Zekerheid en kwaliteit. Kwaliteitsborging examinering Voor mbo-opleidingen in de bouw en infra

Transcriptie

1 Zekerheid en kwaliteit Kwaliteitsborging examinering Voor mbo-opleidingen in de bouw en infra

2 Klaar voor de arbeidsmarkt Een leerling met een mbo-diploma op zak voor een beroep in de bouw en infra, is klaar voor de arbeidsmarkt. Het roc zorgt daarvoor. Op verzoek van de bouwen infrasector ondersteunt kenniscentrum Fundeon de roc s daarbij onder meer door examineringsproducten te maken en diensten te leveren. In deze brochure staat welke producten en diensten Fundeon aan roc s beschikbaar stelt en welke aanvullende procedures zij inzet om de kwaliteit van de examineringsproducten en -diensten te borgen. Aan de basis van elke opleiding ligt het kwalificatiedossier. In dit dossier is voor het beroepsmatige deel van de opleiding vastgelegd wat een leerling aan het einde van zijn opleiding moet kunnen en kennen. Het kwalificatiedossier bestaat uit een of meerdere kerntaken, die samen het gehele beroep omschrijven. Deze kerntaken zijn opgebouwd uit werkprocessen die de leerling moet uitvoeren en competenties die de leerling moet beheersen. OPLEIDEN EN BEOORDELEN Om te kunnen opleiden en tussentijds te beoordelen of een leerling voldoende voortgang boekt, heeft Fundeon de kerntaken en werkprocessen uit het dossier verkaveld in - voor de beroepspraktijk herkenbare - beoordelingseenheden. Deze beoordelingseenheden zorgen ervoor dat het onderwijs is afgestemd op de beroepspraktijk. Per opleiding zijn er vier tot acht beoordelingseenheden, die worden afgerond met een praktijktoets en één of meerdere theorietoetsen. Hierdoor is de leerling gedurende zijn opleiding bezig met hapklare brokken en kan hij tussentijds successen vieren. VERTALING BEOORDELINGSEENHEID Het ministerie van OCW stelt als eis aan roc s dat op het diploma per kerntaak staat welk resultaat de leerling heeft behaald. Om die vertaalslag vanuit de beoordelingseenheid te kunnen maken, heeft Fundeon een rekenmodel gemaakt. Hierin staat precies aangegeven in welke mate de beoordelingseenheid bijdraagt aan elke kerntaak. Het rekenmodel maakt deel uit van de set verantwoordingsdocumenten die Fundeon aan roc s ter beschikking stelt. Bij elke wijziging in een kwalificatiedossier past Fundeon de verantwoordingsdocumenten aan.

3 De dagelijkse beroepspraktijk Leerlingen die een mbo-opleiding in de bouw of infra volgen, leren het vak deels op het roc en deels bij een erkend leerbedrijf tijdens de beroepspraktijkvorming. Op het roc zijn de leerlingen vooral bezig met de theorie, bij het erkend leerbedrijf voeren ze de beroepstaken uit. De beroepspraktijkvorming is een leerbaan of een stageplaats bij een erkend leerbedrijf. Fundeon erkent de leerbedrijven ten behoeve van de bouw- en infraopleidingen. Voorwaarde om erkend te worden, is dat de begeleiding en beoordeling van de leerling gebeurt door een gecertificeerde leermeester. DE LEERMEESTER Een leermeester is een gekwalificeerd vakman die de leermeestercursus van Fundeon heeft gevolgd. In de leermeestercursus is onder meer aandacht voor de praktijktoetsing, de beoordeling van de leerling en de communicatie met de leerling. De leermeester volgt eens per twee jaar de nascholingscursus voor leermeesters. Tussendoor krijgt hij - waar nodig - ondersteuning van de adviseur Beroepspraktijk, in de vorm van coaching-onthe-job. OPLEIDINGSBEDRIJF De meeste leerlingen die een bbl-opleiding in de bouw of infra volgen, zijn in dienst van een opleidingsbedrijf. Bij het opleidingsbedrijf krijgt de leerling extra begeleiding en instructie. Iedere leerling legt bovendien minimaal één praktijktoets af bij een opleidingsbedrijf. Hierdoor wordt elke leerling tijdens zijn opleiding door een extra paar ogen beoordeeld. TRAJECTMAP Om de beroepspraktijk bij het leerbedrijf en de theorie op elkaar af te stemmen, ontvangt de leerling aan het begin van zijn opleiding de trajectmap. De trajectmap fungeert als het spoorboekje van de opleiding. In de trajectmap staat precies welke beoordelingseenheden de leerling moet kunnen uitvoeren. De leerling kan aangeven hoeveel uur hij ermee heeft geoefend. De docent geeft in de map aan of de leerling de bijbehorende theorie kent en de leermeester zet er zijn beoordelingen over de leerling in. In de trajectmap zitten alle beoordelingsformulieren en beschrijvingen en voorbeelden van praktijktoetsen om de leermeester of examinator te ondersteunen bij de beoordeling. Voor de opleidingen op niveau 4 is de trajectmap soms digitaal vormgegeven, in BPVnet. In BPVnet vindt de niveau 4-leerling examenopdrachten, niveaureferenties en beoordelingscriteria. Ook bouwt hij via BPVnet een portfolio op.

