Van vier naar twintig echtheidskenmerken
|
|
- Laurens Martens
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 De orijn, december 1986, pag Gedigitaliseerd december 2006 Echt of namaak? Van vier naar twintig echtheidskenmerken H.A.M. de Heij en P. Koeze (Afdeling Bankbiljetten technische ontwikkeling) De eerste biljetten van de Nederlandsche Bank uit 1814, de roodborstjes, hadden vier kenmerken waarmee zij werden beschermd tegen namaak [1]. De belangrijkste beveiliging vormde een rand, die was gezet uit tekens van het muziekschrift van J.M. Fleischman. Het muziekschrift was bedoeld om pagina s muziek te kunnen zetten uit losse tekens, net zoals pagina s tekst werden gezet uit losse letters. Het muziekschrift van Fleischman was uniek en alleen aanwezig bij Joh. Enschedé. Daarom kon deze rand uitsluitend nagemaakt worden door een stempelsnijder met dezelfde vakbekwaamheid als Fleischman. Die stempelsnijder zou hier zeer veel werk aan hebben gehad. De fotogra e en dus ook de reproduktie met behulp van fotogra e was immers nog niet uitgevonden. De rode kleur van de rand vormde een tweede barrière voor namakers. De teksten op de roodborstjes zijn samengesteld uit tien verschillende lettertypes en werden in een aparte boekdrukdoorgang in zwarte inkt aangebracht. Deze grote variatie in typogra e was het derde echtheidskenmerk. Het laatste, vierde echtheidskenmerk was het handschrift. In de periode werden alle biljetten met de pen voorzien van een datum, een nummer (tweemaal in cijfers en eenmaal in letters) en de waarde-aanduiding. Daarna ondertekenden de president van de Bank, zijn twee directeuren en de secretaris elk biljet. In totaal zou een namaker dus acht verschillende handschriften moeten imiteren! De allereerste roodborstjes uit april 1814 waren een voorlopige soort. De biljetten waren nogal haastig gemaakt; de levertijd van Joh. Enschedé was drie dagen! Bij de tweede levering roodborstjes in oktober 1814 werden twee nieuwe echtheidskenmerken toegevoegd: het papier kreeg een watermerk en in een aparte plaatdrukdoorgang werd in het midden van de biljetten in lichtblauw Nederlandsche Bank gedrukt. Steeds meer echtheidskenmerken In het boekjaar nam het Bankbestuur het besluit een geheel nieuw soort van bankbiljetten te vervaardigen. De belangrijkste reden was 1
2 dat de roodborstjes werden vervalst en nagemaakt, onder meer in 1853 en Door de uitvinding van de fotogra e kon een biljet uit de serie roodborstjes rechtstreeks worden gekopieerd op de steen van een steendrukpers, zonder tussenkomst van een stempelsnijder of tekenaar. Steendrukpersen waren al langer bekend en het kostte toen opeens nog maar weinig moeite om de roodborstjes na te maken. Alle roodborstjes zouden door nieuwe biljetten worden vervangen. De omvang van de circulatie was echter zo groot geworden (ongeveer 90 miljoen gulden), dat het ondoenlijk was alle nieuwe biljetten in een keer met de hand in te vullen en te ondertekenen. De handtekeningen van het Bankbestuur en de datum werden in het nieuwe model van 1860 daarom door Joh. Enschedé gedrukt, net zoals sinds 1825 de waardeaanduidingen. Uit veiligheidsoverwegingen handhaafde de directie de regel dat de biljetten niet door Enschedé maar door de Bank werden genummerd. Die nummers werden op de biljetten niet meer door een klerk met de pen ingevuld maar met een pers in boekdruk aangebracht. Dit was het ontstaan van de huisdrukkerij van de Bank. Overigens komen de handtekeningen van de president en de secretaris, de waardeaanduidingen en de datum nog steeds voor op de biljetten, maar ze hebben geen taak meer als echtheidskenmerk omdat ze te makkelijk reproduceerbaar zijn. De handtekeningen van de president en secretaris representeren nu de goedkeuring van de drukproef door de directie. Gebruikersgroepen De eerste bankbiljetten werden nog nauwelijks door het grote publiek gebruikt maar dienden vooral voor betalingen van grote bedragen in de handel. Zij waren qua vormgeving geïnspireerd op de oude schuldbekentenissen, waarmee handelaren vroeger betalingen verrichtten, en hadden voor die tijd een hoge waarde (de laagste coupure was f 25 en de hogere coupures waren f 200, f 300, f 500 en f 1000) [2]. De gebruikersgroep van de eerste bankbiljetten bestond zodoende voornamelijk uit kassiers van banken, commissionairs en handelaren. In de loop der tijd is het aantal gebruikersgroepen van bankbiljetten toegenomen, met alle consequenties vandien voor de vormgeving. Bij het ontwerpen van nieuwe modellen worden nu vier gebruikersgroepen onderkend [3]. Voor elke gebruikersgroep worden speciale echtheidskenmerken ontwikkeld en vormgegeven, zodat het complete pakket bestaat uit: publiekskenmerken, kassierskenmerken, externe machinekenmerken en interne machinekenmerken. De groep echtheidskenmerken waarbij geen enkel hulpmiddel noodzakelijk is, zijn de (algemene) publiekskenmerken. De groep echtheidskenmerken waarbij bijvoorbeeld een ultraviolet lamp of een loep noodzakelijk is, zijn de kassierskenmerken. 2
3 De interne en externe echtheidskenmerken zijn bestemd voor de machinale verwerking van bankbiljetten. De externe machinekenmerken zijn de kenmerken die de fabrikanten van bankbiljettenverwerkende apparatuur voor het publiek, zoals verkoopautomaten, gebruiken. De interne machinekenmerken zijn uitsluitend bedoeld voor de sorteermachines van de Bank en hebben geen functie voor de andere gebruikersgroepen. Omdat de vormgeving van de kenmerken per gebruikersgroep andere eisen stelt, heeft elke gebruikersgroep eigen, speci eke kenmerken. Technisch ontwikkeling De allereerste roodborstjes uit 1814 hadden zoals gezegd slechts vier echtheidskenmerken bestemd voor één groep: de kassiers. De f 50/Zonnebloem, in omloop sinds 7 september 1982, heeft in totaal zeventien echtheidskenmerken. De f 250/Vuurtoren heeft nog eens drie echtheidskenmerken extra. Het Programma van Eisen voor de f 250 dicteerde daarnaast overigens nog ruim dertig andere eisen, zoals de vermelding van het auteursrecht en de plaatsnaam Amsterdam. De twintig echtheidskenmerken in de f 250 zijn verdeeld over de vier gebruikersgroepen: dertien algemene publiekskenmerken, drie