Farmaceutische zorg voor patiënten met depressie. Programma 2014 Les 3 Najaar

Transcriptie

1 Farmaceutische zorg voor patiënten met depressie Programma 2014 Les 3 Najaar

2

3 Inhoudstafel Depressie Diagnose Verloop Pathofysiologie Oorzaken Behandeling Antidepressiva Werking Soorten Bijwerkingen Interacties Therapietrouw Bijzondere situaties Andere indicaties Farmaceutische zorg bij het afleveren van AD

4

5 DEPRESSIE Diagnose depressie Majeure depressie normale jdelijke gevoelens van verdriet Diagnose depressie Diagnose Duur Ernst van de symptomen Gerichte bevraging door de arts gebaseerd op internationale classificatie zoals DSM-IV DSM = Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders 1

6 Symptomen van depressie volgens DSM-IV 1 KERNSYMPTOMEN 1. sombere, neerslachtige gevoelens, zich leeg voelen gedurende het grootste deel van de dag; 2. minder interesse of plezier in bijna alle activiteiten; OVERIGE SYMPTOMEN 3. verandering van gewicht of eetlust; 4. slapeloosheid of overmatig slapen; 5. psychomotore agitatie of remming; 6. vermoeidheid of verlies van energie; 7. gevoelens van waardeloosheid of buitensporige of onterechte schuldgevoelens; 8. moeilijkheden met denken of zich concentreren, besluiteloosheid; 9. gedachten aan de dood, zelfmoordgedachten of plannen. 1 American Psychiatric Association, 2000 Diagnose majeure depressie = depressie in strikte zin Min. 5 symptomen, min. 1 kernsymptoom Ten minste gedurende 2 aansluitende weken Gedurende het grootste deel van de dag of bijna elke dag Diagnose majeure depressie Milde majeure depressie: 5(of slechts enkele meer) symptomen uit de DSM-IV schaal nauwelijks functioneel verlies Matige majeure depressie: 6-8 symptomen functioneel verlies bevindt zich tussen mild en ernstig Ernstige majeure depressie: 8-9 symptomen; de meeste symptomen uit de DSM-IV schaal komen voor de symptomen verhinderen normaal functioneren. Komt voor met of zonder psychotische symptomen 2

7 Diagnose mineure depressie Slechts 2 tot 4 symptomen, waarvan min. 1 kernsymptoom Zeker impact op het functioneren van de patiënt Andere factoren aard van de symptomen, in het bijzonder psychotische kenmerken of zelfmoordgedachten; het algemeen sociaal en maatschappelijk functioneren; rol van levensgebeurtenissen; comorbiditeit, met name angst-, verslavings- en persoonlijkheidsstoornissen; verloopkenmerken sociale steun; eerdere respons op behandeling. Niet te verwarren met: Stress-gerelateerde stoornissen : overspanning, burn-out Aanpassingsstoornissen : na 3 maanden Normale rouw : na 2 3 maanden Bipolair spectrum Depressieve episoden Manische perioden (min. 4 dagen) opgeblazen gevoel van eigenwaarde grootheidsideeën minder behoefte aan slaap; toename van doelgerichte activiteiten; 3

8 **zie grote afdruk van deze figuur achterin deze syllabus** Verloop depressie Response : verbetering Remissie : symptoomloos Relapse : terugval binnen 4 m Recurrence : nieuwe ziekte Recovery : herstel langer dan 4 m Verschillende vormen ifv verloop Eenmalige episode Recidiverend: 2 of meer episoden Met volledig herstel Zonder volledig herstel Chronische depressie: > 2 jaar Seizoensgebonden Post-partum: start < 4 weken na geboorte Pathofysiologie Onderliggende pathofysiologie nog niet duidelijk Storing neurotransmitters in de hersenen Dopamine Serotonine Noradrenaline Verstoring immuunsysteem?? Stress?? Andere factoren in de hersenen?? 4

9 Zenuwcel Elektrische geleiding Chemische geleiding SYNAPS PRESYNAPS VESIKELS met NEUROTRANSMITTERS SYNAPTISCHE SPLEET POSTSYNAPS effectorcel Neurotransmitters 5

10 BEHANDELING DEPRESSIE 1 Mineure depressie Afwachtende houding Zo nodig: concretisering van de klacht psycho-educatie activering van de patiënt Milde en matige majeure depressie Concretisering van de klacht, psycho-educatie en activering van de patiënt Zo nodig: meer gespecialiseerde psychotherapie Geen medicatie, tenzij de patiënt de niet-medicamenteuze aanpak weigert, uitdrukkelijk medicatie verlangt een voorgeschiedenis heeft van ernstige depressie 6

