNA polymerase (Taq polymerase) en DNA primers - De DNA primers verbinden zich met het einde van het gen die moet worden vermeerderd en geven hier dus een startpunt aan voor het Taq polymerase - Het mengsel wordt verhit om de waterstofbruggen in het DNA te breken, zodat er zich enkelstrengs moleculen vormen. Het mengsel wordt dan voldoende gekoeld om de DNA primers aan het einde van de segmenten te binden, dan weet je welk segment gekopieerd moet worden. - Taq polymerase synthetiseert dan de complementaire streng van het DNA, de primer als startpunt gebruikend - De temperatuur wordt weer verhoogd om de DNA streng
7 weer te verbreken en dan weer verlaagd om de primers eraan vast te laten binden. Taq polymerase synthetiseert dan weer een andere set van nieuwe complementaire strengen. - Dit gaat verder tot er genoeg is In situ hybridizatie: waar en wanneer komt het gen tot expressie 1. gelabeld stukje RNA van gen (probe) 2. weefsel/embryo 3. incubatie detectie gebonden probe Enhancers Bepaalde volgorde van nucleotiden in, of in de buurt van, een gen waaraan specifieke transcriptiefactoren kunnen binden. Deze specifieke transcriptiefactoren kunnen vervolgens de transcriptie van dit gen verhogen. Zonder transcriptiefactoren staat het gen dus uit. NB: Silencers/suppressors doen precies het tegenovergestelde. Zonder transcriptie factoren, gen uit Regulatie van gen transcriptie Basale transcriptiefactoren binden aan de promoter van de genen en maken het mogelijk dat RNA polymerase bindt en de transcriptie van het gen start. Specifieke transcriptiefactoren binden aan enhancers (in de buurt) van een gen (enhancer) en beïnvloeden daarmee specifiek de mate van transcriptie. Er zijn onderdelen van het DNA die in cis of in trans staan ermee. Enhancers staan in cis met hun gen, want het is een onderdeel van het DNA. Specifieke transcriptiefactoren staan in trans met het DNA, het zijn geen onderdelen ervan, maar ze binden eraan. Neem een enhancer en plak er een stukje DNA achter wat codeert voor een eiwit en een kleur kan geven. Als dit gen aanstaat, kun je het bijvoorbeeld blauw laten kleuren. Wanneer hij tot expressie komt kun je zien waarvoor het gen codeert en waar het een functie voor had. Dit is bij pax6 bijvoorbeeld gebeurt. Dit gen codeert voor de oogontwikkeling. Een lens-specifieke transcriptiefactor bindt aan enhancer B en zorgt ervoor dat Pax6 in de lens tot expressie komt. Histonen Histonen vormen een octameer met DNA er omgewikkeld. Als je een extra eiwit aan toevoegt, namelijk histon h1, wordt de nucleosoom nog compacter gevormd tot een chromatine vezel. Ze steken uit en aan die staarten kunnen op verschillende aminozuren stoffen gebonden worden. De amino (N) terminus staarten van de histon eiwitten steken uit het nucleosoom. Hieraan kunnen modificaties (wijzigingen) plaatsvinden:
8 acetyl groepen (CH3CO-) aan lysines (K) methyl groepen aan lysines (K) en arginines (R) fosfaat groepen aan serines (S) en threonines (T) Het nucleosoom, welke bestaat uit 8 histoneiwitten en 140 baseparen DNA, gaat er dan heel anders uitzien. Lysine wordt door de acetylering negatief geladen. Aangezien DNA ook negatief geladen is, gaat er een kracht tussen zitten, ze gaat elkaar afstoten. Dit heeft als gevolg dat de nucleosomen losser komen te zitten, met als voordeel dat de polymerases erbij kunnen terwijl dat voorheen misschien niet kon. Er zijn twee typen enzymen die de acetylering reguleren: - HAT (Histon Acetyl Transferase) brengt het acetyl naar de histon - HDAC (Histon De-Acetylase) haalt het acetyl ervan af en zorgt ervoor dat de nucleosomen dichter aan elkaar zitten.
Hetzelfde DNA in elke cel
EIWITSYNTHESE (H18) Hetzelfde DNA in elke cel 2 Structuur en functie van DNA (1) Genen bestaan uit DNA Genen worden gedragen door chromosomen Chromosomen bestaan uit DNAmoleculen samengepakt met eiwitten
Nadere informatie94 Transcriptie en vorming van mrna bij prokaryoten en eukaryoten
94 Transcriptie en vorming van mrna bij prokaryoten en eukaryoten Transcriptie bij prokaryoten: Prokaryoten hebben geen celkern, waardoor het DNA los in het cytoplasma ligt. Hier vindt de transcriptie
Nadere informatieANTWOORDEN HOOFDSTUK 6 VAN GEN TOT EIWIT
ANTWOORDEN HOOFDSTUK 6 VAN GEN TOT EIWIT ANTWOORDEN 6.5 /TM 6.8 Codering 1.een juiste aanvulling van het schema : nucleotiden in mrna juist nucleotiden in DNA juist 3 kant en 5 kant bij mrna en DNA juist
Nadere informatieHand-out bij de oefen- en zelftoets-module bij hoofdstuk 7 van 'The Molecular Biology of the Cell', Alberts et al.