kassierskenmerken, een extern machinekenmerk en drie interne machinekenmerken. Al deze kenmerken kunnen worden beschouwd als het resultaat van de voortgaande technische ontwikkeling en van de groei van het aantal gebruikersgroepen. Hoewel de f 250/Vuurtoren samen met de f 1000/Spinoza nu het grootste bankbiljet is (160 mm x 76 mm), was het voor het ontwerpteam niet eenvoudig om alles een plaatsje op het biljet te geven. Langzamerhand komt de grens aan wat mogelijk is in zicht. De voor- en achterkant van het biljet worden te klein voor alle eisen en verlangens. Ook vanuit een ander gezichtspunt lijkt het niet zinvol om steeds nieuwe beveiligende kenmerken toe te voegen zonder oude kenmerken te laten verdwijnen. Het blijkt uit de NIPO-enquêtes van 1983 en 1985 dat bijna niemand spontaan méér dan vier echtheidskenmerken van een bankbiljet kan noemen. Op grond van de vakliteratuur over psychologische functieleer mag men niet verwachten dat voorlichting dit kan vergroten. Door voorlichting zal wel het aantal mensen toenemen dat de vier belangrijkste echtheidskenmerken uit het hoofd kent. Voorlichting aan publiek Tijdens de uitgifte van de f 250 wordt door de Bank voor het eerst een voorlichtingsfolder over alleen dit nieuwe biljet uitgegeven. Een voorstudie naar een dergelijke voorlichtingsfolder was de proe older over de f 50/Zonnebloem uit de zomer van Daarin werden veertien echtheidskenmerken genoemd, waarover een enquête werd gehouden onder de medewerkers van 3
4 de Centrale Informatiedienst, VHP Veiligheidspapierfabriek Ugchelen, Joh. Enschedé en de Bank. De meeste respondenten vonden de folder er wel mooi uitzien maar niet erg overzichtelijk. Het was kennelijk niet gelukt om veertien echtheidskenmerken in een heldere en overzichtelijke vorm in één folder te presenteren. Steeds meer centrale banken geven in een aantrekkelijke brochure informatie over de echtheidskenmerken van hun bankbiljetten. De Bank gaf en geeft nog steeds een eenvoudige zwart-wit folder uit over alle bankbiljetten in circulatie. Deze folder ziet er niet erg aantrekkelijk uit, bevat veel tekst en wordt op kleine schaal verspreid. De gedachte achter deze summiere voorlichting was dat de eventuele namaker geen informatie mocht worden toegespeeld. Een aantal publiekskenmerken is tegenwoordig echter zo sterk dat namaak bijna onmogelijk wordt met andere dan speciale drukpersen voor bankbiljetten. Deze persen zijn zeer goed en zeer duur en niet voor iedereen te koop. Trouwens, ook het papier met een goed gelijkend schaduwwatermerk vereist zeer veel kapitaal en vakbekwaamheid bij de namaker. Dank zij de verbetering van de echtheidskenmerken kunnen dus enkele eenduidige kenmerken zonder bezwaar aan het publiek worden verteld. Een belangrijk winstpunt van deze preventieve voorlichting is dat, wanneer het publiek nagemaakte biljetten kan onderscheiden van echte bankbiljetten, het vertrouwen in bankbiljetten bewaard blijft. Overigens houden we naast de in de folder genoemde publiekskenmerken er nog een aantal achter de hand. Deze zullen, afhankelijk van het verschijnen van een bepaald type namaak, worden gepubliceerd in de media. We noemen dit repressieve voorlichting. Eenvoudig uit te leggen zijn de volgende vier kenmerken: het watermerk met lichte en donkere delen (hou het watermerk tegen het licht of maak het zichtbaar door een dun velletje papier op het watermerk te leggen en er met een zacht potlood overheen te wrijven), de voelbare inktlaag op de voorkant, de voor- en achterkant die precies op elkaar passen (hou het biljet tegen het licht en kijk naar het zogenaamde doorzichtregister) en de leesbare kleine lettertjes. Voor de controle van deze publiekskenmerken is het niet noodzakelijk om een biljet naast het verdachte biljet te leggen. Blijft men desondanks twijfel houden over de status van het biljet, dan zou men het op details kunnen vergelijken met een biljet dat niet op hetzelfde moment is ontvangen. Hulpmiddelen zijn wel nodig voor de kassierskenmerken in de f 250. Met behulp van ultraviolet licht kan men oplichtende vezeltjes in het biljet zien. Tevens uoresceert onder ultraviolet licht de oranje inkt aan de voorkant bij het lichthuis. En met behulp van een rood lter over het olijfgroene gedeelte aan de achterkant (het metamere element ) worden de contouren van een konijn zichtbaar. Overigens zijn er nog twee hulpmiddelen te noemen: voor de lettertjes met een stokhoogte van 0,2 mm een sterke loep en voor de afmetingen van 4
5 het biljet een liniaal. Tot zover. Het is te wensen dat er met al deze beveiliging in de toekomst nog voldoende vrijheid bij de vormgeving overblijft, zodat we niet alleen veilige maar ook mooie biljetten kunnen blijven maken. Bronvermelding [1] Soetens, P.J.; Roodborstjes en er aters, in: De Bank , Amsterdam [2] Van de Waal, A.M.; De oudste bankbiljetten, in: Orgaan van de Ontwikkelings- en Ontspanningsvereniging van De Nederlandsche Bank, 8 (1953). [3] Koeze, P.; Mechanical sorting, data processing and security against counterfeiting, in: Proceedings Banknote Printers Conference, Helsinki Noot Dit artikel verscheen in De orijn, een blad voor medewerkers van De Nederlandsche Bank, dat ook aan belangstellenden buiten de Bank werd toegestuurd. Het nummer waarin dit artikel verscheen, is geheel gewijd aan het toen nieuwe bankbiljet model f 250/Vuurtoren en bevat ook andere artikelen over dit biljet. Deze digitale versie werd samengesteld in december 2006 en volgt, behoudens enkele kleine veranderingen, het origineel. Beide auteurs werkten indertijd bij de Afdeling Bankbiljetten-Technische ontwikkeling van De Nederlandsche Bank N.V. te Amsterdam. Ir Hans de Heij is in 2006 nog steeds werkzaam bij de Bank; dr ir Peter Koeze is sinds 2004 gepensioneerd. p.koeze@pkoeze.nl Lijst van publicaties: Curriculum vitae: De Nederlandsche Bank N.V. Postbus AB Amsterdam info@dnb.nl Website: 5
TECHNIEK EN VORMGEVING VAN DE NEDERLANDSE BANKBILJETTEN
TECHNIEK EN VORMGEVING VAN DE NEDERLANDSE BANKBILJETTEN P. Koeze De Nederlandsche Bank NV, Amsterdam 1986 Gedigitaliseerd november 2006 Wat is een bankbiljet? Een bankbiljet is een industriëel product.