11 Ernstige majeure depressie Medicatie in combinatie met gespecialiseerde psychotherapie Elektroconvulsietherapie ANTIDEPRESSIVA 7

12 Geneesmiddelen bij depressie Werkingsmechanisme AD verhogen de hoeveelheid neurotransmitter(s) in de synaptische spleet Door: de heropname te remmen ;SSRI,SNRI de afbraak te verhinderen drmaoi de presynaptische receptoren uit te schakelen met gevolg verhoogde vrijzetting : mirtazapine rechtstreeks op de postsynaptische receptoren in te werken :TCA Werkingsmechanisme remmen de heropname van serotonine, noradrenaline of dopamine presynaptisch, Voorbeeld: Selectieve serotonine heropname remmer (SSRI) Selectieve noradrenaline heropname remmer (NRI) 8

13 Werkingsmechanisme remmen het enzym mono-amine-oxidase dat neurotransmitters afbreekt. Voorbeeld: Mono-amine-oxidase inhibitoren (MAO-inhibitoren) Werkingsmechanisme blokkeren de presynaptische receptoren van serotonine of noradrenaline negatieve feedback systeem w uitgeschakeld! Voorbeeld: mirtazapine Werkingsmechanisme Werken rechtstreeks in op de postsynaptische neuroreceptoren Voorbeeld: TCA 9

14 Soorten Selectieve heropname remmers Selectieve serotonine heropname remmers (SSRI) Selectieve noradrenaline heropname remmers (NRI) Niet-selectieve heropname remmers Tricyclische en aanverwante antidepressiva (TCA) Serotonine en noradrenaline heropname remmers (SNRI) Noradrenaline en dopamine heropname remmers (NDRI) Mono-amine oxidase inhibitoren (MAO-inhibitoren) AD inwerkend op de neuroreceptoren St-Janskruid Selectieve heropname remmers Selectieve serotonine heropname remmers (SSRI) Stofnaam Citalopram Merknaam Cipramil en generieken Escitalopram Sipralexa en generieken Fluoxetine Prozac, Fontex en generieken Fluvoxamine Floxyfral en generieken Paroxetine Seroxat en generieken Sertraline Serlain en generieken - Selectieve remming van de heropname van serotonine! - Werking pas na 2-4 weken Selectieve heropname remmers Selectieve noradrenaline heropname remmers (NRI) Stofnaam Reboxetine Merknaam Edronax - Selectieve remming van de heropname van noradrenaline. - Meest activerend AD!! 10

15 Niet-selectieve heropname remmers Tricyclische en aanverwante antidepressiva (TCA) Stofnaam Amitriptyline Clomipramine Merknaam Redomex Anafranil en Anafranil retard amitriptyline Dosulepine Prothiaden Doxepine Sinequan Imipramine Tofranil Maprotiline Ludiomil Nortryptiline Nortrilen - Niet-selectieveremming van de heropname van noradralineen serotonine - Werking pas na 2-4 weken waarneembaar Niet-selectieve heropname remmers Serotonine en noradrenaline heropname remmers (SNRI) Stofnaam Merknaam Duloxetine Cymbalta - Remming van de heropname serotonine en noradrenaline - Behandeling neuropatische pijn Venlafaxine Efexor exel en generieken - Sterke remming van de heropname van serotonine - Minder sterke remming van de heropname van noradrenaline - Zwakke remming van de heropname van dopamine Niet-selectieve heropname remmers Noradrenaline en dopamine heropname remmers (NDRI) Stofnaam Bupropion Merknaam Wellbutrin XR - vnl. heropname van noradrenaline en dopamine - Sterk activerend antidepressivum 11

16 Mono-amine oxidase inhibitoren Stofnaam Merknaam Fenelzine Nardelzine Moclobemide Aurorix en generieken - Remming afbraak neurotransmitters door mono-amineoxydase - Effect pas na 4 weken - Lange nawerking!! AD inwerkend op de neuroreceptoren Stofnaam Merknaam Agomelatine Valdoxan - Beïnvloedt melatonine - Serotonine-antagonist Mianserine Lerivon Mirtazapine Remergon soltab en generieken - Vergroot de concentratie serotonine en noradrenalinein de synpatische spleet Trazodon Nestrolan, Trazolan en generieken - Zwakke niet specifieke serotonine heropname remmer - Slaapfacilitator/-regulator! Algemene bijwerkingen Treden vaak eerder op dan de antidepressieve werking Voorbijgaand/persisterend Verschillen onderling, Gewichtstoename Wat te doen? Patiënt informeren! Controle gewicht Goede voedingsgewoonten Bewegen! Maag-darmklachten Wat te doen? Patiënt informeren Inname bij de maaltijd Geleidelijk opdrijven van de dosis 12

