Bestrijding van adelaarsvaren (Pteridium aquilinum)1

Transcriptie

1 Onkruidbestrijding Bestrijding van adelaarsvaren (Pteridium aquilinum) Control of bracken ' ' L. Oldenkamp2, P. H. M. Tromp3 en P. Zonderwijk4 Op verschillende plaatsen in Nederland vormt begroeiing met adelaarsvaren een ernstig probleem bij de bosaanleg en de bosverzorging. Over het algemeen is bestrijding van de varens noodzakelijk daar zij anders de jonge bomen overgroeien. De concurrentie om vocht en voedingsstoffen tussen varens en geplante houtsoorten is op de betrokken gronden niet van betekenis. De gronden waar adelaarsvaren voorkomt behoren namelijk tot de rijkere bosgronden waar de voorziening met vocht en voedingsstoffen voldoende is, althans voor de meest voor bosaanleg in aanmerking komende houtsoorten (fijnspar, douglas, lariks, Abies, Tsuga en beuk). Voor de bestrijding van adelaarsvaren staan verschillende methoden, zowel mechanische als chemische, ten dienste. Welke methode wordt gekozen hangt af van de mogelijkheden die door de toestand van het terrein en de gevolgde aanlegmethodiek worden bepaald. Wanneer alternatieve mogelijkheden aanwezig zijn zal in het algemeen de goedkoopste methode voorkeur verdienen. Het valt daarom aan te bevelen voor elke voorkomende situatie een kostenberekening op te stellen. Bij alle proeven die door de Werkgroep Bosbouw en Wegbeplantingen van de Coördinatie-Commissie Onkruidbestrijding TNO sinds jaren werden uitgevoerd is duidelijk gebleken dat in terreinen waar adelaarsvaren voorkomt de basis voor een goedkope aanlegmethodiek is gelegen in: - het direct na de velling beplanten van het terrein - de toepassing van grote plantafstanden en - het gebruik van groot plantsoen. Over het algemeen zullen de varens in het eerste groeiseizoen na de veiling van de oude opstand minder hoog groeien dan een jaar later. Het verdient daarom aanbeveling na de velling directie planten. Bij grote p/antafstanden, dat wil zeggen een afstand tussen de rijen van ruim 2 meter, is de beplanting toegankelijk voor de meeste typen van in gebruik zijnde Verschijnt tevens als Bericht nr. 78 van het Bosbouwproefstation. Foto's: Bosbouwproefstation. 2 Bosbouwproefstation, Wageningen. 3 Bosbouwpraktijkschool, Arnhem. 4 Plantezlektenkundlge Dienst, Wageningen. 34 Summary On various sites in the Netherlands a coverage with bracken constitutes a serious problem when establishing a plantation. A cheap method of establishment on such sites is based on: - planting directly after cutting - wide spacings - use of old (tall and sturdy) planting stock If the method of planting and the accessibility of the area allow cutting or bruising by machinery this method of control of bracken is preferable in terms of costs of treatment. The more expensive method of chemical control of bracken is also possible: Some months before planting: application of dichlobenil or chlorthiamide at a rate of kg granules per ha. An important condition for this treatment is the use of suitable equipment to achieve an even spread of granules. In most cases bracken can be controlled in this way for two growing seasons providing application is made in late springtime. 2 Selective control with a rate of kg granules of the above mentioned herbicides. A save application (causing no damage at the root collar of forest plants) depends on: - the presence of a thick layer of organic matter - time of application being not later than the middle of April - even spread of the herbicide over the area. To achieve an optimum control of bracken time of application should be later than mid April but as there is a greater risk of damage this is not recommended. Research on selective control of bracken was carried out mainly in plantations which were planted at least one year before the application of the herbicide. 3 Before planting with 40 kg dalapon per ha in the beginning of July. Regrowth of bracken cannot be expected till the end of the next growing season. tractoren en werktuigen (slagmaaier, kneusrol e.d.), zodat met behulp daarvan de varens kunnen worden bestreden. Bij kleinere afstanden tussen de rijen kan uiteraard ook met eventueel beschikbare lichtere uitvoeringen van dergelijke machines en werktuigen worden geopereerd.

