De levensomstandigheden van de vrouw in de Meiji periode

Transcriptie

1 KU Leuven 2 de Bachelor Japanologie De levensomstandigheden van de vrouw in de Meiji periode ( ) Door Lagatie Dieter 1

2 De levensomstandigheden van de vrouw in de Meiji periode Woord Vooraf Inleiding Voorbereidend werk Opzoekwerk Bibliotheek Leuven Databases... 6 JStor... 6 EBSCOhost... 7 Project MUSE... 8 Nacsis... 8 Questia Internet KartOO Vivisimo Google Correspondentie via mail Amazon Besluit en belangrijkste resultaten Literatuurlijst Nederlandse bronnen Engelstalige bronnen Japanse bronnen Artikels

3 1.Woord Vooraf Graag had ik enkele mensen bedankt die mij geholpen hebben met het realiseren van deze paper. Vooraleerst zou ik Dhr Hans Coppens en Dhr Dimitri Vanoverbeke willen bedanken voor de raad en begeleiding die ze mij gegeven hebben gedurende de opbouw van deze paper. Zonder hen was deze paper niet geworden wat het nu is. Daarvoor mijn oprechte dank. Vervolgens zou ik graag de bibliothecaresse Nele Noppe bedanken voor het mij wegwijs maken in de Leuvense Oost-Aziatische bibliotheek. 2. Inleiding Voor de paper van het vak Encyclopedie van Japan heb ik het volgende onderwerp gekozen. Namelijk de vrouw in de Meiji periode. De vrouw in modern Japan komt steeds meer vanuit de schaduw tevoorschijn. Na lange tijd in de schaduw van de man te staan ziet men steeds meer Japanse vrouwen als bedrijfleiders of zakenvrouwen. Hoewel Japan op dit vlak nog altijd achteraan bengelt vergeleken met andere landen. Maar ik zou me willen richten op de vrouw in het Meiji tijdperk. Het Meiji tijdperk stond voor het einde van de geïsoleerde situatie van Japan. Zo kwam Japan uiteindelijk toch in een industriële revolutie terecht die vele westerse landen met verstomming sloeg. Maar deze revolutie werd gedragen door de onbaatzuchtige en vaak onvrijwillige steun van de Meiji werknemer. En de Meiji werknemer bestond dan voornamelijk uit vrouwen. Maar daarover straks meer. Toen de industrie langzamerhand vorm begon te krijgen ervaarde de Japanse samenleving een grote verandering. Vroeger was landbouw (en dan in het bijzonder rijstteelt) de belangrijkste vorm van inkomen voor de Japanse burger. Maar deze vorm van inkomen ging gebukt onder hoge belastingen, onzekerheid over goede oogst, natuurrampen, enz. Dan ontstond plotseling een nieuwe manier om een inkomen te verkrijgen nl het werken in fabrieken. Gevolg van deze zekere inkomsten was een massale leegloop van het platteland naar de steden. Een andere reden van de leegloop van het platteland was dat in de steden men veel meer nieuwe technologieën als snufjes die tot de verbeelding spraken kon zien. Deze laatste reden was heel belangrijk omdat zoals eerder vernoemd de werknemer niet altijd vrijwillig of toch volledig juist geïnformeerd werden geronseld om te gaan werken in de steden. Zo bestond de veel toegepaste praktijk om de jonge meisjes van het platteland via leugens en verhaaltjes te overhalen. Men beloofde ze een mooi salaris, veel vrije tijd, 3

4 gemakkelijk werk, enz. Het moet onnodig vermeld worden dat de realiteit nogal verschilde met de werkelijkheid. Er waren ook andere redenen waarom meisjes in fabrieken gingen werken. Zo werden ze bijvoorbeeld voor een bepaalde tijd uitgehuurd aan fabrieksleiders zodat hun ouders hun schulden konden afbetalen. Anderen waren uit op avontuur en rijkdom. Hoewel de omstandigheden voor de werknemers in de fabrieken op zijn minst erbarmelijk genoemd kunnen worden was een andere optie nog minder aantrekkelijk. Met name de prostitutie. Vele jonge meisjes geloofden dezelfde loze beloften van veel geld verdienen en weinig werken en kwamen in het prostitutiemilieu terecht. Ook werden velen door hun ouders verkocht aan bordelen om hun belastingen en/of schulden te kunnen betalen. Eenmaal men in het prostitutiemilieu was terecht gekomen was er nauwelijks geen ontsnappen meer aan. Enkel door zelfmoord of wegvluchten konden ze aan hun lot ontsnappen. 3. Voorbereidend werk In het eerste semester van het jaar kregen we de opdracht om een wikipedia artikel schrijven voor het vak Moderne geschiedenis van Japan na Voor die opdracht had ik een thema gevonden dat me boeide. Ik had een artikel geschreven over de industrie in de Meiji periode gericht op de werkomstandigheden van de werknemers. Dit gezegd zijnde viel het zoeken naar een gepast thema al bij al nog mee. Een gepaste onderzoeksvraag vinden was echter iets moeilijker dan aanvankelijk gedacht. Mijn oorspronkelijke onderzoeksvraag lag in de lijn van het onderzoeken van en vergelijken van de werkomstandigheden van de Japanse vrouw en de Belgische vrouw in de periode van de Meiji. Nu bleek dit toch wat te hoog gegrepen. Er is nu eenmaal over zowel de Japanse als de Belgische vrouw en hun werkomstandigheden een schat aan informatie te vinden. Dit is een even groot probleem als een tekort hebben aan informatie. Bij overvloed aan beschikbare informatie is het nu eenmaal moeilijker om de echt betrouwbare en wetenschappelijke bronnen eruit te filteren. Hierdoor voelde ik me verplicht om mijn onderzoek wat in te perken. Ik besloot dan om mijn focus te richten op het leven van de Japanse Meiji vrouw. Mijn interesses lagen vooral in hoe de levensomstandigheden van de Japanse Meiji vrouw waren. Welke haar mogelijkheden waren, de problemen waarmee ze te maken kreeg. Over dit onderwerp is al heel wat onderzoek gedaan wat ook zal blijken uit de gevonden bronnen. Maar de meeste bronnen handelen over een welbepaald onderdeel van de problemen van de vrouw in de Meiji periode. Ik zou indien mogelijk mij niet enkel concentreren over één welbepaald deel maar over alle problemen waarmee de vrouw in de Meiji te maken kregen. Of dit mogelijk zal zijn kan ik nog niet met 4