Nadere informatieVOELTEKENS VOOR BLINDEN
VOELTEKENS VOOR BLINDEN dr. ir. P. Koeze De Nederlandsche Bank N.V., Amsterdam 21 januari 1982 Gedigitaliseerd september 2006 1 Inleiding De Nederlandsche Bank was de eerste centrale bank die voeltekens
Nadere informatieWaardering en kennis van Nederlandse bankbiljetten
9 mei 1989 (gedigitaliseerd oktober 2006) Waardering en kennis van Nederlandse bankbiljetten ir H.A.M. de Heij en dr ir P. Koeze 1 Inleiding Wanneer iemand een postzegel van 75 cent koopt, kan aan het
Nadere informatieCirculatieproeven en de levensduur van f 100-bankbiljetten
De orijn, december 1980, pag. 4 5 Gedigitaliseerd november 2006 Circulatieproeven en de levensduur van f 100-bankbiljetten dr ir P. Koeze 1 Nummerlezen Sinds begin 1975 worden de bankbiljetten, die bij
Nadere informatieDE TECHNISCHE BEVEILIGING VAN WAARDEPAPIEREN
1 oktober 1992 (gedigitaliseerd oktober 2006) DE TECHNISCHE BEVEILIGING VAN WAARDEPAPIEREN Peter Koeze, De Nederlandsche Bank NV, Amsterdam Dames en heren, Ik stel het erg op prijs vanmiddag de gelegenheid
Nadere informatieIs het geeltje succesvol?
Marktonderzoek bij de Nederlandsche Bank Is het geeltje succesvol? Jarenlang marktonderzoek ging vooraf aan de introductie van het nieuwe biljet van vijfentwintig gulden. Uit het marktonderzoek kwam naar
Nadere informatieBankbiljetten onder de
Bankbiljetten onder de Vorig jaar vervalsingen van de 'Snip'. Dit jaar moest de 'Vuurtoren' het ontgelden. De Nederlandsche Bank heeft weliswaar het alleenrecht op de produktie van bankbiljetten, maar
Nadere informatieHet eerste bankbiljet van een nieuwe serie, de f25 / model 1989
Het eerste bankbiljet van een nieuwe serie, de f25 / model 1989 dr. ir. Peter Koeze De Nederlandsche Bank NV, Amsterdam 15 juli 1990 Gedigitaliseerd oktober 2006 1 Inleiding Op 27 maart 1990 heeft de Nederlandsche
Nadere informatieMarktonderzoek en ontwer
Marktonderzoek en ontwer Bij de produktontwikkeling van bankbiljetten moet men rekening houden met een aantal bijzondere kenmerken, zoals de vaak grote oplage (massaproduktie ), uitsluiten van namaak en
Nadere informatieTECHNIEK EN VORMGEVING VAN DE NIEUWSTE NEDERLANDSE BANKBILJETTEN
TECHNIEK EN VORMGEVING VAN DE NIEUWSTE NEDERLANDSE BANKBILJETTEN P. Koeze November 1988 Gedigitaliseerd september 2006 Wat is een bankbiljet? Een modern bankbiljet is een hoogontwikkeld, industrieel produkt
Nadere informatiePolitiezone Vlas Kortrijk-Kuurne-Lendelede
Politiezone Vlas Kortrijk-Kuurne-Lendelede Politiezone VLAS Kortrijk - Kuurne - Lendelede Dienst criminaliteitspreventie Hoe echte biljetten herkennen? Voelen Kijken Kantelen Controleren Welke hulpmiddelen
Nadere informatieDe Vuurtoren DEJORIJN. lloe Loiiicii delr kwarttdeiiiiioiis gdùstelsel? De historische datum daarvan is
DEJORJN De Vuurtoren lloe Loiiicii delr kwarttdeiiiiioiis gdùstelsel? De historische datum daarvan is bekend. Het vroegmiddeleeuwse geldsysteem had ais basismunt de penning en kende daarnaast de halve
Nadere informatieEen nieuw bankbiljet ontwerpen toegepaste kunst
Een nieuw bankbiljet ontwerpen toegepaste kunst Wat heb je nodig? teken- en aquarelkleurpotloden papier (A4) Wat ga je doen? Je gaat een nieuw europees bankbiljet ontwerpen. Kleding, mp3, computer, geld:
Nadere informatieOpdracht 1 Het oude Nederlandse geld had allemaal bijnamen. Welke combinaties zijn goed (verbind ze met een streep)? 1.000 gulden
Inleiding Nederlanders betaalden in 2007 5,5 miljard keer contant, dat wil zeggen met bankbiljetten of munten. Daarvan vond de betaling 4,9 miljard keer plaats aan de kassa en 600 miljoen keer aan elkaar.