2 I. ; 'ii ii ' " r ' ' ' i Door gebruik van groot p/antsoen, dat aan de kwa liteitsnormen voldoet (2), groeit de beplanting eerder boven de varenvegetatie uit en dan is bestrijding niet meer noodzakelijk. Zo zullen bijvoorbeeld driejarige Japanse lariks, vierjarige douglas, vijfjarige fijnspar en vijf- tot zesjarige Abies grandis kunnen worden gebruikt Bebossing met Pinus soorten, zelfs al gebruikt men ouder (vierjarig) plantsoen, is op terreinen waar varens voorkomen een dure zaak. Door het relatief kleine plantsoen blijft herhaalde vrijstelling noodzakelijk. Mechanische bestrijding Met mechanische met/ioc/en zijn de varens het meest voordelig te bestrijden. Dit is slechts mogelijk wanneer de beplanting toegankelijk is voor machines. Het kneuzen van de varens met een kneusrol heeft het voordeel dat een mat van dode varens op het terrein komt te liggen waar eventuele nieuwe varenplanten moeilijk doorheen groeien. Het tijdstip waarop zowel maaien als kneuzen moeten worden uitgevoerd valt moeilijk exact aan te geven. Wel kunnen de varens ' r [ tl soms goed worden bestreden wanneer bijvoorbeeld het kneuzen omstreeks begin juni gebeurt. De varens bevinden zich dan in een stadium waarbij ze ongeveer 20 a 30 cm boven de grond staan. De opkomst van jonge varenscheuten strekt zich gewoonlijk uit over een periode van verscheidene weken zodat korte tijd na één behandeling het terrein weer bezet kan zijn met varens. Een herhaling van de behandeling is dan nodig. In de praktijk is daarom een eenmalige behandeling (van kneuzen of maaien) per jaar op een later tijdstip, bijvoorbeeld in de maand augustus, aan te bevelen. Chemische bestrijding Wanneer niet met machines in het terrein kan worden gereden (door bijvoorbeeld greppels of steile hellingen), kan men een chemische methode van bestrijden toepassen. Chloorthiamide en dichtobenil Sinds 965 zijn door verschillende leden van de

3 I I :. l.ji l. l l l i l luhiillll l.il i u. ill! Biiii, mm. IIMMII.IIH I I fm.unin.il i, u i m n» Driejarig plantsoen van Japanse larlks, geplant direct na de veiling, groeit boven de varens uit. Three year old plants of Japanese larch, planted directly after cutting, are overgrowing bracken. Werkgroep regelmatig proeven met middelen op basis van chloorthiamide (Prefix) en dichlobenil (Casoron) uitgevoerd. Daarbij werden diverse doseringen, houtsoorten en strooitechnieken In het onderzoek betrokken. Hoewel de resultaten wisselvallig zijn kunnen gevolgtrekkingen worden genoemd: - Niet selectieve toepassing (vóór het inplanten) Met een dosering van kg granulaat van chloorthiamide of dichlobenil (±: 7% actieve stof) per ha, toegediend in het voorjaar, kunnen op de meeste terreinen de varens voor één of twee groeiseizoenen voldoende worden bestreden. In de officiële toelating voor deze middelen wordt aangegeven dat Casoron in de maanden april en mei moet worden gestrooid met een dosering van 25 kg per ha en Prefix in maart met een dosering van kg per ha. Bij de proeven van de Werkgroep is gebleken dat voor beide middelen de dosering moet worden toegepast op sterk lemige gronden. Het gunstigste tijdstip van toepassing voor Casoron is inderdaad de periode april-mei terwijl, voor het verkrijgen van een langdurig effect, Prefix voor de opkomst van de varens moet 36 worden gestrooid (maart-april). Soms bleken de varens gedurende drie groeiseizoenen voldoende in ontwikkeling te worden geremd. Het valt vooraf niet te voorspellen of het effect van één behandeling gedurende één, twee of drie