Centraal Dogma Hand-out bij de oefen- en zelftoets-module bij hoofdstuk 7 van 'The Molecular Biology of the Cell', Alberts et al., 6e druk Mei 2016 Van DNA naar mrna Hier zie je een deel van de sequentie
Nadere informatieWe wensen je veel succes met studeren en het halen van jouw tentamens!
Voorwoord Beste geneeskundestudent, Voor je ligt de samenvatting van Blok 1.1.1 Deel 2 voor de studie geneeskunde. SlimStuderen.nl heeft de belangrijkste informatie uit alle verplichte literatuur voor
Nadere informatieDNA & eiwitsynthese Vragen bij COO-programma bij hoofdstuk 11 en 12 Life
DNA & eiwitsynthese Vragen bij COO-programma bij hoofdstuk 11 en 12 Life De vragen die voorkomen in het COO-programma DNA & eiwitsynthese zijn op dit formulier weergegeven. Het is de bedoeling dat je,
Nadere informatieDNA & eiwitsynthese Oefen- en zelftoetsmodule behorende bij hoofdstuk 16 en 17 van Campbell, 7 e druk December 2008
DNA & eiwitsynthese Oefen- en zelftoetsmodule behorende bij hoofdstuk 16 en 17 van Campbell, 7 e druk December 2008 DNA 1. Hieronder zie je de schematische weergave van een dubbelstrengs DNA-keten. Een
Nadere informatieDesoxyribose heeft 5 C-atomen. De fosfaatgroep zit aan het 5e C-atoom en de stikstofbase aan het 1e C-atoom.
Desoxyribose heeft 5 C-atomen. De fosfaatgroep zit aan het 5e C-atoom en de stikstofbase aan het 1e C-atoom. Afbeelding 2. DNA-nucleotide.1 Bij het aan elkaar koppelen van nucleotiden gaat het 3e C-atoom
Nadere informatieSTEMPEL DE WEG VAN GEN NAAR EIWIT
A LIFE TYPEFACE STEMPEL DE WEG VAN GEN NAAR EIWIT De eiwitsynthese is één van de belangrijkste processen die zich in de cel afspelen. Eiwitten staan aan de basis van het functioneren van de cel. Wat een
Nadere informatieDNA & eiwitsynthese (Junior College Utrecht) Vragen bij COO-programma
DNA & eiwitsynthese (Junior College Utrecht) Vragen bij COO-programma De vragen die voorkomen in het COO-programma DNA & eiwitsynthese zijn op dit formulier weergegeven. Het is de bedoeling dat je, als
Nadere informatieBIOLOGIE MOLECULAIRE GENETICA EIWITSYNTHESE VWO KLASSE 6
BIOLOGIE MOLECULAIRE GENETICA EIWITSYNTHESE VWO KLASSE 6 Henry N. Hassankhan Scholengemeenschap Lelydorp [HHS-SGL] ARTHUR A. HOOGENDOORN ATHENEUM - VRIJE ATHENEUM - AAHA Docent: A. Sewsahai DOELSTELLINGEN:
Nadere informatieTentamen Genetica 22-10-2004 Studentnr:
CONTROLEER OF DIT TENTAMEN 11 PAGINA S BEVAT. Veel succes! Je mag de achterkant van het papier ook zo nodig gebruiken, maar beantwoord vragen 1-6 niet op blaadjes van vraag 7 en de daarop volgende. 1.
Nadere informatieSamenvatting Biologie B2
Samenvatting Biologie B2 Samenvatting door Jacco 2000 woorden 22 mei 2018 10 1 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou 1. Wat kun je doen met DNA DNA bevat eigenschappen over een organisme.
