Oostduinkerke is niet de koningin der badsteden, en al evenmin de parel aan het Noordzeestrand. Oostduin- kerke is een vissersdorp, en
|
|
- Christa de Kooker
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1
2 Oostduinkerke is niet de koningin der badsteden, en al evenmin de parel aan het Noordzeestrand. Oostduinkerke is een vissersdorp, en hoewel de tijden zijn veranderd, en het toerisme een belangrijke bron van inkomsten is geworden, heeft veel van het oude, authentieke vissersleven de tand des tijds weten te doorstaan. Zo ook de visserij te paard, een bezigheid die zijn wortels heeft in de vroege middeleeuwen, maar vandaag alleen nog in Oostduinkerke wordt bedreven. Een verhaal over garnaalvissers, trekpaarden, en de zee. VISSERS TE PAARD 27 27
3 Het is vroeg in de morgen als Eddy D Hulster (57) en Henri Durant (84) hun zware trekpaarden van de wei halen. De dieren zien er vriendelijk en goedmoedig uit, zoals je dat van trekpaarden kunt verwachten, maar gewone werkpaarden zijn dit niet. Het zijn visserspaarden, en net zoals hun bazen kennen ze de stiel door en door. Goede visserspaarden zijn zeldzaam, zegt Eddy. Een goed trekpaard op het land is lang niet altijd een goed visserspaard. Het werk is zwaar, maar het belangrijkste is dat de paarden leren werken in de golven en de zee. Veel paarden hebben in het begin de neiging om over de baren heen te stappen, maar precies dat moeten ze niet doen. De paarden moeten leren om door het water heen te waden, en het gewicht van het net met de schouders mee te nemen. Ze moeten leren trekken zonder de benen te heffen. Zo eenvoudig is dat niet, ook al omdat de dieren niet zien waar ze heen gaan. Een visserspaard moet door en door betrouwbaar zijn. Eén keer in het water moet het constant en onafgebroken, in één tempo blijven werken. Een visserspaard mag nooit aarzelen, desnoods moet het zelfs een stuk willen zwemmen, maar het mag maar één richting kennen, en dat is vooruit. Waarom? Stel je eens voor dat een paard in de zee over een streng stapt. Dan zit je toch dik in de mizerie, of niet? Het grootste gevaar is dat de beweging stil valt. Zo n net kun je vergelijken met een last van tot kilogram op het vasteland, maar zolang de zaak in beweging blijft, is een ervaren visserspaard ook sterk genoeg om die beweging te onderhouden. Valt het getrek om de één of andere reden stil, dan klapt het net tegen de zeebodem, zand te
4 gen zand, en binnen seconden zit de hele zaak vast als beton. Een nachtmerrie voor iedere paardenvisser, want zo n net opnieuw vrij maken is een klus die niet binnen het eerste uur geklaard is. De paarden krijgen een traditioneel hoofdstel aan, en worden voor de fiets, op de enkele lijn, naar huis gereden. De bruine met de brede witte bles is het paard van Henri, al zal de oude visser niet antwoorden als je hem met die naam aanspreekt. Mijn ouders wilden me Hendrik noemen, op het stadhuis schreven ze me in als Henri, en iedereen zegt Juul. Of Den Rosten, al is mijn haar ondertussen wit geworden. Of ik altijd visser ben geweest? Visser, paardenhandelaar, en smokkelaar, maar aan het vissen heb ik misschien nog het meest plezier beleefd. Op de vraag hoe oud zijn paard is kan Juul niet direct antwoorden. Hij is van den tand, maar hou oud hij precies is, weet ik eerlijk gezegd niet. Als iemand het vraagt, dan zeg ik twaalf jaar, maar dat zeg ik nu al jaren. Nee, een visser doet zijn paard niet weg. Als je één keer een echt goed visserspaard hebt, dat de stiel door en door kent, dan wil je zo n dier nooit meer kwijt. Eén keer thuis worden de paarden op stal gezet, en krijgen een portie haver voorgeschoteld. Dat gaat er goed in. Zwarte haver en gras, dat is het rantsoen van een visserspaard, en niettegenstaande het zware werk dat ze verrichten, zien de dieren er goed uit. Al gaan we straks vissen, het echte seizoen van de garnaalvissers loopt eigenlijk van half april tot half juni, en van half september tot de eerste vorst. Eddy : Garnaalvissers zijn slecht weer vogels.vooral in het najaar, als er een vier tot vijf beaufort noordwester staat, en de boten binnen blijven, dan kun je garnalen vangen. Tot aan de eerste vrieskou. Als de eerste bank bevriest zijn ook de garnalen weg, en is het seizoen voorbij. Vroeger werd er meer gevangen dan nu, want er zijn hoe langer hoe minder garnalen. Als we vroeger honderd kilogram mee naar huis brachten, dan zijn dat er nu nog tien. Hoe dat komt? Opwarming. Overbevissing. Ik denk dat er verschillende oorzaken zijn, en misschien moet er eens behoorlijk onderzoek naar worden gedaan. We hebben geen winters meer. In april is de temperatuur van het zeewater nu zo n zes tot zeven graden, terwijl we vroeger met moeite een graad haalden. Regelmatig vinden we nu pieterman en steur in onze netten, en dat zijn typische warmwater vissen. Vroeger was dat een zeldzaamheid. Oude vissers PK, juli-augustus
