De namen van Sanne en Robbert zijn om redenen van privacy gefingeerd

Transcriptie

1 Het is ook mijn kind! Vrouwen die geen man hebben maar wel een kind willen, vinden hun zaad via internet. Van de spermadonor verwachten zij vaak niet meer dan een vaderrol op afstand. Maar steeds meer donors willen vorm geven aan hun vaderschap. En dat gaat wringen. Kijk, dit is mijn dochter Sanne, zegt Gerrit (37), ergens in een wegrestaurant langs de A12. Bijna twee is Sanne nu en Gerrit heeft altijd een mapje met foto s van haar bij zich. Sanne in bad, Sanne in de zandbak, Sanne met haar moeders, Sanne op de rode hobbelpaardtractor die Gerrit voor haar maakte. Achterin het mapje zit een foto van Gerrit als baby. Het moet gezegd: Gerrits dochter lijkt sprekend op hem. Dezelfde vorm gezicht, dezelfde kleur blauwe ogen, dezelfde bolle wangen. Ja, je kunt wel zien wie haar vader is hè, zegt Gerrit trots. Drie jaar geleden besloot Gerrit spermadonor te worden. Hij was al bloeddonor en hoorde over het grote tekort aan spermadonors. Gerrit: Ik dacht: waarom zou ik niet helpen? Ik ben gaan surfen op internet en ontdekte hoe groot de nood was. Gerrit mailde een lesbisch koppel dat op zoek was naar een vader op afstand. Na een gezellige avond in een café was het rond. Gerrit zou doneren en de moeders zouden het kind opvoeden. Omdat de moeders wel wilden dat hun kind zou weten wie de vader was, werd in het donorcontract vastgelegd dat Gerrit drie contactmomenten per jaar zou krijgen. Gerrit: Dat vond ik prima. Maar toen de zwangerschap eenmaal een feit was, merkte ik dat het idee dat ik vader zou worden me meer deed dan ik had verwacht. Ik wilde betrokken zijn bij de zwangerschap. Twee weken voor de bevalling sliep ik niet meer. Ik droomde elke nacht over mijn kind en was constant bezig met de vraag of alles wel goed zou gaan. Toen Sanne was geboren, wilde ik het liefst meteen in de auto springen. Gelukkig mocht ik Sanne van de moeders een week later komen bewonderen. Zonder zaad geen kind. Maar vrouwen met een kinderwens zitten lang niet altijd te wachten op een actieve vaderrol van een zaadleverancier als Gerrit. Op sites als bam mam.nl, meerdanwenst.nl en stilverlangen.nl zijn honderden oproepjes te vinden van vrouwen die een kind willen, maar voor de vader hebben zij hoewel er ook vrouwen zijn die een wannabe papa zoeken, meestal geen grote rol in petto. Zo schrijft Anne69 op bam mam.nl: Het is mijn keuze om het kind alleen op te voeden. De vader hoeft dan ook niet bij te dragen aan de opvoeding/kosten van het kind. Manuela en Chantal zoeken via meerdangewenst.nl naar een vader met een bescheiden rol in het leventje van hun kind. Twee andere vrouwen zoeken een gulle of

2 altruïstische man die verder geen verantwoordelijkheid wil. Toch willen spermadonors volgens de specialisten op dit terrein steeds vaker een actieve vaderrol. Gerrit liet de moeders al tijdens de zwangerschap weten hoe sterk zijn vadergevoelens waren. Het aantal bezoekjes aan zijn dochter werd daarom in samenspraak met de moeders opgeschroefd naar vijf per jaar. Soms mag Gerrit mee met een uitstapje zo is hij laatst met de moeders en zijn dochter naar de kinderboerderij geweest. Ook krijgt hij soms wat foto s via de mail: van het eerste tandje van Sanne bijvoorbeeld. Maar de moeders noemen hem niet de vader van Sanne. Gerrit: Ik ben donor, meer niet. Sanne noemt me ook geen pappa, maar Gerrit. Gelukkig hebben de moeders wel begrip voor zijn gevoelens, zegt Gerrit. Ze vinden het ook leuk dat hun dochter weet wie haar vader is. Maar ze zeggen ook: Wij hebben niet voor co ouderschap gekozen. We willen het samen doen. Daar moet ik me bij neerleggen. Natuurlijk zou ik via de rechter een omgangsregeling kunnen afdwingen, maar in wat voor situatie beland je dan? Ik hoop maar dat ik in de toekomst een sterkere band met mijn dochter kan opbouwen. Op een gegeven moment krijgt Sanne natuurlijk zelf ook een stem. Misschien geeft ze dan zelf aan dat ze een keer een weekendje bij me wil logeren. Dat zou ik heel leuk vinden. Donors als Gerrit zijn een trend, zegt advocaat Wilma Eusman, die in de afgelopen jaren zo n vierhonderd adoptiezaken deed voor lesbische stellen en zodoende veel met spermadonors te maken krijgt. Volgens haar past de ontwikkeling bij het huidige klimaat in Nederland, waarin steeds meer waarde wordt gehecht aan de verzorgende rol van de vader. Die ontwikkelingen zie je ook terug bij donorvaders. Ze willen niet meer alleen het zaad leveren. Ook zijn spermadonors volgens haar steeds jonger. Vroeger werd er altijd gezegd: je kunt beter een oudere man nemen die al kinderen heeft. Maar tegenwoordig zie je steeds meer jonge spermadonors die nog geen vader zijn. Vooraf kunnen ze niet overzien welke gevoelens dat in hen losmaakt. Als ze zo n kindje dan eenmaal in hun armen hebben denken ze: oh, wat schattig. En willen ze opeens in tegenstelling tot eerder gemaakte afspraken ook een rol in de opvoeding. Over de motieven van spermadonors is niet veel bekend: er is nooit onderzoek naar gedaan. Van mannen die sperma doneren bij spermabanken is bekend dat ze dit vaak doen omdat ze in hun omgeving hebben gezien tot wat voor lijdensweg onvruchtbaarheid kan leiden, maar de meeste vrouwen vinden hun donor tegenwoordig niet meer via de spermabank maar bijvoorbeeld via internet of in de kennissenkring Wilma Eusman schat dat 75 procent van de alle donorzwangerschappen tegenwoordig op die manier tot stand komen. De wachtlijsten bij de