groeiseizoenen merkbaar zal zijn. Voorwaarde voor deze behandeling is dat het middel met behulp van strooiapparatuur regelmatig over het terrein wordt verdeeld. Ervaringen met het uit de hand strooien zijn steeds teleurstellend; vanuit plekken, die een te lage dosering hebben gekregen, treedt hinderlijke hergroel op. Deze methode (dosering van kg per ha) is niet voor selectieve toepassing geschikt. Na de behandeling dient enkele maanden te worden gewacht alvorens de verschillende houtsoorten kunnen worden geplant. De volgende werkwijze is bij deze toepassing aan te bevelen: in het voorjaar toediening van het middel onder de oude opstand. 2 in de nazomer of in de winter vellen van de opstand. 3 inplanten respectievelijk in het najaar of het vol-

4 gende voorjaar. In het geval Prefix wordt toegediend is een wachttijd van een jaar na de behandeling voorgeschreven. Dit is opgenomen in de officiële toelating voor dat middel, hoewel uit de onderzoekingen van de Werkgroep niet is gebleken dat een dergelijke lange wachttijd noodzakelijk is. - Selectieve toepassing Zoals ook eerder () reeds werd benadrukt kan een bepaalde toepassing van een middel alleen dan plaats vinden wanneer de fabrikant van dat middel daarvoor een toelating heeft verkregen van "De Commissie voor Fytofarmacie". Momenteel is toelating van dichlobenil voor selectieve toepassing in terreinen met adelaarsvaren in behandeling', zodat in afwachting van definitieve toelating onderstaande resultaten nog niet als praktijkadviezen kunnen gelden. Doseringen van 50 tot 70 kg granulaat van chloorthiamide of dichlobenil per ha zijn ook voor selectieve bestrijding van adelaarsvaren in het onderzoek betrokken. De va ren groei werd bij deze lagere doseringen vaak zo sterk geremd dat gedurende één groeiseizoen Verdere bestrijding van de varens overbodig was. Bij minder dan 50 kg granulaat per ha is het effect te gering. Naast het effect op de varengroei is ook het optreden van schade bij selectieve toepassing een punt van onderzoek geweest. Gezien de ervaringen die met deze middelen werden opgedaan, vooral in naaldhoutbeplantingen op terreinen waar geen varens voorkomen (), was dit van belang. Op dergelijke terreinen werd namelijk steeds schade aan naaldhoutsoorten vastgesteld (wortelhalsbeschadiging of afsterving van wortels en takken) na selectieve toepassing van dichlobenil of chloorthiamide. Onder de volgende omstandigheden bleek bij de proeven van het Bosbouwproefstation dat geen schade aan de houtsoorten werd veroorzaakt na een selectieve toepassing van belde middelen: - bij een dosering van 50 tot 70 kg granulaat per ha - bij een regelmatige verdeling van het middel over het terrein - bij aanwezigheid van een dikke laag organische stof op de grond (minimaal ± 5 cm) - bij toepassing van het middel vóór de tweede helft van april - in beplantingen die tenminste een jaar geleden werden aangelegd. Dit geldt zowel voor naald- als loofhoutsoorten. Het bovengenoemde tijdstip van toepassing kan in de * Voor Casoron heeft de huidige aanvraag om toelating betrekking op een dosering van 70 kg per ha, uitsluitend In beplantingen met loofhout. Voor Prefix Is geen toelating voor selectieve toepassing In terreinen met adelaarsvaren aangevraagd. Ondanks het feit dat daarmee bovenstaande resultaten van het onderzoek niet volledig in de praktijk kunnen worden toegepast hebben de auteurs gemeend deze toch te moeten publiceren. praktijk evenwel tot wisselvallige resultaten met betrekking tot de varenbestrijding leiden. De