Nadere informatieSNELGIDS. voor de echtheidskenmerken van de eurobankbiljetten. www.euro.ecb.int
SNELGIDS voor de echtheidskenmerken van de eurobankbiljetten www.euro.ecb.int INLEIDING Kent u de echtheidskenmerken van de eurobankbiljetten? Deze snelgids vertelt u daar alles over. De gids biedt een
Nadere informatieDE BANKBILJETTEN VAN DE EUROPA-SERIE
DE BANKBILJETTEN VAN DE EUROPA-SERIE DE COMPLETE EUROPA-SERIE 153 x 77 mm 147 x 77 mm 140 x 77 mm 133 x 72 mm 127 x 67 mm 120 x 62 mm INLEIDING Waarom nieuwe bankbiljetten? Bankbiljetten moeten van tijd
Nadere informatie4. KORTE GESCHIEDENIS 5. KENMERKEN 8. DRUKTECHNIEKEN 9. ONTWERP OXENAAR DRUPSTEEN 14. BRUNO NINABER VAN EYBEN 15. TENTOONGESTELD 16.
2 4. KORTE GESCHIEDENIS 5. KENMERKEN 8. DRUKTECHNIEKEN 9. ONTWERP OXENAAR DRUPSTEEN 14. BRUNO NINABER VAN EYBEN 15. TENTOONGESTELD 16. GELD SMELT CONCEPTEN 3 KORTE GESCHIEDENIS VAN DE GULDEN De benaming
Nadere informatiePapiergeld van Duits Oost Afrika
Papiergeld van Duits Oost Afrika In de 19 e eeuw waren het handelaren van de Duitse Hanzesteden die de eerst contacten legden in het gebied dat nu Tanzania, Rwanda en Burundi heet. In het bijzonder de
Nadere informatieHET PARTNERSHIP-PROGRAMMA Laten we de invoering van het nieuwe 50-biljet samen voorbereiden
HET PARTNERSHIP-PROGRAMMA Laten we de invoering van het nieuwe 50-biljet samen voorbereiden www.nieuwe-eurobankbiljetten.eu www.euro.ecb.europa.eu INHOUD I. Wat is het Partnership-Programma en hoe kan
Nadere informatieFraudedesk info@fraudedesk.nl Alert 02/ maart 2014
Fraudedesk info@fraudedesk.nl Alert 0/ maart 0 Echtheidskenmerken nieuw Nederlands paspoort en identiteitskaart Nederland heeft met ingang van 9 maart 0 een nieuw model van het Nederlands paspoort en de
Nadere informatieHET NIEUWE GEZICHT VAN DE EURO. Ontdek het nieuwe bankbiljet van 10. www.nieuwe-eurobankbiljetten.eu www.euro.ecb.europa.eu
HET NIEUWE GEZICHT VAN DE EURO Ontdek het nieuwe bankbiljet van 10 : ACHTERGRONDINFORMATIE President, : ACHTERGRONDINFORMATIE President, : ECHTHEIDSKENMERKEN Gemakkelijk te controleren, moeilijk te vervalsen
Nadere informatieEuro bankbiljetten. ons geld. Spreekbeurt over geld
Euro bankbiljetten ons geld Spreekbeurt over geld Introductie Jij wilt een spreekbeurt houden over geld en wij willen je daarbij graag helpen. Dit is een spreekbeurt pakket dat is gemaakt door het bedrijf
Nadere informatieGOED KIJKEN LOONT GIDS VOOR CONTANTGELDVERWERKERS. Ontdek het nieuwe bankbiljet van 5. Wat u wel en wat u niet moet doen EEN VERDACHT BILJET?
Bld de Berlaimont 000 Bruxelles / Brussel Tél. / Tel. : + 8 Télécopie / Fax : + 0 пл. Княз Александър І 000 София Тел.: (+9) 99 Факс: (+9) 980-- Havnegade 09 København K Tlf.: Fax: 7 0 Wilhelm-Epstein-Straße
Nadere informatieKoningin Beatrix een langlopende emissie
Koningin Beatrix een langlopende emissie Toen op 2 januari 2002 de eerste postzegels verschenen met de waardeaanduiding uitsluitend in euro, werd een nieuw hoofdstuk toegevoegd aan de emissie-beatrix.
Nadere informatieRussische papiergeld in WW-I (1914 1917) Door John Laureijsen
Russische papiergeld in WW-I (1914 1917) Door Inleiding Op 1 augustus 1914 vielen Russische troepen Oost Pruisen binnen en was de eerste wereldoorlog niet meer tegen te houden. De tsaren hadden de kosten
Nadere informatieGeld. Ontstaan van geld
Geld Ontstaan van geld Onze voorouders hadden geen geld. Als ze iets nodig hadden, ruilden ze dat. Dit heet ruilhandel. De bakker ruilde brood bij de slager voor vlees enz. Op een dag wilde iemand weten
Nadere informatieDigitaal printen binnen Grafimedia VMBO. Opdracht
Digitaal printen binnen Grafimedia VMBO Opdracht Opdrachtkaart DR-06-01-01 Voorkennis: Grafische vorming Intro: Er zijn verschillende druktechnieken in de printmedia. Digitaal printen is een vrij nieuw
Nadere informatieMACHINALE EN VISUELE DETECTIE VAN ECHTE EN NAGEMAAKTE NEDERLANDSE BANKBILJETTEN Het verschil tussen meten en patroonherkenning
MACHINALE EN VISUELE DETECTIE VAN ECHTE EN NAGEMAAKTE NEDERLANDSE BANKBILJETTEN Het verschil tussen meten en patroonherkenning dr ir P. Koeze De Nederlandsche Bank NV, Amsterdam 26 maart 1991 Gedigitaliseerd
Nadere informatieLees het verhaal over Geld eens rustig door. Maak voor jezelf een samenvatting of powerpoint.
Jouw spreekbeurt over GELD. Een spreekbeurt over geld, leuk! Dat zal iedereen aanspreken, want we hebben er allemaal mee te maken en de meesten kopen graag leuke dingen. Maar ja, dan moet je wel geld hebben.
Nadere informatieDit wil zeggen dat de betaling gebeurt met papiergeld en muntstukken. De Europese centrale bank (ECB) geeft de biljetten en muntstukken uit.