5 zekerheid zeggen. Het valt mij nu al op dat de meeste werken over de textielnijverheid handelen. Ik zou graag ook de andere problemen zoals vrouwenhandel, prostitutie en huiselijke problemen behandelen. Indien mogelijk zou ik graag dit thema ook als onderwerp nemen voor mijn bachelorpaper volgend jaar. 4.Opzoekwerk Toen ik het wikipedia artikel geschreven had over de werkomstandigheden van de Meiji werknemer had ik me zowel tot man en vrouw gericht. Voor deze paper zou ik graag mijn aandacht zou vestigen op de vrouw in het bijzonder. Daar mijn artikel ook met dit thema te maken had kon ik terugvallen om mijn verzamelde informatie om zo verder nieuwe informatie te verzamelen. Vooral de opgedane ervaring in het zoeken via databanken kwam echt van pas om deze paper te schrijven. De eerste stap die ik zal ondernemen is de Oost-Aziatische Bibliotheek in Leuven. Daar had ik reeds mijn bronnen gevonden voor mijn artikel voor Geschiedenis van Japan na 1868 dus deze wou ik opnieuw raadplegen en vooral de bibliografieën van de boeken gebruiken om dan nieuwe werken te kunnen vinden. De 2 de stap is via internet bronnen en werken te zoeken. Dit zal gebeuren via databanken, zoekmachines en online boekenwinkels. Als besluit zou ik mijn belangrijkste werken willen opsommen en erbij vermelden waarom ik dit een belangrijk werk of auteur vond. 4.1 Bibliotheek Leuven Hareven,Tamara K. 1. The silk weavers of Kyoto Family and Work in a Changing Traditional Industry. University of California Press Het boek vertelt in via dagboekdelen en brieven over het leven van de arbeidsters in de textielnijverheid in Kyoto. Het boek is vooral interessant voor deze paper omdat het perfect past in deel van mijn onderzoeksdomein. De werkomstandigheden, het sociale leven en de dagelijkse problemen van de arbeidsters komen uitgebreid aan bod. Daar het gebruik maakt 1 Tamara, K. Hareven was Unidel Professor of Family Studies and History aan de universiteit van Delaware. Meer info over Mevr Tamara K. Hareven vindt u op 5

6 van brieven en dagboekdelen kunnen we veronderstellen dat het hier om primaire bronnen gaat. Hane, Mikiso 2. Peasants, rebels and outcastes the underside of modern Japan. Rowman & Littlefield Publishers James, L.McClain 3. Japan a modern history.w. W. Norton & Company Uit eigen collectie: Louis, Frederic. Het dagelijks leven in Japan Hollandia Het boek geeft een overzicht van het dagelijks leven in de Meiji periode. De auteur behandelt heel wat facetten. Er is één hoofdstuk dat vooral interessant was omdat het over de vrouwelijke arbeidsters in de zijdefabrieken ging. Dit heeft dus rechtstreeks met mijn onderwerp te maken. 4.2 Databases Jstor Daar ik Jstor al gebruikt had bij het maken van de opdracht van Geschiedenis van Japan na 1868 was het vanzelfsprekend dat ik opnieuw deze databank zou gebruiken. Jstor heeft een gebruiksvriendelijke interface en is heel betrouwbaar. Via Jstor heb ik o.a. volgende artikels gevonden: Met volgende zoektermen : Meiji AND Women Tsurumi, Patricia E. Factory Girls: Women in the Thread Mills of Meiji Japan. Pacific Affairs 4. Vol. 65, No. 1 (Spring, 1992) : Tsurumi, Patricia E. Factory Girls: Women in the Thread Mills of Meiji Japan. The Journal of Asian Studies 5.Vol. 50, No. 2 (May, 1991) : Mikiso, Hane was Szold Distinguished Professor Emeritus of History aan het Knox College in Galesburg, Illinois. Meer info vindt u op : ( ) 3 James, L. McClain is professor of history at Brown University. 4 Pacific Affairs is een academisch blad die zich richt op de belangrijke politieke, culturele en econimische problemen in Azie. Elke uitgave bevat nieuwe artikels en een 50 tal boek reviews. Het blad werd opgericht in 1927 en heeft een internationale reputatie. Meer informatie vind u op ( ). 5 The Journal of Asian Studies is gekend als één van de meest wetenschappelijke publicaties inzake het gebied van Aziatische studies. Het wordt 4 maal per jaar gepubliceerd. Elk volume bevat werken over kunst, geschiedenis, cultuur, filosofie en andere. Ook wordt in elk volume verschillende bookreview s. Meer informatie vind u op ( ). 6