werking van de middelen is pas goed wanneer na de toediening voldoende regen valt. Vooral bij lage doseringen kan het effect door onvoldoende regenval ongunstig worden beïnvloed. Latere tijdstippen van toepassing kunnen dan gunstiger resultaten ten aanzien van de varenbestrijding opleveren (vooral met dichlobenil). Ook blijkt adelaarsvaren gevoeliger te zijn voor dichlobenil bij toepassing op het moment dat de meeste spruiten zijn opgekomen en nog geen bladeren hebben ontrold. Vanwege de toenemende kans op schade wordt een selectieve toediening na medio april evenwel ontraden In dit verband zou eventueel nader onderzocht kunnen worden of door een bepaalde strooitechniek kan worden bereikt dat het middel niet in de buurt van de stam terecht komt Op deze wijze zou schade kunnen worden voorkomen en zouden iets latere tijdstippen kunnen worden toegepast teneinde een gunstiger effect te verkrijgen. In de lijst met voorwaarden voor een veilige, selectieve toepassing is opgenomen dat de planten tenminste een jaar moeten hebben vastgestaan. Dit is gedaan omdat de meeste proefnemingen in dérgelijke beplantingen plaats vonden. Er zijn door leden van de werkgroep slechts drie proeven uitgevoerd waarbij de middelen direct na het planten werden gestrooid. Een antwoord op de vraag of een dergelijke toepassing (direct na het planten) mogelijk is kan dus niet worden gegeven. 2 Dalapon Een andere mogelijkheid voor chemische bestrijding van adelaarsvaren biedt het middel dalapon. Uitgebreid onderzoek dat reeds in de jaren 962 en 963 door de Planteziektenkundige Dienst werd uitgevoerd leverde als resultaat dat een behandeling in begin juli met 40 kg dalapon per ha aan het einde van het volgende groeiseizoen nog een goed bestrijdingseffect te zien gaf. Deze methode is niet selectief uitvoerbaar. Na behandeling in juli kan men evenwel in het najaar of het daaropvolgende voorjaar inplanten. In het bovenstaande werden slechts die chemische methoden ter bestrijding van adelaarsvaren behandeld die onder Nederlandse omstandigheden werden onderzochten praktische betekenis kunnen hebben. Daarbij dient dus voor een selectieve toepassing van dichlobenil op een officiële toelating te worden gewacht. Vooral in het buitenland worden meerdere middelen getest voor de bestrijding van adelaarsvaren. Vooralsnog bieden deze evenwel onvoldoende perspectief voor een praktische toepassing. 37

5 Driejarig plantsoen van groveden, overgroeid door adelaarsvaren. Three year old plants of Scots pine, overgrown by bracken. Samenvattend kan worden gesteld dat een chemische bestrijding van adelaarsvaren mogelijk is. Wanneer de gevolgde aanlegmethodiek en de toegankelijkheid van het terrein dat toelaten verdient evenwel de mechanische bestrijding voorkeur vanwege lagere kosten. Het in handkracht uitvoeren van de bestrijding brengt hoge kosten met zich mee. 38 Begroeiing met adelaarsvaren In de zomer van 970. De oude opstand werd geveld in het voorjaar van 970. Rechts van het paaltje werd In april kg dichlobenll per ha gestrooid. Vegetation cover of bracken In summer 970. The old stand was cut in spring 970. At the rlght side of the stake 00 kg dlchlobenil per ha was applied April 969. Literatuur Jager, K., en L. Oldenkamp Ervaringen met chloorthiamide en dichlobenil bij de onkruidbestrijding in beplantingen. Ned. Bosb. Tijdschr. 42 (2): ; Bericht Bosbouwproefstation, nr. 76. Oldenkamp, L 97. De kwaliteit van plantmateriaal voor bosaanleg. Ned. Bosb. Tijdschr. 43 (): -7; Meded. Bosbouwproefstation, nr. 4.