Samen op weg naar een duurzame openbare verlichting!

Transcriptie

1 Samen op weg naar een duurzame openbare verlichting! Beleidsplan gemeente Goeree-Overflakkee Versie: V2.0 Status: definitief September 2015 Schijndel, Vught, Apeldoorn, Amsterdam

2 Colofon Beleidsplan Gemeente Goeree-Overflakkee Edwin van Balen van Franeker: Rien Villerius: Chiel Mol: Gert Jan de Blois: Willem van der Veer: Nobralux Ruben van Bochove: Thom Vermeulen: Versie: V2.0 Status: definitief September

3 Inhoud 1 Inleiding Afbakening en begripsvorming Afbakening Begripsvorming Uitgangspunten Doelstellingen openbare verlichting Keuze voor scenario Duurzaam Wet en regelgeving, normen en raakvlakken Verlichtingskwaliteit Nederlandse Richtlijn Openbare Verlichting Politie Keurmerk Veilig Wonen Regelen van het verlichtingsniveau Telemanagement Kleurtemperatuur en Kleurweergave Donkertebeleid Openbaar groen Verlichtingskeuzes per gebied Buiten bebouwde kom Ontsluitingswegen Bubeko Woongebieden Bubeko Fietspaden Bubeko Bedrijventerreinen en kantoorgebieden BuBeKo Buitengebied Recreatiegebied Binnen bebouwde kom Ontsluitingswegen Bibeko Woongebieden Bibeko Achterpaden Bibeko Centrumgebieden Bedrijventerreinen en kantoorgebieden Fietspaden Bibeko Parken en speelplaatsen

4 5.2.8 Tunnels en onderdoorgangen Lichtmastreclame Illuminatie Beheer en onderhoud Beheerproces Beheerorganisatie Onderhoudswerkzaamheden Correctief onderhoud Preventief onderhoud Programma van Eisen Financiën Bijlagen Bijlage 1: Begrippenlijst Bijlage 2: Wet- en Regelgeving Waarborging installatieverantwoordelijkheid

5 1 Inleiding De gemeente Goeree-Overflakkee wil met openbare verlichting een bijdrage leveren aan een veilige en aangename omgeving voor de burger, gedurende de duisternis. Dit alles tegen sociaal aanvaardbare kosten en met zo min mogelijk milieubelasting. Men wil dit bereiken met duurzame producten én een juiste afweging om wel of niet te verlichten. Dit beleidsplan is een kaderstellend handboek waarin uitgangspunten en randvoorwaarden zijn opgenomen, om de hierboven beschreven gewenste bijdrage van openbare verlichting mogelijk te maken in de gemeente Goeree-Overflakkee. Om in de gemeente Goeree-Overflakkee tot een visie, kaders en richting te komen, is het initiatief genomen om een proces te starten waarvan dit beleidsplan een onderdeel is. Dit beleidsplan is opgesteld na de keuze door de Raad en het College voor het scenario Duurzaam uit de Startnotitie Goeree-Overflakkee V3.0 ( ). In de startnotitie is aangegeven welke maatregelen noodzakelijk en mogelijk zijn om de openbare verlichting veilig, verantwoord en duurzaam te beheren en tegen welke kosten. De relevante kaders die onder meer het gevolg zijn van de keuze voor het scenario Duurzaam worden in dit beleidsplan beschreven. Operationele invulling die het gevolg zijn van deze keuze staan in het beheerplan Openbare Verlichting Het beleidsplan is tot stand gekomen door de inbreng van vele partijen binnen de gemeentelijke organisatie en daarbuiten. De start van het proces was een sessie in het GOlab. Het resultaat van deze GOlab-sessie was een inventarisatie van tips, ideeën en suggesties die gebruikt zijn als input voor een nadere inhoudelijke discussie met verschillende interne disciplines. Het resultaat is in dit beleidsplan verwerkt. Er is specifiek voor gekozen om het beleidsplan krachtig op te bouwen. Het beleidsplan heeft de functie van een handboek dat bij dagelijkse vraagstukken eenvoudig gehanteerd kan worden. 4

6 2 Afbakening en begripsvorming 2.1 Afbakening De openbare verlichting in deze context is alle buitenverlichting in het openbaar gebied en waarvoor de gemeente Goeree-Overflakkee verantwoordelijk is. In dit beleidsplan wordt de openbare verlichting aangeduid met OVL. Reclameverlichting, verlichting van glastuinbouw, feestverlichting, sportveldverlichting en verlichting van derden die grenzen aan de openbare ruimte, vallen niet onder openbare verlichting en worden daarom niet in dit beleidsplan meegenomen. In dit beleidsplan wordt deze verlichting aangeduid met verlichting van derden. Achterpad-verlichting die is aangesloten op het openbare verlichtingsnet en eigendom is van woningcorporaties maken geen deel uit van dit beleidsplan. Hiervoor zijn of worden specifieke contractuele afspraken gemaakt met de betreffende coöperaties. In dit beleidsplan wordt deze verlichting aangeduid met achterpadverlichting. De ondergrondse infrastructuur is eigendom en de verantwoordelijkheid van Stedin en maakt daarom geen onderdeel uit van dit beleidsplan. In dit beleidsplan wordt deze infrastructuur aangeduid met het OVL-netwerk. 2.2 Begripsvorming Het huidige bestand van Goeree-Overflakkee bestaat in 2015 uit ongeveer lichtmasten, armaturen en lampen. 5

7 6

8 3 Uitgangspunten Bij het beschrijven van het beleid is rekening gehouden met een aantal uitgangspunten. In de volgende paragrafen zijn deze terug te lezen. 3.1 Doelstellingen openbare verlichting Openbare verlichting speelt een belangrijke rol in onze maatschappij. Velen zijn zich er nauwelijks van bewust dat deze verlichting de helft van onze tijd zorgt voor veiligheid en leefbaarheid. Er zijn drie doelen van openbare verlichting. Sociale veiligheid: De verlichting draagt bij aan een positief veiligheidsgevoel van inwoners. De verlichting zorgt ervoor dat de omgeving en andere personen goed en tijdig waarneembaar zijn; Verkeersveiligheid: De verlichting draagt bij aan het verhogen van de verkeersveiligheid. Het biedt ondersteuning bij de rijtaak omdat het zorgt voor een goede waarneming van medeweggebruikers, van obstakels op het wegdek en van het verloop van de weg; Leefbaarheid: Verlichting bevordert de herkenbaarheid, geeft sfeer en benadrukt zonodig het specifieke karakter van de openbare ruimte. Vooral in winkel- en uitgaansgebieden speelt dit doel van de openbare verlichting tijdens de avonduren een belangrijke rol. Het aanlichten van markante punten en gebieden draagt ook bij aan de aantrekkelijkheid van de gemeente. Figuur 1: Doel van de openbare verlichting 3.2 Keuze voor scenario Duurzaam In februari 2015 is door het college een voorstel gedaan aan de Raad om de visie voor de komende tien jaar te bepalen. Hiervoor zijn drie scenario s opgesteld, met ieder hun eigen maatregelen en bijhorende resultaten na tien jaar uitvoering. In het document Startnotitie Goeree-Overflakkee V3.0 ( ) vindt u alle maatregelen en resultaten uitgebreid terug. In maart 2015 is de keuze gemaakt om het scenario Duurzaam met haar bijhorende maatregelen, financiële gevolgen en resultaten tot uitvoer te brengen. 7