17 Algemene bijwerkingen Seksuele stoornissen: impotentie, verminderd libido, ejaculatiestoornissen Wat te doen? Als de problemen aanhouden, stuur de patiënt terug naar de arts voor een ander geneesmiddel. Vraag na of deze optraden sinds de start van de behandeling Verlaging van de epilepsie drempel Opgelet bij patiënten met voorgeschiedenis van epilepsie Wat te doen? De patiënt informeren Neem contact op met de arts Algemene bijwerkingen Verergering van de depressieve klachten (en de angst) Vnl. bij SSRI en TCA Verhoogd risico op zelfmoordgedachten en automutilatie Vnl. bij SSRI Meer uitgesproken bij kinderen en adolescenten Wat te doen? De patiënt en zijn omgeving informeren over de noodzaak van een consult bij de arts bij symptomen Bijwerkingen SSRI Sedatie (vnl. bij fluvoxamine) Slapeloosheid Maag-darmproblemen, Frequent Dosisgebonden Tijdelijk Anorexia gevolgd dr Gewichtstoename Hoofdpijn Seksuele stoornissen Droge mond, zweten, agitatie Zeldzaam, maar ernstig: serotoninesyndroom 13

18 Bijwerkingen SSRI Serotonine syndroom = te veel serotonine in de hersenen Voornamelijk bij Overdosis Combinatie met andere serotonerge GM Andere antidepressiva Carbamazepine Tramadol en morfine preparaten dextrometorfaan Bijwerkingen SSRI Alarmsignalen Motorische stoornis: Beven,, incoördinatie, mydriasis, spierstijfheid: Hartkloppingen, koorts, diarree, zweten, misselijk Autonoom misselijkheid, diarree, koorts, zweten, tachycardie, tachypnoe, bloeddrukschommelingen Bewustzijnsstoornis somnolentie, desoriëntatie, verwardheid, delirium, convulsies, coma Bijwerkingen SSRI Serotoninesyndroom Wat te doen? De patiënt aanraden elke zorgverlener op de hoogte te stellen van het gebruik van deze medicatie en het gebruik van zelfzorggeneesmiddelen! Denk aan de M bij de WHAM vragen! Opgelet polymedicatie bij ouderen : Bv tramadol en sipralexa Gebruik steeds de delphi interactiechecker! 14

19 Bijwerkingen NRI : edronax Slapeloosheid Maag-darmproblemen zoals misselijkheid Anticholinerge bijwerkingen zoals droge mond, constipatie Wat te doen? Patiënt infomeren Dieetmaatregelen adviseren om obstipatie te voorkomen. Goede mondhygiëne! Arts contacteren indien de klachten verergeren Alarmsiganelen: Prostaathypertrofie Urineretentie Chronische obstipatie Gastro-oesofagel reflux Duizeligheid Bijwerkingen TCA Niet dosisafhankelijk Sedatie, Verhoogd risico bij combinatie Benzodiazepine, zolpidem, zopiclone Sterke pijnstillers (bv tramadol, Valtran, ) Alcohol Wat te doen? De patiënt infomeren Voorzichtigheid bij het besturen van voertuigen en machines Valpreventie om valrisico te reduceren! Maagdarmproblemen Gewichtstoename Bijwerkingen TCA Orthostatisch hypotensie met risico op vallen Wat te doen? OPSTAAN in 3 fasen!!!!! Vasthouden bij trappen gebruik Regelmatige bloeddrukcontrole! Bij optreden klachten: arts consulteren anticholinerge bijwerkingen zoals droge mond, constipatie, wazig zien en verminderde transpiratie.. Vooral bij ouderen: centrale bijwerkingen zoals verwardheid en cognitieve stoornissen : Afgeraden bij ouderen seksuele stoornissen Duizeligheid 15

20 Bijwerkingen SNRI : sedatie maagdarmproblemen zoals misselijkheid hoofdpijn anticholinerge bijwerkingen zoals droge mond en urineretentie seksuele stoornissen Duizeligheid bloeddrukstijiging Bijwerkingen NDRI : slapeloosheid en agitatie maagdarmproblemen zoals misselijkheid anticholinerge bijwerkingen zoals droge mond en transpiratie bupropion geeft geen seksuele stoornissen Bijwerkingen MAO-inhibitoren Min 2 weken wachten vooraleer SSRI slapeloosheid maagdarmproblemen zoals misselijkheid gewichtstoename hoofdpijn orthostatische hypotensie seksuele stoornissen (weinig frequent met moclobemide ) 16

