Advies. Vlaams vrijwilligersbeleid. Brussel, 30 september 2016

Transcriptie

1 Advies Vlaams vrijwilligersbeleid Brussel, 30 september 2016 Strategische Adviesraad voor Landbouw en Visserij Wetstraat 34-36, 1040 Brussel T info@salv.be

2 De Strategische Adviesraad voor Landbouw en Visserij adviseert de beleidsmakers, in hoofdzaak de Vlaamse Regering en het Vlaams Parlement, over landbouw en visserij in de brede zin van het woord. De adviezen, zoals vastgesteld door de belanghebbenden vertegenwoordigd in de adviesraad, passen in een gedragen politieke besluitvorming. Adviesvraag: Traject voor een gecoördineerd Vlaams vrijwilligersbeleid Adviesvrager: Geert Bourgeois Minister-president van de Vlaamse Regering en Vlaams minister van Buitenlands Beleid en Onroerend Erfgoed, Sven Gatz - Vlaams minister van Cultuur, Media, Jeugd en Brussel Ontvangst adviesvraag: 15 juli 2016 Adviestermijn: 77 kalenderdagen Goedkeuring raad: 30 september 2016 Adviesnummer: Contactpersoon: Kris Van Nieuwenhove - kvnieuwenhove@serv.be 2

3 Inhoud Inhoud... 3 Inleiding... 4 Krachtlijnen... 5 Situering Wat is vrijwilligerswerk? Vrijwilligersbeleid in Vlaanderen Adviesvraag... 8 Advies Bibliografie

4 Inleiding De SALV ontving op 15 juli 2016 de adviesvraag over het tracject naar een Gecoördineerd Vlaams Vrijwilligersbeleid van minister-president Geert Bourgeois en Vlaams minister Sven Gatz. Aangezien verschillende ledenorganisaties van de SALV zelf met vrijwilligers werken en/of worden bestuurd door vrijwilligers en het Vlaamse platteland bovendien talrijke verenigingen met actieve vrijwillgers telt, vindt de SALV het belangrijk om voorliggende niettemin beknopte advies uit te brengen. Op 30 augustus organiseerde de SALV een hoorzitting over het dossier. Via de secretariaten werden alle Vlaamse strategische adviesraden door de SALV uitgenodigd om de vergadering bij te wonen. De Vlaamse Woonraad, de Vlaamse Ouderenraad, de Strategische Aviesraad Cultuur, Jeugd, Sport en Media, de Vlaamse Onderwijsraad, de Strategische Adviesraad Welzijn, Gezondheid en Gezin en de Vlaamse Milieu- en Natuurraad tekenden present. Toelichting bij het dossier werd gegeven door Bart De Boiserie, departement CJSM. Eva Hambach (Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk) participeerde in de vragenronde en de gedachtewisseling nadien. Het adviesdossier werd voorbereid binnen een ad-hoc werkcomissie van de SALV en goedgekeurd tijdens de SALV-zitting van 30 september

5 Krachtlijnen Het advies van de SALV telt 5 krachtlijnen: De SALV is tevreden met de aanzet tot gecoördineerde aanpak. Regelgeving preventief toetsen op hun vrijwilligersvriendelijke karakter is positief. Hou vrijwilligerswerk, ook voor bestuursvrijwilligers, haalbaar. Maak een duidelijk juridisch kader voor vrijwilligerswerk, ook in de land- en tuinbouw. Zet vanuit de overheid de door vrijwilligers verworven competenties kracht bij in onderwijsen werkveld. 5

6 Situering 1 Wat is vrijwilligerswerk? Wettelijke bepalingen en beleid inzake vrijwilligers bevinden zich zowel op het federale, het Vlaamse als het lokale niveau. Het federale niveau is met de wet van 03 juli 2015 bevoegd voor regelingen inzake de omschrijvig van vrijwilligers en vrijwilligerswerk, de informatieplicht, de aansprakelijkheid, de verzekeringssituatie en de onkostenvergoeding. Artikel 3 van de wet van 3 juli 2015 betreffende de rechten van vrijwilligers 1, vermeldt volgende definities: 1 vrijwilligerswerk : elke activiteit : a) die onbezoldigd en onverplicht wordt verricht; b) die verricht wordt ten behoeve van één of meer personen, andere dan degene die de activiteit verricht, van een groep of organisatie of van de samenleving als geheel; c) die ingericht wordt door een organisatie anders dan het familie- of privé-verband van degene die de activiteit verricht; d) en die niet door dezelfde persoon en voor dezelfde organisatie wordt verricht in het kader van een arbeidsovereenkomst, een dienstencontract of een statutaire aanstelling; 2 vrijwilliger : elke natuurlijke persoon die een in 1 bedoelde activiteit verricht; 3 organisatie : elke feitelijke vereniging of private of publieke rechtspersoon zonder winstoogmerk die werkt met vrijwilligers. Volgens een rapport van de Koning Boudewijnstichting 2 is vrijwillige inzet/vrijwillig engagement (Frans: bénévolat) een meer algemenere term die naast de omschrijving van vrijwilligerswerk uit de Belgische wet (Frans: volonariat) ook andere vormen van inzet, zoals informele hulp aan derden, omvat. De internationale definitie van de IAO definieert onder vrijwillige inzet ook activiteiten rechtstreeks ten behoeve van personen, niet behorend tot het eigen huishouden. De Belgische wet hanteert een striktere omschrijving van vrijwillige inzet, name steeds in georganiseerd verband en niet-rechtstreeks (zie Tabel 1) Het vrijwilligerswerk in België, Koning Boudewijnstichting,