9 3.3 Wet en regelgeving, normen en raakvlakken Er is een aantal wetten, (landelijke) voorschriften, richtlijnen, raakvlakken en doelstellingen zij vormen samen de basis voor het door de gemeente uit te stippelen beleid voor OVL. Zonder hier uitgebreid op in te gaan, bestaat dit uit de volgende aandachtsgebieden: Wettelijke verplichtingen: Er is geen verplichting om te verlichten. Als er echter verlichting staat dan verwacht de wet van de gemeente dat zij zich gedraagt als een goede huisvader en kan de gemeente aansprakelijk worden gesteld indien de openbare verlichting niet functioneert zoals dat van verlichting verwacht mag worden. Nederlandse Richtlijnen OVL: Er zijn geen wettelijke eisen aan verlichtingskwaliteit. In Nederland zijn de kwaliteitseisen voor openbare verlichting beschreven in de Nederlandse Richtlijnen Openbare Verlichting, uitgegeven door de Nederlandse Stichting Voor Verlichtingskunde (NSVV). Het geeft volgens een bepaalde systematiek aan welke kwaliteit nodig is bij de gegeven omstandigheden; Politiekeurmerk Veilig Wonen (PKVW): Bij de inrichting van een wijk is het mogelijk om te voldoen aan het PKVW. Het PKVW bestaat uit veel aandachtsgebieden, verlichting is hiervan een klein onderdeel. Indien de verlichting conform de Nederlandse Richtlijnen OVL wordt uitgevoerd, wordt automatisch aan het Politiekeurmerk voldaan. Het PKVW kent daarnaast nog een aantal specifieke afwijkende mogelijkheden om aan te voldoen; Natura 2000: Met Natura 2000 willen we de flora en fauna duurzaam beschermen. Binnen de gemeente vallen de volgende gebieden in Natura 2000: Haringvliet (betreft de kustzone aan de Noordzijde); Grevelingen (betreft de kustzone aan de Zuidzijde); Duinen Goeree (betreft de Westelijke kustzone); Kwade Hoek (betreft het Westelijk natuurgebied). De effectenindicator die voor deze gebieden wordt aangegeven is: Gevoelig voor de verstoring van de flora door licht; Landelijk milieubeleid: Nederland heeft in Europees verband afgesproken dat in 2020 de uitstoot van CO 2 minimaal 20 procent onder het niveau van 1990 moet zitten (Nederland heeft dit voor eigen land verhoogd tot 30 procent). Daarnaast heeft Nederland zich gedurende deze periode een energiebesparing van 1,5 procent per jaar en een verhoging van het aandeel duurzame energie tot 14 procent tot ten doel gesteld. Het energieverbruik van de OVL bedraagt circa 1,5 procent van het landelijke energieverbruik; Energieakkoord duurzame groei: Vanuit de Sociaal Economische Raad (verder genoemd SER) is het Energieakkoord voor Duurzame Groei gepresenteerd aan gemeenten. In dit akkoord zijn de volgende items opgenomen: 20% energiebesparing bij openbare verlichting in 2020 ten opzichte van 2013; 50% energiebesparing bij openbare verlichting in 2030 ten opzichte van 2013; 40% van de openbare verlichting is voorzien van slim energiemanagement (bijvoorbeeld dimmen) in 2020; 40% van de openbare verlichting is energiezuinig in Energieakkoord voor duurzame groei,

10 Beleidsvisie klimaat en energie 2010: Goeree-Overflakkee energieneutraal 2030 is de door de voormalige gemeenten vastgesteld. Om deze doelstelling te bereiken is reeds overgestapt op groene stroom. Er is een ambitie uitgesproken om deze doelstelling in 2020 te halen en deze is opgenomen in de Eilandvisie en vastgelegd in het coalitieakkoord; Duurzaam inkopen: De gemeente Goeree-Overflakkee kiest voor 100% duurzaam inkopen vanaf 2015 volgende de criteria Duurzaam Inkopen van het RVO. Dit is vastgelegd in het inkoop en aanbestedingsbeleid; Waterschap Hollandse Delta: Gemeente Goeree-Overflakkee verzorgt het beheer en onderhoud van de OVL langs wegen en fietspaden in beheer van Waterschap Hollandse Delta (WSHD). Op deze wegen en fietspaden is het beleid van WSHD van toepassing. 9

11 4 Verlichtingskwaliteit 4.1 Nederlandse Richtlijn Openbare Verlichting Aan de basis voor de verlichtingskwaliteit staan de Nederlandse Richtlijnen voor Openbare Verlichting deze worden uitgebracht door de NSVV (hierna: richtlijn(en)). Aan de hand van de richtlijnen wordt de verlichtingskwaliteit bepaald. Hierbij wordt rekening gehouden met de inrichting van het wegprofiel, de snelheid, de toegestane gebruikers, de gebruiksintensiteit en een aantal andere parameters. De gemeente conformeert zich aan de meest recente richtlijn. Bij een herinrichting of nieuwbouw moet het ontwerp voldoen aan de richtlijn. In bestaande situaties waarbij de mastposities gehandhaafd moeten worden, maar de armaturen worden uitgewisseld, zal getracht worden om zo veel mogelijk aan de richtlijn te voldoen. Na analyse is ingeschat dat er 5 procent uitbreiding nodig is om de kwaliteit op het niveau van de richtlijnen te krijgen. Er is voor gekozen om deze uitbreiding te accepteren om de veiligheid bij duisternis in Goeree-Overflakkee op niveau te krijgen. De te verwachten 5 procent uitbreiding is doorberekend en na de vaststelling van de startnotitie op 19 maart 2015, via de voorjaarsnota verwerkt in de begroting. 4.2 Politie Keurmerk Veilig Wonen Het PKVW geeft aan dat verlichting bij voor-, achter- en zijdeuren van de woning preventief werkt tegen inbraak. Daarnaast is het een verplicht onderdeel voor het certificaat Beveiligde Woning. Voorwaarde is dat deze deuren bereikbaar en voor anderen zichtbaar zijn. De openbare verlichting zorgt soms al voor de verlichting bij de voordeur. Deze moet dan wel binnen 7,5 meter van de deur staan. Uit onderzoeken is gebleken dat goede verlichting bijdraagt aan de veiligheid en bijdraagt aan het veiligheidsgevoel van omwonenden. De gemeente onderstreept deze stellingen maar wijst er uitdrukkelijk op dat het keurmerk Veilig Wonen een pakket aan maatregelen is. Als er sprake is van een totaalpakket aan maatregelen waarbij de verlichting de verantwoordelijkheid van de gemeente is, zal de gemeente haar verantwoordelijkheid nemen. Openbare ruimten worden dus niet standaard voorzien van verlichting volgens het PKVW. 4.3 Regelen van het verlichtingsniveau De Nederlandse Richtlijn Openbare Verlichting laat ruimte om afhankelijk van de (verkeers)drukte het lichtniveau te regelen (oftewel te dimmen). Er is vastgesteld dat de verlichting altijd moet voldoen aan deze richtlijn. Dat betekent dat er alleen sprake van dimmen is, op het moment dat dit binnen de richtlijn past. Hierbij merken we op dat naar alle verwachting de richtlijn in 2016 zal worden aangepast. Een belangrijke aanpassing, namelijk die van de gelijkmatigheid in de verlichtingsklasse voor woongebieden, heeft als gevolg dat ook tussen verlichtingsklasse P5 en P6 gedimd kan worden. Als de gelegenheid zich voordoet, zal Goeree-Overflakkee hierop voorsorteren. Daar waar het kostentechnisch interessant is, kan gebruik worden gemaakt van detectie. Hierdoor kan de verlichting bij afwezigheid van gebruikers tot 10 procent worden teruggebracht. Zodra er weer gebruikers aanwezig zijn kan het niveau naar het gebruiksniveau worden geregeld. Hiermee kan afhankelijk van het gebied tot 80 procent energie bespaard worden. 10

12 4.4 Telemanagement Telemanagement is een techniek waarbij de verlichting op afstand ingesteld en geregeld kan worden. De verwachting is dat over 5 jaar de componenten die hiervoor nodig zijn, standaard onderdeel uitmaken van een armatuur. Er wordt daarom voor gekozen om alle nieuwe armaturen te voorzien van een dergelijke unit. De huidige kosten wegen niet op tegen de kosten die het met zich mee brengt om componenten op een later tijdstip in bestaande lichtmasten te bouwen. In voorkomende gevallen kan het zinvol zijn om deze systemen niet te activeren. Dat kan eenvoudig in een later stadium gebeuren als er voldoende telemanagementsystemen zijn geplaatst om er actief mee te gaan werken. In het kader van de bediening wordt het beheersysteem voor openbare verlichting gebruikt om optimaal samen te werken met diverse telemanagementsystemen volgens het uniforme ALiS protocol. Het ALiS Protocol maakt het mogelijk om verschillende telemanagementsystemen via één beheersysteem aan te sturen. Deze werkwijze voorkomt dat voor iedere leverancier aparte software aangeschaft wordt. 4.5 Kleurtemperatuur en kleurweergave Kleurtemperatuur en kleurweergave is een producteigenschap, het is echter een belangrijke factor bij de beoordeling van de kwaliteit van verlichting. De kleurtemperatuur van de lichtbron is een sfeerbepalende eigenschap. Er is op landelijk niveau onderzoek gedaan naar de beleving van licht. Resultaat is dat warmer licht in bijvoorbeeld centrumgebieden als prettiger ervaren wordt. Per gebied zijn de keuzes voor kleurtemperatuur vastgelegd: Gebied Gebruik Kleurtemperatuur Centrumgebied Sfeer, toeristisch, warm 3000K Woongebieden (ook bij Functioneel, zichtbaarheid 4000K ontsluitingswegen) Ontsluitingswegen (zonder Functioneel, zichtbaarheid bij 4000K woonfunctie) hogere snelheden Kantoor- en Bedrijventerreinen Functioneel, zichtbaarheid 4000K Verkeerswegen >50km/h Functioneel, zichtbaarheid 4000k 11

13 De kleurweergave (Ra) van een lichtbron geeft de mate van kleurherkenning aan. Hierbij is Ra = 100 als het overeenkomt met de mate van kleurherkenning onder zonlicht. Gebied Gebruik Kleurweergave (Ra) Centrumgebied Sfeer, toeristisch, warm 70 Woongebieden (ook bij Functioneel, zichtbaarheid 70 ontsluitingswegen) Ontsluitingswegen (zonder Functioneel, zichtbaarheid bij 25 woonfunctie) hogere snelheden Kantoor- en Bedrijventerreinen Functioneel, zichtbaarheid 70 Verkeerswegen >50km/h Functioneel, zichtbaarheid Donkertebeleid De gemeente Goeree-Overflakkee heeft op dit moment de donkerste openbare ruimte van de provincie Zuid-Holland. De gemeente wil deze positie behouden en daar waar mogelijk versterken. Een nieuw armatuur zal daarom aan G4 of hoger moeten voldoen. Deze codering staat voor glare en geeft de grenzen aan voor het maximale uittredende licht onder bepaalde hoeken. Vanaf G4 en hoger wordt er nauwelijks licht rechtstreeks de lucht in gestuurd. Figuur 2 Hemelhelderheid met kasverlichting aan 12

14 4.7 Openbaar groen Met de afdeling groenonderhoud worden afspraken gemaakt om in voorkomende gevallen hinderend groen te snoeien of om andere oplossingen te vinden. Bij nieuwe plannen en herinrichtingen wordt het plaatsen van lichtmasten in een zo vroeg mogelijk stadium afgestemd op het bomen- en struikenontwerp. 13

15 5 Verlichtingskeuzes per gebied In de volgende paragrafen wordt de keuze voor de verlichting en haar eigenschappen aangegeven. Dit zijn de standaard uitgangspunten van de gemeente Goeree-Overflakkee. We maken onderscheid in wegen buiten de bebouwde kom (Bubeko) en binnen de bebouwde kom (Bibeko). 5.1 Buiten bebouwde kom De gemeente is slechts beperkt verantwoordelijk voor de wegen in het buitengebied. Het overgrote deel is van het Waterschap Hollandse Delta, de hoofdwegenstructuur is van de Provincie en Rijkswaterstaat. Deze eigenaren hebben hun eigen beleid. Daar waar de gemeente zelf verantwoordelijk is, geldt het onderstaande beleid Ontsluitingswegen Bubeko Anders dan provinciale wegen hebben ontsluitingswegen Bubeko geen doorstromingsfunctie. Het zijn alternatieve wegen voor de grote verbindingswegen van het provinciaal- en rijkswegennet. Lage intensiteit en juiste wegprofielen zorgen voor voldoende verkeersveiligheid. Gegeven het donkertebeleid (4.6) en de kosten om deze wegen te verlichten, is besloten om deze wegen in principe niet te verlichten Woongebieden Bubeko De gemeente beschouwd aaneengesloten bebouwing zonder doorzichten en komborden als bebouwde kom. Deze gebieden worden op basis van Woongebieden BiBeKo (5.2.2) verlicht. In alle andere gevallen wordt er niet verlicht. Indien de verlichting een significante bijdrage kan leveren aan de sociale veiligheid bij ander type woongebieden dan hierboven beschreven Bubeko, wordt verlichting overwogen Fietspaden Bubeko Goeree-Overflakkee heeft een aantal vrij liggende fietspaden die gebruikt worden als verbindingsweg tussen de dorpen. De intensiteit op deze wegen tijdens duisternis is hoog gedurende de ochtend- en avondspits. In het kader van verkeersveiligheid levert de verlichting in deze periodes een positieve bijdrage. Op vrij liggende fietspaden heeft verlichting voor sociale veiligheid alleen zin als er voldoende andere weggebruikers aanwezig zijn. Zodra de spits voorbij is, is de intensiteit tijdens duisternis erg laag. Het donkertebeleid (4.6) en de kosten voor het aanbrengen van verlichting voor deze korte periode heeft ertoe geleid om deze wegen in principe niet te verlichten. 14

16 5.1.4 Bedrijventerreinen en kantoorgebieden BuBeKo Goeree-Overflakkee heeft een aantal bedrijventerreinen BuBeKo (zoals Oostplaat, Stellendam enzovoort). Op bedrijventerreinen en kantoorgebieden is er veelal sprake van gemengd verkeer (alle soorten weggebruikers binnen het wegprofiel) met veel interactie tussen de verschillende verkeerssoorten en met verschillende snelheden (auto s versus fietsers versus voetgangers). De gevolgen bij een ongeval zijn door de verschillende snelheden groot. Dit maakt dat het risico ook groot is. Tijdens de duisternis komt hier het aspect inbraakpreventie bij. In deze gebieden wordt de sociale veiligheid veelal gecreëerd door het gebruik van cameratoezicht, hiervoor is voldoende verlichting nodig. Er is voor gekozen om deze gebieden, vanwege de positieve bijdrage van verlichting aan de verkeers- en sociale veiligheid, altijd te verlichten. Zodra de intensiteit van de gebruikers in het wegprofiel afneemt, zal de verlichting worden verlaagd tot het minimale niveau waarop eventuele camera s hun taak nog kunnen uitvoeren. Het minimale verlichtingsniveau waarop deze camera s nog moeten functioneren wordt door de gemeente zelf aangegeven Buitengebied Alle andere wegen Bubeko worden in het kader van Natura 2000 (3.3) en het donkertebeleid (4.6) niet verlicht. De verkeersintensiteit op deze wegen is dermate laag dat sociale veiligheid onmogelijk gewaarborgd kan worden. Verlichting levert altijd een bijdrage aan de verkeersveiligheid als het gaat om de interactie tussen weggebruikers, maar de interactiegraad is erg laag en daarmee dus ook het risico Recreatiegebied Hier wordt in het kader van Natura 2000 (3.3) en het donkertebeleid (4.6), alleen lage ( 1m) oriëntatieverlichting toegepast. Denk hierbij aan strandovergangen. 5.2 Binnen bebouwde kom Ontsluitingswegen Bibeko Op de ontsluitingswegen Bibeko is er veelal sprake van gemengd verkeer (alle soorten weggebruikers binnen het wegprofiel) met veel interactie tussen de verschillende verkeerssoorten en snelheden (auto s versus fietsers versus voetgangers). De gevolgen bij een ongeval zijn door de verschillende snelheden groot. Hierdoor is het risico ook groot. In dat kader is ervoor gekozen om deze wegen, vanwege de positieve bijdrage van verlichting aan de verkeersveiligheid, altijd te verlichten. Zodra de intensiteit van de gebruikers in het wegprofiel afneemt zal de verlichting worden verlaagd. De verlichting zal in deze periodes haar bijdrage aan de verkeers- én sociale veiligheid moeten leveren Woongebieden Bibeko In woongebieden is er een constante intensiteit van activiteiten van bewoners. De verlichting levert in woongebieden een bijdrage aan de verkeers- en sociale veiligheid. Vanwege het gebruik van deze wegen moet dat een constante factor zijn, zodat in duisternis op een veilige en comfortabele wijze gebruik gemaakt kan worden van de wegen en haar omgeving. In dat kader is door de gemeente gesteld dat in woongebieden, alle percelen via een verlichte weg of pad te bereiken moeten zijn. Er wordt dus per definitie altijd verlichting aangebracht. Zodra de intensiteit van de gebruikers in het gebied afneemt kan de verlichting worden verlaagd. 15

17 5.2.3 Achterpaden Bibeko In het kader van PKVW (3.3) dienen achterpaden verlicht te worden. Echter, verlichting is slechts een onderdeel van vele maatregelen om een gebied aan het PKVW te laten voldoen. Daarnaast zijn achterpaden veelal in eigendom van particulieren en woningbouwcoöperaties. De verantwoordelijkheid voor het eventueel verlichten van deze achterpaden ligt bij de eigenaar. Achterpaden worden in principe niet verlicht door de gemeente Goeree-Overflakkee. Indien verlichting de laatste maatregel is om aan het PKVW te voldoen, wordt een verzoek in overweging genomen. Hierbij is een eigen bijdrage van de bewoners een vereiste Centrumgebieden In het centrumgebied is er een constante intensiteit van activiteiten van gebruikers. De verlichting levert in een centrum een bijdrage aan de verkeers- en sociale veiligheid. Ondanks dat er veel externe verlichting aanwezig is (reclame-, gevel-, vitrinelicht, enzovoort), is de gemeente verantwoordelijk voor de openbare verlichting. Vanwege het gebruik zal de OVL een constante factor moeten zijn, zodat bij duisternis op een veilige en comfortabele wijze gebruik gemaakt kan worden van dit gebied. Er wordt dus per definitie altijd verlichting aangebracht. De afstemming van de verlichting op de omgeving is hierbij een speciaal aandachtspunt dat in het beheerplan wordt uitgediept Bedrijventerreinen en kantoorgebieden Op bedrijventerreinen en kantoorgebieden is er veelal sprake van gemengd verkeer (alle soort weggebruikers binnen het wegprofiel) met veel interactie tussen de verschillende verkeerssoorten en snelheden (auto s vs fietsers vs voetgangers). De gevolgen bij een ongeval zijn door de verschillende snelheden groot. Dit maakt dat risico ook groot is. Na duisternis komt hier het aspect inbraakpreventie bij. In deze gebieden wordt de sociale veiligheid veelal gecreëerd door het gebruik van cameratoezicht, hiervoor is voldoende verlichting nodig. Er is voor gekozen om deze gebieden, vanwege de positieve bijdrage van verlichting aan de verkeers- en sociale veiligheid, altijd te verlichten. Zodra de intensiteit van de gebruikers in het wegprofiel afneemt zal de verlichting worden verlaagd tot het niveau waarop eventuele camera s hun taak nog kunnen uitvoeren. Het minimale verlichtingsniveau waarop deze camera s nog moeten functioneren wordt door de gemeente zelf aangegeven Fietspaden Bibeko Voor de juiste benadering wordt onderscheid gemaakt in hoofd- en secundaire fietspaden. Hoofdfietspaden zijn de paden die gebieden met een algemene functie (ziekenhuis, centrum, sportpark, enzovoort) naar de verschillende woongebieden (wijken) ontsluiten. De secundaire fietspaden zorgen voor een korte route naar een specifiek gebied of naar een huizengroep binnen een wijk. Om de verkeers- en sociale veiligheid in het fietsnetwerk te vergroten worden alleen de hoofdroutes verlicht. De gedachte hierbij is dat het onverlicht laten van secundaire routes, de intensiteit op de hoofdroutes zal toenemen. Hierdoor zal de sociale veiligheid op de hoofdroutes toenemen. Fietsroutes in recreatiegebieden worden apart beschouwd indien hier verlichting gewenst is. 16

18 5.2.7 Parken en speelplaatsen Parken en speelplaatsen worden per definitie niet verlicht Tunnels en onderdoorgangen Tunnels en onderdoorgangen maken altijd deel uit van ontsluitings- of hoofdroutes en dienen altijd verlicht te worden. Er moet voldaan worden aan de meest recente specifieke richtlijn voor Tunnels en onderdoorgangen, uitgebracht door de NSVV Lichtmastreclame De gemeente gaat verlichtte reclameborden aan lichtmasten volledig uitfaseren. De bestaande situatie wordt in stand gehouden maar bij opzegging van een lichtreclame mag de locatie niet opnieuw worden geëxploiteerd. Eventuele bestaande constructies worden niet meer actief verhuurd en bij de eerstvolgende revisie verwijderd Illuminatie De gemeente vindt verlichting van markante punten van grote meerwaarde voor de aantrekkelijkheid van de gemeente. Dit dient echter zodanig te gebeuren dat het milieu en omwonenden er zo min mogelijk last van hebben. Voor het ontwerpen van illuminatie zijn de meest recente richtlijnen Lichthinder van de NSVV van toepassing. 17

19 6 Beheer en onderhoud 6.1 Beheerproces Het beheren van de openbare verlichting gebeurt aan de hand van een cyclisch proces. Op basis van het beleid wordt een beheerplan opgesteld voor de komende vijf jaar. Dit beheerplan geeft invulling aan de realisatie. Er wordt beoordeeld of de gewenste effecten op termijn bereikt zullen worden. Wanneer blijkt dat het niet mogelijk is, zal het beheerplan (of het beleid) bijgesteld worden en begint het proces opnieuw. Schematisch wordt dit proces in onderstaande figuur weergegeven. 6.2 Beheerorganisatie Figuur 3 Cyclisch beheerproces openbare verlichting Er is in het verleden bewust gekozen om het beheer en de uitvoering te splitsen. Uitvoerders (aannemers) hebben organisatorisch gezien een kortcyclische insteek, gericht op resultaat (omzet en winst) op korte termijn. Een beheerder heeft een langcyclische insteek, gericht op resultaat op lange termijn (doelstellingen en belang). Het is gebleken dat deze verschillen niet zijn te verenigen in één organisatie. De gemeente heeft een eigen beheersysteem voor openbare verlichting en beheert dit systeem ook zelf. Uitvoerende taken worden uitbesteed aan een aannemer. 6.3 Onderhoudswerkzaamheden In deze paragraaf wordt aangeven welke onderhoudswerkzaamheden uitgevoerd worden. De werkzaamheden zijn opgesplitst in correctief en preventief onderhoud Correctief onderhoud Storingen bovengronds: Storingen worden verzameld en één keer per week afgehandeld. Dit betekent dat er maximaal 5 werkdagen zit tussen de melding en het herstel. Dit is helder te communiceren en acceptabel gebleken voor inwoners. 18

20 Storingen ondergronds: Gemeente Goeree-Overflakkee is niet verantwoordelijk voor het oplossen van ondergrondse storingen. Hiervoor is zij afhankelijk van de lokale netwerkbeheerder Stedin. Er is met Stedin een maximale reactietijd van vijf werkdagen bij kabelstoringen afgesproken (SLA). Zij hanteren vijf werkdagen reactietermijn en streven naar 80 procent reparatie binnen tien werkdagen. Na tien werkdagen wordt bij kabelstoringen noodverlichting geplaatst door Stedin. Dit is helder te communiceren en acceptabel gebleken voor inwoners. Schadeafhandeling: Bij schadegevallen wordt er binnen twee uur voor een veilige omgeving gezorgd, de mast wordt indien nodig afgekoppeld en er is geen gevaar bij aanraking. Defecte materialen worden naar een veilige locatie gebracht. Het herstel vindt plaats na het ontvangen van de nieuwe materialen. Bij standaard materiaal is dit maximaal tien werkdagen. Scheefstand: Scheefstand wordt na melding van weggebruiker gecorrigeerd Preventief onderhoud Groepsremplace Bij het groepsremplace worden de lampen preventief en groepsgewijs (per straat) vervangen. Het vervangingsmoment wordt bepaald door de technische levensduur en gebruik van de lamp. Led verlichting wordt niet geremplaceerd vanwege haar lange levensduur. Schouwen Verlichting langs hoofdwegen en buiten woongebieden wordt één keer per jaar in oktober gecontroleerd op de werking ervan. Schoonmaken Armaturen en lichtmasten worden niet actief schoongemaakt. Met de komst van led-verlichting zal hiervoor een planning worden opgezet waarbij de armaturen iedere vijf jaar worden schoongemaakt. Schoonmaken van armaturen heeft een esthetisch effect maar wordt voornamelijk uitgevoerd om de lichtkwaliteit te behouden. Schilderwerk Bijna tien procent van het mastenareaal van de gemeente Goeree-Overflakkee is van aluminium. Aluminium masten hebben geen oppervlaktebehandeling nodig. 80 procent van de lichtmasten zijn van staal en slechts beperkt geschilderd. Daarom is er geen schilderplan. De enkele geschilderde masten worden indien nodig geschilderd. Historische masten (gietijzer) worden iedere acht jaar geschilderd. Vervanging van lichtmasten De standaard vervangingsleeftijd van lichtmasten is gewijzigd naar een cyclus van 46 jaar. Uit ervaringen van Goeree-Overflakkee en de markt in het algemeen is gebleken dat 40 jaar een leeftijd is waarbij lichtmasten een zeer klein risico op omvallen hebben. Daarnaast wordt deze leeftijd met minimaal 6 jaar verlengd na een stabiliteitsmeting. Alle masten >5m van 40 jaar worden gemeten. Indien de lichtmast voldoet, wordt de leeftijd met zes jaar verlengd en wordt de aansprakelijkheid 19

21 overgenomen door het meetbedrijf. Masten die 5m zijn hebben een laag risico, de kans dat deze omvallen is klein en de gevolgen zijn ook klein. Deze verlenging heeft een zeer positief effect op de kosten en verlaagt de belasting van het milieu. De keuze voor het type materiaal is geen beleidskeuze maar een technische afweging. In het beheerplan wordt dit aspect uitgewerkt. Vervanging van armaturen De vervangingsleeftijd van armaturen is gewijzigd naar een cyclus van 23 jaar. Aangezien de lichtmasten opgenomen worden in de cyclische stabiliteitsmetingen is het zinvol om de leeftijd van het armatuur aan te passen naar 23 jaar. Hierdoor blijft de vervangingscyclus van een armatuur gekoppeld aan de vervangingscyclus van een lichtmast en is het optimaal gebruik van het armatuur gewaarborgd. Uit ervaringen van Goeree-Overflakkee en de markt in het algemeen, is gebleken dat dit een leeftijd is waarbij armaturen constructief een zeer klein risico hebben op afbreken. Deze verlenging heeft een positief effect op de gemiddelde vervangingskosten en op de belasting van het milieu. Vanwege de eigenschappen is een beleidskeuze gemaakt om enkel led-armaturen toe te passen. Ledarmaturen zijn energie zuiniger dan de huidige lichtbronnen in de gemeente. Een standaardkeuze voor een armatuur is vanwege de snelle ontwikkelingen bij de lichtbronnen (led) onverstandig. Een keuze voor een armatuurfamilie (vorm) per gebruiksgebied zal in het kader van uniformiteit en beheerbaarheid worden gekozen. In het beheerplan komen de overwegingen om een goede keuze te maken, uitgebreid aan bod. In de historische stadskernen zullen de armaturen worden aangepast op basis van de omgeving. Dat betekent dat de bestaande armaturen vervangen worden door armaturen met een antiek uiterlijk. De keuze is gemaakt om deze gebieden aantrekkelijker (sfeer en totale straatbeeld) te maken voor toerisme. 6.4 Programma van Eisen De gemeente Goeree-Overflakkee wil herkenbare, beheersbare en zuinige verlichting in haar gemeente. Daar waar particuliere initiatieven worden ondernomen, dient de projectontwikkelaar zich te houden aan het meest recente Programma van Eisen Gemeente Goeree-Overflakkee. Deze eisen worden beheerd en uitgegeven door de afdeling Leefbaarheid en Wijk van de gemeente. Dit document wordt jaarlijks geactualiseerd. 20

22 7 Financiën Voor het uitvoeren van Duurzaam beheer wordt voor de komende tien jaar een budget beschikbaar gesteld van ,-. Dit bedrag wordt jaarlijks geïndexeerd. De volledige uitwerking van de financiën vindt u in de Startnotitie Goeree-Overflakkee V3.0 ( ). Vanwege het beleid wordt de komende tien jaar: de achterstand weggewerkt; de vervanging van masten en armaturen tijdig uitgevoerd; nieuwe lichtbronnen gedimd; duurzaam omgegaan met materiaal (verantwoord uitstel van vervangingen, masten na 46 jaar en armaturen na 23 jaar); bij vervanging led armaturen toegepast; een energiebesparing gerealiseerd, na 23 jaar, van circa 33 procent (op basis van de huidige technische mogelijkheden) Beschikbaar budget voor de periode bij Duurzaam beheer Activiteit Bedrag Onderhoud en beheer Vervangingsinvestering Energieverbruik TOTAAL

23 8 Bijlagen 1. Begrippenlijst 2. Wet- en Regelgeving 22

24 8.1 Bijlage 1: Begrippenlijst Actief beheer: Actief beheer zorgt ervoor dat de beste prestaties in het beheer worden geleverd door het gestructureerde proces sterk te verweven met aspecten van informatievoorziening, klachtenmanagement en communicatie. Actief beheer is de tegenhanger van passief beheer. Beleid: Beleid richt zich enerzijds op het formuleren van ambities en doelen en anderzijds op de keuzes die in de Openbare Verlichting gemaakt worden om die doelen te bereiken. De ambities en doelen kunnen onder meer betrekking hebben op de Openbare Ruimte, milieueffecten en energieverbruik. Beheer: Beheer richt zich zowel op de activiteiten en maatregelen die betrekking hebben op de instandhouding van de verlichtingsinstallatie, als op de maatregelen die nodig zijn om de doelen voor vernieuwing van het OVL-systeem te bereiken. Dynamische verlichting: Afhankelijk van actuele en/of lokale omstandigheden, zoals weer, verkeer en tijdstip, wordt de intensiteit van de verlichting aangepast. Esthetische kwaliteit: De kwaliteit van de in het straatbeeld waarneembare onderdelen van de verlichtingsinstallatie met betrekking tot de gewenste beeldkwaliteit. Externe analyse: De externe analyse bij de ontwikkeling van het OVL-beleid richt zich op maatschappelijke en overige externe ontwikkelingen die van betekenis zijn voor het werkveld Openbare Verlichting. Extern kan betrekking hebben op alles buiten de OVL-organisatie of buiten de invloedssfeer van OVL-beleid. Intensief beheer: Intensief beheer is met name gericht op hogere onderhoudsfrequenties en snellere responstijden. Interne analyse: De interne analyse bij de ontwikkeling van het OVL-beleid richt zich op de OVLorganisatie en het bestaande OVL-areaal. Kleurweergave: De kleurweergave-index (Ra) is een eigenschap van een lichtbron die aangeeft in hoeverre het met de desbetreffende lichtbron mogelijk is kleuren van objecten natuurlijk weer te geven, maat van herkenbaarheid. De waarde van de index loopt van 0 tot 100. Bij een kleurweergave van 100 worden kleuren op natuurlijke wijze weergegeven. Bij een kleurenweergave van 0 is geen kleurherkenning mogelijk. Kleurtemperatuur: De kleurtemperatuur van een lichtbron voor wit licht is gedefinieerd als de temperatuur van een hypothetisch zwart lichaam waarvan het uitgestraalde licht dezelfde kleurindruk geeft als de lichtbron. De kleurtemperatuur wordt uitgedrukt in kelvin (K). In de openbare verlichting wordt voornamelijk 3000K (warmwit), 4000K (neutraal wit) en 5000K (coolwit toegepast). Light Emitting Diode (LED): Moderne elektronische lichtbron met laag energieverbruik en lange levensduur; Lm/W. Lichthinder: De last die mens, dier en natuur ondervinden van het licht van de Openbare Verlichting. Lichttechnische kwaliteit: De lichttechnische kwaliteit geeft aan in hoeverre de verlichting voldoet aan de kwaliteitsrichtlijn van de NSVV. Lichtvervuiling: Licht dat op plaatsen schijnt waar het niet de bedoeling is. Openbare Verlichting: Verlichtingsinstallaties in beheer bij de overheid, die ten doel hebben om het openbare leven na het invallen van de duisternis zo veilig en leefbaar mogelijk te laten functioneren. OVL-organisatie: Organisatieonderdeel (of onderdelen) die (gezamenlijk) belast is (zijn) met de zorg voor Openbare Verlichtingsinstallaties. 23

