4.4 Financiering en treasury

Transcriptie

1 4.4 Financiering en treasury In deze paragraaf komen de onderwerpen aan de orde die behoren tot een transparant geldstromenbeleid van de gemeente. Dit zijn onder andere risicobeheer (met name rente- en kredietrisico), de financieringspositie, het kasbeheer en de informatievoorziening Algemeen Treasury is het besturen en beheersen, het verantwoorden over en het toezicht houden op de financiële geldstromen, de financiële posities en de hieraan verbonden risico s. Meer concreet gaat het om financiering van het beleid tegen zo gunstig mogelijke voorwaarden, het te allen tijde zorgen voor voldoende liquide middelen, waarbij een tijdelijk overschot tegen een zo hoog mogelijk rendement wordt belegd, en het daarbij afdekken van met name rente- en kredietrisico s. De treasuryfunctie dient te opereren binnen de kaders van de Wet financiering decentrale overheden (Wet fido). In deze wet staan met name risicobeheersing en transparantie centraal. Het laatste komt tot uitdrukking in een verplicht statuut en voorgeschreven paragrafen in begroting en jaarrekening. Risicobeheersing richt zich vooral op rente- en kredietrisico s. De fido-bepalingen met betrekking tot renterisico s zijn er op gericht om portefeuilles zodanig in de tijd te spreiden dat te grote afhankelijkheid van het renteniveau in één bepaald jaar wordt voorkomen. Aldus bevordert de Wet fido een solide financieringswijze bij openbare lichamen en levert daarmee een bijdrage aan de uitstekende kredietwaardigheid van openbare lichamen op de (inter)nationale kapitaalmarkt. Kredietrisico s worden beperkt door de eisen die de Wet fido stelt aan tegenpartijen en producten op de geld- en kapitaalmarkten. Tegenpartijen dienen over een minimale kredietwaardigheid te beschikken in de A-categorie, een internationaal erkende standaard. Financiële producten dienen de garantie te bevatten dat aan het einde van de looptijd de hoofdsom nog intact is. Nadat in 2006 een nieuw gemeentelijk Treasury Statuut is vastgesteld en een Treasury Comité in het leven is geroepen is in 2007 vorm gegeven aan een verdere professionalisering van de treasury- c.q. financieringsfunctie was het eerste jaar waarin aan de hand van een specifiek uitvoeringsprogramma (Treasury Jaarplan) werd gewerkt. Tevens is begin 2007 de personele capaciteit uitgebreid met een full-time cashmanager. Deze functie richt zich met name op het betalingsverkeer en saldobeheer. Tevens kon hiermee uitvoering worden gegeven aan de ambitie om een integrale gemeentelijke liquiditeitenplanning op te stellen. Met een dergelijke planning kunnen betere financierings- of beleggingsbeslissingen worden genomen, waarmee de gemeente geld kan verdienen. Andere belangrijke hoofdpunten binnen de uitvoering van het gemeentelijke treasurybeleid gedurende 2007 zijn: Het uitvoeren van een analyse op lopende beleggingen in obligatiefondsen. Op grond van de uitkomsten van deze analyse heeft een omvangrijke herbelegging plaatsgevonden, waarvan 30 miljoen op duurzame wijze is belegd. Het in opdracht van op de Gemeenschappelijk Regeling Drechtsteden uitvoeren van geldmarkttransacties. In 2007 is uit hoofde hiervan voor ruim 0,5 miljard aan transacties gedaan. Zoals ook nadrukkelijk in het nieuwe statuut vastgelegd is de doelstelling van de gemeentelijke treasury- c.q. financieringsfunctie is dat deze uitsluitend de publieke taak dient en dat een prudent beleid gevoerd wordt binnen de kaders die zijn gesteld in de Wet fido.