Betalingswijzen Rechtstreekse betaling: Betaling met chartaal geld Dit wil zeggen dat de betaling gebeurt met papiergeld en muntstukken. De Europese centrale bank (ECB) geeft de biljetten en muntstukken
Nadere informatieOnderzoek 57: Handschriftherkenning
Onderzoek 57: Handschriftherkenning 1. Onderzoeksvraag Hoe herken ik een handschrift? 2. Voorbereiding a. Materiaal Geschreven brief Pen Papier Stappenplan handschriftherkenning b. Opstelling (foto) Zorg
Nadere informatieBIJLAGEN. bij het. Voorstel voor een richtlijn van de Raad. tot vaststelling van een EU-noodreisdocument en tot intrekking van Besluit 96/409/GBVB
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 31.5.2018 COM(2018) 358 final ANNEXES 1 to 2 BIJLAGEN bij het Voorstel voor een richtlijn van de Raad tot vaststelling van een EU-noodreisdocument en tot intrekking van Besluit
Nadere informatieHET PARTNERSHIP-PROGRAMMA Laten we samen de invoering van de Europa-serie voorbereiden
HET PARTNERSHIP-PROGRAMMA Laten we samen de invoering van de Europa-serie voorbereiden INHOUDSOPGAVE I. Het Partnership-Programma Laten we samenwerken! 3 Zo werkt het Partnership-Programma 4 Mogelijke
Nadere informatieIn vele Europese landen en in een groot aantal buiten
STIEFKINDEREN VAN DE FILATELIE TELEGRAMZEGELS In vele Europese landen en in een groot aantal buiten ons werelddeel werd in de vorige eeuw op ruime schaal gebruik gemaakt van telegramzegels. Op 1 januari
Nadere informatieEURO. Vanaf januari 2002 betalen we in Nederland en in veel andere Europese landen met de euro.
EURO Vanaf januari 2002 betalen we in Nederland en in veel andere Europese landen met de euro. Muntgeld Bankbiljetten EURO Hadden jullie al gezien dat er 2 briefjes zijn van 5 euro? oud briefje nieuw briefje
Nadere informatieVormgebrekenoverzicht NL
Vormgebrekenoverzicht NL, uittreksel, korte aanduiding en eventuele aanduiding(en) bij - Als er boven een Engelse beschrijving een Nederlandse korte aanduiding staat. tekeningen zijn niet in dezelfde taal
Nadere informatieMinisterie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Kenmerken. Nederlandse. reisdocumenten MODEL
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Kenmerken Nederlandse reisdocumenten 011 MODEL Nederlandse reisdocumenten Nederland brengt met ingang van 9 oktober 011 een nieuw model (model 011)
Nadere informatieKenmerken. Nederlandse. paspoorten en Nederlandse identiteitskaart
Kenmerken Nederlandse 2014 paspoorten en Nederlandse identiteitskaart Nederlandse paspoorten en Nederlandse identiteitskaart Nederland brengt met ingang van 9 maart 2014 een nieuw model van het paspoort
Nadere informatieRabobank s-hertogenbosch en omstreken
Rabobank s-hertogenbosch en omstreken Jouw spreekbeurt over geld Een spreekbeurt over geld, leuk! Dat zal iedereen aanspreken, want we hebben er allemaal mee te maken en de meesten kopen graag leuke dingen.
Nadere informatieWijzigingen: AB 1995 no. 81 (inwtr ); AB 1997 no. 34; AB 2005 no. 10; AB 2013 no. 28. Artikel 1
Intitulé : Landsverordening regeling geldstelsel Citeertitel: Landsverordening regeling geldstelsel Vindplaats : AB 1991 no. GT 34 Wijzigingen: AB 1995 no. 81 (inwtr. 2010 88); AB 1997 no. 34; AB 2005
Nadere informatieBestrijding van urovalsemunterij welke aanpak?
EUROPESE CENTRALE BANK EUROSYSTEEM Bestrijding van urovalsemunterij welke aanpak? Luxemburg: Bureau voor officiële publicaties der Europese Gemeenschappen, 2008 ISBN 978-92-79-06286-5 Europese Gemeenschappen/OLAF,
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds Gelet op artikel 14d en artikel 14g van de Wet op de expertisecentra;
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 7224 14 maart 2014 Regeling van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 3 maart 2014, nr. JOZ/565292,
Nadere informatieGastles: Hoe word ik rijk?
Gastles: Hoe word ik rijk? Hoe word je rijk? Dat willen we natuurlijk allemaal weten. In deze presentatie krijg je veel tips. Eerst een quiz om te kijken hoe veel jullie weten. Wie weet er veel? Pak je
Nadere informatieRussische Travellers Cheques
Russische Travellers Cheques Sinds de jaren vijftig heeft de Russische regering Travellers Cheques uitgegeven. De meeste Travellers Cheques werden uitgegeven aan bezoekers uit andere socialistische landen.
Nadere informatieVMG. Periode De linosnede techniek
VMG Periode De linosnede techniek Linoleum Linoleum bestaat uit gemalen kurk vermengd met lijnolie en is er in diverse kwaliteiten. Het oppervlak van het linoleum kan heel glad zijn, maar ook heel korrelig.
Nadere informatieArtikel 3:95, Wet op het financieel toezicht (Wft)
Aanvraagformulier voor een verklaring van geen bezwaar (vvgb) ten behoeve van een gekwalificeerde deelneming in een bank, beheerder van een instelling voor collectieve belegging in effecten, beleggingsonderneming,
Nadere informatieDe eenkleurige portzegels
De eenkleurige portzegels 1911-1947 Eénkleurige portzegels. 'Wat moet ik me daarbij voorstellen?', zult u zeggen. Welnu, we zullen proberen deze kreet in dit a r t i keltje te verklaren. In 1870 ontwierp
Nadere informatieWijzigingen: AB 1995 no. 81 (inwtr ); AB 1997 no. 34; AB 2005 no. 10; AB 2013 no. 28; AB 2014 no. 11 (inwtr. AB 2014 no. 12); AB 2014 no.
