Mankementen van Doel 1 en 2 Briefing 13 februari 2015

Transcriptie

1 Mankementen van Doel 1 en 2 Briefing 13 februari 2015 Het conceptontwerp voor de reactoren Doel 1 en Doel 2 stamt uit de jaren De reactoreenheden met een vermogen van 433 MWe werden gebouwd begin jaren 1970, op basis van de toenmalige kennis, inzichten en technologie. De reactoren zijn fysiek verbonden en zij delen cruciale onderdelen, zoals de controlekamer. De veiligheidsvereisten van die tijd zijn ondertussen achterhaald, en de gebruikte materialen en onderdelen hopeloos verouderd. In theorie kan elk onderdeel worden vervangen, op het reactorvat en het koepelgebouw na. Echter, in de praktijk is het moeilijk om vervangingsonderdelen nog te kopen of te maken. Vergelijk met een autoliefhebber die een oldtimer wil opknappen: originele onderdelen zijn meestal niet meer te krijgen, en men moet zich behelpen met gebruikte wisselstukken of nagemaakte onderdelen. Het resultaat is nog steeds een oldtimer die in niets vergelijkbaar is met de huidige auto s en zeker niet dezelfde veiligheidsvereisten en efficiëntienormen heeft. Ook zo voor oude reactoren: ze kunnen wel opgelapt worden, maar het zal onmogelijk zijn om ze op eenzelfde veiligheidsniveau te brengen als moderne reactoren. Het is veelal simpelweg onmogelijk om alle moderne veiligheidssystemen op te nemen in het stokoude ontwerp. Bepaalde gebreken zijn inherent aan het oorspronkelijke ontwerp en kunnen niet worden weggewerkt, denk bijvoorbeeld aan het reactorgebouw met een enkele betonnen wand moderne reactoren hebben een dubbelwandig omhulsel. Vandaag zou een nieuwe kernreactor van hetzelfde type als Doel 1 en Doel 2 geen exploitatievergunning meer krijgen. Het veiligheidsniveau dat in 1975 voorzien was, is hopeloos achterhaald en beantwoordt al lang niet meer aan de actuele normen in het post Fukushima tijdperk. Zo werd bijvoorbeeld de weerstand van de koepelgebouwen van Doel 1 en Doel 2 berekend in functie van de accidentele inslag van een Cessna sportvliegtuigje en niet in functie van de bewuste inslag van een Boeing of Airbus. Revisies en stress tests Alle Belgische kernreactoren moeten om de tien jaar aan een periodieke veiligheidsrevisie worden onderworpen. Dit gebeurt niet door onafhankelijke experten maar door de exploitant, GDF Suez/Electrabel, zelf. Nadien verifieert en evalueert het FANC het tienjaarlijkse revisieverslag van de exploitant. Om kerncentrales voor een langere termijn uit te baten dan oorspronkelijk bij het ontwerp werd verondersteld, moeten ze, naast een tienjaarlijkse revisie, ook een Long Term Operation revisie (LTO) ondergaan. Na de kernramp in Fukushima beval de Europese Commissie een onderzoek naar de bestendigheid 1