7 Tabel 1 Omschrijving van vrijwillige inzet volgens de Belgische wet en volgens de IAO-definitie (bron: Het vrijwilligerswerk in België, Koning Boudewijnstichting, 2015). Type vrijwillige inzet Volgens Belgische wet Volgens IAO-definitie Activiteiten in georganiseerd verband -Verenigingen Ja Ja -Overheden Ja Ja -Initiaiteven met winstoogmerk Neen Ja Activiteiten rechtstreeks ten behoeve van personen -Niet behorend tot eigen huishouden -Behorend tot eigen huishouden Neen Neen Ja Neen 2 Vrijwilligersbeleid in Vlaanderen Bevoegdheden inzake vrijwilligersbeleid op het Vlaamse beleidsniveau bevinden zich in diverse Vlaamse beleidsdomeinen zoals Cultuur, Jeugd, Sport, Welzijn, Armoedebestrijding, Dierenwelzijn, Onderwijs en Leefmilieu en Natuur. Onder het hoofdstuk XIX Cultuur, Jeugd, Media stelt het Vlaams Regeerakkoord op p134 de bescherming van vrijwilligers is nu te fragmentarisch geregeld, met diverse ongelijkheden tot gevolg. De toenemende bureaucratisering zet een rem op het vrijwilligerswerk. We ontwikkelen daarom een gecoördineerd Vlaams vrijwilligersbeleid. Op 26 februari 2016 keurde de Vlaamse Regering de conceptnota voor een Gecoördineerd Vlaams Vrijwilligersbeleid goed. De krijtlijnen bevatten onder meer de doelstellingen van een gecoördineerde aanpak voor het vrijwilligersbeleid: Visieontwikkeling; Betere ondersteuning en vorming van de vrijwilliger door meer afstemming en samenwerking; Een plan van aanpak voor regulitis; De Vlaams Regering stelde in de conceptnota ook dat dit vrijwilligersbeleid op drie inhoudelijke assen moet werken: Wetgeving en statuut Informatie en ondersteuning Overregelering Bovendien dient het vrijwilligersbeleid op verschillende beleidsniveau s te werken, met name naast het Vlaams ook het federale en het lokale niveau. 7

8 3 Adviesvraag Op 08 juli 2016 besliste de Vlaamse Regering een ontwerpactieplan principieel goed te keuren en de minister-president en de Vlaamse minister van Cultuur, Media, Jeugd en Brussel te gelasten over de inhoud van deze nota het spoedadvies in te winnen van bevoegde Vlaamse strategische adviesraden. Het voorliggende adviesdossier omvat: Het ontwerpactieplan gevat in een nota aan de leden van de Vlaamse Regering getiteld Principiële goedkeuring van het traject voor een gecoördineerd Vlaams vrijwilligersbeleid ; De bijlage bij die nota met als titel Elementen van visie voor een gecoördineerd Vlaams vrijwilligersbeleid: investeren in vrijwilligers bij de nota aan de leden van de Vlaamse Regering. De 24 acties uit het ontwerp actieplan kunnen alsvolgt kunnen opgelijst worden: Tabel 2 - Matrix van actiedomeinen met acties. (KT = korte termijn, MLT = middellange termijn, LT = lange termijn) Beleidsniveau s Inhoudelijke assen Federaal niveau Vlaams niveau Lokaal niveau Wetgeving en statuut 1. Ongelijkheden tussen vrijwilligers wegwerken (KT). 2. Opvolgen van de vrijwilligerswet binnen de Vlaamse Gemeenschap (KT-MLT). 3. Administratieve drempels tot het vrijwilligerswerk wegnemen (KT). 4. Een transparant en werkbaar systeem opzetten inzake de collectieve verzekering vrijwilligerswerk (MLT). 5. Laagdrempelige toegang tot betrouwbare en actuele basisinformatie over de vrijwilligerswet (KT). 6. Laagdrempelige toegang tot betrouwbare basisinformatie over de Vrijwilligerswet voor en door lokale besturen (KT- MLT). 7. Nagaan of er een traject opgzet kan worden met de VVSG om gemeentelijke reglementering die effect heeft op vrijwilligerswerk (en het verenigingsleven) te vereenvoudigen (MLT). Ondersteuning en informatie 8. Vlaamse opvolging van de werkzaamheden van de federale Hoge Raad (HRV) voor Vrijwilligers (KT). 9. Een Vlaams expertisecentrum consolideren (KT-MLT). 10. Intersectorale kennisdeling op maat van sectoren, organisaties in bovenbouw en lokale besturen (MLT). 16. Investeren in kwalitatief vrijwilligers(werk)beleid (MLT-LT). 17. Kennisdeling lokale besturen (MLT). 11. Een competentie-instrument (door)ontwikkelen samen met de partners (MLT). 12. Lokaal ondersteuningsbeleid vrijwilligerswerk opzetten op basis van globale behoeftendetectie (KT- 8