2 4.4.2 Risicobeheer De relevante treasuryrisico s worden in het algemeen onderscheiden in renterisico s, kredietrisico s, koersrisico s en valutarisico s. Binnen de Dordtse financieringssituatie zijn vooral de rente- en kredietrisico s relevant. Renterisico. Renterisico s kunnen worden onderscheiden in het renterisico van de vlottende schuld (c.q. de kasgeldlimiet) en het renterisico van de vaste schuld (c.q. de renterisiconorm). 1. Renterisico vlottende schuld (kasgeldlimiet): Met de kasgeldlimiet geeft de Wet fido een richtlijn met welke grens nog verantwoord op korte termijn kan worden gefinancierd. De limiet wordt uitgedrukt in een percentage van het begrotingstotaal (8,5%). Voor Dordrecht bedroeg de kasgeldlimiet voor het jaar 2007 ruim 38 miljoen. Indien deze limiet met meer dan één kwartaal wordt overschreden dient de kortlopende schuld te worden omgezet (in fido-termen: geconsolideerd ) in een langlopende lening. In onderstaande tabel is de ontwikkeling van de kasgeldlimiet voor Dordrecht over 2007 weergegeven, één en ander zoals ook per kwartaal aan de Provincie Zuid-Holland gerapporteerd. Tabel 1 Kasgeldlimiet ) Berekening kasgeldlimiet 2007: Begrotingstotaal (lasten) Wettelijk percentage 8,5% Kasgeldlimiet ) Kwartaalrapportages kasgeldlimiet 2007: 1e kwartaal e kwartaal e kwartaal e kwartaal 2007 Gemiddelde vlottende schuld Gem. vlottende middelen Gem. overschot vlott.midd Kasgeldlimiet Ruimte onder kasgeldlimiet Uit dit overzicht blijkt dat de gemeente Dordrecht gedurende 2007 een structureel overschot aan vlottende middelen heeft gehad (in fido-terminologie: ruimte onder de kasgeldlimiet ). De toets aan de kasgeldlimiet is vooral relevant indien, in tegenstelling tot de Dordtse situatie, sprake is van een schuldsituatie op de korte termijn. Mede vanwege de omvangrijke maandelijkse bijdragen aan de Drechtsteden zal deze ruimte snel afnemen waardoor op termijn de noodzaak zal ontstaan om financiering op te nemen. 2. Renterisico vaste schuld (renterisiconorm): Met de renterisiconorm biedt de Wet fido een richtsnoer om rente-aanpassingen van financieringen en beleggingen goed in de tijd te spreiden. De Wet fido bepaalt dat in één jaar niet meer dan 20% van het uitstaande bedrag aan rente-aanpassing onderhevig mag zijn. Hiermee wordt een zodanige spreiding van lange leningen- en beleggingsportefeuilles bevorderd dat geen overmatige afhankelijkheid ontstaat van het renteniveau in één bepaald jaar.

3 In het navolgende schema wordt het renterisico over 2007 weergegeven: Tabel 2 Renterisiconorm 2007 Omschrijving Bedrag BEPALING RENTERISICO: 1a Renteherziening vaste schuld OG (opgenomen) 0 1b Renteherziening vaste schuld UG (uitgezet) 0 2 Netto renteherziening vaste schuld (1a - 1b) 0 3a Nieuw aangetrokken vaste schuld 0 3b Nieuw verstrekte langlopende geldleningen 12 4 Netto nieuw aangetrokken vaste schuld (3a - 3b) Betaalde aflossingen Herfinanciering (laagste van 4 en 5) Renterisico op vaste schuld (2 + 6) -12 CALCULATIE RENTERISICONORM: 8 Stand vaste schuld per 1 januari Wettelijk percentage 20% 10 Renterisiconorm (8 * 9) / TOETS RENTERISICONORM: 10 Renterisiconorm Renterisico op vaste schuld Ruimte (+) / Overschrijding (-); (10-7) In 2007 zijn er geen renteaanpassingen geweest binnen de opgenomen- en uitgezette leningenportefeuilles. Er zijn geen nieuwe leningen opgenomen. Daarnaast is er voor een zeer beperkt bedrag een lening verstrekt. Al met al opereerde Dordrecht in 2007 binnen de grenzen van de renterisiconorm. Kredietrisico. Kredietrisico s kunnen zich op twee manieren manifesteren. Ten eerste is er het risico dat direct wordt gelopen uit hoofde van door de gemeente verstrekte leningen en uitgezette beleggingen. Ten tweede is een kredietrisico aan de orde ten aanzien van verstrekte gemeentegaranties (borgstellingen). Dit laatste kan worden omschreven als een indirect kredietrisico. 3. Kredietrisico op leningen en beleggingen: Door de gemeente Dordrecht zijn uit hoofde van haar publieke taak leningen (door)verstrekt en beleggingen gerealiseerd. Naast eventuele deelnemingen staan deze zaken staan onder de noemer financiële activa op de balans. De totale boekwaarde aan financiële activa van de gemeente Dordrecht bedroeg per eind ,3 miljoen en kan als volgt worden gespecificeerd:

4 Tabel 3 Specificatie financiële activa gemeente Dordrecht Omschrijving Deelnemingen (met een niet-speculatief karakter) Overige uitzettingen Boekwaarde per 31-dec Opmerking Betreft aandelen NV Eneco, BV Gemeenschappelijk Bezit Evides, Netwerk NV, Bank Nederlandse Gemeenten, Waterbus, High Speed Ferry, ROM-D en GEM De Hoven BV (Door)verstrekte leningen en beleggingen. Zie tabel 4. TOTAAL Bovenstaand totaalbedrag per eind 2007 betekent een afname van circa 24 miljoen ten opzichte van Een nadere specificatie hiervan is te vinden in tabel 8 bij paragraaf De in voorgaande tabel benoemde overige uitzettingen kunnen als volgt naar risicocategorie worden uitgesplitst: Tabel 4 Specificatie overige uitzettingen naar risicocategorie Risicogroep Boekwaarde per 31-dec-2007 Perc. van totaal Gemeenten/provincies 0 0,0% Overheidsbanken 0 0,0% Woningcorporaties met garantie WSW ,0% Semi overheidsinstellingen 0 0,0% Financiële instellingen (kredietkwaliteit A en hoger) ,2% Overige toegestane instellingen volgens treasurystatuut ,8% Niet-toegestane instellingen volgens treasurystatuut 0 0, 0% TOTAAL ,0% 4. Kredietrisico ten aanzien van gemeentegaranties (borgstellingen): Binnen de gemeente zijn een aantal organisaties, instellingen of verenigingen actief die activiteiten verzorgen welke in het verlengde liggen van de gemeentelijke publieke taak. In sommige gevallen kan dit met zich meebrengen dat de gemeente borg staat voor geldleningen die door dergelijke instellingen is opgenomen ter financiering van hun activiteiten. Bij borgstellingen kunnen de volgende twee hoofdvormen worden onderscheiden: Directe borgstelling op basis van een collegebesluit; Achtervangpositie in een waarborgfonds (indirecte borgstelling). De positie van gemeenten en/of Rijk in achtervang dient vooral de zekerheidsstructuur van een betreffend fonds. Hierdoor zijn geldgevers bereid tegen gunstiger condities (lees: minimale risico-opslag) leningen te verstrekken aan de aangesloten instellingen. Het aan deze borgstellingsvorm verbonden risicoprofiel is zeer beperkt.

5 Tabel 5 Stand borgstellingen per 31 december 2007 Bedragen * 1 miljoen Vorm Bedrag Directe borgstellingen 118,1 Achtervang (i.c. Waarborgfonds Sociale Woningbouw) 285,5 TOTAAL per 31 december ,6 Ten opzichte van de stand per eind 2006 is het bedrag aan directe borgstellingen per saldo afgenomen met circa 8 miljoen. Deze afname gedurende 2007 is vooral het gevolg van reguliere aflossingen. Het totaalbedrag aan leningen van in Dordrecht actieve woningcorporaties dat per eind 2007 door het WSW geborgd was betrof ruim 571 miljoen. Omdat gemeenten en Rijk elk voor 50% in de achtervang zitten betekent dit voor de gemeente ruim 285 miljoen. De huidige achtervang van de gemeente loopt tot 1 januari Voor verdere specificatie mag worden verwezen naar de Staat van Gewaarborgde geldleningen op de CD-ROM Financieringspositie Financiering activa. De activa van de gemeente Dordrecht waren per begin 2007 als volgt gefinancierd: Tabel 6 Financieringspositie per Bedragen * 1 miljoen Omschrijving Bedrag per Vindplaats Totale boekwaarde investeringen 631,9 Staat van activa Vaste financieringsmiddelen: Reserves 499,5 St. v. Reserves Voorzieningen 77,3 St. v. Voorzieningen Langlopende leningen 42,6 St. v. Geldleningen 619,3 Financieringstekort 12,5- Rente-omslag. De gemeente Dordrecht hanteert, zoals de meeste gemeenten, het principe van concernfinanciering. Dit betekent dat rentelasten op een indirecte wijze aan activa worden toegerekend. Voor deze toerekening wordt de renteomslagmethodiek toegepast. Door middel van deze methodiek wordt aan activa de gemiddelde rentekosten toegerekend die voortvloeien uit de opgenomen geldleningen en/of eigen middelen waarmee zij zijn gefinancierd. Conform de begroting bedroeg het voor 2007 vastgestelde renteomslagpercentage 4%. Op reserves werd in ,5% bijgeschreven als inflatiecorrectie. De renteomslagberekening over 2007 leidde tot een storting van 7,1 miljoen in de Rentereserve. Daarnaast is conform de begroting ,9 miljoen aan de Rentereserve onttrokken en ten gunste van de exploitatie gebracht. Van deze 3,9 miljoen is 2,0 miljoen conform de begroting toegevoegd aan de Algemene Reserve. Vooral als gevolg van de relatief lage inflatiecorrectie op reserves èn de gerealiseerde boekwinst van de verkoop van de obligatiefondsen (zie hieronder bij het kopje

6 Uitzettingen) vertoonde de Rentereserve per 31 december 2007 een saldo van 11,4 miljoen. Gezien het feit dat deze reserve geplafonneerd is op een niveau van 5 miljoen is aanvullend 6,4 miljoen afgeroomd en ten gunste van de exploitatie gebracht. Voor wat betreft de specificatie van de rentekosten en baten wordt verwezen naar de Berekening Rente-omslag op de CD-ROM. Leningenportefeuille (opgenomen/og). Er zijn gedurende 2007 geen nieuwe leningen opgenomen. Tabel 7 Mutaties OG-leningenportefeuille gedurende 2007 Bedrag Gemidd. rente Stand per 1 januari ,97% Nieuwe leningen 0 - Reguliere aflossingen Vervroegde aflossingen 0 - Rente-aanpassing (oud percentage) 0 - Rente-aanpassing (nieuw percentage) 0 - TOTAAL per 31 december ,77% Gelet op het beeld dat voortkomt uit de liquiditeitenplanning is te verwachten dat de gemeente Dordrecht in 2008 weer op de kapitaalmarkt actief zal worden om langlopende financiering op te nemen. Uitzettingen (leningen UG, beleggingen) In 2007 is een lening verstrekt aan de Dordtse Manege ten bedrage van Dit betreft een 5-jarige lening die middels maandannuïteiten wordt afgelost. Op de verstrekte leningen is gedurende miljoen afgelost, waarvan 3,6 miljoen door woningcorporaties. Stichting De Biesbosch heeft in 2007 de restschuld op haar lening, 1,3 miljoen, vervroegd afgelost. Binnen de beleggingsportefeuille van de gemeente Dordrecht hebben zich gedurende 2007 grote mutaties voorgedaan (zie ook onderstaande tabel): Uitvoering gevend aan een actiepunt uit het Treasury Jaarplan is een analyse gemaakt van de prestaties van de beleggingen in obligatiefondsen. De uitkomst daarvan was dat de rendementen de afgelopen periode zijn achtergebleven en dat herstel daarvan op korte termijn niet mocht worden verwacht. Op grond daarvan is een collegevoorstel gemaakt om deze beleggingen, met een boekwaarde van 62,4 miljoen, in zijn geheel te verkopen. Gezien het feit dat de marktwaarde bij verkoop medio ,0 miljoen bedroeg is bij deze transactie een boekwinst gerealiseerd van 4,6 miljoen. Van bovengenoemd bedrag is ruim 44 miljoen herbelegd, te weten: o o 16 miljoen vastrentend op middellange termijn. 28,3 miljoen is op een duurzame wijze belegd. Hierbij is tegemoetgekomen aan een door de gemeenteraad geuite wens. Aan deze belegging is een uitgebreide verkenning voorafgegaan, omdat de belegging zowel duurzaam moest zijn en moet voldoen aan de criteria zoals gesteld in de Wet fido. Gekozen is voor een duurzaam garantieproduct. Een garantieproduct bestaat twee delen, te weten een vastrentend deel en een vrij belegbaar deel. Het vastrentende deel mag duurzaam genoemd worden door hoge Univest-ratings. De vrij belegbare delen zijn gekoppeld aan een duurzame aandelenindex (FTSE 4 Good) en aan een duurzaam beleggingsfonds. De totale duurzame belegging zal overigens 30 miljoen bedragen; dit betekent dat in 2008 nog 1,7 miljoen moet worden ingelegd. In december 2007 viel een vastrentende belegging van 3,4 miljoen vrij, welke meteen is herbelegd.

7 Tabel 8 Mutaties in uitzettingen- en beleggingsportefeuille gedurende 2007 Bedrag Stand per 1 januari Nieuwe uitzettingen (leningen, beleggingen) Overige uitbreidingen 26 Vrijval beleggingen Reguliere aflossingen Vervroegde aflossingen Afschrijvingen -267 TOTAAL per 31 december Laatstgenoemd bedrag komt weer overeen met het bedrag zoals hiervoor is gespecificeerd in tabel 4 bij kredietrisico s Kasmanagement Gedurende 2007 hebben zich zowel situaties van overliquiditeit (tijdelijk overtollige middelen) voorgedaan als situaties van tekorten in rekening courant. Overtollige middelen werden in de vorm van deposito s op de geldmarkt belegd bij tegenpartijen die voldoen aan de fido-criteria. Tijdelijke tekorten werden aangezuiverd met kasgeldleningen, omdat daarover minder rente hoeft te worden betaald dan wanneer de schuld in de vorm van een debetstand op de gemeentelijke bankrekening zou worden aangehouden. Tabel 9 Overzicht geldmarktoperaties 2007 Omschrijving Aantal transacties Gemiddelden per transactie Aantal Bedrag Rente-% dagen Uitgezette deposito's ,21% Opgenomen kasgeldleningen ,94% Het zwaartepunt van de opgenomen kasgeldleningen lag in de periode februari tot en met mei Zoals ook uit onderstaande tabel blijkt zijn de korte rentetarieven later dat jaar sterk opgelopen. Juist in die latere periode zijn enige malen deposito s uitgezet. Aldus is verklaard waarom het gemiddeld ontvangen rentepercentage over deposito s in tabel 9 hoger is dan de betaalde rente over opgenomen kasgeldleningen.

8 Tabel 10 Verloop renteniveaus gedurende 2007 Datum Euribor 3 mnd Rente 10 jr (Euro IRS) Spreiding 1 januari ,73% 4,18% 0,45% 1 april ,88% 4,33% 0,45% 1 juli ,18% 4,82% 0,64% 1 oktober ,79% 4,71% -0,08% 31 december ,67% 4,55% -0,12% Gemiddelden ,25% 4,52% Gedurende 2007 zijn zowel de lange als korte rente opgelopen, maar de korte rente beduidend sterker dan de lange rente. In de laatste periode van 2007 was zelfs sprake van een zogenoemde inverse rentestructuur. Dit betekent dat de korte rente hoger ligt dan de lange rente, hetgeen redelijk ongebruikelijk is. Het sterk oplopen van de korte rentetarieven hield vooral verband met de kredietcrisis, welke leidde tot hogere risico-opslagen in de rentetarieven. De lange termijn tarieven stonden vooral onder invloed van een macroeconomisch matige ontwikkeling: bestedingen en investeringen bleven achter waardoor de vraag naar financiering laag was. Bovendien kenmerkten de laatste maanden van 2007 zich door grote onrust en verliezen op aandelenmarkten, hetgeen leidde tot een verruimd aanbod op de kapitaalmarkt Informatievoorziening Conform de bepalingen van het Treasury Statuut heeft het Treasury Comité in 2007 vier maal regulier vergaderd. Daarnaast is er één extra overleg ingelast. In het Treasury Comité worden specifieke financieringsacties en verdere besluitvorming voor het college van burgemeester en wethouders voorbereid. De informatiestromen rond treasury kunnen een intern of extern karakter hebben. Intern is ten behoeve van het overleg in het Treasury Comité inzicht gegeven in de gemeentelijke posities op de geld- en kapitaalmarkt en de relevante renteontwikkelingen. Externe informatievoorziening bestond in 2007 voornamelijk uit de door de Wet fido voorgeschreven kwartaalrapportage aan de Provincie Zuid-Holland inzake de liquiditeitspositie, één en ander in relatie tot de kasgeldlimiet. Dordrecht neemt structureel deel aan het periodieke overleg van treasurers van gemeenten (collegiale informatie-uitwisseling). Verder is vanuit Treasury gedurende 2007 intensief contact onderhouden met geldverstrekkende en bemiddelende partijen op de geld- en kapitaalmarkten. Deze contacten waren gericht op ontwikkelingen op de financiële markten (bijv. renteniveaus en kredietwaardigheden van tegenpartijen).