Phytophthora info is een nieuwsbrief van het Productschap Akkerbouw

Transcriptie

1 mei 2013 Phytophthora info Phytophthora info is een nieuwsbrief van het Productschap Akkerbouw Afvalhopen goed afgedekt De NAK heeft in 2012, na inspectie van 779 afvalhopen, 35 keer een gele kaart getrokken. In alle gevallen was die waarschuwing voldoende; rode kaarten waren niet nodig. Voor excessieve haarden trok de toezichthouder 10 keer geel, na 168 controles, en één teler kreeg geel voor te veel aardappelopslag. Ook in deze gevallen namen de telers meteen passende maatregelen. Het jaar ervoor werden nog wel 3 rode kaarten uitgedeeld, alle drie aan ondernemers die ook na een waarschuwing hun afvalhoop niet tijdig afdekten. Dat leverde ze een geldboete op van vele honderden euro s. (On)zekerheid over teeltvoorschriften Productschappen in 2014 is onzekerheid ontstaan over het voortbestaan van enkele voor aardappeltelers belangrijke zaken, zoals de teeltvoorschriften en praktijkonderzoek. Volgens Ben Kimmann van het Productschap Akkerbouw (PA) is het draagvlak om te voldoen aan de teeltvoorschriften groot. Ze zijn er immers op verzoek van de telers. Dat betekent niet dat controle en handhaving overbodig is. De meeste telers houden zich netjes aan de regels. Zij dekken hun afvalhopen af en ruimen ook andere besmettingsbronnen op. Niet omdat het moet maar omdat ze zelf het belang daarvan inzien. Maar als je buurman minder secuur is, dan zit je met de gebakken peren. De regels zijn er juist om die paar procent aan te pakken die het niet zo nauw neemt met hygiëne. Er wordt daarom getracht om de huidige PA teeltvoorschriften te behouden. Ook de overheid (EZ) heeft onlangs in een brief aan de kamer het belang van het behoud van de (plantgezondheids)voorschriften zoals de phytophthora-verordening, onderstreept. In een (overheids)werkgroep wordt de komende maanden de hiervoor noodzakelijke verdeling van taken en verantwoordelijkheden tussen EZ en het akkerbouwbedrijfsleven uitgewerkt. Ook wordt gezocht naar manieren om gezamenlijk praktijkonderzoek te kunnen blijven loopt momenteel geen onderzoek meer in opdracht van de sector. De afgelopen 14 jaar is er veel kennis opgedaan binnen het Masterplan Phytophthora, maar dit programma is vorig jaar gestopt. Deze nieuwsbrief komt hieruit voort. Europese populaties in kaart via boerderij.nl Vakblad Boerderij en automatiseerder Dacom bieden dit jaar gezamenlijk een haardenservice telers haarden aan- en afmelden en daarnaast op de kaart zien waar de haarden zich bevinden. De melding wordt gecontroleerd via en IP-adres maar blijft wel anoniem. Wie het niet eens is met een vermelding kan reageren via de website. De achterliggende gedachte van deze opzet is om een open discussie te voeren en het haardmeldsysteem transparanter te maken. De haardenservice is voor kunnen telers blijven melden bij de NAK. Fabrikanten van gewasbeschermingsmiddelen en Europese onderzoekers gaan dit groeiseizoen samen inventariseren welke typen Phytophthora in Europa actief zijn. Dat hebben zij afgelopen winter afgesproken in het overlegplatform Euroblight, op initiatief van Nederlandse onderzoekers. De benodigde monsters zullen worden verzameld door buitendienstmedewerkers van de middelenhandel. Dat gebeurt met een kartonnen kaart, waarop aangetaste plantendelen hun DNA-vingerafdruk achterlaten. Twee nemen de analyse voor hun rekening. De inventarisatie moet meer inzicht opleveren in de genetische variatie en maakt in de toekomst een meer gerichte bestrijding mogelijk. Zie ook het interview met Huub Schepers op pag 5.