Intitulé : Landsverordening regeling geldstelsel Citeertitel: Landsverordening regeling geldstelsel Vindplaats : AB 1991 no. GT 34 Wijzigingen: AB 1995 no. 81 (inwtr. 2010 88); AB 1997 no. 34; AB 2005
Nadere informatieBankbiljetten Nederland
1 2 1 1 Gulden 1914 Zilverbon (Mev. 01-1c / AV 1.1c) - serie 275 - ZF+ en 2½ Gulden 1914 Zilverbon (Mev. 10-1c / AV 8.1c) - serie 301 - F/ZF met gaatje - Totaal 2 stuks 200 2 1 Gulden 1917 Zilverbon (Mev.
Nadere informatiePOSITION PAPER VOEDSELKEUZELOGO S
POSITION PAPER VOEDSELKEUZELOGO S CONSUMENTENBOND, 12 APRIL 2018 1 Wat wil de Consumentenbond? De Consumentenbond vindt het van groot belang dat er een duidelijke kleurcodering c.q. voedselkeuzelogo 1
Nadere informatieWORDT KLEINSCHALIGE ZORG GROOT?
WORDT KLEINSCHALIGE ZORG GROOT? Utrecht, december 23 Aedes-Arcares Kenniscentrum Wonen-Zorg Monique Wijnties Het kleinschalig groepswonen voor dementerenden is klein begonnen. In 1986 opende het eerste
Nadere informatieAandacht voor de barcode van een boek. BarcodeWijzer voor uitgevers. 37,29 mm
Aandacht voor de barcode van een boek BarcodeWijzer voor uitgevers mm 37,29 mm Barcodes, ook wel EAN-symbolen genoemd, zijn niet alleen een hulpmiddel bij het afrekenen aan de kassa van de boekhandel.
Nadere informatieTer voorbereiding. Inhoudsopgave. Jouw spreekbeurt over DE EURO
Jouw spreekbeurt over DE EURO Met de euro heb je een actueel en interessant onderwerp voor jouw spreekbeurt. Als Rabobank hebben we veel met deze munt te maken. We helpen je graag een eind op weg. In dit
Nadere informatieU wordt getoetst. Wat betekent dat? Wat kunt u verwachten?
U wordt getoetst Wat betekent dat? Wat kunt u verwachten? U wordt getoetst. Wat kunt u verwachten? De Nederlandsche Bank (DNB) toetst op geschiktheid en/of betrouwbaarheid. Het toetsen is cruciaal voor
Nadere informatieMachinestempels als verzamelgebied (1)
Machinestempels als verzamelgebied (1) Veel filatelisten verzamelen, behalve postzegels, ook stempels. Sommige stempels zijn geliefd omdat ze volledig op een postzegel passen (puntstempels, ook wel nummerstempels
Nadere informatieKenmerken. Nederlandse. paspoorten en Nederlandse identiteitskaart
Kenmerken Nederlandse 2014 paspoorten en Nederlandse identiteitskaart Nederlandse paspoorten en Nederlandse identiteitskaart Nederland brengt met ingang van 9 maart 2014 een nieuw model van het paspoort
Nadere informatieDe Minister van Plaatselijke Besturen, Stedenbeleid, Huisvesting en Energie,
WAALSE OVERHEIDSDIENST [C 2015/27005] 23 DECEMBER 2014. Besluit van de Waalse Regering betreffende de uitvoering van artikel 48 van het besluit van de Waalse Regering van 15 mei 2014 tot uitvoering van
Nadere informatieTestbiljetten: een veel omvattend begrip
Testbiljetten: een veel omvattend begrip Onder de noemer testbiljetten worden veel verschillende biljetten aangeboden. In dit artikel wil ik een uitleg geven over de verschillen en dieper ingaan op één
Nadere informatieVERPLICHTINGEN VOOR DE BESTUURDERS TIJDENS HET BESTAAN VAN EEN VZW
VERPLICHTINGEN VOOR DE BESTUURDERS TIJDENS HET BESTAAN VAN EEN VZW Gedurende het bestaan van een VZW rusten er verschillende administratieve verplichtingen op de bestuurders. Het is zeer belangrijk dat
Nadere informatieQ&A nieuw rijbewijs model 2014
Q&A nieuw rijbewijs model 2014 Versie 1.0, 8 oktober 2014 Inhoud Algemeen... 2 Rol van de RDW... 3 Beveiliging... 4 Chip, Machine Readable Zone en Quick Response-code... 5 Introductie van het nieuwe rijbewijs...
Nadere informatieNAAM: KLAS : Leerling boekje v1.5 aug Nick Govaart. Dienstverlening en Producten. Workshop Tekenen I
NAAM: KLAS : Leerling boekje v1.5 aug 2017 2017 Nick Govaart Dienstverlening en Producten Workshop Tekenen I 1 Inleiding workshop Tekenen I In de techniek is tekening lezen of tekeningen kunnen ontwerpen
Nadere informatieRabobank s-hertogenbosch en omstreken
Rabobank s-hertogenbosch en omstreken Jouw spreekbeurt over de euro Met de euro heb je een actueel en interessant onderwerp voor jouw spreekbeurt. Als Rabobank hebben we veel met deze munt te maken. We
Nadere informatieMiddenbouw: Wieringerzand
Middenbouw: Wieringerzand Wieringerzand, ons eigen eiland Daar gaan we kamperen en er valt veel te leren. We bouwen een huis daar voelen wij ons thuis. We gaan op de fiets dat kost bijna niets. Grote Rekendag
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 41080 17 november 2015 Regeling van de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties van 13 november 2015, nr.
Nadere informatieWerkstuk Nederlands Enquête vakantiegedrag
Werkstuk Nederlands Enquête vakantiegedrag Werkstuk door een scholier 1601 woorden 29 september 2006 5,6 39 keer beoordeeld Vak Nederlands Inhoudsopgave Inhoudsopgave Blz. 2 Inleiding Blz. 3 Onderzoeksresultaten,
Nadere informatieVzw meer info over de verplichtingen
Vzw meer info over de verplichtingen Sinds de wijziging van de vzw-wet in 2002, lopen alle wettelijke verplichtingen voor een vzw over de Rechtbank van Koophandel. Bij de oprichting van een nieuwe vzw
Nadere informatieNotulen. Buitengewone Algemene Vergadering van Aandeelhouders van Van Lanschot Kempen N.V. gehouden op woensdag 11 oktober 2017, te s-hertogenbosch
Notulen Buitengewone Algemene Vergadering van Aandeelhouders van Van Lanschot Kempen N.V. gehouden op woensdag 11 oktober 2017, te s-hertogenbosch 1. Opening De voorzitter, de heer Duron, opent om 10.10
Nadere informatieGEBRUIKSHANDLEIDING LOGOGEBRUIK VERSIE 1/2016. Asset Management Control Keurmerk
GEBRUIKSHANDLEIDING LOGOGEBRUIK VERSIE 1/2016 Asset Management Control Keurmerk Inhoudsopgave Onderdelen Gebruikshandleiding Logogebruik 1. Algemene introductie 2. Basisrichtlijnen 3. Certificatielogo
Nadere informatieHandelende in overeenstemming met de Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie;
Regeling van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van [datum], nr. BVE/Stelsel/294391, houdende vaststelling van modellen en technische veiligheidseisen diploma en resultatenlijst beroepsopleidingen
Nadere informatieStaatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden
Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden Jaargang 2001 652 Besluit van 6 december 2001, houdende vaststelling van regels met betrekking tot verwisseling en intrekking van bankbiljetten door De Nederlandsche
Nadere informatieDatum ondertekening. Bron bekendmaking A.B. 2010, no. 86 en A.B. 2010, no. 87
Zoek regelingen op overheid.nl Koninkrijksdeel Curaçao Ziet u een fout in deze regeling? Meld het ons op regelgeving@overheid.nl! LANDSBESLUIT, HOUDENDE ALGEMENE MAATREGELEN, van de 19de januari 2001 ter
Nadere informatie3 25O/Vuurtoren, bijvoorbeeld in het technisch paneel, op te nemen.
DEJ!AIWWGAVE EúEMEWî 841109 IR. H.A.M. DE HEIJ EN DR. IR. P. KOEZE DNB/ABTO 1 Inleiding In de KV-250 is op voorstel van H. Kruit een element orenomen, dat wel in het kort aangeduid wordt met 'haaietanden'
Nadere informatieKiezerspas en schriftelijk volmachtbewijs specificaties voor het 1e raadgevend referendum op woensdag 6 april 2016
Kiezerspas en schriftelijk volmachtbewijs specificaties voor het Voor de kiezerspas en het schriftelijk volmachtbewijs is er één model, bestaande uit een voordruk met tekstwissels. De voordruk is voor
Nadere informatieHoekenwerk sector grafische industrie opdracht 1
Hoekenwerk sector grafische industrie opdracht 1 Opdracht 1: drukker (voor de leerkracht) Omschrijving van het beroep Drukkers zorgen ervoor dat de drukpers goed is ingesteld en controleren het drukwerk
Nadere informatieKAM-management 5. ISO 9001 voor het MKB. Normalisatie: de wereld op één lijn
PRAKTIJKGIDS KAM-management 5 NPR 9006:2008 ISO 9001 voor het MKB Normalisatie: de wereld op één lijn ISO 9001 voor het MKB NPR 9006:2008 ISO 9001 voor het MKB Nederlands Normalisatie-instituut, Delft,
Nadere informatieActueel beleidsplan. Stichting Vrienden van Hubrecht Instituut 2014-2016
Stichting Vrienden van het Hubrecht Instituut Actueel beleidsplan Stichting Vrienden van Hubrecht Instituut E vrienden@hubrecht.eu 2014-2016 1.1 Inleiding Naar aanleiding van het uitgevoerde onderzoek
Nadere informatieSIOEN INDUSTRIES NV Fabriekstraat ARDOOIE B.T.W. BE RPR Gent afdeling Brugge
SIOEN INDUSTRIES NV Fabriekstraat 23 8850 ARDOOIE B.T.W. BE 0441.642.780 RPR Gent afdeling Brugge NOTULEN VAN DE GEWONE ALGEMENE VERGADERING VAN AANDEELHOUDERS GEHOUDEN OP 27 APRIL 2018 De gewone algemene
Nadere informatieHet aandeel als onderzoeksbron
Het aandeel als onderzoeksbron We bespreken hier welke informatie je vindt op een aandeel en hoe je een aandeel gebruikt als onderzoeksbron. Dit doen we aan de hand van een voorbeeld, namelijk het Denaeyer-aandeel.
Nadere informatieEMISSIE VAN KRIMPEN 1946
EMISSIE VAN KRIMPEN 1946 Cijfertype 1946 1976 versie 20.160.803 EMISSIE VAN KRIMPEN 1946 INLEIDING Hoofdstuk 1 De ontwerper en vormgeving Hoofdstuk 2 Het gebruik Hoofdstuk 3 Postwaarden LITERATUUR ADIEU
Nadere informatieversie 23-10-2004 01. Ik ga een standaard 4 inch ophangrand verkleinen. Een grotere ophangrand is eenvoudiger te verkleinen.
Beschrijving verkleining ophangrand: Benodigdheden: 1. Scherp Stanley mes. 2. Metalen liniaal op rechte metalen lat om langs te snijden. 3. Ondergrond om op te snijden. 4. standaard plakband. 5. schaar.