3 klinieken zijn lang en bovendien willen deze lang niet altijd alleenstaande en lesbische vrouwen helpen. Een donor via internet is dan vaak de enige optie. Over deze groep donors is weinig meer bekend dan de teksten waarmee ze zichzelf aanprijzen op internet. Uit meer dan een lijstje van hobby s (sportief type, houd van wandelen en reizen), goede bedoelingen (ik wil jou helpen je droom waar te maken), uiterlijke kenmerken (blond, blauwe ogen) en kwaliteit van het zaad (goede beweeglijkheid, vrij van HIV en soa s) bestaan deze meestal niet. Gerrit zegt niet voor het donorschap te hebben gekozen omdat hij diep in zijn hart graag vader wilde worden. Daar werd ik me pas van bewust toen het eenmaal zo ver was. Het liefst zou hij zelf een gezin stichten, weet hij nu, maar tot nu toe is hij de juiste vrouw niet tegengekomen. Als ik het over kon doen, zou ik eerder co ouderschap overwegen. Maar daarvoor is het nu te laat. Ik neem de moeders niks kwalijk; ik heb zelf toegestemd met deze constructie. Ik snap ook dat ze mijn vadergevoelens lastig vinden. Maar het frustreert wel. Ik kijk elke dag even naar de foto van Sanne die naast mijn bed staat. Homo s weten vaak wel vooraf dat ze graag vader willen worden. Donor worden biedt hen die kans. Ook Robbert (45) werd om die reden donor. Samen met zijn partner heeft hij inmiddels drie kinderen bij een lesbisch koppel, dat ze leerden kennen via een advertentie in de Gay krant. Afspraken over de vaderrol van de donors maakten de twee stellen vooraf niet. Robbert: Ik was zo blij dat ik de kans kreeg om vader te worden dat ik dacht: we zien wel. De moeders zochten naar een vader op afstand, maar ik hoopte dat mijn partner en ik toch een rol in de opvoeding konden spelen. Dat groeit wel, dacht ik. Robbert vertelt zijn verhaal in zijn woonkamer in een dorpje in Brabant. In de hoek staat een laag kindertafeltje met daarop boekjes en speelgoed. In de open kasten staan lijstjes met foto s van zijn kinderen negen, zes en twee zijn ze inmiddels. In eerste instantie leek alles tussen de twee stellen rozengeur en maneschijn. De moeders betrokken Robbert en zijn partner bij de zwangerschap, na de bevalling stonden zij voor de familie beschuit met muisjes te smeren en de deur stond altijd voor hen open. Robbert en zijn partner kregen een steeds grotere vaderrol. Ze veranderden voor de kinderen van baan, verhuisden naar de woonplaats van de moeders en namen elke woensdagmiddag de zorg voor de kinderen op zich. In het weekend kwamen ze soms logeren, als vaders mochten ze mee naar ouderavonden op school en van verjaardagsfeestjes maakten ze gezamenlijk een groot feest. Toch ging het mis. Robbert: Een jaar nadat de jongste was geboren deden de moeders de deur op slot. De kinderen komen nog steeds elke