9 MLT). 13. Vorming en opleiding vrijwilligersbeleid en management voor verantwoordelijkheden (MLT). 14. Een basisaanbod informatie en ondersteuning voor vrijwilligers realiseren (KT-MLT). 15. Toegankelijkheid van het vrijwilligerswerk (LT). Deregulering 18. Afschaffen meldingsplicht RVA en Fedasil (KT). 19. Drempels tot vrijwilligerswerk wegnemen (op gebied van regelgeving en onduidelijkheden) (MLT). 20. Aanbevelings- en werkplan aanpak vereenvoudigen administratieve formaliteiten (preventie) (MLT-LT). 23. Aanbevelings- en werkplan aanpak vereenvoudiging administratieve formaliteiten (KT-MLT). 21. Zoeken naar een methode om Vlaamse regelgeving eenvoudig en preventief te toetsen op hun vrijwilligersvriendelijk karakter (LT). 22. Planlast reduceren (MLT). Visie 24. Een Vlaamse Visie op Gecoördineerd Vrijwilligersbeleid ontwikkelen (KT). Volgens de situering bij de visie zetten er in Vlaanderen ongeveer 1 op 7 mensen zich in als vrijwilliger (13,9%), dus ongeveer mensen die dagelijks, wekelijks, maandelijks of minder frequent tijd en energie investeren in wat zijn beschouwen als een goede, lovenswaardige zaak. De ontwerpvisie stelt dat de Vlaamse Regering de absolute meerwaarde van het vrijjwilligerswerk erkent. Verder wordt de gesteld dat er dient ingezet te worden op een gecoördineerd beleid (transversaal en intersectoraal). Volgende strategische opties worden geforumuleerd: Optimalisering wetgevend kader; Toename aantal vrijwilligers; Toegankelijkheid vrijwilligerswerk; Erkenning meerwaarde en dynamiek; Transversale en intersectorale aanpak; Afstemming lokaal bestuursniveau. 9

10 Advies [1] De SALV is tevreden met de aanzet tot gecoördineerde aanpak. De regelgeving die betrekking heeft op vrijwilligers is verspreid over de verschillende bestuursniveaus: Vlaams, federaal en lokaal. Een geslaagde aanpak kan dus niet anders dan gecoördineerd zijn. [2] Regelgeving preventief toetsen op hun vrijwilligersvriendelijk karakter is positief. Actie 21 zoeken naar een methode om de Vlaamse regelgeving eenvoudig preventief te toetsen op hun vrijwilligersvriendelijk karakter is voor de SALV dan ook essentieel. Heel wat regelgeving heeft immers impact op vrijwilligers en hun verenigingen. [3] Hou vrijwilligerswerk, ook voor bestuursvrijwilligers, haalbaar. Vlaanderen telt vele duizenden verenigingen. Het overgrote deel van deze verenigingen wordt enkel door vrijwilligers gedragen en bestuurd. Deze vrijwilligers worden geconfronteerd met complexe en diverse regelgeving. Actie 22 planlast reduceren moet voor de SALV dan ook verder gaan dan een wegwijs door de regelgeving: een echte afbouw van de regulitis is noodzakelijk. [4] Maak een duidelijk juridisch kader voor vrijwilligerswerk, ook in de land- en tuinbouw. Er zijn landbouwers die er graag voor (zouden willen) kiezen om ook met vrijwilligers te werken. Er is ook interesse in de samenleving omdat het een manier is om buiten iets zinvol te kunnen doen en het brengt de consumenten dichter bij de manier waarop voedsel wordt geproduceerd. Er is nood aan een duidelijker juridisch kader die dergelijke initiatieven op eenvoudige manier mogelijk maakt. [5] Zet vanuit de overheid de door vrijwilligers verworven competenties kracht bij in onderwijs- en werkveld. Geef erkenning aan de competenties die vrijwilligers ontwikkelen, zodat zij deze op een ondersteunde manier kunnen verzilveren. Employability mag een rol spelen, maar niet overheersen als beweegreden. 10

11 Bibliografie Koning Boudewijnstichting, Het vrijwilligerswerk in België, Vlaamse Regering. Vlaams Regeerakkoord Vlaamse Regering. Conceptnota voor een Gecoördineerd Vlaams Vrijwilligersbeleid, februari