7 Tsurumi, Patricia E. Factory Girls: Women in the Thread Mills of Meiji Japan. The American Historical Review 6.Vol. 97, No. 1 (Feb., 1992) : Sievers, Sharon L. Flowers in Salt: The Beginnings of Feminist Consciousness in Modern Japan. Monumenta Nipponica 7. Vol. 39, No. 2 (Summer, 1984): Ik selecteerde deze artikels omdat ze werden uitgebracht in bekende wetenschappelijke magazines. Ik vond nog vele andere artikels die rechtstreeks of onrechtstreeks met mijn onderwerp te maken hadden. Daarom leek mij dat de zoekterm te breed en omslachtig was. Dus ging ik op zoek naar enkele nieuwe en meer gespecificeerde zoektermen Vervolgens gaf ik de volgende zoektermen in Meiji AND Women AND Labour Deze zoekactie leverde mij al een wat meer specifiek gerichte resultaten. 1 ervan was de volgende : Masanori, Nakamura. Technology Change and Female Labour in Japan. Journal of Japanese Studies 8.Vol. 21, No. 2 (Summer, 1995) : Deze was vooral interessant omdat een deel van het artikel de situatie in de zijde fabrieken beschreef. Het feit dat het ook in Journal of Japanese Studies staat maakt het nog belangrijker als resultaat voor mijn onderzoek. EBSCOhost Als zoekterm gebruikte ik deze keer Female textile workers AND Japan en kreeg als resultaat : Tsurumi, Patricia E. Serving in Japan s industrial army: female textile workers, canadian Journal of History , Vol The American Historical Review is het officiele tijdschrift van de American Historical Association en wordt 4 maal per jaar uitgebracht. Elk volume bevat academische artikels en reviews van verschenen publicaties.meer informatie vindt u op ( ). 7 Monumenta Nipponica werd opgericht door in 1938 door Sophia University in Tokio. Het was de bedoeling om aan iedereen de kans te bieden hun onderzoek over Japan beschikbaar te kunnen maken. Meer informatie vind u op ( ). 8 Journal of Japanese Studies werd opgericht in 1974 als een internationaal forum om onderzoeken over Japan bekend te maken aan Engelstalige onderzoekers. Het wordt 2 maal per jaar gepubliceerd met in elk volume bookreview s, vertalingen van Japanse artikels en dergelijke. Meer informatie vind u op ( ). 7

8 Dit was een artikel van de auteur dat ik nog niet had gevonden tot nu toe. Handig aan het artikel is dat het in een Full text PDF file beschikbaar is. Ook interessant waren de voetnoten met auteurs en verwijzingen naar Japanse boeken. Ik dacht hiervan gebruik te kunnen maken in Japanse databases en zoekmachines maar dit bleek nogal moeilijker en omslachtiger dan eerst gedacht. Na enkele zoektochten te hebben gedaan met EBSCOhost kwam ik tot de conclusie dat ik weinig vond in deze databank in vergelijking met JSTOR. Project MUSE In het opzoeken van databanken kwam de volgende databank tegen nl Project MUSE 10. Project MUSE is een databank waarin men kan zoeken. Het geweldige eraan is dat men in 300 wetenschappelijke tijdschriften kan zoeken. Om even een voorbeeld te geven The journal of Japanese studies, Monumenta Nipponica en nog vele anderen zijn er in opgenomen. Dit project kan een grote meerwaarde bieden want zo is men niet verplicht om elk tijdschrift individueel te gaan raadplegen. Men kan rechtstreeks zoeken in alle tijdschriften. Nacsis Om de Nacsis databank te gebruiken moest ik Japanse zoektermen ter beschikking hebben. Dus moest ik eerst mijn oorspronkelijke zoektermen in het Japans vertalen. Via JDIC is dit echter vlug gebeurt. Mijn Japanse zoektermen zijn : Female textile worker : 織り姫 ( おりひめ - Orihime) Silk Factory : 機業 ( きぎょう- kigyō) Female Factory worker : 女工 ( じょこう- jokō) Spinning, silk reeling : 製糸 ( せいじ- seiji) Met deze zoektermen kwam ik op een nieuw onderzoekspoor terecht waar ik nog niet aan had gedacht. In de zijde fabrieken werkten niet alleen vrouwen maar ook jonge meisjes die ook een kleine vorm van opvoeding kregen. Deze opvoeding bestond dan vooral uit een kleine technische opleiding voor later fabriekswerk. 9 Canadian Journal of History is een Canades publicatie die 2 maal per jaar verschijnt. In de publicaties vind men artikels en bookreview s door en voor academische specialisten. Het handelt over de geschiedenis in het algemeen. Meer informatie vind u op ( ). 10 Meer informatie over Project Muse vindt u op : ( ) 8