21 Bijwerkingen AD die inwerken op neuroreceptoren Agomelatine Agomelatineheeft een gunstig bijwerkingenprofiel. - zowel slaperigheid als slapeloosheid. = - maagdarmproblemen zoals misselijkheid. VALDOXAN - duizeligheid - seksuele stoornissen zijn niet beschreven voor agomelatine. Belangrijk voor jongere mensen. NIET TERUGBETAALD!!! Mianserine= - sedatie is een belangrijke bijwerking. - gewichtstoename LERIVON - seksuele stoornissen Mirtazapine= - sedatie is een belangrijke bijwerking. - gewichtstoename treedt vaak op. REMERGON - seksuele stoornissen komen voor maar minder frequent dan TCAs en SSRIs. Trazodon = - sedatie is een belangrijke bijwerking.,wordt hiervoor soms ook gebruik - orthostatische hypotensie TRAZOLAN - seksuele stoornissen komen voor maar minder frequent dan TCAs en ½ u voor SSRIs. slapengaan - priapisme AD en rijvaardigheid categorie 1 categorie 2 categorie 3 agomelatine bupropion amitriptyline escitalopram citalopram dosulepine fluoxetine clomipramine doxepine moclobemide duloxetine mianserine paroxetine fenelzine mirtazapine reboxetine fluvoxamine trazodon venlafaxine imipramine maprotiline nortriptyline sertraline Informeer de patiënt dat met name in de eerste dagen van gebruik bijwerkingen die nadelig zijn voor de rijgeschiktheid kunnen optreden. Het advies is niet te rijden wanneer dat het geval is. Informeer de patiënt over de nadelige effecten op de rijgeschiktheid. Adviseer de patiënt de eerste dagen van het gebruik geen auto te rijden. Informeer de patiënt over de nadelige effecten op de rijgeschiktheid. Adviseer de patiënt om geen auto te rijden tijdens gebruik van dit geneesmiddel. AD en rijvaardigheid Niet rijden bij ongewone slaperigheid of duizeligheid combineren met alcohol langer rijden dan een periode van één uur, ook al is geen negatieve invloed merkbaar snachtsrijden rijdenbijslechtweer Alleen rijden vermijden en medepassagiers vragen extra te letten op signalen van verminderd rijgedrag Stoppen met rijden wanneer alarmsignalen waargenomen 17

22 Interacties Opgelet bij combinaties GM die sedatie geven Serotonerge GM serotoninesyndroom! Anticoagulantia, NSAIDS, aspirine, anti-aggregantia - verhoogd bloedingsrisico!! GM die elektrolytstoornissen uitlokken bv diuretica GM die QT verlenging kunnen veroorzaken Interacties met SSRI Verhoogd bloedings- en ulcerogeenriscico Risico hoger bij Ouderen Voorgeschiedenis GI bloeding Wat te doen? Patiënt informeren Opgelet bij combinatie met Bloedverdunners, ook de nieuwere zoals pradaxa, xarelto,,,,,,,,,,, NSAID s Ibuprofen ASZ Gebruik steeds de interactiechecker PARACETAMOL als pijnstiller FARM ZORG PPI voorstellen aan de arts Interacties met SSRI elektrocardiogram Verlenging QT interval Vnl. bij escitalopram en citalopram Gevolgen: hartritmestoornissen, syncope/plotse dood Niet combineren met andere GM die QT inteval verlengen Risico hoger bij Bradycardie Vrouwen (meer dan bij mannen) Elektrolietstoornissen: diuretica Geneesmiddelinteracties Genetische afwijkingen Ouderen Wat te doen? QT interval De patiënt aanraden elke zorgverlener op de hoogte te stellen van het gebruik van deze medicatie en het gebruik van zelfzorggeneesmiddelen! Gebruik steeds de delphi interactiechecker! Zorg voor een up to date medicatieschema! 18

23 GM die het QT interval kunnen verlengen Cardio vasculair Psycho farmaca AB Anti-emetica Opoïden Amiodarone Citalopram Azithromycine Domperidone= Motilium Flecaïnide = Tambocor Escitalopram Clarithromycine Ondansetron= Zofran Sotalol Haldol Erythromycine Methadone Tramadol!!!!! Rythmodan Orap Moxifloxacine = Avelox,Proflox Bactrim, Eusaprim Bij meerdere QT verlengers samen : APOTHEKER WAARSCHUWEN!!!!!! Interacties met paroxetine/fluoxetine Nolvadex (tamoxifen) Niet combineren met paroxetine/fluoxetine!! Verminderde werking tamoxifen! Sint-Janskruid(Hypericum perforatum) Stofnaam Hyperiplant, Milperinol, Perika, Zibrine - Inhibitie heropname serotonine - Zwakke remming monoamindxidasen Bijwerkingen: - Gastro-intestinale ongewenste effecten. - Hoofdpijn. - Anorgasmie. - Fotosensibilisatie Interacties: - + anticonceptieve oestroprogestativa: doorbraakbloedingen en gevallen van zwangerschap gerapporteerd - + andere GM die serotonine verhogen: kans op serotoninesyndroom 19