Nadere informatieSamenvatting Biologie DNA
Samenvatting Biologie DNA Samenvatting door Magali 3748 woorden 30 december 2016 5,5 15 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie 5VWO DNA zie plaatsjes in het boek voor referentie
Nadere informatiea. Geef de 1-lettercode van de aminozuren in het peptide in de corresponderende volgorde. (4P)
HERTENTAMEN Eindtoets BIOCHEMIE (8RA00) Prof. Dr. Ir. L. Brunsveld 16-08-2013 09:00 12:00 (totaal 100 punten) 6 opgaven in totaal! (aangegeven tijd is indicatie) Gebruik geen rode pen! 1 Peptiden en eiwitten
Nadere informatieBegrippenlijst DNA adenine Eén van de nucelotidebasen die in DNA en RNA voorkomen. Adenine (A) vormt een basenpaar met thymine (T) in het DNA en met
Begrippenlijst DNA adenine Eén van de nucelotidebasen die in DNA en RNA voorkomen. Adenine (A) vormt een basenpaar met thymine (T) in het DNA en met uracil (U) in RNA. Adenine komt ook voor in AMP, ADP,
Nadere informatieExamen Voorbereiding DNA. Teylingen College Leeuwenhorst 2015/2016. 2016 JasperOut.nl. Thema 2 DNA
Examen Voorbereiding DNA Teylingen College Leeuwenhorst 2015/2016 Thema 2 DNA Begrippenlijst: Begrip mtdna kerndna Plasmiden Genoom DNA-replicatie DNA-polymerase Eiwitsynthese RNA-molecuul Codon Genregulatie
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 129 In de ontwikkelde landen krijgt een op de drie mensen kanker. Ondanks betere screening en behandelingsmogelijkheden is kanker in ontwikkelde landen nog steeds de meest voorkomende
Nadere informatieTranscriptie en de Genetische code
Transcriptie en de Genetische code DNA getranscripteerd tot RNA, 3 grote groepen mrna: codeert voor proteïnen rrna: onderdeel van de Ribosomen trna: koppeling tussen AZ en het mrna De informatieflow gaat
Nadere informatie2,4. Samenvatting door R woorden 5 maart keer beoordeeld. Biologie voor jou. Stofwisseling Biologie. Atomen en Moleculen
Samenvatting door R. 1478 woorden 5 maart 2014 2,4 30 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Stofwisseling Biologie Atomen en Moleculen -Stof à moleculen à atomen (in kleine hoeveelheden
Nadere informatievwo eiwitsynthese 2010
vwo eiwitsynthese 2010 Aan- en uitzetten van genen Escherichia coli leeft in de dikke darm van onder andere de mens. Deze bacterie heeft vijf structurele genen die coderen voor enzymen die betrokken zijn
Nadere informatieHERKANSINGSTENTAMEN Moleculaire Biologie deel 2, 5 Jan 2007
HERKANSINGSTENTAMEN Moleculaire Biologie deel 2, 5 Jan 2007 NAAM: STUDENTNUMMER: CONTROLEER OF DIT TENTAMEN 14 PAGINA S BEVAT. Veel succes! o Je mag de achterkant van het papier ook zo nodig gebruiken,
Nadere informatie4,4. Praktische-opdracht door een scholier 2016 woorden 4 november keer beoordeeld
Praktische-opdracht door een scholier 2016 woorden 4 november 2005 4,4 5 keer beoordeeld Vak ANW Voorwoord Het leven, wat heeft er allemaal met het leven te maken. Het leven is erg ingewikkeld, een goede
Nadere informatieSTEMPEL DE WEG VAN GEN NAAR EIWIT
A LIFE TYPEFACE STEMPEL DE WEG VAN GEN NAAR EIWIT De eiwitsynthese is één van de belangrijkste processen die zich in de cel afspelen. Eiwitten staan aan de basis van het functioneren van de cel. Wat een
Nadere informatieComputer Ondersteund Onderwijs (COO).
Computer Ondersteund Onderwijs (COO). Over DNA en eiwit is er een computer praktikum. Bij dit COO leer je via een interactieve manier omgaan met de stof. Opstarten COO. Ga naar de site van het departement
Nadere informatiePeriode 9 - deel 1 MOLECULAIRE GENETICA
Periode 9 - deel 1 MOLECULAIRE GENETICA Lesstof PW9 Toets 9.1 Boek: Biologie voor het MLO (zesde druk) Hoofdstuk 5 Biomoleculen blz. 89 t/m 106 Hoofdstuk 11 Klassieke genetica blz. 224 t/m 227 Hoofdstuk
Nadere informatieLEERPLAN 2014005. LEERPLANDOELSTELLINGEN: De leerlingen kunnen LEERINHOUDEN
Hoofdstuk1: Erfelijke informatie in de cel... 2 1. Bouw van de kern tijdens de interfase... 2 2. Nucleïnezuren... 2 2.1. Primaire structuur van nucleïnezuren... 2 2.1.1. Bouwstenen... 2 2.1.2. Binding
Nadere informatieDNA: een allesomvattend begrip voor het leven
DNA: een allesomvattend begrip voor het leven 1 INHOUD Inhoud... 2 Les 1 Algemene informatie over DNA, TRANSCRIPTIE en TRANSLATIE... 4 1.1 DNA... 4 1.2 Transcriptie: Van DNA naar RNA... 6 1.3 Translatie:
Nadere informatieIntermezzo, De expressie van een eiwit.