2 Jaarrond bestrijdingsstrategie Phytophthora 2013 Voorkomen is beter dan genezen. Een goede beheersing van Phytophthora begint met het stapelen van zoveel mogelijk preventieve maatregelen, aangevuld met een gerichte inzet van gewasbeschermingsmiddelen. App handig hulpmiddel Nu steeds meer telers een smartphone hebben, mogen applicaties op het gebied van phytophthora niet ontbreken. Er zijn sinds kort twee op de markt: de Phy App van Nieveen & Bouma, die helpt om het gewas beschermd te houden, en de gratis Phytophthora Lite App van Dacom, die in een oogopslag de infectiekansen laat zien. Ook staat er een mobiele versie klaar voor de gebruikers van het Dacom-adviesprogramma. Phy App De Phy App van Nieveen & Bouma is een compleet daarmee de derde na Prophy (Agrovision) en Dacom. Wel is de weergave beperkt tot het hoognodige en ziet de gebruiker alleen informatie over de vorige en de eerstvolgende bespuiting. Meer heb je niet nodig, hem altijd en overal even kunt raadplegen voor een vers advies. Via een keuzemenu selecteer je eenvoudig de gegevens die het programma nodig heeft: de gewasgroei (goed/matig/slecht), de datum van de laatste bespuiting en het middel plus de dosering. De waardoor de telefoon de plaatselijke neerslaggegevens kan binnenhalen. Wie heeft beregend, kan dit volgende scherm laat zien hoe hoog de ziektedruk is en tot welke datum het gewas beschermd is. Wie voor deze datum spuit, krijgt de suggestie aangereikt om de dosering met 20 procent te verminderen. Met rasverschillen en haarden houdt het programma geen rekening. Bijzonder aan de app is volgens medeontwikkelaar en agrometereoloog Erno Bouma dat de app voor het registreren van de hoeveelheid neerslag gebruik maakt van geaccumuleerde radarbeelden in plaats van weerpaalgegevens. Dat levert volgens hem nauwkeurigere data op. Buienradar heeft geen goede naam, omdat mensen het vooral gebruiken om te zien hoe de buien zich in de komende 3 uur ontwikkelen. Die voorspelling is heel onnauwkeurig omdat je nu eenmaal niet in de toekomst kunt kijken. Voor het optellen van de neerslagsom gebruiken wij de radarbeelden tot 3 uur geleden. Die zijn wel nauwkeurig en preciezer dan een netwerk van weerstations. De radar registreert tot op de vierkante kilometer. De app laat zien hoeveel mm het heeft geregend sinds de laatste bespuiting. Gaf de app vorig jaar alleen aan hoe hoog de ziektedruk was en wanneer de bescherming was afgelopen, dit jaar komt daar een middelenadvies bij. Met knolbescherming houdt het programma alleen kalendermatig rekening. Normaal gesproken kost de app 50 euro, maar wie snel is kan hem gratis downloaden. Om het gebruik van beslissingsondersteunende systemen te stimuleren, heeft het Productschap Akkerbouw besloten om, net als in 2012, ook dit jaar de eerste 50 apps te sponsoren. Voor meer informatie over de app: Phytophthora (Lite) App Dacom biedt met ingang van dit groeiseizoen twee een gratis applicatie: de Phytophthora Lite App. Deze laat in een oogopslag de infectiekansen zien voor vandaag, gisteren en morgen. Op het scherm zie je de plek waar je bent als stip op de kaart. De de stip staat een cirkel getekend van enkele kilometers doorsnede. Voor dit gebied geeft de app onderin het scherm de infectiedruk weer. Dat gebeurt aan de hand van kleurcodes. De app gebruikt de weergegevens van de dichtstbijzijnde weerpaal of een combinatie van weerpalen. De achterliggende berekeningen van de app zijn dezelfde die gebruikt werden voor de waarschuwingsdienst van het Masterplan Phytophthora (de bel- en sms-service). Deze service liep vorig jaar af. Met de gratis app blijft de informatie bereikbaar. Dit is de reden dat het Productschap Akkerbouw de ontwikkeling van de app gesponsord heeft met een eenmalig bedrag. Wie een uitgebreid advies wil, kan doorklikken naar de (betaalde) Dacom-adviesmodule. Deze