4 Toetsen van kennis en kunde Om zo objectief mogelijk in beeld te krijgen of een leerling over de gewenste kwalificaties beschikt, biedt Fundeon een mix van examenvormen aan om de leerling te examineren. Door de opdeling in beoordelingseenheden maakt iedere leerling gedurende zijn opleiding meerdere praktijktoetsen en theorietoetsen. Daarnaast is er sprake van competentiebeoordeling en soms van portfoliobeoordeling. Hierdoor kan elk onderdeel op de meest geschikte manier getoetst worden. Voor het behalen van het diploma, moet de leerling voor alle examenonderdelen een voldoende halen. THEORIETOETSEN De theorietoetsen tonen aan of de leerling de vakkennis beheerst die hoort bij de beoordelingseenheid. Het gaat daarbij niet alleen om feitenkennis. De leerling toont door het beantwoorden van de vragen ook of hij inzicht constructies. Fundeon stelt via het toetsservicesysteem (tss) toetsen beschikbaar aan roc s. Deze toetsen voldoen aan het niveau dat van de leerling wordt gevraagd. PRAKTIJKTOETSEN Voor het tonen van vakvaardigheid, voert de leerling een reële opdracht uit in de beroepspraktijk. Voor de mbo-opleidingen op niveau 1 tot en met 3 zijn er beoordelingscriteria en voorbeelden van de praktijktoetsen opgenomen in de trajectmap. Deze geven aan welk moeilijkheidsniveau een praktijktoets moet hebben en uit welke onderdelen de toets minimaal moet bestaan. Voor de opleidingen op niveau 4 zijn referentieprojecten vastgesteld door deskundigen uit de branche en het onderwijs. Op basis hiervan is vast te stellen of de werkzaamheden die de leerling uitvoert tijdens de beroepspraktijkvorming voldoen aan het examenniveau. heeft in verschillende praktijksituaties en daarop kan anticiperen. In een aantal gevallen wordt de theorie ook getoetst in de vorm van een tekentoets. Het gaat daarbij niet zozeer over de kwaliteit van de tekening, maar wel of de leerling voldoende inzicht heeft in bijvoorbeeld PORTFOLIOBEOORDELINGEN In enkele mbo-opleidingen op niveau 3 zitten onderdelen die niet op één moment in de praktijk getoetst kunnen worden. Het gaat daarbij om vaardigheden die te maken hebben met werkorganisatie. Aan de hand van de opdrachten uit de opdrachtenmap bouwt de leerling een portfolio op. Door die opdrachten legt de leerling gedurende een periode vast welke activiteiten en werkzaamheden hij verricht en voegt hiervan ook bewijzen toe. In de opleidingen op niveau 4 is de portfolio-opbouw het uitgangspunt. In BPVnet vindt de leerling opdrachten en voorbeeldprojecten. Deze projecten zijn opgesteld aan de hand van BTG-criteria. De BTG-criteria zijn de landelijke beoordelingscriteria die zijn vastgesteld door de bedrijfstakgroep B&I (bouw en infra) van de mbo-raad. In de bedrijfstakgroep B&I zijn alle