24 Therapietrouw Effect? Na 2 6 weken Behandelduur? - te bepalen per patiënt en per middel - 9 tot 15 maanden - chronisch Stoppen? - niet plots stoppen met de behandeling - risico op onthoudingsverschijnselen enterugkeer van de depressie. - afbouw over een periode van minstens 4 weken. - Geneesmiddelen met een kortere halfwaardetijd kunnen afgebouwd worden over 1-2 weken. Bijzondere situaties Antidepressiva en zwangerschap Geen enkel AD 100% veilig! Voorkeur: niet-medicamenteuze aanpak Risico op herval bij stoppen Wat te doen? Check of de arts ervan op de hoogte is dat de patiënte zwanger is Bijzondere situaties Antidepressiva en borstvoeding In geringe mate over in moedermelk Voorkeur: imipramine (tofranil) / paroxetine (seroxat) Afgeraden: citalopram, escitalopram en fluoxetine Wat te doen? Check of de arts ervan op de hoogte is dat de patiënte zwanger is Aanraden om het in te nemen onmiddellijk na een borstvoeding, net vòòr de langste slaap van het kind 20

25 Andere indicaties Neuropathische pijn : oa Redomex Algemene angststoornis Paniekstoornis Posttraumatische stressstoornis Sociale fobie Obsessieve-compulsieve stoornis of dwangstoornis Insomnia Andere indicaties Boulimia nervosa Enuresis nocturna : bedplassen Ejaculatio praecox : te vroege zaadlozing Premenstrueel syndroom = PMS Andere: Pijn en slaapstoornissen bij fibromyalgie Jeuk bij kanker Opvliegers Farmaceutische zorg bij patiënten met depressie 21

26 FZ bij patiënten met depressie Eerste uitgifte begeleidingsgesprek Tweede uitgifte begeleidingsgesprek Herhaalde uitgifte begeleidingsgesprek Begeleidingsgesprek bij afbouwen van de behandeling Eerste uitgifte gesprek AD Opening van het gesprek Inhoud van het gesprek Doel en werking Gebruik Therapietrouw Bijwerkingen Afsluiting van het gesprek Opening van het gesprek Probeer bij elke patiënt na te gaan voor welke indicatie het voorgeschreven middel bedoeld is. Ik zie dat het de eerste keer is dat je dit geneesmiddel gaat gebruiken. Wat heeft de dokter al verteld? Dit is een nieuw geneesmiddel voor jou. Kan je mij vertellen wat de aanleiding was voor het voorschrijven van dit geneesmiddel? Ik zie dat de dokter jou geneesmiddelen heeft voorgeschreven die je nog niet eerder hebt gebruikt. Vertel eens wat verwacht je van dit geneesmiddel? Dit geneesmiddel wordt gebruikt bij depressie, maar ook bij bijvoorbeeld zenuwpijn. Waarvoor is het bij u voorgeschreven? 22

27 Inhoud: doel en werking Vertel kort en op een begrijpelijke wijze iets over de werking van het geneesmiddel. Dit is inderdaad een geneesmiddel dat je wat sterker zal maken. Als we een moeilijke periode doormaken, dan merken we dat onze hersenen soms stoffen te kort komen om met deze moeilijkheden om te gaan. Dit geneesmiddel zal de tekorten aanvullen Ik merk dat het niet zo goed met je gaat, dat je erg onrustig bent. Dit geneesmiddel zal een stuk van de spanning wegnemen Het geneesmiddel dat de arts heeft voorgeschreven is een antidepressivum. Dit geneesmiddel wordt ook gebruikt bij pijn; we hebben daar al heel goede resultaten mee behaald Inhoud: gebruik Hoe? Hoeveel? Wanneer? Het is de bedoeling dat je elke dag één tablet inneemt, s morgens, een half uur voor het ontbijt, met een glas water. Check of het goed begrepen werd. Is deze informatie duidelijk voor jou? Ik weet dat het veel informatie is Kan je nog even in je eigen woorden weergeven hoe je dit geneesmiddel zal gebruiken? Inhoud: therapietrouw Verwachte behandelduur Je zal dit geneesmiddel waarschijnlijk een hele tijd moeten nemen. Wat heeft de dokter daarover gezegd? Het is wellicht de bedoeling dat de arts over een paar weken nakijkt wat het effect is van deze behandeling. Mag ik vragen wanneer je volgende afspraak is? Belang therapietrouw Dit geneesmiddel zal niet meteen werken. Meestal zie je pas een goed effect na een viertal weken. De nevenwerkingen voel je normaal gezien al sneller. Toch is dat geen reden om meteen te stoppen met de behandeling. Het is belangrijk om zeker deze eerste doos uit te nemen zodat de arts goed kan beoordelen of dit geneesmiddel voor jou werkt of niet. 23