Yield Manager gekregen. In de app kan de teler op perceelsniveau informatie opvragen over de infectiekansen en de mate van bescherming. Ook zijn de haarden zichtbaar die bij Dacom of de NAK gemeld zijn. Voor het invoeren van gegevens heeft Dacom gekozen voor de menu s van de Crop-R teeltregistratiemodule. Daarmee zijn alle teeltgegevens eenvoudig bij te houden. De percelen worden bij het openen van de app automatisch gerangschikt, waarbij het perceel waarop de phytophthoradruk het hoogst is bovenaan staat. De Yield Manager kan zowel met de gratis Crop-R Basis als de betaalde Crop-R Pro-versie uit de voeten. Phy App Phy App Dacom Yield Manager

3 mei 2013 Knolbescherming krijgt cijfer In navolging van de bladbescherming, vindt u met ingang van dit jaar ook een cijfer voor knolbescherming in de middelentabel (hiernaast). Dit maakt de verschillen tussen middelen nog nauwkeuriger zichtbaar. In de proeven waarin de middelen getest zijn, is mancozeb gebruikt als standaard. Deze werkzame stof biedt geen knolbescherming en krijgt daarom een nul. Wanneer een middel geen beoordeling heeft, betekent dit dat de fabrikant het middel niet heeft laten onderzoeken of dat het middel nog niet lang genoeg op de markt is voor een betrouwbaar cijfer. Milieudoelen gehaald het Landbouw Economisch Instituut (LEI) tot en met De doelstelling verschillen tussen teelten en regio s. De pootaardappelteelt in de zandgebieden scoort relatief ongunstig. In het Noordoostelijk zandgebied blijft de Kijkend naar de afzonderlijke compartimenten (water, bodem en uitspoeling),dan is de 5%-doelstelling alleen gehaald voor water. Op dat punt is de milieubelasting nog maar 1% van wat het was in de referentieperiode. Vooral de invoering van het lozingenbesluit in 2001 verbeterde de situatie aanzienlijk, omdat er sindsdien minder drift optreedt. Bodem en uitspoeling scoorden in 2011 net onder de 15%. Wat verder opvalt in het LEI-rapport is dat zetmeelaardappeltelers in 2011 meer middelen gebruikten dan het jaar ervoor. De hoge phytophthoradruk in de tweede helft van het groeiseizoen dwong telers tot een intensievere bestrijding. Omdat het areaal zetmeelaardappelen toenam, steeg ook het gemiddeld aantal milieubelastingspunten (mbp s) per hectare licht. Niettemin haalt ook de zetmeelaardappelteelt ruimschoots de milieudoelen. Ondanks de forse vermindering van de milieubelasting blijft de afhankelijkheid van het gebruik van fungiciden groot. Wel beschikken telers over steeds modernere middelen en weten zij die steeds effectiever in te zetten. Meer Blue 13, minder Green 33 Er heeft een lichte verschuiving plaatsgevonden onder de phytophthorapopulaties in Nederland. Dat blijkt uit onderzoek van Plant Research International in opdracht van het Productschap Akkerbouw en middelenfa- 22% in 2011 naar 31% in 2012 en het eveneens dominante type Green 33 daalde van 20 naar 6%. Behalve in deze verschuivingen waren de opdrachtgevers geïnteresseerd in de variatie. Die is onverminderd groot. Inzicht in de genetische variatie van Phytophthora helpt om de aardappelziekte effectiever aan te pakken. Zo is van Blue 13 bekend dat deze ongevoelig is voor de werkzame stof metalaxyl-m. Daarom is Ridomil van het toneel verdwenen. Van Green 33 werd de afgelopen jaren bekend dat het tot een verminderde inzet ervan. De onderzoekers denken dan ook dat dit verklaart waarom Green 33 afgelopen jaar minder vaak werd aangetroffen. Interessante vraag is of dit type de komende jaren weer terrein wint, aangezien fluazinam ook als component voorkomt in andere middelen (Banjo Forte). Overigens is Blue 13 juist zeer gevoelig voor fluazinam. Naast Blue 13 en Green 33 zijn er twee andere types die regelmatig de isolaten is echter nog altijd niet in een hokje te stoppen. Bovendien komen er door seksuele voorplanting telkens nieuwe