5 roc s en vakscholen vertegenwoordigd die opleidingen aanbieden voor de sectoren bouw en infra. COMPETENTIEBEOORDELINGEN Gedurende de opleiding beoordelen de docent en de leermeester met regelmaat of de leerling zijn competenties voldoende ontwikkelt. De laatste twee competentiebeoordelingen van de docent en de laatste twee beoordelingen van de leermeester maken deel uit van het eindexamen en moeten dus voldoende zijn. De beoordelingsonderdelen zijn te vinden in de trajectmap. vakgerichte deel van de opleiding, volgens de bedrijfstak het beste vormgegeven kan worden. Een roc kan dit advies één-op-één overnemen, delen eruit gebruiken of zelf een toetsplan opstellen. Wanneer het toetsplan wordt gevolgd, ontstaat een compleet beeld van de kennis en kunde van de leerling. Roc s die het toetsplan volgen, kunnen één-op-één gebruik maken van de examineringsproducten van Fundeon. VASTLEGGEN BEOORDELINGEN Voor het vastleggen van beoordelingen krijgt de leerling beoordelingsformulieren (toetsbriefjes). Deze formulieren bestaan uit meerdere doordrukvellen. De beoordelaar de leermeester, instructeur, examinator of docent vult het formulier in bij een beoordeling. Er zijn toetsbriefjes voor alle praktijktoetsen en voor de laatste twee competentiebeoordelingen. Eén exemplaar van het toetsbriefje gaat naar het roc. Daarnaast bewaart de leerling één doordrukexemplaar in de trajectmap, gaat één exemplaar naar de werkgever en wordt één doordrukvel opgestuurd naar Fundeon. TOETSPLAN Voor elke opleiding heeft Fundeon een toetsplan opgesteld. Hierin staat hoe de examinering, van het DE LEERMIDDELENLEN Fundeon ontwikkelt complete lesmethodes voor de bouwen infraopleidingen. Dat doet Fundeon op basis van het kwalificatiedossier. Een complete lesmethode bestaat uit de trajectmap, de benodigde vakkennis en opdrachten. Daarnaast omvat de lesmethode ook de examenproducten en ondersteunende producten voor de docent en het roc, zoals een toetsplan, een antwoordenmodule en een advieskaart over het gebruik van de leermiddelen.

6 Controle op praktijktoetsen Praktijktoetsen vinden zoveel mogelijk plaats in de beroepspraktijk. De beoordeling vindt plaats door gecertificeerde leermeesters. Deze leer meesters hebben de leermeestercursus gevolgd en de dertig adviseurs Beroepspraktijk van Fundeon geven hen daarna coaching-on-the-job. De zes adviseurs Examinering van Fundeon wonen dagelijks zoveel mogelijk praktijktoetsen bij, om te beoordelen of de leermeester deze op de juiste manier afneemt en beoordeelt. STEEKPROEFCONTROLE De adviseurs Examinering van Fundeon selecteren op basis van eerdere ervaringen met de betreffende leermeester en het leerbedrijf welke praktijktoetsen zij bijwonen. De adviseurs Examinering letten met name op het niveau van de toetsen en of de beoordeling van de toets daadwerkelijk gebeurt door een gecertificeerd leermeester. Ook kijken zij mee of de leermeester bij de beoordeling op de juiste punten let. GESIMULEERDE PRAKTIJKOMGEVING Het uitgangspunt is dat praktijktoetsen zoveel mogelijk in de beroepspraktijk plaatsvinden. Toch hanteert de bouw- en infrasector als stelregel dat minimaal één praktijktoets in een gesimuleerde praktijkomgeving plaatsvindt. Voor infraopleidingen kan dit in de Examenhal bij Fundeon of enkele andere door Fundeon erkende examenlocaties. Voor bouwopleidingen kan uitgeweken worden naar de opleidingsbedrijven of roc s. In beide gevallen worden de praktijktoetsen beoordeeld door een bevoegd beoordelaar. Deze examinatoren zijn afkomstig uit de beroepspraktijk en soms in dienst bij de opleidingsbedrijven als instructeur. Door deze aanpak wordt minimaal één praktijktoets door iemand anders beoordeeld dan de vaste leermeester van de leerling. AANVRAGEN PRAKTIJKTOETS Leerlingen die klaar zijn om een praktijktoets af te leggen, vragen deze toets aan bij Fundeon. Dat doen zij minimaal drie dagen voordat ze de toets daadwerkelijk afleggen. Het toetsmoment wordt vastgelegd in het leerlingvolgsysteem. Docenten hebben toegang tot dit systeem en kunnen daardoor ook besluiten om bij de praktijktoets aanwezig te zijn. Toetsen die niet tijdig zijn gemeld, worden afgekeurd.