28 Inhoud: therapietrouw Wat bij een vergeten dosis De meeste mensen vergeten af en toe eens een pilletje in te nemen. Dat is begrijpelijk. Als je dit al na een paar uur merkt, is dat geen probleem. Je kan dan alsnog de gemiste dosis innemen. Als je het pas de volgende dag merkt, ga je gewoon door met je behandeling. Je hoeft de vergeten tablet dan niet meer in te nemen. Bewust meer nemen heeft geen zin! Inhoud: bijwerkingen Beste wel ter sprake brengen! informatie in perspectief plaatsen de patiënt kan vragenstellen over bijwerkingen waar hij zich zorgen over maakt Vermijden dat de patiënt zich in eerste instantie baseert op informatie van derden (familie, vrienden, buren, informatie op het internet, ) Het verbetert de relatie tussen patiënt en zorgverlener. Inhoud: bijwerkingen Actief ter sprake brengen of inpikken Soms heeft een geneesmiddel, naast de eigenlijke werking, een aantal neveneffecten. Heeft de arts hierover iets gezegd? Je vroeg daarnet of je veel last zou hebben van dit geneesmiddel. Wel, dit geneesmiddel kan in het begin wel wat misselijkheid geven. Je zei daarnet dat je het eigenlijk niet goed ziet zitten om met deze behandeling te starten. Waarover maak je je precies zorgen? Het klopt inderdaad dat je je na inname van dit geneesmiddel moe kunt voelen. 24

29 Inhoud: bijwerkingen Benadruk, indien mogelijk, de voordelen van de behandeling en plaats de nevenwerkingen in perspectief. Dit geneesmiddel werkt heel goed tegen zenuwpijn. Helaas zijn er, vooral in het begin van de behandeling, vaak een aantal storende nevenwerkingen. Vermeld enkel de symptomen van de nevenwerkingen (geen syndromen!) en vermijd vaktaal. Het zou kunnen dat je last krijgt van hoofdpijn, of dat je je duizelig voelt als je plots recht staat. Bij dit geneesmiddel heb je gemakkelijk last van harde stoelgang. Inhoud: bijwerkingen Geef duidelijk aan hoe de patiënt nevenwerkingen kan vermijden en hoe hij er mee moet omgaan Sommige mensen vinden dat deze tabletten hen duizelig maken. Kijk dus eerst welk effect ze op jou hebben voor je gaat rijden of iets doet waarbij alertheid nodig is. Het zou kunnen dat je in de eerste week van de behandeling last hebt van hoofdpijn. Je mag in dat geval wat paracetamol innemen. Maak een onderscheid tussen symptomen die weinig zorgen baren, en effecten die contact met de artsnoodzakelijk maken. In zeer zeldzame gevallen komt deze nevenwerking voor. Het zal jou wellicht niet overkomen, maar mocht je koorts of uitslag krijgen, meld dit dan onmiddellijk aan je dokter. Inhoud: bijwerkingen In het begin kan je wat last hebben van de bijwerkingen van de behandeling. Meestal gaat het om misselijkheid, zweten, slapeloosheid, Deze bijwerkingen verdwijnen meestal spontaan na 1-2 weken. Het is belangrijk om weten dat de depressieve klachten of angst tijdens de eerste periode wat kunnen toenemen. Alle geneesmiddelen uit deze groep geven wat bijwerkingen. Sommige mensen die dit geneesmiddel innemen klagen van droge mond, of van misselijkheid. Ook slapeloosheid komt voor. Dat laatste kan je vermijden door het geneesmiddel s morgens in te nemen. Het klopt inderdaad dat deze geneesmiddelen er voor kunnen zorgen dat je gewicht wat toeneemt. Dat hoeft echter niet dramatisch te zijn. Probeer in deze periode ook wat op je voeding te letten en wat te bewegen Ik begrijp dat je die nevenwerkingen niet echt ziet zitten. Weet dat de meeste daarvan voorbij gaan en dat het geneesmiddel, eens je door deze eerste fase heen bent, duidelijk effect zal beginnen hebben. 25