Samenvatting Bacteriën leven in een omgeving die voortdurend en snel verandert. Om adequaat te kunnen reageren op deze veranderingen beschikken bacteriën over tal van sensor systemen die de omgeving in
Nadere informatieDNA, RNA en eiwitten: rules and regulations
DA, RA en eiwitten: rules and regulations met een uitgebreide toelichting VW, scheikunde Marnix College Ede DA, RA en eiwitten: rules and regulations G..F. urenkamp, 2007 SAMEVATTIG AFSPRAKE DA, RA, AMIZURE
Nadere informatieDoor recombinatie ontstaat een grote vescheidenheid in genotypen binnen een soort. (genetische
Chromosomen bestaan voor een groot deel uit DNA DNA bevat de erfelijke informatie van een organisme. Een gen(ook wel erffactor) is een stukje DNA dat de informatie bevat voor een erfelijke eigenschap(bvb
Nadere informatie8,6. Samenvatting door Jasmijn 2032 woorden 9 januari keer beoordeeld. Biologie voor jou. Biologie samenvatting hoofdstuk 4 Genetica
Samenvatting door Jasmijn 2032 woorden 9 januari 2018 8,6 5 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie samenvatting hoofdstuk 4 Genetica 2 Fenotype, genotype en epigenetica Erfelijke
Nadere informatiea. Geef de 1-lettercode van de aminozuren in het peptide in de corresponderende volgorde. (4P) LLORETDEMAR (iedere fout -1P)
TENTAMEN BIOCHEMIE (8RA00) Prof. Dr. Ir. L. Brunsveld 28-06-2013 09:00 12:00 (totaal 100 punten) 6 opgaven in totaal! (aangegeven tijd is indicatie) Gebruik geen rode pen! 1 Peptiden en eiwitten (~15 minuten;
Nadere informatieTENTAMEN BIOCHEMIE (8S135) Prof. Dr. Ir. L. Brunsveld :00 17:00 (totaal 100 punten) 6 opgaven in totaal (aangegeven tijd is indicatie)
TENTAMEN BIOCHEMIE (8S135) Prof. Dr. Ir. L. Brunsveld 25-01-2010 14:00 17:00 (totaal 100 punten) 6 opgaven in totaal (aangegeven tijd is indicatie) 1 (~30 minuten; 20 punten) Onderstaand is een stukje
Nadere informatiewww.vetserieus.nl Beste Student,
www.vetserieus.nl Beste Student, De documenten op VETserieus.nl zijn alleen bedoeld als ondersteuning bij het studeren. De samenvattingen worden nagekeken door studenten tijdens het volgen van de lessen
Nadere informatie1 (~20 minuten; 20 punten)
TENTAMEN Moleculaire Cel Biologie (8A840) Prof. Dr. Ir. L. Brunsveld & Dr. M. Merkx 27-01-2012 14:00 17:00 (totaal 100 punten) 6 opgaven in totaal + 1 bonusvraag! (aangegeven tijd is indicatie) Gebruik
Nadere informatieDocentenhandleiding. Afsluitende module. Op zoek naar een gen in een databank
Docentenhandleiding Afsluitende module Op zoek naar een gen in een databank Ontwikkeld door het Cancer Genomics Centre in samenwerking met het Freudenthal Instituut voor Didactiek van Wiskunde en Natuurwetenschappen
Nadere informatieAfsluitende les. Leerlingenhandleiding. Wat voor eiwit ben jij? (Basis)
Afsluitende les Leerlingenhandleiding Wat voor eiwit ben jij? (Basis) Deel 1 In het DNA ligt het erfelijk materiaal van een organisme in code opgeslagen. Deze code is opgebouwd uit vier nucleotiden: adenosine
Nadere informatieHaal jouw studiepunten binnen met de studieondersteuning van SlimAcademy!
1A1 EUGK-VOORBEELD Maak kans op 1 jaar lang gratis collegegeld! Haal jouw studiepunten binnen met de studieondersteuning van SlimAcademy! Voor de ideale voorbereiding op jouw tentamens sluit je een handig
Nadere informatie(~30 minuten; 20 punten)
TENTAMEN BIOCHEMIE (8S135) Prof. Dr. Ir. L. Brunsveld 04-11-2011 09:00 12:00 (totaal 100 punten) 6 opgaven in totaal! (aangegeven tijd is indicatie) Gebruik geen rode pen! Additioneel 1 STar vraag (alleen
Nadere informatiea. Geef de 1-lettercode van de aminozuren in het peptide in de corresponderende volgorde. (4P) WEETIKNIET
HERTENTAMEN Eindtoets BIOCHEMIE (8RA00) Prof. Dr. Ir. L. Brunsveld 16-08-2013 09:00 12:00 (totaal 100 punten) 6 opgaven in totaal! (aangegeven tijd is indicatie) Gebruik geen rode pen! 1 Peptiden en eiwitten
Nadere informatieOnderstaand is een stukje peptide getoond dat deel uit maakt van een groter eiwit en de naam draagt van een lokaal beroemde biochemicus:
1 Onderstaand is een stukje peptide getoond dat deel uit maakt van een groter eiwit en de naam draagt van een lokaal beroemde biochemicus: a. Geef de 1-lettercode van de 6 uitgeschreven aminozuren in de
Nadere informatieTentamen Biochemie,, onderdeel Abrahams, 2e jaar MST, Antwoorden
Tentamen Biochemie,, onderdeel Abrahams, 2e jaar MST, 26-09-2014 Antwoorden 1. Hieronder is de structuur weergegeven van octadecyl rhodamine B chloride. Let op de alifatische (CH 2 ) 17 keten die is veresterd
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Samenvatting Gisten zijn ééncellige organismen. Er zijn veel verschillende soorten gisten, waarvan Saccharomyces cerevisiae, oftewel bakkersgist, de bekendste is. Gisten worden al sinds de
Nadere informatie6,4. Samenvatting door E woorden 6 december keer beoordeeld. Biologie voor jou
Samenvatting door E. 1393 woorden 6 december 2016 6,4 18 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Thema 4: Erfelijkheid 5-HTTPLR gen heeft invloed op de hoeveelheid geluk die je ervaart.