9 Zo kwam ik dit boek tegen : Hanai, Makoto( 花井信 ). 製糸女工の教育史 (seiji jokō no kyōikushi, Eng: The history of education for female factory workers ).Tokyo: Ootsuki shoten ( 東京 : 大月書店 ), Een ander gevonden boek was : Tamagawa, Kanji( 玉川, 寛治 ). 製糸工女と富国強兵の時代 : 生糸がささえた日本資本主義 (seiji kojō to fukokukyōhei no jidai : kiito ga sasaeta nihon shihon shugi,eng: Female workers in the spinning factory s and the militairy period : raw silk supported the Japanese Capitalism ).Tokyo : Shinnippon shuppansha ( 東京 : 新日本出版社 ), In mijn inleiding vermeldde ik dat de Meiji Ishin grotendeels kon gerealiseerd worden dankzij de ontwikkeling van de zijde fabrieken. Dankzij het harde werk van de werknemers in deze fabrieken en de winst die men hierop maakte kon Japan investeren in technologische en militaire doeleinden. Indien je op Nacsis enkele trefwoorden ingeeft en daar op zoekt geeft Nacsis wat trefwoorden die met je eigen trefwoorden te maken hebben om je zoektocht verder te zetten. Zo kreeg ik bijvoorbeeld het trefwoord 工女と結核 ( こうじょとけっかく- kōjo to kekkaku) wat betekent werkvrouw en tuberculose. De vrouwen die in de zijdefabrieken werkten moesten in groepen in houten barakken wonen waar ziekten zoals tuberculose niet ongewoon waren. Dit was dus één van de andere pistes die ik eventueel zou kunnen onderzoeken. Ik had al veel gevonden over de werkomstandigheden in de textielnijverheid dus wou ik even een ander domein gaan onderzoeken. Zoals vermeld in deel 3 zou ik ook de prostitutie onderzoeken in de Meiji periode. De Japanse term voor prostitutie is 売春 (baishun). Er zijn nog heel wat andere termen beschikbaar voor het woord prostitutie en prostitué. Met de zoektermen 売春 (baishun- prostitutie) 明治時代 (meijijidai- Meiji periode) 日本 (nihon- Japan) vond ik al vlug enkele werken. Kin, Iben( 金, 一勉 ). 遊女 からゆき 慰安婦の系譜 (yūjo - karayuki ianbu no keibu, Eng: The genealogy of prostitute s houseslave s militairy prostitute s).tokio :Oyamakaku shuppan ( 東京 : 雄山閣出版 )

10 Het boek behandelt een tijdspan van de Tokugawa periode tot en met de Meiji periode. Het boek beschrijft de omstandigheden van de vrouwen die gedwongen werden zich te prostitueren voor de mannen van het leger maar ook de situatie van vrouwen die verkocht werden aan Japanse grootgrondbezitters in Oost-Azië, Hawaï en Californië. Deze vrouwen werden dan als huisslaaf en/of sex-slaaf tewerkgesteld. Voor de term からゆき karayuki heb ik geen echte vertaling gevonden. Ik heb de term ingegeven in Google en kwam zo op een Japans Wikipedia artikel terecht waar de term werd uitgelegd. からゆき waren niet alleen Japanse vrouwen maar ook vrouwen uit de Japanse kolonies. Ze werden dikwijls naar Japan gebracht om zo aan rijken te worden verkocht. Een probleem dat ik wel opmerkte is dat er over de comfort women in WOII heel wat informatie te vinden is zowel in het Japans als in het Engels. Wat betreft bronnen over prostitutie en vrouwenhandel in de Meiji periode is dit niet zo evident. Vooral wat Engelse bronnen betreft. Een volgend onderwerp dat ik even wil aankaarten is de huishoudelijke situatie van de vrouw. Hoe was de relatie met haar man? Wat waren haar specifieke taken en hoe zag haar dagelijks leven eruit? Hoewel dit niet echt bij mijn onderzoeksvraag hoort kan het ons een correcter beeld geven van de situatie van de vrouw in de Meiji periode. Als eerste zoekterm nam ik 暴力 (bōryoku) wat geweld betekend en voegde daar de reeds gebruikte termen als 明治時代 (meiji jidai - Meiji periode ), 日本 (nihon - Japan), 女性 (josei - vrouw) aan toe. Heel wat resultaten handelen over de meer recente tijd en niet over de Meiji periode. Hoogstwaarschijnlijk zijn er heel wat Japanse werken over dit onderwerp te vinden zijn maar ik kon geen echt relevante resultaten selecteren op grond van de informatie die Nacsis mij ter beschikking gaf. Dit gebied zou dus zeker nog moeten uitgewerkt worden in de eventuele bachelorpaper van volgend jaar. Questia 11 Deze site laat toe om artikels, boeken, krantenartikels, etc te selecteren en daar je zoekterm in op te zoeken. Hoewel je moet abonneren om de volledige artikels te kunnen lezen kan je toch heel wat informatie vinden zonder dit te doen. 11 De website van Questia vindt U op 10

11 Ik gaf als eerste zoekterm als wijze van proberen de term Meiji AND Silk in en kreeg een overvloed van artikels en boeken waar de termen in voorkwam. Daar het aantal gevonden resultaten veel te groot was besloot ik om mijn zoekterm eens wat te specificeren en er Meiji AND Silk AND Factory van te maken. Heel handig is dat bij elk gevonden artikel, boek zowel de auteur, jaar, uitgever en een korte beschrijving staat zodat het zoeken naar wetenschappelijke informatie heel wat gemakkelijker wordt. Ik vond hier enkele artikelen en titels van boeken die ik ook in Jstor had gevonden wat dan weer een bevestiging is van de waarde van die bepaalde boeken en artikels. Zo vond ik ondermeer nog eens terug : Hareven, Tamara K.. The Silk Weavers of Kyoto Family and Work in a Changing Traditional Industry.University of California Press Op deze site kon ik dit boek in grote mate online lezen. Van titelpagina tot bibliografie stond heel wat beschikbaar. Dit is dus uitermate handig om verder te zoeken op termen en andere geraadpleegde bronnen. Dit is echter niet voor alle boeken of artikels zo. Ook de volgende artikels die ik vond bleken heel interessant te zijn en kunnen beschouwd worden als wetenschappelijk artikel want het werd geschreven door de auteur van een ander boek dat ik had gevonden op Jstor nl Patrica E. Tsurumi. Tsurumi, Patricia E. Yet to Be Heard: the Voices of Meiji Factory Women. Bulletin of Concerned Asian Scholars. Vol. 26, 1994 Tsurumi, Patricia E. Problem Consciousness and Modern Japanese, History: Female Textile Workers of Meiji and Taisho Bulletin of Concerned Asian Scholars. Vol. 18, Internet Na op verschillende databanken te hebben gezocht besloot ik om nog eens via het klassieke surfen wat opzoekwerk te verrichten. Via de meest gekende zoekmachines als Google, Yahoo en andere kunnen we misschien wat meer bredere informatie vinden die ons dan weer verder kan leiden. 11

12 KartOO 12 Op het eerste zicht toont het wat vreemd omwille van de unieke lay-out. Maar na enkele minuten proberen heb je het systeem wel onder de knie. Een handige functie bij deze zoekmachine is dat wanneer je een zoekterm ingeeft het aan de zijkant een overzicht geeft van termen die met je onderwerp te maken hebben. Maar het zoeken met KartOO leverde mij niet echt nieuwe resultaten op die Google niet had gegeven. Daarom vond ik KartOO ondanks zijn vernieuwende interface een minder geschikte zoekmachine om mijn onderzoek te verrichten. Vivisimo 13 Vivisimo is een zoekmachine net als Google, Yahoo en zovele andere maar verschilt erin dat Vivisimo zoekt in allerlei kleinere zoekmachines wat heel interessante resultaten zou kunnen weergeven. Ik gaf als zoekterm Japan AND Meiji AND women in en kreeg resultaten. Ik kon hieruit besluiten dan mijn zoektermen te breed waren. Handig aan Vivisimo is dat in de pagina een apart deel is vrijgehouden met termen die gelinkt zijn aan je eigen zoektermen. Zo kreeg ik ondermeer Meiji restoration, Meiji period, women writers en als belangrijkste thread mills of Meiji als trefwoorden. Naargelang je onderwerp kun je gemakkelijk je zoekgebied definiëren. Dus klikte ik Thread mills of Meiji aan. Ik kreeg als gevolg maar 9 resultaten meer maar ik kon er zeker van zijn dat alle 9 resultaten te maken hadden met mijn trefwoorden. Deze functie vind je ook terug in KartOO maar daar vond ik het niet zo handig omwille van het onoverzichtelijk kaartsysteem. In Vivisimo vond ik meteen een boek terug dat ik reeds in het begin van mijn zoektocht gevonden had nl het boek van Patricia E. Tsurumi. Een link die me wel interesseerde was de volgende : Walker, Bratt L. Meiji Modernization, Scientific: Agriculture, and the Destruction of Japan's Hokkaido Wolf. Environmental History, 2004, Vol 9, No2. < ( ) Niet zozeer het artikel maar de beschrijving die Vivisimo gaf was van belang. In het deel over de Nacsis databank vermeldde ik dat indien gewenst ook de tuberculose in de fabrieken zou 12 De website van KartOO vindt U op 13 De website van Vivisimo vindt U op 12

13 kunnen onderzoek om zo de situatie van de vrouwen weer te geven. Nu gaf Vivisimo me als omschrijving van de site dit : Women in the Thread Mills of Meiji Japan (Princeton: Princeton University Press, 1990). On tuberculosis in Meiji Japan's silk industry, see William Johnston, The Modern Epidemic Hoewel de titel van het boek niet volledig vermeld wordt is het niet moeilijk om die te achterhalen aangezien we de volledig naam van de auteur en een groot deel van de titel ter beschikking hebben. Dus verliep mijn zoektocht van Vivisimo naar Amazon waar ik de naam van de auteur en het deel van de titel ingaf als zoekterm. Het resultaat was dat de titel helemaal beschikbaar werd maar het boek kon ik niet inkijken. De volledige titel luidt : Johnston, William. The Modern Epidemic : A History of Tuberculosis in Japan. Harvard University Press Ik besloot ook op Google Books eens naar het boek te zoeken maar hier vond ik enkel een verwijzing naar het boek en niet het boek zelf. Wat ook handig was aan de site is dat onderaan je zoekresultaten de functie Search for more results like these beschikbaar was. Toen ik deze functie gebruikte kreeg ik echter vooral review s en links naar het boek van Patricia E. Tsurumi. Google Google is één van de meest gekende zoekmachines die beschikbaar zijn op het internet. Vooral de optie Google Books is een interessante aanvulling op het klassieke surfen. Vooral doordat voor sommige boeken de inhoudsopgave beschikbaar is bleek dat deze site bijzonder handig was om het uitfilteren van onnuttige informatie. Zo vond ik op Google Books met als zoekterm Japan AND Silk AND Factory het volgende boek waaruit vooral het hoofdstuk 5 van belang was voor mijn paper. Mackie, Vera 14. Creating Socialist Women in Japan: Gender, Labour and Activism, , Cambridge University Press Vera Mackie is Professor aan het Department of History aan de Universiteit van Melbourne. Ze is ook Foundation Professor of Japanese Studies at Curtin University of Technology. Haar bekendste werken zijn ondermeer Creating Socialist Women in Japan: Gender, Labour and Activism, , Cambridge University Press, 1997 en Feminism in Modern Japan: Citizenship, Embodiment and Sexuality, Cambridge University Press,