30 Afsluiting van het gesprek Ruimte voor feedback Wat denk je, zie je het zitten om de medicatie in te nemen zoals we besproken hebben? Heb je nog vragen? Is er nog iets wat onduidelijk is voor jou? Tweede uitgifte gesprek AD Vragen stellen Doel en werking Gebruik Therapietrouw Bijwerkingen Begeleiden Doel en werking Gebruik Therapietrouw Bijwerkingen Vragen stellen: doel en werking Informeer naar de klachtenvan de patiënt, en naar het effect van het geneesmiddel Hoe gaat het nu met u? U hebt dit geneesmiddel nu twee weken gebruikt. Welk effect heeft het? 26

31 Vragen stellen: gebruik Vraag heel concreet hoe de patiënt het geneesmiddel gebruikt. Wanneer neem je dit geneesmiddel? (en niet: neem je het twee keer per dag?) Hoe breek je de tabletten? (en niet: lukt het om de tabletten te breken?) Vragen stellen: therapietrouw Informeer niet alleen naar de mate van therapietrouw, maar ook naar factoren die therapietrouw bevorderen of juist bemoeilijken. Hoe lukt het om elke dag de medicatie in te nemen? (en niet: lukt het om?) Welk trucje gebruik je om telkens op het juiste tijdstip je medicatie in te nemen? Vragen stellen: therapietrouw Als je vermoedt dat de patiënt niet therapietrouw is, vraag dan verder, zonder beoordelend te worden. Sommige mensen zeggen dat ze af en toe een dosis missen. Hoe vaak zou dat bij u gebeurd zijn in de afgelopen twee weken? Wat heb je gedaan toen je merkte dat je een dosis gemist had? Wat maakt het moeilijk om het medicatieschema te volgen zoals voorgesteld door de arts? Pols ook naar de behandelduur. De dokter heeft een tweede doosje van dit geneesmiddel voorgeschreven. Hoe lang zou je dit moeten gebruiken? 27

32 Vragen stellen: bijwerkingen Hoe verdraagt u de medicatie? U zei al dat de pijn duidelijk beter is. Welke andere effecten heeft u gemerkt? Heb je, sinds je dit geneesmiddel gebruikt, bepaalde klachten? Begeleiden: doel en werking Wel effect Ik ben blij dat je je al wat beter voelt. Ik ben blij voor jou dat het geneesmiddel begint te werken. Als je nu nog een tijdje doorgaat met de behandeling zal je merken dat je stilaan de energie van vroeger terug krijgt Bij de meeste mensen is het inderdaad zo dat dit geneesmiddel in het begin weinig effect lijkt te hebben. Omdat je me vertelt dat het de laatste dagen toch al iets beter lijkt te gaan, denk ik dat het inderdaad zinvol is nog een tijdje door te gaan met de behandeling. Normaal zou deze stijgende lijn zich nu moeten verder zetten Begeleiden: doel en werking Geen effect Ik begrijp dat je al sneller effect had gewild van dit geneesmiddel. Het is echter zo dat dit bij de meeste mensen pas na verschillende weken resultaat geeft. Probeer dus nog even vol te houden; mocht je na deze tweede verpakking nog steeds weinig of geen effect voelen, bespreek dit dan zeker met je arts. De dokter heeft er voor gekozen de dosis te verhogen. Dit is een logische optie als je nog maar weinig effect voelt na vier weken behandeling 28

33 Begeleiden: gebruik Stuur bij en zoek oplossingen! Je zei dat je dit geneesmiddel neemt bij het ontbijt Eigenlijk is het de bedoeling om dit geneesmiddel nuchter in te nemen, een half uur voor het ontbijt. Dan wordt het veel beter opgenomen en zal het ook meer effect hebben. Ik begrijp dat je die tabletten te groot vindt om in te slikken, en dat je ze daarom plet. Dat is echter geen goed idee. Dit zijn namelijk speciale tabletten waar een omhulsel rond zit, dat niet kapot gemaakt mag worden. Misschien kunnen we eens kijken of er geen andere vorm van bestaat? Begeleiden: therapietrouw Zoek naar oplossingen Je zegt dat het moeilijk is om er elke dag aan te denken je geneesmiddel in te nemen. Wat zou je er van vinden om je geneesmiddel altijd s morgens in te nemen en dat te koppelen aan iets wat je s morgens altijd doet, zoals bijvoorbeeld tanden poetsen, of koffie zetten,? Sommige mensen programmeren een alarm in hun GSM, dat hen er aan herinnert hun geneesmiddel in te nemen. Ik weet niet of dat voor jou ook een oplossing zou kunnen zijn? Gebrek aan motivatie Begeleiden: bijwerkingen Voorbijgaande bijwerkingen Het klopt inderdaad dat je daar in het begin nogal van kan zweten. Dit gaat echter over na een paar weken. Die misselijkheid is doorgaans iets wat alleen in het begin van de behandeling optreedt; het is zeker niet iets om je verder zorgen over te maken. Bijwerkingen die blijven aanslepen Het is uiteraard niet de bedoeling dat je zo veel last hebt van vermoeidheid bij het gebruik van dit geneesmiddel. Heb je dit aan je arts vermeld? Misschien is het beter om over te schakelen op een ander geneesmiddel dat minder slaperigheid geeft. Onverwachte bijwerkingen Ik was me er niet van bewust dat je van dit geneesmiddel zou beginnen hoesten, maar we zullen dit zeker even samen bekijken in de bijsluiter. 29