2 van de Europese kerncentrales tegen aardbevingen, overstromingen en andere natuurfenomenen. Deze stresstests waren erg beperkt in scope en werden bovendien niet door een onafhankelijke instantie, maar door de operator van de kerncentrales zelf verricht. Toch identificeerde het Stress Test Action Plan dat GDF Suez/Electrabel op 15 maart 2012 aan het FANC overhandigde niet minder dan 350 noodzakelijke maatregelen om de veiligheid van de Belgische kernreactoren te verhogen. Onafhankelijke experten identificeerden daarbovenop belangrijke bijkomende tekortkomingen die bij de stresstesten over het hoofd waren gezien. Veel van de benodigde veiligheidsmaatregelen zijn voor Doel 1 en 2 niet geïmplementeerd, omdat beide reactoren in 2015 zouden sluiten. Voor andere reactoren werden de maatregelen geïntegreerd in de revisie programma s. Als gevolg van de stresstesten werden evenwel toch enkele belangrijke acties voor Doel 1 en Doel 2 geïdentificeerd. Deze werden in het LTO programma opgenomen: nieuw seismisch pompstation voor de brandbluskring; beveiliging van de kelders met veiligheidsapparatuur tegen overstromingen; gefilterde drukontlasting (gefilterde ventilatiesystemen) tegen overdruk bij kernsmelt. Het LTO dossier voor Doel 1 en 2 identificeerde inzake het beheer van de veroudering enkele systemen, structuren en componenten waarvan de conformiteit met de ontwerpcriteria niet gegarandeerd kan worden. Deze onderdelen zullen moeten worden vervangen. Enkele voorbeelden zijn: Mechanisch: de vervanging van het reactorvatdeksel in Doel 1 en Doel 2; Elektrisch en besturing: de vervanging van reactorbeveiliging en elektrische vermogensborden; Structuren: de renovatie van de ruwwaterkoeltorens Hieronder geven we een beperkt overzicht van de acties die in het kader van de officiële stresstests voor Doel 1 en Doel 2 zouden moeten genomen worden: 1. Risico van aardbevingen - Als gevolg van de vooropgestelde sluiting van Doel 1 en Doel 2 werd de bestendigheid van deze reactoren niet afgetoetst aan de bevindingen in de seismic risk assessment van het KMI. FANC s oordeel: As a consequence, this action has been judged unreasonable and will not be implemented. i - Uit de stresstests bleek dat verschillende structuren, systemen en componenten in Doel 1 en 2 een aardbeving die de Review Level Earthquake overtreft, waarschijnlijk niet kunnen weerstaan. ii De seismische kwalificatie van de Refueling Water Storage Tank van Doel 1 en Doel 2 en alle daaraan verbonden pijpleidingen moet afgestemd worden op het niveau van de Review Level Earthquake. - Een kritische analyse van onafhankelijke experten van de stresstests uit 2012 iii stelt dat het ontwerp van Doel 1 en 2 gewoonweg geen rekening houdt met seismische risico s : The original design of the units Doel 1 2 did not take into account the risk of an earthquake. In 1985, the Peak Ground Acceleration (PGA) of the Design Basis Earthquake (DBE) was subsequently set at g. According to IAEA recommendations a value of 0.1 g has to be used. iv De gemeenschappelijke veiligheidssystemen van de tweelingeenheden Doel 1 en Doel 2, zouden best volledig gescheiden worden : The effect of a fire induced as a result of an earthquake is not considered. A fire is an hazard particularly to old nuclear power plants like Doel 1 2, because of the limited physical separation of the redundant safety systems. v 2

3 2. Bestendigheid tegen tornado's: het voortgangsrapport 2014 van FANC stelt dat : The robustness of the second level systems of Tihange 1 and Doel 1 2 against a beyond design tornado have to be confirmed by the licensee, given the fact that high intensity tornados have been observed in the past years in neighbouring countries. vi Ondanks dat deze verplichtingen twee jaar eerder waren opgelegd, zijn ze in 2014 door GDF Suez/Electrabel nog steeds niet gerealiseerd. Heeft FANC ook hier een oogje dichtgeknepen in de veronderstelling dat de twee oude Doelreactoren in 2015 zouden sluiten? 3. Risico van overstromingen: Doel 1 en 2 zijn kwetsbaar voor overstromingen, vooral bij een combinatie van hoog tij en stormwind. De stresstests hebben maatregelen opgelegd om dit te verbeteren. Onafhankelijke experten blijven echter kritisch en wijzen er op dat : The flood level of the design basic flood ( ) remains below the minimum height of the embankment. But flooding of the site can occur in case of a combination of very high Scheldt level with an embankment breach. The initiation of an embankment failure can occur for a severe storm with a return periode of 1,700 years. vii Ze wijzen er ook op dat de stresstestverslagen van GDF Suez/Electrabel, noch de aanvullingen die FANC aanbracht, rekening houden met zware wrakstukken en puin die bij overstromingen kunnen worden meegevoerd. Deze kunnen ernstige schade veroorzaken aan installaties, aanzuigpijpen voor water blokkeren of de drainagesystemen beschadigen. 4. Ontbreken van gefilterde ventilatiesystemen: Geen van de Belgische kernreactoren heeft gefilterde ventilatiesystemen, een essentieel veiligheidssysteem voor drukontlasting op de reactorgebouwen. Het IAEA viii wees in zijn analyse van de kernramp in Fukushima op de noodzaak van deze systemen. Indien bij een incident in de reactor de druk te hoog wordt, kan via dit ventilatiesysteem op een gecontroleerde wijze radioactieve stoom geloosd worden, om een explosie te voorkomen. FANC stelt in zijn voortgangsrapport 2014 : Filtered vents systems will be installed on every nuclear power plant, except Doel 1 2 (they will be closed before an eventual installation).. ix Andere reactoren zullen pas tegen eind 2017, vijf jaar na de stresstests, met gefilterde ventilatiesystemen worden uitgerust. Wat in het LTO dossier van Electrabel, noch in het evaluatierapport van FANC behandeld wordt, is dat de koepelgebouwen van Doel 1 en Doel 2 slechts een enkelvoudige betonnen wand (containment) hebben. De integriteit van het koepelgebouw is essentieel om bij een kernramp de verspreiding van radioactieve stoffen te voorkomen. De buitenste wand van het koepelgebouw moet bescherming bieden tegen externe impacts zoals vliegtuigcrash, raketaanval, tornado, etc. Het koepelgebouw van beide oude Doel reactoren bestaat uit een buitenste containment van gewapend beton en een binnenste van staal. Dit laatste is een zwak punt, omdat in geval van een kernsmelt staal minder bescherming biedt dan beton. Ook het feit dat de opslagbekkens voor de gebruikte kernbrandstofelementen zich in nietgebunkerde gebouwen bevinden wordt stilzwijgend aanvaard, en de eis voor een core catcher (een belangrijke veiligheidsmaatregel in nieuwe reactoren x ) komt nergens aan de orde. Om in de buurt te komen van het veiligheidsniveau van de nieuwste generatie kernreactoren, zouden Doel 1 en Doel 2 uitgerust moeten worden met een dubbelwandig koepelgebouw en een core catcher, en moeten de opslagbekkens voor gebruikte splijtstofelementen in een gebunkerd gebouw worden ondergebracht. Ook de onafhankelijke experten bevestigen dat het onmogelijk is om alle fundamentele gebreken in Doel 1 en Doel 2 weg te werken: The overall concept of defence in depth and therefore the prevention of accidents is not sufficient. These design weaknesses can potentially aggravate or 3