7 De kwaliteit van de toetsen Alle examenproducten ontwikkelt Fundeon in samenspraak met branche- en onderwijsvertegenwoordigers. Fundeon ziet erop toe dat de examens voldoen aan het toezichtskader van de Inspectie van het onderwijs. Daarnaast wordt de inhoud en het niveau van de examens bewaakt door de vaststellingscommissies. In deze commissies zitten vertegenwoordigers vanuit de branche en het onderwijs. De theorietoetsvragen zijn gemaakt door geschoolde auteurs. Dit zijn veelal docenten die affiniteit hebben met het vakgebied, vaak ondersteund met input van deskundigen uit de branche. De theorietoetsen zijn bovendien gebaseerd op vastgestelde toetsmatrijzen, die samenhangen met het kwalificatiedossier. De voorbeelden voor praktijktoetsen en beoordelingscriteria zijn opgesteld door onafhankelijke deskundigen uit de branches. AUDIT OP TOETSEN Leerlingen kunnen de toetsen op papier maken of als beeldschermtoets. In het laatste geval krijgt de leerling direct de uitslag van zijn toets te horen. Om de kwaliteit van deze toetsen te borgen, wordt vanuit het Onderwijsplatform bouw en infra jaarlijks een inkoopaudit gedaan. Tijdens deze audit kijken vertegenwoordigers van de roc s naar de inhoud van de toetsen en de wijze waarop de toetsen worden samengesteld. Daarnaast kijkt de auditcommissie naar de examineringsdiensten die Fundeon aanbiedt. VERANTWOORDING VAN DE KWALITEIT De totstandkoming van de examineringsproducten is vastgelegd in procedures en handboeken. Verantwoordingsdocumenten maken inzichtelijk hoe de toetsen gerelateerd zijn aan het kwalificatiedossier. Via een toetsmatrijs is vastgelegd hoe elk werkproces aan bod komt in de theorie en de toetsen. Ook is exact bepaald hoe de relatie tussen werkprocessen en beoordelingseenheden is. Fundeon stelt de verantwoordingsdocumenten beschikbaar aan de roc s die de examens afnemen. JAARCYCLUS EXAMINERING Fundeon en de roc s die bouw- of infraopleidingen aanbieden, hebben een samenwerkingsovereenkomst met elkaar gesloten. In de overeenkomst is de jaarcyclus examinering opgenomen. Deze jaarcyclus beschrijft hoe roc s en Fundeon de examinering gezamenlijk vormgeven en borgen en hoe zij continu werken aan verbetering van de examinering, zowel op product- als dienstenniveau.

8 Ondersteuning ADVISEUR BEROEPSONDERWIJS De adviseur Beroepsonderwijs kent alle examineringsproducten van Fundeon. Ook kan de adviseur een toelichting geven op de kwaliteit van de examinering en adviseren over de borging van de kwaliteit richting de Onderwijsinspectie. Kijk voor de contactgegevens van de adviseurs Beroepsonderwijs op SUPPORTDESK: De supportdesk is elke werkdag bereikbaar van 8.30 uur tot uur. De medewerkers bieden ondersteuning bij het gebruik van de papieren en digitale leermiddelen en examineringsproducten van Fundeon. E supportdesk@fundeon.nl T (0341) REGIO ZUID Postbus AL Helmond T (0492) E zuid@fundeon.nl REGIO WEST Korenmolenlaan 1G 3447 GG Woerden T (0348) E west@fundeon.nl REGIO NOORDOOST Postbus CD Zwolle T (038) E noordoost@fundeon.nl C Deze brochure is een uitgave van Fundeon, het kennis- en adviescentrum voor het opleiden en ontwikkelen van personeel in de bouw en infra.