Nadere informatieSTATUTENWIJZIGING van de naamloze vennootschap: Nederlandse Waterschapsbank N.V., statutair gevestigd te 's-gravenhage
F179/F694/31003017 Versie 10 februari 2014 STATUTENWIJZIGING van de naamloze vennootschap: Nederlandse Waterschapsbank N.V., statutair gevestigd te 's-gravenhage Heden, ** tweeduizend veertien, is voor
Nadere informatieNummer Toegang: 2.25.70.30 t/m 33
Nummer Toegang: 2.25.70.30 t/m 33 Inventaris van het archief van De Nederlandsche Bank N.V., Archief van de bankbiljettensector: afdelingen Technische ontwikkeling, Bankbiljettenverwerking, Bankbiljettendistributie,
Nadere informatieRESULTATEN TEVREDENHEIDSONDERZOEK ALBERT SCHWEITZERLAAN
RESULTATEN TEVREDENHEIDSONDERZOEK ALBERT SCHWEITZERLAAN NOVEMBER 211 Het bestuur van Glazenkamp biedt u hierbij de resultaten aan van de Glazenkampenquête in de Albert Schweitzerlaan. De enquête is gehouden
Nadere informatieMuseum Sloten. Weegspel
Museum Sloten Weegspel SPELUITLEG houten kistje met verschillende gewichtjes; de producten die je gaat wegen; antwoordkaarten, kladpapier, pen en potlood; dit boekje met uitleg en opdrachten. Er zijn 9
Nadere informatieDe geschiedenis van het Nederlandse rijbewijs
De geschiedenis van het Nederlandse rijbewijs 1906 Nederland kent sinds 1 januari 1906 een officieel landelijk geldend rijbewijs. Voor die tijd gaf het Ministerie van Waterstaat, Handel en Nijverheid vergunningen
Nadere informatieNederlandse documenten voor vreemdelingen
Nederlandse documenten voor vreemdelingen 1. Waarom deze publicatie? Identiteitsdocumenten zijn steeds belangrijker geworden. Internationaal, omdat personen veel mobieler zijn dan vroeger en zij tijdens
Nadere informatieNaam :. Maart Met dank aan: bron:
Naam :. Klas :.. Datum: score Maart 2010 Met dank aan: bron: www.geldmoetrollen.org Vooraf Voor deze opdracht heb je informatie nodig van een website. Start dus een computer op, ga naar het internet en
Nadere informatieVOORSTEL TOT STATUTENWIJZIGING Koninklijke KPN N.V., gevestigd te 's-gravenhage. 2 maart 2016
VOORSTEL TOT STATUTENWIJZIGING Koninklijke KPN N.V., gevestigd te 's-gravenhage. 2 maart 2016 zoals dit ter besluitvorming wordt voorgelegd aan de op 13 april 2016 te houden algemene vergadering van aandeelhouders
Nadere informatieEcht of nep? Leren omgaan met geld. Docentenhandleiding. groep. Inleiding
Echt nep? Docentenhandleiding Inleiding groep 6 Het lesmateriaal van Wijzer in geldzaken heeft tot doel kinderen financiële kennis en vaardigheden bij te brengen. De leerlingen kunnen zelfstandig met de
Nadere informatieHet Europese overschrijvingsformulier
Het Europese overschrijvingsformulier DAGELIJKS BANKIEREN Beknopte handleiding Het Europese overschrijvingsformulier 1 De Europese overschrijving Dezelfde veiligheid en snelheid. De Europese overschrijving
Nadere informatieHuis_van_god.book Page 3 Monday, September 21, :49 PM. Dr. Samuel Shem. Het huis van God. De Tijdstroom, Utrecht
Huis_van_god.book Page 3 Monday, September 21, 2009 4:49 PM Dr. Samuel Shem Het huis van God De Tijdstroom, Utrecht Huis_van_god.book Page 4 Monday, September 21, 2009 4:49 PM De Tijdstroom uitgeverij,
Nadere informatieSnelgids. voor de echtheidskenmerken van de eurobankbiljetten. Europese Centrale Bank, 2010 ISBN ECB-NL
Snelgids voor de echtheidskenmerken van de euroten ECB-NL Europese Centrale Bank, 2010 ISBN 978-92-899-0157-4 www.euro.ecb.eu INLEIDING Kent u de echtheidskenmerken van de euroten? Deze snelgids vertelt
Nadere informatieCURAÇAO Koning Willem III. SPECIMEN PAGE 1
PAGE 1 1873-1889. Koning Willem III. A - Lijntanding 14, kleine gaten, 1873-1874. 1A 2A 3A 4A 7A 9A 2½ ct. groen 3 ct. lichtbruin 5 ct. rood 10 ct. ultramarijn 25 ct. oranjebruin 50 ct. donkerlila B -
Nadere informatieVoor de kiezerspas en het schriftelijk volmachtbewijs is er één model, bestaande uit een voordruk met
Kiezerspas en schriftelijk volmachtbewijs specificaties voor de verkiezing van de leden van de Tweede op woensdag 15 maart 2017 Voor de kiezerspas en het schriftelijk volmachtbewijs is er één model, bestaande
Nadere informatieRapport. Op het verkeerde been
Rapport Op het verkeerde been Een onderzoek naar aanleiding van een klacht over de voorlichting door de gemeente Bloemendaal en de Immigratie-en Naturalisatiedienst bij een naturalisatieverzoek. Oordeel
Nadere informatieReglement draagvlakmeting Bedrijveninvesteringszones Gemeente Enschede
Reglement draagvlakmeting Bedrijveninvesteringszones Gemeente Enschede Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Enschede, Gelezen het voorstel van de directeur Dienstverlening gemeente
Nadere informatieVormgebrekenoverzicht EP
Vormgebrekenoverzicht EP Is niet op wit papier gesteld. - Als de bladen van de beschrijving vlekken, spikkels en/of vegen bevatten. Dit vormgebrek treedt op als er bijvoorbeeld slechte afdrukken of kopieën
Nadere informatieCONCEPTAKTE VAN STATUTENWIJZIGING N.V. NEDERLANDSCHE APPARATENFABRIEK "NEDAP" (NIEUWE NAAM: NEDAP N.V.)
CONCEPTAKTE VAN STATUTENWIJZIGING N.V. NEDERLANDSCHE APPARATENFABRIEK "NEDAP" (NIEUWE NAAM: NEDAP N.V.) 19 februari 2019 Voorafgaand aan het passeren van deze akte zal de lay-out worden gewijzigd in een
Nadere informatiehet Nederlandse Bankbiljet
( Ct! L~ \. 11", 1 I ~ ('. 2 c r: vt0 Cl 0.'1, f' h c:.' ~ r' (., '" l"' > - Frédérlk Ruys, 970625wo i.o.v. Karel Berkhout, SvJ Utrecht '97/ '98 De grafische en technologische ontwikkeling van het Nederlandse
Nadere informatiePraktijk en Loopbaan Dienstverlening
PrOmotie Praktijk en Loopbaan Dienstverlening Werkboek 1 Colofon Auteurs: Onder redactie van: Tekstredactie: Vormgeving: Illustraties: Drukwerk: Hanneke Molenaar Els Smulders, IVIO Y-Publicaties Adato
Nadere informatie