Oma Spillner en een dubbelhuwelijk in Schoonhoven

Transcriptie

1 Inleiding Oma Spillner en een dubbelhuwelijk in Schoonhoven In de jaren dertig groeide onze moeder op in Zuid-Limburg. Mama is de oudste van tien kinderen. Toen ze vier jaar oud was, kwam haar oma bij het gezin inwonen. Onze moeder herinnert zich haar als een rustige en stille vrouw. Ze ging als weduwe altijd in het zwart gekleed en hielp mee in het huishouden. Meestal was ze bezig met naai- of breiwerk. Toen alle kinderen het huis uit waren, had ze de deur in Tiel achter zich dichtgetrokken, om bij haar enige dochter te gaan wonen. Oma Spillner in het gezin van haar dochter; onze moeder is het oudste kind Oma Spillner had geen gemakkelijk leven gehad. Ze had haar vijf nog jonge kinderen alleen moeten opvoeden, nadat haar man in november 1918 aan de beruchte Spaanse griep was bezweken. Om in het onderhoud van haar gezin te voorzien, runde ze een comestibleszaak en was tevens pensionhoudster. Een van de kostgangers werd later haar schoonzoon en in zijn nog jonge gezin in Zuid-Limburg beleefde ze een aantal fijne jaren. Na een jaar of vier vertrok oma Spillner weer. Ze woonde kort in Dordrecht bij haar inmiddels ook gehuwde oudste zoon en nam vervolgens haar intrek in het St. Antoniuspension in Montfoort, waar ze in de oorlogsjaren overleed. 1

2 Bidprentje oma Spillner Oma Elise Spillner was niet alleen overleden in het Groene Hart. Ze was er ook geboren en wel in Alphen aan den Rijn, toen nog bestaande uit Alphen en Aarlanderveen. Haar ouders waren daar na hun huwelijk naartoe getrokken en vader had er een winkel. Hoewel hij horlogemaker was, verkocht hij naast horloges en klokken ook van alles op het gebied van schoenen en laarzen. Dat lijkt een vreemde combinatie, maar we weten dat zijn vader schoenmaker was. Deze schoenmaker en tevens opa van Elise Spillner beleefde iets bijzonders: een dubbelhuwelijk samen met zijn jongste broer. Oma Spillner's vader was horlogemaker, maar verkocht ook schoeisel (Rijnbode, april 1874) 2

3 Spillner is een zeldzame naam in Nederland. De huidige Spillners zijn nazaten van Johann Andreas Spillner die, komend uit het dorpje Schwiegershausen in de Duitse Harz, in 1801 huwde in Kleef. Hij was trompetter in het leger en vestigde zich na diverse verblijfplaatsen in ons land met zijn gezin in 1811 in Tiel. Hier ging Johann Andreas rond zijn 45e als gepensioneerd militair het leger uit en verdiende de kost verder als herbergier en tapper. In het gezin Spillner werden 10 kinderen geboren. Hiervan groeiden er zeven op maar van trouwen kwam het maar niet. In het jaar 1838 was er nog steeds geen van de kinderen gehuwd. De oudste was toen al 37. Zou Johann Andreas nog wel verder nageslacht krijgen? Zou de naam Spillner voortleven in ons land? De eerste Spillner in Nederland was trompetter in het leger Een dubbelhuwelijk brengt uitkomst De jongste zoon heette Johan Daniël en was geboren in Hij moest het leger in en kwam terecht in de buurt van Schoonhoven. Johan Daniël was in dienst bij de mobiele Zuid- Hollandsche schutterij en leerde in zijn diensttijd Alida Ponsioen kennen. Zij was voor haar 30ste al weduwe en had drie jonge kinderen. Ze bleek ook een aardige oudere zus Elisabeth te hebben, die nog ongehuwd was gebleven. Voor haar kreeg Johan Daniël's oudere broer Andreas warme gevoelens. Twee broers trouwen twee zussen De relaties beklijfden en op 9 mei 1839 was er in Schoonhoven een dubbelhuwelijk! De dames kwamen uit Schoonhoven en het was gebruikelijk om in de woonplaats van de bruid te trouwen. Johan Daniël Spillner huwde Alida Ponsioen, die inmiddels 4 maanden zwanger was, en Andreas Spillner trouwde met Elisabeth Ponsioen. Het zal een mooi huwelijksfeest geweest zijn. Ludovicus Spillner, broer van de bruidegoms en kleermaker in Tiel, was getuige. Vader en moeder Spillner waren ook van de partij, evenals vader Daniël Ponsioen, een Schoonhovense koperslager. Alleen de moeder van Alida en Elisabeth werd node gemist. Zij was een half jaar eerder overleden. 3

4 Hoe het verder ging Johan Daniël en Alida bleven in Schoonhoven wonen en kregen daar hun eerste gezamenlijke kinderen. Andreas en Elisabeth gingen naar Tiel en stichtten daar een gezin. Beide vaders verdienden het brood als schoenmaker. Johan Daniël en Alida verhuisden na hun eerste huwelijksjaren ook naar Tiel, waar Johan Daniël al op 42-jarige leeftijd overleed. Johan Daniël en Alida zorgden er echter wel als enigen voor dat er nog steeds nazaten met de naam Spillner in Nederland voorkomen. Van de vijf in 1839 nog ongehuwde broers en zussen van Andreas en Johan Daniël trouwden er uiteindelijk nog twee. Zij deden dit echter pas veel later, zelfs nog nadat ze Abraham en Sara hadden gezien. Kinderen brachten deze huwelijken dan ook niet meer voort. Dat maakt het dubbelhuwelijk voor de Spillners tot een nog belangrijkere gebeurtenis. Terug naar Andreas en Elisabeth: zij leefden langer dan hun jongere broer en zus. Andreas overleed pas in 1889 op 83-jarige leeftijd. Zijn bidprentje is het oudste dat in onze familie bewaard is gebleven. Zijn vrouw Elisabeth Ponsioen staat er ook op vermeld. Het oudste bidprentje in onze familie is van oma Spillner's grootvader 4

5 Andreas en Elisabeth kregen samen vier zonen, waarvan er één zelf kinderen kreeg. Dit was Arnoldus Daniël Spillner, de vader van oma Elise Spillner. Zijn beroep van horlogemaker heeft ongetwijfeld te maken met de Schoonhovense afkomst van zijn moeder. De foto hieronder toont het voltallige gezin aan het einde van de negentiende eeuw. Het gezin Spillner in ca met oma Elise als oudste dochter derde van links, en haar vader Arnoldus Daniël, de horlogemaker geheel rechts Oma Elise Spillner heeft drie kleinkinderen die Elly of Els heten, waaronder onze moeder. Zij zijn dus via hun oma vernoemd naar hun betovergrootmoeder Elisabeth Ponsioen van het Schoonhovense dubbelhuwelijk. Zo is de cirkel rond en zijn wij blij dat de broers Spillner uiteindelijk de Schoonhovense zussen Ponsioen wisten te vinden! Maria van Hoogdalem - Edelenbosch uit Gouda Niek Edelenbosch uit Wageningen 5