4 woensdagmiddag, maar verder worden we nergens meer bij betrokken. Tijdens verjaardagen mogen we nu als iedereen weg is snel even langskomen, terwijl we eerst zelfs meegingen bij het uitdelen op school. Waarom de moeders de deur hebben dichtgedaan is, is voor Robbert een groot raadsel. Er was een akkefietje, dat wel, maar voorheen konden ze altijd alles met elkaar bespreken nu niet. Robbert: Op slechte momenten denk ik: de buit is voor hen binnen. Ze hebben ons niet meer nodig. Eigenlijk denk ik dat ze het altijd liever met z n tweeën hebben willen doen. Misschien zijn wij jaren over hun grenzen gegaan met ons enthousiasme en de pannen eten die we aanvoerden. In eerste instantie dachten Robbert en zijn partner: we vechten het aan. Ze hadden ook recht op de kinderen, vonden ze. Maar ze willen geen olie op het vuur gooien. Robbert: Ik houd me vast aan het idee dat ik de kinderen ook op woensdagmiddag veel mee kan geven. Dan ben ik er helemaal voor ze. Ze zien ons ook echt als hun vaders en noemen ons papa. Ik denk maar: de band die je met je kinderen hebt kan door omstandigheden onderbroken worden, maar verbroken wordt hij nooit. Dat de band kwetsbaar is, realiseert hij zich wel. De moeders hebben de kinderen geadopteerd en juridisch hebben we dus afstand van hen gedaan. Emotioneel vond ik dat een heel moeilijk proces het is nogal wat om tegen de rechter te moeten vertellen dat je niets voor je kinderen wilt beteken, maar voor de kinderen leek het me het beste. Gevolg is wel dat je als donorvader als het erop aankomt weinig te zeggen hebt. De moeders hebben het gezag en bepalen uiteindelijk. Als we de kinderen ook niet meer op woensdagmiddag mogen, zou ik zeker naar de rechter stappen, maar voorlopig hoop ik maar dat het vanzelf weer goed komt. In de tussentijd beschrijft Robbert dagelijks zijn gevoelens in een dagboekje. Voor later, zegt hij. Soms ben ik bang dat de kinderen over tien jaar zeggen: Hé pap, waarom heb je toen niet meer je best voor ons gedaan? Dan kan ik hen mijn gevoelens laten lezen. Advocaat Wilma Eusman ziet in haar praktijk steeds meer donors die wel naar de rechter stappen. En die ook steeds vaker gelijk krijgen rechters vinden het steeds belangrijker dat de vader een rol speelt in het leven van het kind en beschouwen een donor als vader, zegt Eusman. Soms gaat de rechter daar volgens haar wel erg ver in. Vroeger moest je als donor aantonen dat je echt een relatie had met het kind en de moeder, nu is het feit dat een donor de biologische vader is soms al genoeg om een omgangsregeling toe te kennen. Voor donorvaders kan de afstand die ze hebben tot hun kind enorm pijnlijk zijn, zegt Hendrik Grashuis van de Stichting Mannenwerk, een organisatie die regelmatig bijeenkomsten organiseert voor donors die worstelen met

5 hun vadergevoelens. Vrouwen zijn vaak al lang bezig met hun kinderwens en lopen in die zin voor op mannen. Vaak zoeken ze geen vader voor hun kind, maar zaad. Donors zijn toch een beetje een noodzakelijk kwaad. Maar mannen zouden net als vrouwen de emotionele en praktische zaken goed moeten regelen als ze besluiten donor te worden. Dat zegt ook Wilco Bannink van de IdentityCoach, die in zijn praktijk veel donorvaders begeleidt en zelf ook donorvader is. Donorvaders zouden meer voor hun vaderschap moeten gaan staan, vindt hij. Wat ik vaak zie is dat de vaders zich uit angst hun kinderen kwijt te raken volledig schikken naar de wensen van de moeder. Terwijl donorvaders in mijn ogen veel voor hun kinderen kunnen betekenen. Het is nu eenmaal zo dat een man anders met kinderen omgaat dan een vrouw. Qua emancipatie valt er voor mannen op dit terrein nog heel wat te winnen. Gerrit vindt achteraf gezien dat hij meer tijd had moeten nemen. Ik heb er te lichtzinnig over gedacht. Misschien had het beter wat minder snel kunnen gaan. Al bij de tweede poging was de moeder zwanger. Voor mijn gevoel is het me allemaal een beetje overkomen. Toch besloot Gerrit opnieuw te doneren. Op dit moment probeert de andere moeder zwanger te worden. Gerrit: Aanvankelijk had ik wel mijn aarzelingen toen de moeders aangaven dat ze graag een tweede wilden. Ik vond het met één kind al zo moeilijk om mijn hele vaderschap in die paar uurtjes te proppen, hoe moest het dan met twee? Maar ik gun Sanne ook een biologisch broertje of zusje. Haar belang staat voor mij voorop. Nu kom ik elke keer zo n drie uur op bezoek. Ik heb bij de moeders aangegeven dat ik met een tweede erbij graag wat langer wil blijven of wat vaker wil komen. De moeders hebben gezegd dat ze daar nog over moeten nadenken. De namen van Sanne en Robbert zijn om redenen van privacy gefingeerd