Nadere informatieBiochemie van Leven college 6 uit de serie Het Levend Heelal
Biochemie van Leven college 6 uit de serie Het Levend Heelal Nora Goosen Moleculaire Genetica Leids Instituut voor Chemie Universiteit Leiden 1. Introductie Elke vorm van leven op aarde is opgebouwd uit
Nadere informatieVoortplanting en celdeling
Voortplanting en celdeling Inleiding Kenmerkend voor de levende natuur is het streven om de soort in stand te houden. Voor de groene plant als groep komt daar nog bij het vastleggen en beschikbaar maken
Nadere informatieNaam: Studentnummer: Opleiding:..
1 2 3 4 5 6 B EINDTOETS Biochemie (8RA00) en TENTAMEN Biochemie (8S135) Prof. Dr. Ir. L. Brunsveld 15-08-2014 09:00 12:00 (totaal 100 punten, plus max. 5 extra voor bonus) 6 opgaven in totaal + 1 bonusvraag!
Nadere informatie1 (~20 minuten; 20 punten)
HERTENTAMEN BIOCHEMIE (8S135) Prof. Dr. Ir. L. Brunsveld 28-01-2013 09:00 12:00 (totaal 100 punten + 5 bonuspunten) 6 opgaven in totaal + 1 bonusvraag! (aangegeven tijd is indicatie) Gebruik geen rode
Nadere informatieBiotechnologie deel I
Biotechnologie deel I Hand-out bij de eerste oefen- en zelftoetsmodule van Biotechnologie & maatschappij behorende bij hoofdstuk 2,3, 4 en 5 van Introduction to Biotechnology, Thieman & Palladino, 3 e
Nadere informatieBOUWSTENEN VAN HET LEVEN
BOUWSTENEN VAN HET LEVEN Pearson Basisboek Biologie 10voorBiologie VWO Hoofdstuk 1 L. Grotenbreg (MSc.) Bouwstenen van het leven Organische moleculen, groot of klein, bevatten chemische energie en zijn
Nadere informatieAfsluitende les. Leerlingenhandleiding. Wat voor eiwit ben jij? (Basis)
Afsluitende les Leerlingenhandleiding Wat voor eiwit ben jij? (Basis) Deel 1 In het DNA ligt het erfelijk materiaal van een organisme in code opgeslagen. Deze code is opgebouwd uit vier nucleotiden: adenosine
Nadere informatieSamenvatting. Figuur 1. Algemene structuur van een nucleotide (links) en de structuren van de verschillende basen (rechts).
DA is het molecuul dat in levende organismen alle genetische informatie bevat. et komt doorgaans voor als een dimeer van twee complementaire nucleotide-polymeren, waarbij de individuele nucleotiden in
Nadere informatieProfielwerkstuk De toekomst van de maakbare mens. Voorwoord
Voorwoord Wij, Fenna van Gulick en Jeanneke Bolscher, zijn beiden leerlingen met zowel een Natuur en Techniek alsook een Natuur en Gezondheid profiel. Beiden zitten we nog in de oriëntatiefase met betrekking
Nadere informatieUniversity of Groningen. To be competent or not Smits, Wiep Klaas
University of Groningen To be competent or not Smits, Wiep Klaas IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document
Nadere informatie<A> Thymine is een pyrimidinebase en vormt 3 waterstofbruggen met adenine. <B> Adenine is een purinebase en vormt 2 waterstofbruggen met thymine.
Biologie Vraag 1 Welke uitspraak is correct? Thymine is een pyrimidinebase en vormt 3 waterstofbruggen met adenine. Adenine is een purinebase en vormt 2 waterstofbruggen met thymine. Cytosine
Nadere informatie<A> Adenine is een purinebase en vormt 2 waterstofbruggen met thymine. <B> Guanine is een pyrimidinebase en vormt 2 waterstofbruggen met cytosine.
Biologie Vraag 1 Welke uitspraak is correct? Adenine is een purinebase en vormt 2 waterstofbruggen met thymine. Guanine is een pyrimidinebase en vormt 2 waterstofbruggen met cytosine. Thymine
Nadere informatieGENOMISCH KOOKBOEK DOCENTENHANDLEIDING
GENOMISCH KOOKBOEK DOCENTENHANDLEIDING DOCENTENHANDLEIDING GENOMISCH KOOKBOEK 1 INITIATIEFNEMER Lector Health & Food Feike van der Leij is ervaren in het tastbaar en toegankelijk maken van abstracte kennis
Nadere informatieHumane levenscyclus 1
Humane levenscyclus 1 Genexpressie 3 13 september 2011 Leerdoelen: - Differentiële genexpressie - Communicatie tussen cellen (inductie) - Groei en differentiatiefactoren Differentiële genexpressie Door
Nadere informatieHet menselijk genoom. Inleiding Medisch Technische Wetenschappen. Bioinformatica Deel 2. Gevouwen chromosoom. X chromosoom DNA.
Het menselijk genoom Het menselijk genoom (DN) bestaat uit: Mega Basenparen (MB),,, C,. Inleiding Medisch echnische Wetenschappen Bioinformatica Deel Michael Egmont-Petersen Het menselijk DN is ingedeeld
Nadere informatie1. Welk van de onderstaande DNA sequenties zijn mogelijke herkenning-sites voor restrictie-enzymen? c 5' GAATTC 3' c 5' GGGGCCCC 3' c 5' CTGCAG 3' 5'
proefexamen 1. Welk van de onderstaande DNA sequenties zijn mogelijke herkenning-sites voor restrictie-enzymen? c 5' GAATTC 3' c 5' GGGGCCCC 3' c 5' CTGCAG 3' 5' CTAAATC 3' 5' GGAACC 3' Restriction Endonucleases
Nadere informatieGENEXPRESSIE VERVOLGOPDRACHT
GENEXPRESSIE VERVOLGOPDRACHT Alle organismen op aarde zijn opgebouwd uit cellen. Ook jouw eigen lichaam bestaat uit cellen. Die cellen zien er niet allemaal hetzelfde uit. Zo is een huidcel heel compact,
Nadere informatieBlok RGGK-VOORBEELD
Blok 1.1.1. RGGK-VOORBEELD Maak kans op 1 jaar lang gratis collegegeld! Haal jouw studiepunten binnen met de studieondersteuning van SlimAcademy! Voor de ideale voorbereiding op jouw tentamens sluit je
Nadere informatieAchtergrondinformatie - Het immuunsysteem en HIV
Achtergrondinformatie - Het immuunsysteem en HIV De mens wordt aangevallen door allerlei ziekteverwekkers. Pathogenen zoals virussen, schimmels en bacteriën proberen de mens binnen te komen om daar voedsel
Nadere informatieSamenvatting Biologie Stofwisseling, 1.2 t/m 1.7 en 5.5
Samenvatting Biologie Stofwisseling, 1.2 t/m 1.7 en 5.5 Samenvatting door een scholier 3072 woorden 14 april 2009 6,9 38 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou 1.2 4 belangrijkste organische
Nadere informatieCitation for published version (APA): Frederiks, F. (2010). Function and regulation of the histone methyltransferase Dot1
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Function and regulation of the histone methyltransferase Dot1 Frederiks, F. Link to publication Citation for published version (APA): Frederiks, F. (2010). Function
Nadere informatieGenoom=de complete set aan informatie in het DNA van een organisme Template=de streng waar de nieuwe complementaire streng op wordt gebouwd
Hoofdstuk 4 Blz. 197 Waterstofbruggen houden de 2 DNA kettingen aan elkaar, de waterstofbruggen vormen O..H en N..H Nucleotides bestaan uit een 5 C-suiker met 1 of meer fosfaatgroepen en een N-base (A,T,C,G)
Nadere informatieDiagnostische toets Van HIV tot AIDS?
Diagnostische toets Van HIV tot AIDS? Moleculen 1. Basenparing In het DNA vindt basenparing plaats. Welke verbinding brengt een basenpaar tot stand? A. Peptidebinding B. Covalente binding C. Zwavelbrug
Nadere informatieRondleiding door de cel
Rondleiding door de cel Interactieve opgaven bij de hoofdstukken 5 t/m 8 van Biology, Campbell Deze module behandelt de volgende delen van hoofdstukken van Campbell s Biology : Hoofdstuk 5.4, pagina 77-86:
Nadere informatieGrootste examentrainer en huiswerkbegeleider van Nederland. Biologie. Trainingsmateriaal. De slimste bijbaan van Nederland! lyceo.
Grootste examentrainer en huiswerkbegeleider van Nederland Biologie Trainingsmateriaal De slimste bijbaan van Nederland! lyceo.nl Traininingsmateriaal Biologie Lyceo-trainingsdag 2015 Jij staat op het
Nadere informatieWaar kun je ons kopen? De samenvattingen van Slimstuderen.nl zijn te bestellen via of te halen bij MSV Pulse!
Voorwoord Beste nieuwe Geneeskundestudenten! Na jullie kennismaking met Maastricht in de INKOM en de FIC is het nu eindelijk tijd om kennis te maken met jullie eigen studie. Het is altijd een fantastische
Nadere informatievan de cel Bioinformatica het probleem Inleiding Medisch Technische Wetenschappen Bioinformatica Deel 1 Celbiologie Elementaire celbiologie
Bioinformatica het probleem Inleiding Medisch Technische Wetenschappen Bioinformatica Deel 1 Michael Egmont-Petersen Watisdebetekenis [in brede zin] van het menselijk genome? Welke structuur hebben de
Nadere informatieVan mens tot Cel oefenvragen 1. De celdeling bestaat uit verschillende fasen. Hoe heten de G1, S en de G2 fase samen?
Van mens tot Cel oefenvragen 1. De celdeling bestaat uit verschillende fasen. Hoe heten de G1, S en de G2 fase samen? A: interfase B: profase C: anafase D: cytokinese 2. Een SNP (single nucleotide polymorphism)
Nadere informatiedoor dr. W. H. Mager Vakgroep Biochemie en Moleculaire Biologie Vrije Universiteit Amsterdam
113 1 Biotechnologie door dr. W. H. Mager Vakgroep Biochemie en Moleculaire Biologie Vrije Universiteit Amsterdam 1. Inleiding 113 3 2. Chemische structuur van erfelijke eigenschappen. Het DNA 113 4 3.
Nadere informatieHANDLEIDING VOOR DOCENTEN Versie september 2011
HANDLEIDING VOOR DOCENTEN Versie september 2011 DNAbAND is aanvankelijk ontwikkeld voor 1 e jaars modules moleculaire biologie binnen de unit Life Sciences and Technology, een samenwerking tussen Hogeschool
Nadere informatieScheikunde Chemie Overal Hoofdstuk 5 Hoofdstuk 15 Hoofdstuk 18
Scheikunde Chemie Overal Hoofdstuk 5 Hoofdstuk 15 Hoofdstuk 18 Reactietypen Substitutiereactie Een atoom(groep) wordt vervangen door een andere atoomgroep. Bij halogenen gebeurt dat alleen onder straling.
Nadere informatieGENETICA EN EVOLUTIE. Pearson Basisboek biologie VWO Hoofdstuk 3 Linda Grotenbreg (MSc.)
GENETICA EN EVOLUTIE Pearson Basisboek biologie VWO Hoofdstuk 3 Linda Grotenbreg (MSc.) VAN DNA NAAR EIWIT GENETICA EN EVOLUTIE DNA Alle erfelijke informatie ligt opgeslagen in DNA in de vorm van genen.
Nadere informatieOverzicht. Celbiologie. Overzicht. Celbiologie (3) Celbiologie (2)
Overzicht Celbiologie Eiwitten Metabolisme DNA Biologie voor informatici (in zes eenvoudige lessen) Dick de Ridder Genen Transcriptie Translatie Moleculaire biologie Experimenten Metingen Delft University
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting Samenvatting De gist Saccharomyces cerevisiae is bij de meeste mensen bekend onder de naam bakkersgist. De bekendste toepassing van deze gist is het gebruik voor het rijzen van brood, maar
Nadere informatieProbabilistische modellen in de bio-informatica. Yves Moreau 3de jr. Burg. Ir. Elektrotechniek Dataverwerking & Automatisatie 2001-2002
Probabilistische modellen in de bio-informatica Yves Moreau 3de jr. Burg. Ir. Elektrotechniek Dataverwerking & Automatisatie 2001-2002 Overzicht Wat is bio-informatica? Waarom bio-informatica? Planning
Nadere informatieSamenvatting en algemene discussie Het DNA, de drager van alle genetische informatie, wordt constant bedreigd door verschillende factoren.