34 Herhaalde uitgifte gesprek Vragen stellen Vorige keer vertelde je dat je veel last had van slaperigheid hoe is dat nu? Hoe gaat het ondertussen met jou? Je neemt dit geneesmiddel nu al een hele tijd. Wanneer neem je het precies? Ik ben blij dat het al een hele tijd goed met je gaat. Wat heb je met de dokter besproken in verband met de duur van de behandeling? Sommige mensen vertellen ons dat ze, als ze zich wat beter voelen, af en toe eens een dosis missen. Ik weet niet of dat bij jou ook gebeurt? Herhaalde uitgifte gesprek Ik begrijp dat je het lastig vindt om elke dag medicatie te moeten innemen. Toch is het belangrijk voldoende lang de behandeling vol te houden. We weten dat je daarmee de kans op herval sterk beperkt. Beter nu wat langer medicatie nemen, dan over een zekere tijd weer helemaal opnieuw te moeten beginnen. Ik begrijp dat je je afvraagt of je ooit nog wel van de medicatie af geraakt. Vertel gerust over die bezorgdheid aan je arts, en probeer zeker niet op eigen houtje te stoppen. Soms is het beter de medicatie langdurig te blijven nemen, zeker als je al twee of drie keer zo n moeilijke periode hebt doorgemaakt. Begeleiden Doorverwijzen naar de arts Praktische problemen oplossen Nevenwerkingen beperken Problemen met therapietrouw opsporen. Afronden van de behandeling Hoe lang heb je dit geneesmiddel nu genomen? Hoe voel je je, nu je dit geneesmiddel mag afbouwen? Ik begrijp dat je liefst zo snel mogelijk wil stoppen, maar vergeet niet dat je lichaam gedurende lange tijd gewend is geraakt aan dit geneesmiddel. Als je plots stopt, kan je lichaam daar nogal hevig op reageren. Ik kan me voorstellen dat je je afvraagt of het zonder medicatie wel zal lukken. Neem maar voldoende tijd om af te bouwen, en mocht je merken dat het toch niet goed lukt bij een lagere dosis, bespreek dat dan zeker met je arts. We kunnen de dosis altijd opnieuw verhogen. 30

35 EVEN INOEFENEN 31

36 R/ Wellbutrin 300mg 30co S/ 1 s morgens R/ Trazolan S/ 1 voor slapen gaan KERNBOODSCHAPPEN VOOR DE PATIËNT Posologie Individueel bepaald! Therapietrouw benadrukken! Een graduele opbouw van de dosis Niet onder- of overdoseren. Bij voorkeur telkens op hetzelfde tijdstip Inname bij de maaltijd indien maaglast Inname s ochtends of s avonds Niet plots stoppen 32

37 Aandachtspunten Aandachtig zijn voor zelfmoordgedachten Vermijd gebruik van alcohol Interacties: Voorzichtig bij combinatie met andere geneesmiddelen! Bloedverdunners NSAID Slaapmiddelen geneesmiddelen die eveneens serotonine beïnvloeden: tramadol, dextrometorfaan Voorzichtig met QT verlengers bij Sipralexa en Cipramil : Bv Tramadol, domperidon, avelox Start antidepressieve effect Na 2-3 weken Therapietrouw!! Duur van de behandeling Afhankelijk van de indicatie Bij depressie: Bij gunstig effect: Voldoende lang min maanden 33

38 Ongewenste effecten Spijsverteringsstoornissen (vnl. 1 e week) Ontwenningsverschijnselen bij plots stoppen Slaperigheid of agitatie (volgens de molecule) afhankelijk van de molecule of de klasse Bijzondere opvolging Medische opvolging noodzakelijk Bij het begin van de behandeling Bij verandering van posologie Bij stopzetten van de behandeling De arts raadplegen bij Zelfmoordgedachten Heroptreden van symptomen Elk ander ernstig ongewenst effect Bronvermelding 34

39 Verloop depressie Response : verbetering Remissie : symptoomloos Relapse : terugval binnen 4 m Recurrence : nieuwe ziekte Recovery : herstel langer dan 4 m

40 Bedankt voor jullie aandacht! Deze les werd u aangeboden in samenwerking met: