Zin en onzin van het paranormale

Transcriptie

1 Zin en onzin van het paranormale 1. Anekdotische gegevens 2. Wetenschappelijk materiaal 3. Balans 4. Waarom zo succesvol? Rare mensen Rare wereld 5. Conclusie

2 Anekdotische gegevens (1) Margaret en Kate FOX (1848) Klopgeesten in Hydesville (NY) Bekend dat het een grap was, maar zonder al te veel effect

3 Anekdotische gegevens (2) Daniel HOME ( , Schotland) Levitatie, telekinese,

4 Anekdotische gegevens (3) Uit de onovertroffen Wikipedia: Er was grote onenigheid over het betrouwbaarheidsgehalte van deze spectaculaire gebeurtenissen maar ondanks veel onderzoek door geleerden is Home nooit op bedrog betrapt. Door het ene raam buiten, door het andere raam binnen. Mysterieus of via het balkon?

5 Anekdotische gegevens (4) Belangrijke opmerking: Home is onderzocht geweest door wetenschappers (Sir Oliver LODGE, Sir William CROOKES), maar zij gingen ervan uit dat Home geen bedrog zou plegen Dus niet veel waard En niet te vergeten: Sir Arthur Conan DOYLE

6

7 Anekdotische gegevens (5) Dichter bij huis: de lepelbuigende Uri GELLER: Goochelaar Uurwerk laten lopen maar niet stoppen Onderzocht fraude niet uitgesloten Ontmaskerd door James Randi

8 Wetenschappelijk materiaal (1) Kan parapsychologie wetenschappelijk onderzocht worden? Antwoord: ja. Eerste klassieke experimenten: Joseph Banks RHINE ( ) Zeer goed controleerbaar en herhaalbaar MAAR: geen effect vastgesteld

9 Zener kaarten

10 Wetenschappelijk materiaal (2) Na Rhine een batterij onderzoeken: Samuel SOAL ( ) positief resultaat, maar fraude Helmut SCHMIDT gebruik van computer, positief, maar onvoldoende controle Walter LEVY zeer spectaculair, maar fraude Charles HONORTON positief effect, maar onvoldoende controle

11 Wetenschappelijk materiaal (3) Ganzfeld techniek: Maar: steunt ook op meta-analyse

12 Balans Relatief eenvoudig: Tot nader order niets te rapporteren Geen nieuwe ontwikkelingen DUS: skeptisch zijn is op zijn plaats VRAAG: waarom geloven zovelen er dan toch in?

13 Waarom zo succesvol? Rare mensen (1) Wetenschappelijke experimenten steunen op statistische analyses - Afwegen van hypotheses - Doorgaans toevalshypothese versus er is iets -hypothese - Er is iets suggereert een samengaan, niet noodzakelijk een causaal verband - Vereist inzicht in kansen en verbanden - Uitgerekend daarin zijn mensen niet goed

14 Waarom zo succesvol? Eerste voorbeeld: Rare mensen (2) Voor jou liggen 10 omslagen met 10 verschillende adressen en 10 brieven met dezelfde adressen. Je stopt de brieven geheel toevallig in de omslagen. Hoeveel brieven zullen er gemiddeld juist zitten? Antwoord: Gemiddeld 1. Curieus fenomeen: onafhankelijk van het aantal brieven Argument: herhaal het experiment n keren. Dan zal brief 1 gemiddeld n/10 keren goed zitten, dus gemiddeld 1/10.

15 Tweede voorbeeld: Verjaardagsexperiment: Wat is de kans dat hier en nu twee mensen aanwezig zijn in de geselecteerde groep die op dezelfde dag en maand geboren zijn? Antwoord: - 50% (28 mensen), - 95% (40 mensen), - > 99% (50 of meer)

16 Gedeeltelijk antwoord: Bekijk de zaak negatief: Wat is de kans dat alle verjaardagen verschillend zijn? Persoon 1: 365/365 = 1 Persoon 2: 364/365 = 0,997 Persoon 40: 326/365 = 0,893 Met elkaar te vermenigvuldigen: / Dit getal is bijzonder klein, bijna nul. (Vergelijk met het vermenigvuldigen van 0,9 met zichzelf: 0,9 0,81 0,73 0,65 0,59 0,53 0,48 0,43 0,39 Dus de kans dat het niet zo is, is bijna 1, dus er zijn op zijn minst twee mensen met dezelfde verjaardag

17 Derde voorbeeld: A, B en C doen mee aan een wedstrijd voor het behalen van een prijs. Hun kansen vooraf zijn P(A) = 1/4, P(B) = 1/2 en P(C) = 1/4 Jury beraadslaagt en één van de juryleden deelt mee aan A dat C de prijs niet heeft gekregen. Wat zijn de kansen nu van A en B? Antwoord: P(A) = 1/5 en P(B) = 4/5 Zeer curieus fenomeen: de kans van A is gedaald door deze informatie te krijgen.

18 Waarom zo succesvol? Rare wereld De wereld lijkt het geestig te vinden ons te misleiden. Voorbeeld 1: het Marsgezicht

19 Maar met een betere resolutie:

20 Voorbeeld 2: En toen de Pinksterdag aanbrak, waren allen tezamen bijeen. En eensklaps kwam er uit de hemel een geluid als van een geweldige windvlaag en vulde het gehele huis, waar zij gezeten waren; en er vertoonden zich aan hen tongen als van vuur, die zich verdeelden, en het zette zich op ieder van hen; en ze werden allen vervuld met de heilige Geest en begonnen met andere tongen te spreken, zoals de Geest het hun gaf uit te spreken

21 Voorbeeld 2: En toen de Pinksterdag aanbrak, waren allen tezamen bijeen. En eensklaps kwam er uit de hemel een geluid als van een geweldige windvlaag en vulde het gehele huis, waar zij gezeten waren; en er vertoonden zich aan hen tongen als van vuur, die zich verdeelden, en het zette zich op ieder van hen; en ze werden allen vervuld met de heilige Geest en begonnen met andere tongen te spreken, zoals de Geest het hun gaf uit te spreken Antwoord: uit (76)

22 Voorbeeld 3: België 10,4 miljoen Tsjechische Republiek 10,2 miljoen Denemarken 5,4 miljoen Duitsland 82,5 miljoen Estland 1,4 miljoen Griekenland 11,1 miljoen Spanje 43,0 miljoen Frankrijk 60 miljoen Ierland 4,1 miljoen Italië 58,5 miljoen Cyprus 0,7 miljoen Letland 2,3 miljoen Litouwen 3,4 miljoen Luxemburg 0,5 miljoen Hongarije 10,1 miljoen Malta 0,4 miljoen Nederland 16,3 miljoen Oostenrijk 8,2 miljoen Polen 38,2 miljoen Portugal 10,5 miljoen Slovenië 2,0 miljoen Slowakije 5,4 miljoen Finland 5,2 miljoen Zweden 9 miljoen Verenigd Koninkrijk 60,0 miljoen Bulgarije 7,8 miljoen Kroatië 4,4 miljoen V. J. Republiek Macedonië 2,0 miljoen Roemenië 21,7 miljoen Turkije 71,6 miljoen

23 Voorbeeld 3: België 10,4 miljoen Tsjechische Republiek 10,2 miljoen Denemarken 5,4 miljoen Duitsland 82,5 miljoen Estland 1,4 miljoen Griekenland 11,1 miljoen Spanje 43,0 miljoen Frankrijk 60 miljoen Ierland 4,1 miljoen Italië 58,5 miljoen Cyprus 0,7 miljoen Letland 2,3 miljoen Litouwen 3,4 miljoen Luxemburg 0,5 miljoen Hongarije 10,1 miljoen Malta 0,4 miljoen Nederland 16,3 miljoen Oostenrijk 8,2 miljoen Polen 38,2 miljoen Portugal 10,5 miljoen Slovenië 2,0 miljoen Slowakije 5,4 miljoen Finland 5,2 miljoen Zweden 9 miljoen Verenigd Koninkrijk 60,0 miljoen Bulgarije 7,8 miljoen Kroatië 4,4 miljoen V. J. Republiek Macedonië 2,0 miljoen Roemenië 21,7 miljoen Turkije 71,6 miljoen

24 Op 30 landen zijn er 7 met een bevolking waarvan het aantal start met 1 Ter vergelijking (bovenaan het eerste cijfer van het bevolkingsaantal, onderaan het aantal landen dat hiermee overeenstemt: Dit is de wet van Benford

25 Sleutel tot het verhaal

26 Sleutel tot het verhaal

27 Conclusie Onbruikbaar anekdotisch materiaal Geen degelijk wetenschappelijk bewijsmateriaal Mens gemakkelijk te misleiden Wereld onvoorspelbaar bij momenten Kritische en skeptische houding zeker aan te bevelen (