25 PLL: Lamp type compact fluorescentie. Voor lage tot gemiddelde vermogens volgens het principe gasontlading en lichtkleuromzetting door fosforpoeders. Kleurindruk wit. Zuinige en goedkope lamp van lm/w. Lange levensduur. Realisatie: Realisatie richt zich op de uitvoeringspraktijk, dit betekent zowel de uitvoering van het dagelijks kortcyclisch onderhoud, de uitvoering van planmatig langcyclische projecten en nieuwe aanleg. SON: Lamp type hoge druk natrium. Voor hogere vermogens volgens het principe gasontlading, met een kleurindruk goudgeel. Zuinige, relatief goedkope lamp van lm/w. Lange levensduur. SOX: Lamp type lage druk natrium. Voor alle vermogens volgens het principe gasontlading, met een kleurindruk oranje-geel. Efficiëntie varieert afhankelijk van systeemvermogen: 63 lm/w tot het zeer zuinige 180 Lm/W. Kostprijs is hoog met een korte levensduur. TCO Total Costs of Ownership: Betreft alle kosten gedurende de levensduur van het apparaat zoals: investering, onderhoud, energie en afvoer. 24

26 8.2 Bijlage 2: Wet- en Regelgeving In deze bijlage wordt de voor OVL relevante wet- en regelgeving besproken. Ten eerste wordt gekeken naar de gemeentelijke aansprakelijkheid vanuit het Burgerlijk Wetboek. Daarnaast worden normen en richtlijnen beschreven voor de verlichting en voor de verlichtingsmiddelen. Aansprakelijkheid De Nederlandse wegbeheerder kan, op grond van art. 6:174 van het Burgerlijk Wetboek (kwalitatieve of risicoaansprakelijkheid) dan wel krachtens art. 6:162 BW (algemeen onrechtmatige daadsrecht), aansprakelijk worden gesteld voor schade ontstaan door een eenzijdig verkeersongeval ten gevolge van de gebrekkige of gevaarlijke toestand van de openbare weg. Onderscheid moet gemaakt worden tussen de risicoaansprakelijkheid uit art. 6:174 BW en de schuldaansprakelijkheid, zoals neergelegd in art. 6:162 BW. Het belangrijkste verschil tussen beide artikelen ligt daarin dat in het kader van het eerstgenoemde artikel de zorg van de wegbeheerder is losgekoppeld van de beoordeling omtrent de aansprakelijkheid. Bekendheid met het gebrek is dan ook niet vereist. Verder beperkt de werking van art. 6:174 BW zich tot de staat van de openbare weg zelf, terwijl art. 6:162 BW ook betrekking heeft op goederen die zich op het wegdek bevinden. Artikel 6:174 BW is speciaal gericht op wegbeheerders, waar art. 6:162 BW een veel bredere werking heeft. Krachtens art. 6:174 is de wegbeheerder aansprakelijk wanneer de openbare weg niet voldoet aan de eisen die men daaraan in de gegeven omstandigheden mag stellen, waardoor zich een gevaar voor personen en zaken verwezenlijkt. Hier geldt de risicoaansprakelijkheid. Dat wil zeggen dat de weggebruiker niet meer de schuld van de wegbeheerder moet aantonen, maar "slechts" de gevaarlijke toestand van de weg(uitrusting) en het daardoor intreden van gevaar. Hierbij moet wel aangemerkt worden dat er slechts sprake is van een inspanningsverplichting, de openbare weg hoeft niet steeds in perfecte staat te verkeren. De wegbeheerder kan de aansprakelijkheid in veel gevallen wegnemen door op een deugdelijke en effectieve wijze te waarschuwen voor gebreken aan de weg. Voor Openbare Verlichting is dit een lastige zaak. De wegbeheerder is ook niet aansprakelijk, krachtens art. 6:174 BW, in een situatie waarin de tijdsduur tussen het ontstaan van het gebrek en het verwezenlijken van het gevaar zo kort was dat het gevaar redelijkerwijs niet te voorkomen was. Aansprakelijkheid kan beperkt worden door: het periodiek en systematisch uitvoeren van inspecties en onderhoud; een systeem van rationeel beheer (meerjaren vervangingsplan, beleidsplan); een goed werkend klachtenmanagement; snel handelen bij het verhelpen van schades en storingen. 25

27 Aansprakelijkheid krachtens art. 6:162 BW vereist een onrechtmatigheid, de toerekening hiervan en schade. Bovendien wordt er in dit artikel van uitgegaan dat er een causaal verband kan worden gelegd tussen de onrechtmatige gedraging en de schade. Tenslotte hanteert dit artikel het uitgangspunt van relativiteit. Daarbij gaat het erom dat in het kader van de onrechtmatige gedraging de omvang van het risico wordt afgewogen tegen de omvang van de zorg. Een kleine kans op een ongeval is in beginsel geen beletsel voor het aannemen van een onrechtmatigheid. In deze situatie moet de schade wel aanzienlijk zijn. Er moet sprake zijn van een onaanvaardbaar risico. Wanneer de wegbeheerder aansprakelijk is voor de schade, heeft de benadeelde in beginsel recht op volledige compensatie van de geleden schade. De omvang van de schadevergoedingsplicht kan worden verminderd met een beroep op de eigen schuld aan de kant van de benadeelde (art. 6:101 BW). De onoplettendheid en de onvoorzichtigheid van de benadeelde komen dus pas ter sprake in het kader van de schadebegroting. Hoewel het wettelijk niet is vastgelegd dat een weg of de openbare ruimte verlicht moet worden, kan het ontbreken van verlichting wel worden aangemerkt als het plegen van een onrechtmatige daad. Als een onrechtmatige daad wordt aangemerkt "een doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht of met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt" (art. 6:162 BW). Als het ontbreken van verlichting dan wel een onvoldoende of misleidende verlichting tot gevaarlijke situaties kan leiden, zal de wet in veel gevallen zo moeten worden geïnterpreteerd dat een adequate verlichting vereist is. Indien de rechter van mening mocht zijn dat dit het geval is, dan zou de gemeente zich kunnen beroepen op het gevoerde beleid zoals vastgelegd in een beleidsplan. In dit beleidsplan moet dan een zeer uitvoerige en gedetailleerde neerslag te vinden zijn van de belangenafweging die door de gemeente gepleegd is en op grond waarvan besloten is waar wel (en in welke mate) en waar niet Openbare Verlichting toegepast wordt. Daarbij hebben aspecten als verkeersveiligheid, beschikbare geldelijke middelen e.d. een rol gespeeld. Het besluit om op de betreffende weg geen verlichting aan te brengen kan in dit geval als redelijk beschouwd worden, zodat de gemeente niet een gebrek aan zorg verweten kan worden. 26

28 Wel kan de gemeente aansprakelijk gesteld worden voor schade ontstaan door ondeugdelijke verlichtingsmiddelen ten gevolg van achterstallig of geheel nagelaten onderhoud. Bijvoorbeeld door slecht preventief en curatief onderhoud kunnen armaturen of kappen losraken en naar beneden vallen op voorbijgangers of geparkeerde auto's. Masten kunnen doorroesten en omvallen en op die manier schade veroorzaken. Aardingen en voedingen kunnen losraken, waardoor aanrakingsgevaar kan ontstaan van onder spanning staande delen. Houd er rekening mee dat bij hoofdelijke aansprakelijkheid, krachtens art. 6:174 en/of art 6:162 BW, de wegbeheerder zich jegens de weggebruiker niet kan onttrekken aan aansprakelijkheid met een beroep op een contractueel beding tussen hem en derden (bijvoorbeeld een aannemer). Uitgangspunt is dat bij een erkenning van aansprakelijkheid, de (verkeers)situatie aangepast wordt. Gevallen waarbij aansprakelijkheid van de gemeente erkend wordt, dienen door de wegbeheerder systematisch geregistreerd te worden, zodat deze de betreffende situaties ook daadwerkelijk kan aanpassen. Landelijke normen en richtlijnen Bij het ontwikkelen van gemeentelijk OVL-beleid moet rekening worden gehouden met landelijke normen en richtlijnen. Onderscheiden worden regelgeving met betrekking tot de kwaliteit van de verlichting en regelgeving met betrekking tot de verlichtingsmaterialen. Naast het Burgerlijk Wetboek is voor de OVL de volgende regelgeving van belang: Richtlijnen Openbare Verlichting (ROVL) van de Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde (NSvV); Normen, gepubliceerd door het Nederlands Normalisatie-instituut (NEN), Europese normen (EN's) en normen volgens het Comité Européen de Normalisation (CEN). Er zijn nog geen wettelijke of anderszins bindende bepalingen omtrent de verlichtingskwaliteit, maar de Aanbevelingen van de NSvV worden door veel gemeenten als beleidsuitgangspunt gehanteerd. In 2011 is de Richtlijn Openbare Verlichting 2011 (ROVL-2011) opgesteld ter vervanging van de NPR Deze ROVL-2011 is opgesteld door de NSVV in opdracht van de Taskforce Verlichting, ondersteund door Agentschap.nl. De richtlijn geeft handreikingen om te komen tot een beslissing om een situatie wel of niet te verlichten, of te komen tot alternatieve maatregelen. Als de keuze gemaakt is om te gaan verlichten dan adviseert de ROVL-2011 de gewenste verlichtingsklasse. De ROVL 2011 maakt onderscheid in drie groepen verlichtingsklassen: M-klassen: verlichtingsklasse voor gemotoriseerd verkeer C-klassen: verlichtingsklasse Conflictgebied P-klassen: verlichtingsklasse verblijfsgebieden (Pedestrians) Voor het bepalen van de verlichtingsklasse is het noodzakelijk om eerst te bepalen tot welke klasse de te verlichten situatie gerekend moet worden. Daarna zal een tabel doorlopen moeten worden met vragen over: Maximaal toegestane snelheid Verkeersintensiteit Verkeerssamenstelling Rijbaanscheiding Geparkeerde voertuigen 27

29 Omgevingsluminantie Visuele geleiding Aan de hand van de bereikte score is vervolgens te bepalen wat de toe te passen verlichtingsklasse is. (zie ROVL 2011 uitgebracht door de NSVV, april 2011 voor verdere toelichting). Politie Keurmerk Veilig Wonen Voor specifieke vragen en aandachtspunten betreffende de criminaliteit en de sociale veiligheid, kunnen de richtlijnen gegeven in het Politie Keurmerk Veilig Wonen (PKVW) worden geraadpleegd. Het idee van een keurmerk voor beveiliging komt oorspronkelijk uit Engeland. Daar noemen ze het 'Secured by Design'. De opzet is simpel maar effectief: nieuwbouwwoningen en de omgeving daarvan, die aan een aantal eisen voldoen, krijgen een keurmerk. In Engeland bleek dit concept goed te werken. Het is een argument voor potentiële eigenaren om een huis te kopen en de kans op inbraak vermindert aanzienlijk. Ook in Nederland ondersteunt de politie deze visie. De politieregio Hollands Midden startte eind 1994 samen met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), het ministerie van Justitie en de Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting, een regionaal experiment met het zogenaamde Politie Keurmerk Veilig Wonen. Niet alleen de woning, maar ook de wijk moet aan bepaalde eisen voldoen. Aspecten die in het Politie Keurmerk een rol spelen, zijn een aantrekkelijke vormgeving en inrichting van de woonomgeving, een goed onderhoud hiervan en de betrokkenheid van de bewoners en voorbijgangers bij 'hun' omgeving. Stuk voor stuk psychologische drempels die de kans op criminaliteit en gevoelens van onveiligheid verminderen. In nauw overleg met deskundigen uit zowel de overheid als uit het bedrijfsleven, kreeg het keurmerk gestalte. In 1999 was het zover, het keurmerk was geen experiment meer, maar wordt sindsdien in heel Nederland ingevoerd. Het ministerie van BZK is eigenaar en het Nederlands Politie Instituut voerde in opdracht van het ministerie tot eind 2001 het beheer. Sinds januari 2002 is het PKVW verzelfstandigd en ondergebracht in het Beheerinstituut PKVW en gevestigd te Houten. Het is nu een stichting met in het bestuur vertegenwoordigers van de overheid en marktpartijen. De eisen waaraan moet worden voldaan om voor het PKVW in aanmerking te komen, zijn omschreven in twee handboeken; het handboek voor de Nieuwbouw en het handboek voor de Bestaande Bouw. Het PKVW koppelt een eisenpakket, dat vanaf het eerste begin van planontwikkeling als leidraad kan worden gebruikt, aan een keurmerk dat de bewoners en de gebruikers garandeert dat er ook werkelijk rekening is gehouden met de eisen. Slechts een klein onderdeel uit de (basis)eisen van het PKVW heeft betrekking op de (Openbare) Verlichting. Het keurmerk conformeert zich grotendeels aan de Aanbevelingen voor Openbare Verlichting van de NSVV (1990), echter met de aanvulling dat bij het toepassen van 'geel' licht (hogedruk natrium), het lichtniveau hoger moet zijn dan bij 'wit' licht. Ook op het punt van het verlichten van semi-openbare ruimten zoals achterpaden en brandgangen, gaan de (basis)eisen van het PKVW verder dan de normen van de NSVV. Sinds medio 1996 bestaat er een samenwerking tussen het PKVW en de NSVV. Grondroerdersregeling (WION) In het geval dat de gemeente eigenaar is van kabels en leidingen voor de openbare verlichting zal zij dienen te voldoen aan de nieuwe wettelijke eisen. Dit houdt verband met de Grondroerdersregeling. Het voorstel voor deze wet, inclusief overgangsperiode, is in 2006 door de ministers goedgekeurd. 28