5 hebben altijd gezegd, geen winter, geen garnalen, en ze hebben gelijk gekregen. En natuurlijk, vroeger werd er gevist op sprot, haring, garnaal, en tong, en dat waren vier verschillende, duidelijk afgebakende seizoenen. Nu vissen de garnaalboten twaalf maanden op twaalf op garnaal. De garnalen zijn het hoofddoel geworden, en de schepen zijn speciaal uitgerust om de garnalen op te sporen en te vangen. Met vissen heeft het maar weinig meer te maken, en de zee wordt leeg gehaald. Nee, ik denk niet dat de vervuiling er iets mee te maken heeft, integendeel. Je moet van de zee geen zwembad willen maken. Een garnaal is een vuilvreter, maar dan spreken we over vuil in de natuurlijke betekenis van het woord, en niet over chemische afval Na de maaltijd worden de paarden opgetuigd. Het typische gareel dragen ook gewone trekpaarden, maar daarnaast krijgen de visserspaarden een soort houten pakzadel op de rug. Van hout, jawel, want zeewater vreet alles aan. Een lederen zadel kunnen we hier niet gebruiken. Eén keer in zee dient het zadel als zitje voor de vissers. Links en rechts worden dan de gevlochten manden bevestigd, waarin de vangst wordt bewaard, maar zover zijn we nog niet. Eerst worden de paarden ingespannen in een tweewielige kar, waarin alle vissersmateriaal (net, manden, kledij) wordt geladen. Op die manier aangespannen gaat het richting strand. De eerste, vroege toeristen kijken vreemd op als de twee gespannen door het dorp van Oostduinkerke stappen. De statige trekpaarden maken juli-augustus 2000, PK
6 indruk. Een Japanse gast haalt zijn camera boven. Dat de visserij te paard is blijven bestaan, is voor een groot stuk aan het toerisme te danken. Toch hoort Eddy niet graag zeggen dat de visserij te paard weinig meer is dan een toeristische attractie. Natuurlijk speelt het toerisme een rol. In deze tijd van het jaar zijn er nauwelijks garnalen te vangen, en als de vissers toch naar het strand komen, dan is dat om de toeristen te plezieren. Maar dat de visserij te paard enkel en alleen bestaat omwille van het toerisme, nee, daar geloof ik niets van. Het is nog altijd een economische bedrijvigheid. Als een visser niets vangt, dan stopt hij, maar zolang we garnalen bovenhalen, zal de visserij te paard blijven bestaan. En dan is er nog zoiets als het plezier van het vissen zelf, mét een paard. Waarom gaat een jager op jacht? Waarom gaat een visser de zee in? Dat alles is veel belangrijker dan het toerisme. Tenminste, zo denk ik erover. Als de twee gespannen op de dijk komen, wordt er enkele minuten gewacht, tot ook de andere vissers op de afspraak verschijnen. Oostduinkerke heeft nog zes actieve paardenvissers, en het is een traditie dat er in groep wordt gevist. Vroeger was er met de visserij te paard nog een schone frank te verdienen. Het was een bijverdienste voor kleine boeren, herbergiers, en koolmarchands, mensen die zich telkens bij laagwater konden vrijmaken. Het waren andere tijden. Een garnaal is nu een delicatesse, maar was toen het eten van de kleine man. Arme mensen kost. Meer nog, kleine garnalen, algen, en zeesterren werden gebruikt als bemesting op het land, en dát was eigenlijk het belangrijkste doel van de visserij. Arme mensen zijn van alle tijden. In geschriften die dateren van 1502, en afkomstig zijn van de abdij Ter Duinen, worden inkomsten van de visserij te paard vernoemd als een middel om de landpacht te betalen. Dat betekent metéén dat de visserij te paard minstens vijfhonderd jaar oud is. Naar alle waarschijnlijkheid wordt er nu op precies dezelfde manier gevist als toen het geval was. De kustlijn voor Oostduinkerke PK, juli-augustus
7 is trouwens al evenmin veranderd. De vijf banken die vijfhonderd jaar geleden voor Oostduinkerke lagen, liggen er nog, en dezelfde kellen doen nog altijd dienst als kweekvijver voor garnalen. Eén keer op het strand gekomen is het tijd voor het serieuze werk. De paarden worden uitgespannen, de manden aan de zadels bevestigd. De vissers trekken hun gele oliejekkers aan. In plaats van de tweewielers, krijgen de paarden nu het net te trekken.de twee planken die links en rechts aan het net zijn bevestigd (in visserstaal scheerborden genoemd) zullen straks onder de druk van het water en de trekkracht van het paard het net open houden. De vissers hijsen zich in het zadel. Geen eenvoudige opgave, want de zadels zijn niet van stijgbeugels voorzien, en lijken verre van comfortabel. Alles klaar? Resoluut stappen de paarden de zee in. Alsmaar verder, onverstoorbaar verder, tot het water hen tot de schouders reikt. Een prachtig zicht. Drie vissers kiezen de kant van Koksijde, drie vissers gaan de richting van Nieuwpoort uit. In principe worden drie sleepbeurten gedaan van telkens drie kwartier. Zo n sleepnet werkt als een grote borstel, die de zeebodem grondig schoonveegt. Na iedere sleep wordt het net gezift, en de vangst komt in de grote manden terecht. De vangst valt tegen (zoals verwacht), en na twee slepen houden de vissers het deze keer voor bekeken. Ondertussen heeft zich op het strand een groeiende groep enthousiaste toeschouwers verzameld. De paarden worden terug ingespannen, het materiaal opgeborgen, en de vissers begeven zich huiswaarts. Als Eddy de dijk bereikt, wordt hij aangesproken door een jonge man. Monsieur, est-ce possible de venir avec le cheval chez les enfants? Pas de temps, probeert Eddy nog, maar even later staat het massale visserspaard als een goeie lobbes tussen aaiende kinderen. In Oostduinkerke hebben verleden en heden elkaar op gelukkige wijze gevonden juli-augustus 2000, PK
Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!
Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Haring! Verse haring! Wie maakt me los! Ik heb verse haring! Ha... ja, nou heb ik jullie aandacht, hè? Sorry, ik ben uitverkocht. Vandaag geen haring
Nadere informatieIk ben het Net. Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!. VISSERIJ 5 6 GROEP. Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer.
VISSERIJ Ik ben het Net Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!. Aangeboden door Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer. www.eu.nl -> onderwijs Europese Unie Haring! Verse
Nadere informatieIk ben het Net. Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! VISSERIJ 7 8 GROEP. Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer.