152 Samenvatting en algemene discussie Het DNA, de drager van alle genetische informatie, wordt constant bedreigd door verschillende factoren. Door een reactie met het DNA veranderen deze factoren de moleculaire
Nadere informatieSamenvatting bij het proefschrift: Jasmonzuur-responsieve transcriptionele regulatie in Catharanthus roseus
bij het proefschrift: Jasmonzuur-responsieve transcriptionele regulatie in Catharanthus roseus Onder bedreigende omstandigheden zoals infecties of vraat produceren planten laagmoleculaire beschermende
Nadere informatiebiologie vwo 2017-I Gespierder door gendoping
Gespierder door gendoping Het overdragen van genetisch materiaal naar menselijke cellen voor de behandeling van ziektes bevindt zich nog in een experimenteel stadium. Deze techniek zou ook gebruikt kunnen
Nadere informatieKnock-Out. De module is ontwikkeld door
2 De module Knock-Out Muizen gebruiken voor kankeronderzoek is bestemd voor de lessen Natuur, Leven en Technologie (NLT). De module is op 24 april 2012 gecertificeerd door de Stuurgroep NLT voor gebruik
Nadere informatieProteomics. Waarom DNA alleen niet genoeg is
Proteomics Waarom DNA alleen niet genoeg is Reinout Raijmakers Netherlands Proteomics Centre Universiteit Utrecht, Biomolecular Mass Spectrometry and Proteomics Group Van DNA naar organisme Eiwitten zijn
Nadere informatieGENOMISCH KOOKBOEK LEERLINGENHANDLEIDING
GENOMISCH KOOKBOEK LEERLINGENHANDLEIDING LEERLINGENHANDLEIDING GENOMISCH KOOKBOEK 1 HOOFDSTUK 1 DNA EN DE ROL VAN RNA BIJ TRANSCRIPTIE 1.1 Hieronder zie je een vak met daarin de begrippen DNA en RNA. Maak
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Alle levende wezens zijn opgebouwd uit cellen en elke cel bevat de volledige genetische informatie van het organisme, het genoom, opgeslagen in het DNA. De coderende delen van het DNA worden genen genoemd,
Nadere informatieEen rondleiding door de cel (COO 2)
Een rondleiding door de cel (COO 2) Vragen bij de oefen- en zelftoets-module behorende bij hoofdstuk 7 en 8 van Biology, Campbell, 9 e druk Versie 2012-2013 De vragen die voorkomen in het COO-programma
Nadere informatieVoorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts. Biologie: Erfelijke informatie in de cel 6/29/2013. dr. Brenda Casteleyn
Voorbereiding toelatingsexamen arts/tandarts Biologie: Erfelijke informatie in de cel 6/29/2013 dr. Brenda Casteleyn Met dank aan: Leen Goyens (http://users.telenet.be/toelating) en studenten van forum
Nadere informatieSamenvatting Biologie Thema 4: DNA t/m paragraaf 6
Samenvatting Biologie Thema 4: DNA t/m paragraaf 6 Samenvatting door een scholier 1472 woorden 16 maart 2006 5,3 3 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie hoofdstuk 4 ~ DNA Basisstof
Nadere informatieMoleculen in Leven. Taaislijmziekte. op moleculair niveau ontrafeld. Versie 2.0. Op de omslag: Waltz of the polypeptides
Moleculen in Leven Taaislijmziekte op moleculair niveau ontrafeld Versie 2.0 Op de omslag: Waltz of the polypeptides Installatie door Mara Haseltine, 2006 voor Cold Spring Harbor Laboratory Foto: Courtesy
Nadere informatieSynthetische biologie in de praktijk. igem TU Eindhoven 2016
Synthetische biologie in de praktijk Doelgroep: Vakgebied: Tijdsduur: HAVO/VWO bovenbouw Biologie ± 40 minuten Inleiding Synthetische biologie is het (her)programmeren van een biologisch systeem (cellen
Nadere informatieNaam: Studentnummer: Opleiding:..
TENTAMEN Moleculaire Cel Biologie (8A840) Prof. Dr. Ir. L. Brunsveld & Dr. M. Merkx 24-01-2014 9:00 12:00 (totaal 100 punten, plus max. 5 extra voor bonus) 6 opgaven in totaal + 1 bonusvraag! (aangegeven
Nadere informatieNaam: Studentnummer: Opleiding:..
EINDTETS Biochemie (8RA00) en TENTAMEN Biochemie (8S135) Prof. Dr. Ir. L. Brunsveld 25-06-2014 09:00 12:00 (totaal 100 punten, plus max. 5 extra voor bonus) 6 opgaven in totaal + 1 bonusvraag! (aangegeven
Nadere informatie4 VWO thema 4 Genetica EXAMENTRAINER OEFENVRAGEN
Examentrainer Vragen Erfelijke kaalheid De aanwezigheid of het geheel of gedeeltelijk ontbreken van hoofdhaar (kaalheid) berust op de allelen H n k (niet kaal) en H (kaal). In aanwezigheid van hoge concentraties
Nadere informatieVIII Samenvatting voor alle anderen
VIII Samenvatting voor alle anderen Voor het bestuderen van biologische processen, zoals die plaatsvinden in alle levende cellen van zowel flora als fauna, wordt vaak gebruik gemaakt van bacteriën. Bacteriën
Nadere informatieIn vitro and in vivo testing of conditionally replicating SIV and HIV-1 strains to study viral gene expression van der Velden, G.J.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) In vitro and in vivo testing of conditionally replicating SIV and HIV-1 strains to study viral gene expression van der Velden, G.J. Link to publication Citation for
Nadere informatie