bij. Bij de natuurlijke selectie worden de zwakste genotypen verdrongen door de sterkere of door omstandigheden. In totaal werden in infecties geanalyseerd, afkomstig van percelen verspreid over Nederland. Flevoland en Limburg waren het sterkst vertegenwoordigd. Merknaam bladbescherming (a) curatieve werk contactfungiciden - Ranman Top (0,5 l/ha) - maneb/mancozeb (2,0/2,25 kg/ha) 2,0 - Canvas + mancozeb (0,5l/ha + 2,0 kg/ha) 4,5 - - contact + lokaal-systemisch Curzate M WG (2,5 kg/ha) Banjo Forte (1,0 l/ha) (b) 3,7 Acrobat DF (2,0 kg/ha) 3,1 Valbon (2,0 kg/ha) 3,7 Revus (0,6 l/ha) 4,0 (d) lokaal-systemisch Curzate Partner (0,2 kg/ha) (e) Cymbal (0,25 kg/ha) (e) contact + systemisch Fubol Gold (2,5 kg/ha) (b) lokaal-systemisch + systemisch Consento (2,0 l/ha) 2,5 Proxanil (2,0 l/ha) Amistar (0,25 l/ha) (a) De waarden in de kolom bladbescherming en knolbescherming zijn verkregen uit veldpro zijn uitgevoerd in NL, UK, D en DK. verminderde effectiviteit van mefenoxam als niet-gevoelige isolaten zoals Blue 13 aanwe (c) er kunnen twee soorten Alternaria voorkomen. Omdat middelen verschillen in werking tegen deze soorten, hangt de werking in het veld af van welke Alternaria-soorten er aanw

4 Phytophthora info Alternaria Alternaria groeiend probleem Alternaria is een groeiend probleem in de aardappelteelt. Dat blijkt onder meer uit het stijgende aantal presentaties dat gewijd wordt aan de ziekte binnen Euroblight, het Europese overlegplatform van middelenfabrikanten en phytophthoraonderzoekers. Alternaria is een stressziekte, die bijvoorbeeld optreedt bij een krap aanbod van stikstof of extreme weersomstandigheden. Ook vanuit de biologische sector in Nederland klinkt al enige tijd zorg nemen noodgedwongen afscheid van bepaalde rassen. Veredeling op verminderde vatbaarheid is niet eenvoudig. Vandaar dat sommige veredelaars alternaria zelfs zien als een groter probleem dan phytophthora. Overzicht belangrijkste middelen en werkzame stoffen ing stopt sporenvorming nieuwe groei knolbescherming (a) Alternaria (c) aandroogtijd regenvastheid preventief curatief (in uren) , ?? - 3, ? (f) - 0,5-1? 3, (d) - 0, even die in zig zijn ezig zijn (d) In sommige proeven waren er indicaties voor (e) altijd in combinatie met een preventief middel (f) in sommige proeven waren er indicaties voor redelijke werking goede werking zeer goede werking

5 Volgende stap is: welk isolaat zit in mijn perceel? Huub Schepers, phytophthoradeskundige bij PPO Lelystad uitgevoerd op gebied van phytophthora, in opdracht van de sector en van fabrikanten. Dat heeft veel kennis opgeleverd en ervoor gezorgd dat de aardappelziekte goed en met minimale milieubelasting aangepakt kan worden. Volgens Waar zijn we in de afgelopen 15 jaar de looptijd van het Masterplan veel wijzer over geworden als het gaat om de aanpak van phytophthora? We kunnen de bespuitingen veel beter timen, omdat we meer weten over het gedrag van de ziekteverwekker en over de eigenschappen van middelen. Een Europese werkgroep past ieder jaar het schema aan waarin de verschillen tussen middelen zichtbaar zijn. Vroeger was dat de tabel met plusjes en minnetjes. Deze middelkennis zit onder andere verwerkt in de beslissingsondersteunende systemen. Ook zijn we meer te weten gekomen over de verschillende hoedanigheden waarin Phytophthora voorkomt. We weten dat het isolaat Blue 13 relatief veel voorkomt en dat dit resistent is tegen metalaxyl-m (Ridomil). Dat middel is dan ook verdwenen. Ook werd in de laatste jaren van het Masterplan bekend dat een andere variant, Green 33, verminderd gevoelig is voor weten gekomen omdat onderzoekers en praktijkmensen nauw samenwerkten. Huub Schepers Waar zitten nu nog kennishiaten? We kunnen phytophthora met de huidige kennis en middelen goed de baas. Maar onderzoek is nooit klaar, zeker niet bij een ziekteverwekker die zich continu aanpast. Wat we zouden willen, is nog beter en nog sneller de samenstelling van de phytophthorapopulatie in beeld hebben. Pas als je weet welke genetische varianten er in je perceel zitten, kun je daar de rassen en middelen optimaal op afstemmen. Je zou bijvoorbeeld sporenvallen aan weerpalen kunnen koppelen. De laatste jaren hebben we binnen het Parapluplan (het fundamentele onderzoek op gebied van Phytophthora in Wageningen, red.) gekeken of je die variatie snel in beeld kunt brengen. Dat kan, maar het is nog duur. Ook weten we nog maar beperkt hoe de verschillende populaties op de verschillende gewasbeschermingsmiddelen reageren en wat hun reactie is op rasresistenties. Ook voor de biologische sector is meer kennis over de relatie met rassen van belang. Je wilt rassen het liefst zo inzetten, dat resistenties het langst stand houden. Welk praktijkonderzoek gebeurt er nog op gebied van phytophthora? Op het ogenblik is er geen openbaar onderzoek meer in opdracht van de sector. Alleen middelenproeven voor fabrikanten lopen nog door. Wanneer er geen alternatief komt voor het bijeenbrengen van onderzoeksgeld via het Productschap Akkerbouw, dan betekent dat simpelweg dat telers de regie over het onderzoek verliezen. Wie betaalt bepaalt. U bent een van de initiatiefnemers van Euroblight, het Europese overlegplatform van phytophthoraspecialisten, waar ook de middelenfabrikanten aan tafel zitten. Welke nieuwe kennis mogen telers hieruit verwachten? Ik ben heel blij dat middelenfabrikanten willen meewerken aan het gezamenlijk in kaart brengen van de phytophthorapopulaties in Europa. We hebben daar onlangs afspraken over gemaakt. Buitendienstmedewerkers gaan in het veld monsters verzamelen. Dat doen ze met een kartonnen kaartje, dat langs een besmet blad wordt gestreken. Uit dit materiaal kunnen we DNA halen dat ons vertelt om welk type het gaat. Dat betekent niet dat we dan een compleet isolaat hebben, maar we weten dan wel genoeg om iets over de genetische variatie te kunnen zeggen. Voorlopig worden de monsters slechts één keer per jaar geanalyseerd. Maar we hopen dat dit een opstap is naar een meer gerichte bestrijdingsstrategie.

6 mei 2013 Phytophthora info Tips & info op en Waar moet ik zijn voor...? Melden van strafbare haarden, onafgedekte afvalhopen en opslagplanten (Af)melden niet-strafbare haarden Achtergrondinformatie over phytophthora Resultaten van recent onderzoek Vragen over teeltvoorschriften of over het Productschap Akkerbouw. of en zoek (rechtsboven) op phytophthora Ben Kimmann Tel: Wanneer is een teler strafbaar? Om vroege bronnen zo goed mogelijk te voorkomen, zijn telers verplicht aardappelafvalhopen af te dekken, haarden te bestrijden en opslagplanten te verwijderen. De NAK ziet er in opdracht van het Productschap Akkerbouw op toe dat deze teeltvoorschriften worden nageleefd. * Afvalhopen die na 15 april niet afgedekt zijn; * Meer dan 2 opslagplanten per m 2 op 0,3 hectare in de periode na 1 juli; * Grote haarden die niet bestreden worden. Een strafbare haard bestaat uit meer dan aangetaste blaadjes per 20 m 2 of meer dan aangetaste blaadjes per 100 m 2. Colofon Dit is een uitgave van: Productschap Akkerbouw Postbus AX ZOETERMEER Tel: Tekst: Egbert Jonkheer Redactie: Ben Kimmann, PA Huub Schepers, PPO-AGV Vormgeving: Jos van de Langkruis, HPA Druk: Deckers Snoeck N.V. Mei 2013, oplage Fotografie: Fotobureau Tiernego (foto Huub Schepers), Praktijkonderzoek Plant en Omgeving (foto alternaria) en Egbert Jonkheer Het PA aanvaard geen enkele aansprakelijkheid voor de eventuele schade die zou kunnen ontstaan bij gebruik van de informatie in deze folder. De verzending van deze Phytophthora info is gebaseerd op adresgegevens van de landbouwtelling Het is dus mogelijk dat u deze nieuwsbrief ten onrechte krijgt. Excuses daarvoor.