VISSERIJ Ik ben het Net Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Aangeboden door Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer. www.eu.nl -> onderwijs Europese Unie Haring! Verse
Nadere informatieWOUTER KLOOTWIJK ANNE, HET PAARD EN DE RIVIER MET ILLUSTRATIES VAN ENZO PÉRÈS-LABOURDETTE LEOPOLD / AMSTERDAM
WOUTER KLOOTWIJK ANNE, HET PAARD EN DE RIVIER MET ILLUSTRATIES VAN ENZO PÉRÈS-LABOURDETTE LEOPOLD / AMSTERDAM Eerste druk 2017 2017 tekst Wouter Klootwijk 2017 illustraties Enzo Pérès-Labourdette Boekverzorging
Nadere informatieDe mens begon paarden te temmen rond 3000 voor Christus, en werden op grote schaal gebruikt voor diverse werkzaamheden.
Naam: PAARDEN Het paard is een zoogdier en kan men in bijna alle delen van de wereld terugvinden. Een prachtig dier wat de wetenschappelijke naam '' Equus Caballus '' mee heeft gekregen. Paarden worden
Nadere informatieBeach Clean-up 2013. Naam: Klas: Mentor: Vakgroep Biologie (2013-2014) Penta college CSG Scala Rietvelden
Beach Clean-up 2013 Naam: Klas: Mentor: Vakgroep Biologie (2013-2014) Penta college CSG Scala Rietvelden Inhoudsopgave Inleiding 3 1. De zee: een bron van plezier 4 2. Eten en gegeten worden 5 3. Vervuiling
Nadere informatieinformatie: schelpen - slakken
informatie: schelpen - slakken Er leven tientallen soorten slakken op het wad en op de bodem van de Noordzee. Hun huisjes vind je vaak als schelpen op het strand. Er zijn slakjes die vooral grazend door
Nadere informatie8 4 Streken en klimaten
Lees het verhaal van de woestijnen en maak de opdracht. Een woestijn is droog, heel droog. Er valt heel weinig regen. De grond is droog. Het is te droog voor veel planten. Er wonen weinig mensen. Soms
Nadere informatieLeuke weetjes, puzzels, een kleurplaat en meer!
Alles over HAAIEN Leuke weetjes, puzzels, een kleurplaat en meer! Haaienweetjes Vinnen De meeste haaien hebben acht vinnen. Deze gebruiken ze om vooruit te komen en om rechtop te zwemmen. De vorm van de
Nadere informatieDeel 4: de bedreigingen voor het koraal
Lesstof Deel 1: het koraalrif Deel 2: het koraal Deel 3: het belang van koraal Deel 4: de bedreigingen voor het koraal Deel 5: het beschermen van het koraal Deel 4: De bedreigingen voor het koraal Deze
Nadere informatieR E G L E M E N T E N U I T L E G B I J D E P R O C E D U R E
AANSTELLING VAN GEMEENTELIJK ERKENDE GARNAALVISSER TE PAARD IN OOSTDUINKERKE R E G L E M E N T E N U I T L E G B I J D E P R O C E D U R E 1. Inleiding Tijdens de achtste editie van het Intergovernmental
Nadere informatieGalápagos-eilanden. Inleiding. Inhoudsopgave. 1. Algemeen
Galápagos-eilanden Inleiding Ik wil mijn spreekbeurt graag houden over de Galápagos-eilanden. De Galápagos-eilanden liggen in de Stille Oceaan en zijn heel bijzonder omdat er dieren en planten leven die
Nadere informatieDe visserij. Frank Beens Groep 7
De visserij Frank Beens Groep 7 Inhoud Inleiding Hoofdstukken 1. Geschiedenis 2. Waar wordt op gevist? 3. De Genemuider vissers 4. De visafslag 5. Vis is gezond 6. Vragen Eigen mening Bronvermelding Inleiding
Nadere informatieLevende grijze garnalen als een innovatief product voor de Belgische Garnaalvisserij
Levende grijze garnalen als een innovatief product voor de Belgische Garnaalvisserij Xavier Vermeersch Studiedag: De Vlaamse grijze garnaal: Ontwikkelingen en Innovaties 01/07/2015 De Vlaamse Garnaalvisserij
Nadere informatieNaam: WATER. pagina 1 van 8
Naam: WATER Geen leven zonder water Zonder water kun je niet leven. Als je niet genoeg drinkt, krijgt je dorst. Als je dorst hebt, heeft je lichaam water tekort. Je raakt dit water vooral kwijt door te
Nadere informatieLEVENDE OCEANEN DOCENTENHANDLEIDING
LEVENDE OCEANEN DOCENTENHANDLEIDING Leuk dat je aan de slag gaat met het lesmateriaal van Greenpeace! Leerlingen verwerven inzicht in de oceaanproblematiek en ontdekken wat ze hier zelf aan kunnen doen.
Nadere informatieWe vinden het heel erg mooi geworden. Binnenkort hangen er ook nog 2 blauwe luiken en komen er plantenbakken en zal de muur gewit worden.
Er is de afgelopen tijd weer heel veel gebeurt bij ons in Frankrijk. Er zijn bijna weer twee nieuwe locaties klaar en we hebben eindelijk ons eigen zwembad. Familie en vrienden die de afgelopen tijd langs
Nadere informatieWeg van jou Verliefd op een vluchteling
MARIAN HOEFNAGEL Weg van jou Verliefd op een vluchteling Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen 3 4 Het vakantiepark Owen rent door het vakantiepark. Links en rechts van het pad staan houten huisjes.
Nadere informatieMax van Olden DE JUISTE MAN. in makkelijke taal
Max van Olden DE JUISTE MAN in makkelijke taal 3 Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen DEEL 1 1996 Vrijdagvond, zeven uur. De cursus van vandaag is afgelopen. Oscar doet zijn schrijfblok dicht. Hij
Nadere informatieOp zoek naar de stal...
Op zoek naar de stal... Toneel Spelen mee: Dag allemaal. Beu! Hé, wat kijken jullie Nog nooit een os gezien? Beu! Jawel, ik ben een os en niet zomaar de eerste de beste. Moet je luisteren wat me gisteren
Nadere informatieDe eerste boeren Het dorp
De eerste boeren Later gaan de mensen zelf eten verbouwen. Wortels en bonen, en graan om brood van te bakken. De mensen hebben ook schapen en koeien. De jagers zijn boeren geworden. Het dorp Boeren trekken
Nadere informatieNr. 24 juli 2011 Roofviscommissie. Voorzitter: Har Hendriks 0(031)
Nr. 24 juli 2011 Roofviscommissie Plug-inn Hallo visvrienden. De vorige nieuwsbrief is alweer enige tijd geleden. Niet dat er in de tussentijd niets te vermelden valt maar je moet de tijd hebben om het
Nadere informatieUit den oude doos van de redactie: Een stukje uit het blad WIJ uit 1937.
Uit den oude doos van de redactie: Een stukje uit het blad WIJ uit 1937. In die blonde dagen van milde voorspoed, wanneer daar bij huis Den Deen de nog zuivere wateren van Amer en Merwede zich paarden
Nadere informatieVeel leesplezier en tot gauw, we hopen dat jullie al zin hebben in de vakantie.
Bonjour, Een berichtje uit Frankrijk. We sturen elk kwartaal onze familie en vrienden een e-mail met foto s over ons leven in Frankrijk. We wonen nu bijna 2 jaar in Beauvoir-sur-Mer. Vorige winter hebben
Nadere informatieLEERLINGENBLAD VAN:... NAAR DE HAAIEN! DOE-HET-ZELF LES BASISONDERWIJS GROEP 7 & 8 EEN WERELD VOL WATER
LEERLINGENBLAD VAN:...... DOE-HET-ZELF LES BASISONDERWIJS GROEP 7 & 8 EEN WERELD VOL WATER 2 EEN WERELD VOL WATER Als je vanuit de ruimte naar de aarde kijkt zie je heel veel blauw. Dat komt omdat onze
Nadere informatieZondag 26 augustus 2018 in het Kruispunt in Voorschoten
Zondag 26 augustus 2018 in het Kruispunt in Voorschoten Muziek Welkom en mededelingen Zingen: Lied 67a vers 1, 2 en 3. Bemoediging: voorganger : Onze hulp is in de naam van de Eeuwige, allen : die hemel
Nadere informatieZelfbemonstering MSC. Urk, Inger Wilms Duurzame visserij
Zelfbemonstering MSC Urk, 20-03-2014 Inger Wilms Duurzame visserij MSC Certificering CVO twinrig, flyshoot, outrig Geslaagd onder voorwaarden (conditions) 1. Meer informatie nodig over bijvangst/discards
Nadere informatieDE GEWONE ZEEHOND. Huiler
DE GEWONE ZEEHOND Huiler Je gelooft het bijna niet als je in die mooie zwarte ogen kijkt, maar een gewone zeehond is een echt roofdier. Zijn scherpe tanden en gestroomlijnde lichaam zijn perfect voor het
Nadere informatieKreeftachtigen hebben meestal kleine ogen, waar ze maar weinig mee zien. Ze kunnen wel bijzonder goed ruiken.
Kreeftachtigen Er zijn veel verschillende soorten kreeftachtigen. Van ieder soort leven er vaak zeer grote aantallen in zee. Kreeftachtigen zijn bijvoorbeeld de roeipootkreeftjes, de zeepissebedden en
Nadere informatieVerslag Docentenstage Tenerife 2011
Verslag Docentenstage Tenerife 2011 Miranda van Bergen Lotte Verkoelen 27-06-2011 Helmond Docentenstage Tenerife Wij zijn Miranda van Bergen en Lotte Verkoelen, twee docenten van De Groene Campus. We zijn
Nadere informatieHippisch toerisme in West-Vlaanderen en aan de kust
Hippisch toerisme in West-Vlaanderen en aan de kust Onze zandstranden oefenen een zeer grote aantrekkingskracht uit op paardenliefhebbers. Maar ook de andere streken in West-Vlaanderen hebben heel wat
Nadere informatieTE HUUR. Adres: Gillis Scottlaan 27 8670 Oostduinkerke
TE HUUR Type woning: Villa met 5 slaapkamers Adres: Gillis Scottlaan 27 8670 Oostduinkerke Ligging: in een doodlopende straat, aan de rand van het natuur-reservaat, op 50 meter van het strand Sint-André
Nadere informatieNAVIGO-NATIONAAL VISSERIJMUSEUM 1
NAVIGO-NATIONAAL VISSERIJMUSEUM 1 COLOFOON Concept - Ann Legein, educatief medewerker - Danny Vanthournout, aquariumtechnicus Realisatie - Ann Legein, educatief medewerker - Danny Vanthournout, aquariumtechnicus
Nadere informatieDe ontelbaren is geschreven door Jos Verlooy en Nicole van Bael. Samen noemen ze zich Elvis Peeters.
Over dit boek De ontelbaren is geschreven door Jos Verlooy en Nicole van Bael. Samen noemen ze zich Elvis Peeters. Dit boek bestaat uit twee delen. Het eerste deel gaat over een man die vlucht naar Europa.
Nadere informatieDolfijnen behoren tot de walvisachtigen. Er bestaan 2 soorten walvissen:
Dolfijn Familie Dolfijnen behoren tot de walvisachtigen. Er bestaan 2 soorten walvissen: Baleinwalvissen: deze walvissen worden zo genoemd omdat ze in hun bek geen tanden hebben. Maar een soort lange draden,
Nadere informatieVoeding. Bevroren voedsel Pas op met wortelen en bieten. Bewaar ze vorstvrij want. Jonge paarden en krachtvoer
Voeding 1. Schimmelvrij hooi Strooi bij het opslaan van het hooi telkens wat keukenzout tussen de balen, de paarden vinden dit lekker, het beschermt tegen schimmels en het haalt nog wat vocht uit het hooi.
Nadere informatieBij de tijd Groep 6 thema 2, les 1 Een middeleeuwse stad Werkblad 1. dit is Joris. hij werkt in de her-berg. hij is blij en voert de kip-pen,
Bij de tijd Groep 6 thema 2, les 1 Een middeleeuwse stad Werkblad 1 Ik wil vrij zijn! Joris = geel graaf = rood stad = blauw vrij = groen dit is Joris hij werkt in de her-berg hij is blij en voert de kip-pen,
Nadere informatieRuimte voor God - thema 1: Eén ding is nodig! Preek over Lukas 10: Gemeente van Christus,
Ruimte voor God - thema 1: Eén ding is nodig! Preek over Lukas 10:38-42 Gemeente van Christus, Het gaat vanmorgen over Jezus. Dat zal je waarschijnlijk ook niet verrassen. Maar als het gaat over Jezus,
Nadere informatieDé 14 fundamentele stappen naar geluk
Dé 14 fundamentele stappen naar geluk Van de Amerikaanse psycholoog Michael W. Fordyce 1. Wees actief en ondernemend. Gelukkige mensen halen meer uit het leven omdat ze er meer in stoppen. Blijf niet op
Nadere informatie25 december 2016 Kind ons geboren
25 december 2016 Kind ons geboren (met speciale aandacht voor de kinderen) Voorbereid door: Anita van Dijk, Cees de Gier, Einar Sies, Joke Visser, Sam van Vliet Inleiding: Er is een kind geboren Er is
Nadere informatieVISSEN 1 GROEP 1-2. Kort en lang. Visje. Bron: Alma ten Bruin. Benodigdheden: CD: Water Liedbladen Bijlage 1 Vis Bubbelis
VISSEN 1 GROEP 1-2 Kort en lang Visje Bron: Alma ten Bruin Benodigdheden: CD: Water Liedbladen Bijlage 1 Vis Bubbelis Voorbereiding: CD Water maken en klaarleggen. Cd speler klaarzetten. Het instuderen
Nadere informatieOp zoektocht in het NAVIGO - Nationaal Visserijmuseum
Op zoektocht in het NAVIGO - Nationaal Visserijmuseum 2 NAVIGO - Nationaal Visserijmuseum Pastoor Schmitzstraat 5, 8670 Oostduinkerke Tel. 058/512468 fax: 058/510817 www.navigomuseum.be info@visserijmuseum.be
Nadere informatieLiturgie voor de Gezinsdienst op 7 april 2019 Voorganger: Ds. R.A. Houtman, Epe M.m.v. Combo Goede Herderkerk Thema: Wil je Jezus volgen?
Liturgie voor de Gezinsdienst op 7 april 2019 Voorganger: Ds. R.A. Houtman, Epe M.m.v. Combo Goede Herderkerk Thema: Wil je Jezus volgen? Voor de dienst zingen we: UW GENADE IS MIJ GENOEG - OPWEKKING 614
Nadere informatienog aan het schip toegevoegd. Het goud van de piraten werd
Schip AHOY Piraten!! Zo begonnen we deze week. Heel enthousiast gingen we aan de slag met de eerste plannen die we vorige week maakten: onze boot afwerken. Er moest nog een vlag komen, die moest gehesen
Nadere informatieGroei gewicht. gemiddeld gewicht. 3 jaar leeftijd (maanden/jaren) 1 jaar. 2 jaar
Groei Zoraya is 3 jaar oud. Haar ouders zijn vaak met haar naar het consultatiebureau gegaan. Daar werd Zoraya telkens gewogen. Je ziet een deel van de kaart waarop met stippen het gewicht van Zoraya is
Nadere informatieWERKBUNDEL SEAFRONT ZEEBRUGGE Niveau 1 (1-2 de leerjaar)
GEBOUW 1 WATER We volgen eens een druppeltje water: 1. een druppeltje water zit in de zee en hij krijgt het zo warm dat het naar boven stijgt. 2. Dat druppeltje water kruipt in een wolk. 3. Als de wolk
Nadere informatieHoofdstuk 14 Botsingen
Hoofdstuk 14 Botsingen Paard vond het heerlijk om trekpaard te zijn. Al zingend en soms zelfs met een klein dansje erbij, trok hij de kar over de smalle bergweggetjes. Er staat een paard in de gang, zong
Nadere informatieStrandvisserij. Het eeuwige spel van eb en vloed
Strandvisserij Het eeuwige spel van eb en vloed 4 5 Lang voor er havens bestonden en vaartuigen in de kustwateren of op volle zee verschenen, viste men op het strand. Het wisselende spel van eb en vloed
Nadere informatieLESBESCHRIJVING GROEP 1-2
LESBESCHRIJVING GROEP 1-2 DOELEN: Leerlingen weten welke walvissen er in de Noordzee leven. Leerlingen weten welk voedsel de walvissen eten. Leerlingen weten op welke manier de walvissen met elkaar communiceren.
Nadere informatieGEWONE ZEEHOND. Huiler
GEWONE ZEEHOND Huiler Je zou het bijna niet geloven, maar een gewone zeehond is een echt roofdier! De zeehond is met zijn gestroomlijnde lichaam, speciale neus en handige snorharen helemaal aangepast op
Nadere informatieHet Nationaal Visserijmuseum van Oostduinkerke. Bibliotheek en documentatiecentrum
Het Nationaal Visserijmuseum van Oostduinkerke Bibliotheek en documentatiecentrum Honoré Loones, stichter van het Nationaal Visserijmuseum van Oostduinkerke Maritiem museum te Oostduinkerke Was gevestigd
Nadere informatieWil jij dit helpen voorkomen? Kruis aan wat volgens jou bijdraagt tot een beter milieu.
Welkom in SEAFRONT, hét themapark over zee en zeevaart, over vis en visserij! Ik ben de mascotte van SEAFRONT. Vandaag gaan wij samen op stap. Kijk straks goed rond tijdens je bezoek, als je mij ziet is
Nadere informatiePaulus-Weekbrief 8. Weekbrief 16-10-2015
Paulus-Weekbrief 8 kopij voor Paulus-Weekbrief: info@paulus-uden.nl kijk ook op onze website: www.paulus-uden.nl Meerloseweg 1 5402 XH Uden 0413-33 23 18 Schooljaar 2015-2016 Week 42 Weekbrief 16-10-2015
Nadere informatieQuickTime en een -decompressor zijn vereist om deze afbeelding weer te geven.
Fuikenvisserij Een fuik is een langwerpig, taps toelopend, rondgebreid net met een wijde opening en meerdere 'kelen': versmallingen met daarin een netwerk dat het terugzwemmen van de vis belemmert. Een
Nadere informatieLeesboekje de seizoenen
Leesboekje de seizoenen Leesboekje De Seizoenen Pagina 1 Dit is de winter. Dit is de sneeuw. Dit is de hagel. Dit is de ijzel. Dit is het ijs. Dit is het donker. Dit is het licht. Dit is de kat. Dit is
Nadere informatieZELFINVULLIJST DEPRESSIEVE SYMPTOMEN (INVENTORY OF DEPRESSIVE SYMPTOMATOLOGY: IDS-SR) 1 (In te vullen door patiënt)
ZELFINVULLIJST DEPRESSIEVE SYMPTOMEN (INVENTORY OF DEPRESSIVE SYMPTOMATOLOGY: IDS-SR) 1 (In te vullen door patiënt) Naam:.. Datum: - - Kruis bij elke vraag het antwoord aan dat de afgelopen zeven dagen
Nadere informatieWist je dat.. dan 70% van alle koraalsoorten ter wereld te vinden.
Beleef.. Raja Ampat Wist je dat.. Je 48 jaar bezig bent om alle eilanden te bezoeken... Je bent 48 jaar bezig wanneer je iedere dag een ander eiland in Indonesië bezoekt! Indonesie bestaat namelijk uit
Nadere informatieb. Bekijk het laatste deel van de maquette, de kwelders. Waarom staat daar geen dorpje, denk je?
Kijktocht OER! basis 6000 jaar geleden woonden er al mensen in dit gebied. Het is de tijd van de jagers en verzamelaars. De mensen noemen we Swifterbantmensen. Hoe ze leefden en hoe hun gebied eruitzag,
Nadere informatieOntmoetingskerk Laren NH - 16 juli Preek over Lucas 5: 1-11
Ontmoetingskerk Laren NH - 16 juli 2017 - Preek over Lucas 5: 1-11 Soms is het zonde om het in het leven niet over een andere boeg te gooien. Zonde? Dat is voor velen een beladen, bekrompen woord van vroeger.
Nadere informatieDe morgendienst in de Hoeksteen op 10 februari Lied voor de dienst, uit het Liedboek 283: 1,2,3,4 In de veelheid van geluiden
De morgendienst in de Hoeksteen op 10 februari 2019 Lied voor de dienst, uit het Liedboek 283: 1,2,3,4 In de veelheid van geluiden Welkom en mededelingen Zingen, staande, uit Liedboek 31: 1,2,4 Op u vertrouw
Nadere informatieRota. Een leuk Spanje alternatief!
Rota Een leuk Spanje alternatief! Veel mensen gaan met de vakantie naar Spanje, dit uiteraard omdat de zon daar overvloedig schijnt. De toeristenstranden zijn dan bepakt met zwetende lichamen die zich
Nadere informatieINHOUD. 3 Inleiding 4 Kiezen voor het leven DRIE GOUDEN TIPS OM VOLUIT TE LEVEN
INHOUD 3 Inleiding 4 Kiezen voor het leven DRIE GOUDEN TIPS OM VOLUIT TE LEVEN 7 Verdriet uit je hart en verdriet om je zorgen 11 De belangrijkste relatie is die met jezelf 14 In dankbaarheid ligt geluk
Nadere informatieMESSEN IN HENNEN. David Harrower. Vertaling Tom Kleijn ********** PERSONEN:
david harrower - messen in hennen David Harrower MESSEN IN HENNEN Vertaling Tom Kleijn ********** PERSONEN:, een landarbeidster PONY, een ploeger GILBERT HORN, een molenaar ********** David Harrower 1995,
Nadere informatieRondleidingen om 10u, 11u, 13.30u, 14.30u, 15.30u, 16.30 en 17.30u Ravensteen, Koninklijke Plaats 7, Koksijde
Dit prachtige gebouw in neo-vlaamse renaissancestijl was niet van in den beginne het restaurant en internaat van de hotelschool Ten Duinen. Het werd in 1938 opgericht door de Vrije Mijnwerkers van Limburg
Nadere informatie1. Joris. Voor haar huis remt Roos. Ik ben er. De gordijnen beneden zijn weer dicht.
1. Joris Hé Roos, fiets eens niet zo hard. Roos schrikt op en kijkt naast zich. Recht in het vrolijke gezicht van Joris. Joris zit in haar klas. Ben je voor mij op de vlucht?, vraagt hij. Wat een onzin.
Nadere informatieinhoud Zee, strand en duin 1. Zand 2. Zon en wind 3. Het duin 4. Dieren in het duin 5. Eb en vloed 6. De jutter 7. Schelpen 8.
Zee, strand en duin inhoud Zee, strand en duin 3 1. Zand 4 2. Zon en wind 5 3. Het duin 6 4. Dieren in het duin 7 5. Eb en vloed 8 6. De jutter 9 7. Schelpen 10 8. De zeehond 11 9. Naar het strand 12 10.
Nadere informatieHele fijne feestdagen en een gezond en vrolijk 2017! Raymond Gruijs. BM Groep ARBO West Baanzinnig
De tijd vliegt voorbij en voor je weet zijn we al weer een jaar verder. Ik zeg wel eens: mensen overschatten wat je in een jaar kunt doen, maar onderschatten wat je in 3 jaar kan realiseren. Laten we naar
Nadere informatieMEMORY WOORDEN 1.1. TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1
MEMORY WOORDEN 1.1 TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1 ik jij hij zij wij jullie zij de baby het kind ja nee de naam TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 2 MEMORY WOORDEN 1.2 TaalCompleet A1 Memory Woorden
Nadere informatiePlanten en dieren in de duinen. Interactief verhaal
Interactief verhaal Doel: Leerlingen kennen na de les een aantal belangrijke eigenschappen van planten en dieren. Konijnen leven, hazen niet. Konijnen zijn sprinters, hazen zijn lange afstand renners.
Nadere informatieEducatieve werkblaadjes
VOORNAAM:. NAAM: KLAS:. NAVIGO - Nationaal Visserijmuseum Pastoor Schmitzstraat 5, 8670 Oostduinkerke Tel. 058/512468 fax: 058/510817 www.navigomuseum.be info@navigomuseum.be 1 Educatieve werkblaadjes
Nadere informatiePotvis op de dool. Wat is een potvis? De potvis in Heist. Waar leeft de potvis? Stijn Dekelver. baleinwalvissen. De potvis is een
Stijn Dekelver Op woensdag 8 februari 2012 spoelde aan de Belgische kust een potvis aan. Dat gebeurde in Heist, een deelgemeente van Knokke-Heist. Zoiets komt maar een paar keer in een eeuw voor. Het is
Nadere informatieeen kleine kudde friezen
een kleine kudde friezen 1 van 12 Een kleine kudde Friezen Haitze rent naar Roelfke. Ze staat al op de dijk, hoe ze daar gekomen is, is onduidelijk, ze stond er gewoon opeens. Haar manen wapperen in de
Nadere informatieEuropa. De plannen van D66 voor Europa Begrijpelijke versie. Tekst: D66 en Merel van Beeren
Voor Europa De plannen van D66 voor Europa Begrijpelijke versie Tekst: D66 en Merel van Beeren 1 De plannen van D66 voor Europa D66 vindt Europa heel belangrijk. Wij denken dat Nederland sterker is als
Nadere informatieExamen VMBO-BB. wiskunde CSE BB. tijdvak 1 vrijdag 24 mei 9.00-10.30 uur
Examen VMBO-BB 2013 tijdvak 1 vrijdag 24 mei 9.00-10.30 uur wiskunde CSE BB Naam kandidaat Kandidaatnummer Dit examen bestaat uit 24 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 65 punten te behalen. Voor elk
Nadere informatieWOORDENBOEK VAN DE VLAAMSE DIALECTEN
WOORDENBOEK VAN DE VLAAMSE DIALECTEN UNIVERSITEIT GENT Vakgroep Nederlandse Taalkunde Vragenlijst los JUNI 1999 Blandijnberg 2 9000 Gent STRANDVISSERIJ Dialect van : (stad, dorp, gehucht, wijk),...(gemeente)
Nadere informatieOveral in ons land is water. Het water
Het verdwenen eiland Schokland Overal in ons land is water. Het water van de zee klotst tegen de kust. Rivierwater stroomt over de grenzen het land binnen. Soms is er een stukje land dat aan alle kanten
Nadere informatieTE HUUR. Adres: Gillis Scottlaan Oostduinkerke
TE HUUR Type woning: Villa met 5 slaapkamers Adres: Gillis Scottlaan 27 8670 Oostduinkerke Ligging: in een doodlopende straat, aan de rand van het natuur-reservaat, op 50 meter van het strand Sint-André
Nadere informatieHotel & Bungalows Changa Turkije Turkse Rivièra Adrasan
Hotel & Bungalows Changa Turkije Turkse Rivièra Adrasan 1. Algemene informatie 1.1. Naam - Ligging - Eliza sterren Hotel & Bungalows Changa - (Turkije Turkse Rivièra Adrasan) - 3 sterren 1.2. Faciliteiten
Nadere informatieOp het schoolplein is het druk. Er staan grote kinderen in groepjes te praten. De kleintjes spelen in de zandbak. Een bal vliegt over het plein.
De eerste schooldag Berend en zijn moeder fietsen naar school. Ze hebben de wind tegen. Het is de eerste dag na de grote vakantie. Berend heeft er zin in. Hij woont pas kort in Nieterdam. Hij kent nog
Nadere informatieFauna en flora van de Noordzee
Welkom in SEAFRONT, hét themapark over zee en zeevaart, over vis en visserij! Ik ben de mascotte van SEAFRONT. Vandaag gaan wij samen op stap! Kijk straks goed rond tijdens je bezoek, als je mij ziet is
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2016 tijdvak 2 biologie CSE GL en TL Deze bijlage bevat informatie. GT-0191-a-16-2-b Koraalriffen Lees eerst informatie 1 tot en met 7 en beantwoord dan vraag 42 tot en met 54. Bij
Nadere informatieSPREEKBEURT KOI VISSEN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN. l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n
SPREEKBEURT KOI l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n VISSEN OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN WE HEBBEN DE BELANGRIJKSTE INFORMATIE OVER DE KOI BIJ ELKAAR GEZOCHT.
Nadere informatieFeiten en cijfers over de. garnaal
Feiten en cijfers over de. garnaal Els Torreele Studiedag Vissen in het verleden Oostende, 29 november Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek Eenheid Dier www.ilvo.vlaanderen.be Beleidsdomein Landbouw
Nadere informatieInstructie gebruik (trainings)velden EVC
Instructie gebruik (trainings)velden EVC Dit seizoen is EVC de trotse gebruiker van een schitterend kunstgrasveld. Naast dit veld beschikt EVC nog over een grastrainingsveld en twee speelvelden. Alle velden
Nadere informatieEen. hoort erbij! Over dieren uit een ei. groepen 3-5
Een hoort erbij! Over dieren uit een ei groepen 3-5 1. Een ei hoort erbij Veel dieren leggen eieren: vogels en vissen. Maar ook insecten leggen kleine eitjes. Uit dat eitje komt een klein diertje. Dat
Nadere informatieALFA A ANTWOORDEN STER IN LEZEN
STER IN LEZEN ALFA A LES 1: NAAR SCHOOL 1 Ziek 1 b 2 3 b 4 a a B maandag dinsdag woensdag donderdag vrijdag zaterdag zondag C Dit is een vraag Hoe gaat het? Het gaat wel. En met jou? Waarom kom je niet?
Nadere informatieMarloes. een handdoek. 2.1 Met Ron naar school. naam: Kijk en vul in: groep: 1 De rat van Ron is nog wild. tam. Wie - wat waar
2.1 Met Ron naar school naam: Kijk en vul in: Wie - wat waar Op de schouder van Ron zit zijn rat. De rat heet Marloes. In zijn hand draagt Ron haar jong. Het jong heet Snuf. Op de grond staat de kooi van
Nadere informatieOp weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 7 Delen maakt blij. H. Theobaldusparochie, Overloon
Op weg met Jezus eerste communieproject H. Theobaldusparochie, Overloon Hoofdstuk 7 Delen maakt blij Eerste communieproject "Op weg met Jezus" hoofdstuk 7 blz. 1 Als je niet wilt delen krijg je ruzie.
Nadere informatieJuf is Ziek boekje. Groep 7
Juf is Ziek boekje Groep 7 Wanneer je dit boekje hebt is de juf of meester waarschijnlijk ziek. Met dit boekje kun je vandaag zelfstandig aan het werk. Er zitten verschillende opdrachten in voor rekenen,
Nadere informatieWeer of geen weer, de scouts gaat er steeds voor!!
Dag liefste scoutsvrienden! De maand februari gaat gepaard met enkele typische weerspreuken. We sommen ze graag even op: Al is de sprokkel nog zo fel, ze heeft vijf schone dagen wel. Is februari nat en
Nadere informatieJohannes 6,1-15 We danken God, want Jezus zorgt voor ons
Johannes 6,1-15 We danken God, want Jezus zorgt voor ons Dankdag voor gewas en arbeid Liturgie Voorzang LB 448,1.3.4 Stil gebed Votum Groet Zingen: Gez 146,1.2 Gebed Lezen: Johannes 6,1-15 Zingen: Ps 33,2
Nadere informatieOpdracht 1b. Welk soort afval is het meest schadelijk voor de natuur?
Opdracht 1a. In de tabel hieronder staan een aantal materialen. Bedenk per type materiaal 3 soorten afval die je tegenkomt onderweg naar school of op het schoolplein. Zoek per categorie van 1 soort afval
Nadere informatieZOEK HET UIT! KinderBijbelKeet-week Grote Kerk Hilversum. 28 tot en met 31 augustus. dit boekje is van:.
ZOEK HET UIT! KinderBijbelKeet-week 2018 28 tot en met 31 augustus Grote Kerk Hilversum dit boekje is van:. Themalied Couplet 1: Ik heb gehoord, van een man, Die een storm stoppen kan. Die een storm stoppen
Nadere informatieJezus botst. Hij botst met de schriftgeleerden. In sommige dingen lijken. ze sterk op elkaar: ze kennen allemaal de schriften goed en Jezus en de
Hebreeën 10 : 19 25 en Marcus 12: 38 13: 2 Gemeente van Jezus Christus, Jezus botst. Hij botst met de schriftgeleerden. In sommige dingen lijken ze sterk op elkaar: ze kennen allemaal de schriften goed
Nadere informatieStan. Geschreven door. Eline Willemse. Illustraties van. Dick Rink
Stan Geschreven door Eline Willemse Illustraties van Dick Rink http://www.dickrink.nl Copyright 2013 Stan is een beer. Een hele lieve beer. Een beer die zich af en toe een beetje alleen voelt. En weet
Nadere informatieNAVIGO-NATIONAAL VISSERIJMUSEUM 1
NAVIGO-NATIONAAL VISSERIJMUSEUM 1 COLOFOON Concept - Ann Legein, educatief medewerker - Danny Vanthournout, aquariumtechnicus Realisatie - Ann Legein, educatief medewerker - Danny Vanthournout, aquariumtechnicus
Nadere informatieresidentie ermeke constant
residentie Voorwoord Geachte klant Met Residentie Constant P is Groep Caenen niet aan zijn proefstuk toe. De voorbije jaren werden immers talrijke nieuwe residenties gebouwd in Oostende en tal van andere
Nadere informatieEva geeft geen antwoord. Ze leest samen met Lieke in het kookboek. Nu moet er suiker en boter bij, zegt Lieke. En een snufje
1 Logeren Het is vrijdagmiddag. Eindelijk gaat de bel. Alle kinderen springen op. Het is weekend! Ik ga zo met mijn opa naar boer Jan, zegt Sam tegen Lieke. Heb je zin om mee te gaan? Lieke schudt haar
Nadere informatieJohan van Caeneghem. Het Schemerhuis
Johan van Caeneghem Het Schemerhuis 4 Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen De nieuwe weg Hé, kijk daar eens, zegt Jay. Wat is dat?, vraagt Johanna. Dat is een weg, zegt Jay. Dat kan niet, zegt Johanna.
Nadere informatieTitel van de sketch: WAAR ZIJN DE KADOOTJES?
SAMENVATTING van: WAAR ZIJN DE KADOOTJES? Ik geef aan de mensen, die nog nooit een erklaasfeest voor kinderen hebben georganiseerd een eenvoudig uitleg, hoe men dat het best kan doen. U krijgt dus een
Nadere informatie