14 Ook vond ik een boek waar het artikel Yet to Be Heard: the Voices of Meiji Factory Women van Patrica E. Tsurumi ( zie verder ) werd vermeld. Het boek is genaamd : Mariko, Asano, Tamanoi. Under the Shadow of Nationalism: Politics and Poetics of Rural Japanese Women. University of Hawaii Press Zo vond ik ook een 4 delig werk over Meiji Japan. Peter, Kornicki. Meiji Japan. Routledge Via de inhoudstafel kon ik zien dat er een punt gericht was op de vrouwen in de textielfabrieken en ook een punt op de rechten van de vrouw in de Meiji periode. Daarom vond ik dat dit boek het vermelden waar was. Na wat te surfen op Google kwam ik op een interessante site terecht nl: Op de site kan men zoeken op Japan en dan in het bijzonder op naam van de auteur. Anderzijds kan men ook zoeken in een database waar men het gebied kan specificeren zoals bv: History, culture, etc. De inhoud is echter op sommige specifieke gebieden heel beperkt. Een pluspunt is echter dat bv: Journal of Japanese Studies, Monumenta Nipponica wel vermeld staan en dat ze een link hebben naar de indexsites van deze beide journals. Maar de meeste van de links komen uit op Jstor. Dus deze vondst was eigenlijk niet van zo n groot belang. Indien er wat meer inhoud was geweest had deze databank een goede aanvulling kunnen zijn. Maar na een tijdje te hebben gezocht op Google viel mij op dat ik steeds dezelfde terugkerende resultaten kreeg. Dus besloot ik om de functie geavanceerd zoeken te gebruiken met mijn zoektermen. Bij de eerste link kreeg ik een website van de universiteit van Colombia in New York. De site gaf een overzicht over boeken en bibliografieën die ook te maken hebben met de studie over de Japanse vrouw. Heel handig was dat deze site een aantal boeken en auteurs weergaf die ik nog niet gevonden had. Kline, Monica. Resources in Japanese women s history < ( ) Enkele werken die mijn aandacht trokken waren: 14

15 Suzuki,Yūko( 鈴木裕子編 ), 日本女性運動資料集成 (Nihon josei undō shiryō shūsei Eng : ). Fuji Shuppan Hunter, Janet. Japanese Women Working. New York: Routledge Correspondentie via mail Ik had nu reeds een paar heel interessante bronnen gevonden die mijn onderzoek heel wat hebben geholpen. Maar wie zou me nog beter verder kunnen helpen dan de auteurs van de gevonden bronnen zelf. Daarom besloot ik naar enkele auteurs een mail te sturen met daarin een korte uitleg van de opdracht en de paper en met de vraag of zij mij eventueel een nieuwe zoekpiste of tips konden bezorgen. De persoon naar wie ik een mail verstuurde en ook een antwoord van kreeg was Mevr. Vera Mackie. Zij is de auteur van het boek waar ik al naar verwees in vorige delen. Heel spoedig kreeg ik een bericht terug met daarin enkele zoektips zoals het terugtraceren van oudere werken aan de hand van de voetnoten en verwijzingen in nieuwere werken. Ze bezorgde mij ook een naam van een nieuwe auteur die ik nog niet had gevonden nl. 藤目ゆき ( ふじめゆき- Fujime Yuki). Deze auteur gaf ik als zoekterm in Nacsis in en kreeg het volgende resultaat : Fujime, Yuki ( 藤目ゆき ). 性の歴史学 : 公娼制度 堕胎罪体制から売春防止法 優生保護法体制へ ( せいのれきしがく : こうしょうせいどだたいざいたいせいからばいしゅんぼうしほうゆうせいほごほうたいせいへ, Eng : The study of the history of sex : licensed prostitution system from illegal abortion system to anti- prostition law - Eugenic Protection Act system). Tokio : Fuji shuppan ( 東京 : 不二出版 ) Op Nacsis stond echter geen inhoudsopgave die mij in staat zou stellen om zeker te zijn dat die werk met mijn onderzoek te maken heeft. Maar aangezien Mevr. Vera Mackie mij deze bron had aanbevolen en aan de hand van de titel kan ik er relatief zeker van zijn dat dit boek mij zeker verder zou helpen. Een volgende tip die ze mij gaf was auteur Sheldon Garon. Ik gaf deze auteur als zoekterm in Google Books en vond het volgende resultaat : Sheldon, Garon. Molding Japanese minds : The state in everyday life. Princeton University Press

16 Na de inhoudsopgave te hebben nagelezen leek vooal het eerste deel van het boek interessant. Het eerste deel van het boek gaat over Japan voor Vooral hoofdstuk 3 : The world s oldest debate? Regulation prostitution and illicit sexuality en hoofdstuk 4 Integrating women into public life : Women s groups and the state leken rechtstreeks met mijn onderzoek verbonden te zijn. Ook wat op de achterkant van het boek staat geschreven leek mijn vermoeden te bevestigen. Vooral de zin What roles have women s groups played in Japan s economic miracle. Amazon 15 Mijn volgende stap was Amazon is bij iedereen gekend als één van de betere online-shops die er te vinden zijn op het World Wide Web. Het grote voordeel bij een internationale site als Amazon is dat het bereik onmetelijk groot is. Dit geeft de gebruiker een enorm voordeel en indien wat voorbereid een vereenvoudigde zoektocht naar boeken van welbepaalde auteurs. Als eerste zoekterm nam ik de namen van de al gevonden auteurs. Mikiso Hane Naast zijn reeds gevonden boek vond ik nog een ander boek dat mij verder kon helpen. Hane, Mikiso. Reflections on the Way to the Gallows : Rebel Women in Pre-war Japan. University of California Press Verder trok ook dit boek mijn aandacht : Kumazawa, Makoto. Portraits of the Japanese Workplace: Labour Movements, Workers, and Managers (Social Change in Global Perspective). Westview Press Het werd geschreven door Kumazawa Makoto maar werd in het Engels vertaald door Mikiso Hane en Andrew Gordon. Deze laatste 2 hebben reeds hun sporen verdient in het schrijven over Japan dus denk ik dat dit boek ook zeker als een wetenschappelijk werk aanvaard mag worden. E. Patricia Tsurumi Met het boek E. Patricia,Tsurumi. Factory Girls: Women in the Thread Mills of Meiji Japan, had ik mijn belangrijkste bron al vroeg gevonden.. Het nadeel hiervan was dat bij elke 15 De website van Amazon vindt U op 16

17 zoektocht die ik verrichtte dit boek zich wel tussen de resultaten bevond. Toen ik in Amazon haar naam als zoekterm opgaf was dit ook het enige boek van haar hand dat eigenlijk rechtstreeks met een deel van mijn onderwerp te maken had. Tsurumi, Patricia E. Factory Girls: Women in the Thread Mills of Meiji Japan. Princeton University Press.1992 Janet Hunter Ik had van deze auteur al een werk gevonden via het zoeken in Google (zie boven) maar de site gaf enkel een overzicht van boeken weer en was er geen beschrijving beschikbaar. Maar toen ik in Amazon de term Janet Hunter invoerde kreeg ik als resultaat het boek dat op de website vermeld werd maar dankzij de handige functie search inside this book kon ik nu ook de inhoudstafel opvragen. Hunter, Janet. Japanese women working. Routledge Dit boek was vooral interessant omdat er een gans hoofdstuk gewijd is aan de omstandigheden in de textielnijverheid. Het boek bestaat uit verschillende essays van verschillende auteurs. Dit was interessant om dan weer nieuwe zoekpistes te kunnen onderzoeken. Het volgende boek was een boek dat ik nog nergens anders had gevonden. Hunter, Janet. Women and the Labour Market in Japan s Industrialising Economy: Female Textile Workers in the Pre-war Period. Routledge Curzon Voor dit boek was functie Search inside this book niet aanwezig. Ik loste dit op door terug te keren naar een reeds vermelde website namelijk waar ik al vlug het boek vond. Hier was het wel mogelijk om een inhoudstafel en dergelijke in te lezen. 5. Besluit en belangrijkste resultaten In mijn inleiding vermelde ik dat ik indien mogelijk mij niet enkel zou concentreren op de omstandigheden van de vrouw in de textielnijverheid. Maar zoals gezegd in de inleiding was vooral over dit specifiek deel de gevonden informatie en bronnen het talrijkst. Toen ik aan deze paper begon had ik maar enkele bronnen ter beschikking. Maar via databanken, zoekmachines, etc ben ik tot de vaststelling gekomen dat met een klein beetje 17

18 moeite en begeleiding men heel wat kan vinden die je kan helpen een goed onderzoek kan verrichten over je gekozen onderwerp. Vooral Jstor als Questia waren heel handig en gebruiksvriendelijk. Maar enkel wat internet databanken aflopen is natuurlijk niet genoeg. Men kan onmogelijk alle weergegeven site s lezen en gebruiken. Vele van die site s zijn ofwel niet wetenschappelijk genoeg of hebben gewoon weinig of niets met het onderwerp te maken. Daarom is het nut van juist gekozen zoektermen uiterst belangrijk. Dit werd meer dan eens bewezen in mijn zoektocht. Dit zowel in de plaatselijk bibliotheek als op internet. Ook het gebruiken van minder gekende zoekmachines of databanken kan heel interessante resultaten opbrengen. Hier denk ik dan vooral aan Deze site heeft mij heel wat nuttige informatie opgeleverd. Nacsis verschafte me heel wat Japanse werken die te maken hadden met ofwel de Meiji vrouw, de zijde fabrieken of met opvoeding van de meisjes in de Meiji periode en nog vele andere werken die rechtstreeks of onrechtstreeks met mijn onderwerp te maken hadden. Belangrijkste resultaten : Een boek en auteur die bijna bij elke zoektocht en in elke databank tevoorschijn kwam was : Tsurumi, Patricia E. Factory Girls: Women in the Thread Mills of Meiji Japan. Princeton University Press.1992 Omwille van het feit dat het bijna overal bij de resultaten van mijn zoektochten voorkwam durf ik zeggen dat dit boek toch wel één van de belangrijkste werken is in verband met de studie over de levensomstandigheden van de vrouw in de Meiji periode. Met die reden in het achterhoofd heb ik ook het boek aangeschaft. Een ander heel veel voorkomend boek was : Hareven, Tamara K. The Silk Weavers of Kyoto Family and Work in a Changing Traditional Industry. University of California Press Dit boek bestaat uit dagboekpagina s en brieven van vrouwen die in de Meiji periode in de zijde- en katoenfabrieken tewerkgesteld waren. Via hun ervaringen en verhalen krijgen we een uniek beeld van de situatie van de dagelijkse strijd van de vrouwen. Mijn einddoel heb ik echter niet bereikt. Ik wou een algemeen beeld geven van de Meiji vrouw maar ben er in mijn ogen niet in geslaagd. Ik heb heel veel interessante resultaten gevonden omtrent de vrouw in de textielnijverheid maar de andere punten zoals de prostitutie 18

19 en huishoudelijke situatie heb ik heel wat minder resultaten gevonden. De meeste gevonden resultaten hierover waren meestal over de periodes na de Meiji. Tijdens het schrijven van deze paper ben ik wel gaan beseffen in welke mate dit onderwerp mijn interesse wekt. Daarom zou ik indien mogelijk dit onderwerp kiezen voor mijn bachelorpaper volgend jaar. Ook zou ik graag de positie van de vrouw voor en na de Meiji periode wat dieper willen leren kennen. 6. Literatuurlijst 6.1 Nederlandse bronnen Louis,Frederic. Het dagelijks leven in Japan Hollandia Engelstalige bronnen Hareven, Tamara K. The Silk Weavers of Kyoto Family and Work in a Changing Traditional Industry. University of California Press Hane, Mikiso. Peasants, rebels and outcastes the underside of modern Japan. Rowman & Littlefield Publishers McClain, James L. Japan a modern history. W. W. Norton & Company Hunter, Janet. Japanese women working. Routledge Johnston, William. The Modern Epidemic : A History of Tuberculosis in Japan. Harvard University Press Mackie, Vera. Creating Socialist Women in Japan: Gender, Labour and Activism, Cambridge University Press Mariko, Asano, Tamanoi. Under the Shadow of Nationalism: Politics and Poetics of Rural Japanese Women. University of Hawaii Press Kornicki, Peter. Meiji Japan. Routledge Sheldon, Garon. Molding Japanese minds : The state in everyday life. Princeton University Press Hane, Mikiso. Reflections on the Way to the Gallows : Rebel Women in Pre-war Japan. University of California Press

20 Kumazawa, Makoto. Portraits of the Japanese Workplace: Labour Movements, Workers, and Managers (Social Change in Global Perspective). Westview Press Tsurumi, Patricia E. Factory Girls : Women in the Thread Mills of Meiji Japan. Princeton University Press Hunter, Janet. Women and the Labour Market in Japan s Industrialising Economy: Female Textile Workers in the Pre-war Period. Routledge Curzon Japanse bronnen Hanai, Makoto( 花井信 ). 製糸女工の教育史(seiji jokō no kyōikushi, Eng: The history of education for female factory workers ).Tokyo: Ootsuki shoten ( 東京 : 大月書店 ) Tamagawa, Kanji( 玉川, 寛治 ). 製糸工女と富国強兵の時代 : 生糸がささえた日本資本主義 (seiji kojō to fukokukyōhei no jidai : kiito ga sasaeta nihon shihon shugi, Eng: Female workers in the spinning factory s and the militairy period : raw silk supported the Japanese Capitalism ).Tokyo : Shinnoppon shuppansha ( 東京 : 新日本出版社 ) Kin, Iben( 金, 一勉 ). 遊女 からゆき 慰安婦の系譜 (yūjo - karayuki ianbu no keibu, Eng: The genealogy of prostitute s houseslave s militairy prostitute s).tokyo :Oyamakaku shuppan ( 東京 : 雄山閣出版 ) Suzuki,Yūko( 鈴木裕子編 ), Nihon josei undō shiryō shūsei( 日本女性運動資料集成 ). Fuji Shuppan Fujime, Yuki ( 藤目ゆき ). 性の歴史学 : 公娼制度 堕胎罪体制から売春防止法 優生保護法体制へ ( せいのれきしがく : こうしょうせいどだたいざいたいせいからばいしゅんぼうしほうゆうせいほごほうたいせいへ, Eng : The study of the history of sex : licensed prostitution system from illegal abortion system to anti- prostition law - Eugenic Protection Act system). Tokio : Fuji shuppan ( 東京 : 不二出版 )

21 6.4 Artikels Tsurumi, Patricia E. Factory Girls: Women in the Thread Mills of Meiji Japan. Pacific Affairs. Vol. 65, No. 1, 1992 : Tsurumi, Patricia E. Factory Girls: Women in the Thread Mills of Meiji Japan. The Journal of Asian Studies. Vol. 50, No. 2, 1991 : Tsurumi, Patricia E. Factory Girls: Women in the Thread Mills of Meiji Japan. The American Historical Review. Vol. 97, No. 1, 1992 : Sievers, Sharon L. Flowers in Salt: The Beginnings of Feminist Consciousness in Modern Japan. Monumenta Nipponica. Vol. 39, No. 2, 1984 : Nakamura, Masanori. Technology Change and Female Labour in Japan Journal of Japanese Studies. Vol. 21, No. 2, 1995 : Tsurumi, Patricia E. Serving in Japan s industrial army: female textile workers, canadian Journal of History. Vol. 23, No. 2 Tsurumi, Patricia E. Yet to Be Heard: the Voices of Meiji Factory Women. Bulletin of Concerned Asian Scholars. Vol. 26, 1994 Tsurumi, Patricia E. Problem Consciousness and Modern Japanese, History: Female Textile Workers of Meiji and Taisho Bulletin of Concerned Asian Scholars. Vol. 18,