4 even trigger an accident. xi Doel 1 en Doel 2 niet bestand tegen man made events Naast de door de Europese Commissie opgelegde stresstesten heeft de Belgische regering ook opdracht gegeven om de bestendigheid van onze kerncentrales tegen zogenaamde man made events (bijvoorbeeld terroristische aanslagen, explosies met vrijkomen van giftige gassen in de nabijgelegen chemische bedrijven) te onderzoeken. De resultaten zijn geheim gehouden, op een summier voor het publiek toegankelijk rapportje met algemene aanbevelingen na. Maar de beperkte informatie die daarin gegeven wordt is alvast op een punt duidelijk : Voor de reactorgebouwen van de oudere eenheden (Doel 1, Doel 2 en Tihange 1) kan belangrijke schade van de externe structuur in beton, met de mogelijkheid van projectielen die binnen het containment dringen, niet worden uitgesloten. xii Ook de onafhankelijke experten wijzen op dit euvel : In case of an aircraft crash (accidental or intentional) significant damage can occur to the external concrete structure, with the possibility of projectiles penetrating into the containment. The extremely likely failure of the cooling system would result in a severe accident of the most hazardous category: core melt with an open containment. The radioactive releases would be very high and occur particularly early. xiii Op dit vlak laat ook FANC er geen twijfel over bestaan dat deze aan het concept inherente beperkingen niet kunnen worden verholpen: Het is evenwel niet mogelijk om in de centrales technische verbeteringen door te voeren die een totale weerstand garanderen tegen terroristische aanslagen van het type dat zich in het World Trade Center heeft voorgedaan. xiv Wel identificeerde FANC in het Man made Events rapportje enkele vereisten. Zo moet de bewoonbaarheid van de controlezalen gegarandeerd worden, namelijk: de noodcontrolezaal van Doel 1 en Doel 2 moet beschermd worden tegen toxische gassen: de hoofdcontrolezaal van Doel 1 en Doel 2 moet lekdicht gemaakt worden. Bovendien moeten de ventilatiesystemen van Doel 1 en Doel 2 uitgerust worden met detectoren voor explosieve gassen. xv FANC als onafhankelijke nucleaire waakhond? FANC speelt een cruciale rol in de beslissing over de levensduurverlenging van Doel 1 en Doel 2. FANC beslist na een grondige analyse of deze oude reactoren al dan niet voldoen aan de veiligheidsvereisten in een post Fukushima tijdperk. Deze beslissing kan pas genomen worden na een evaluatie van de resultaten van de tienjaarlijkse revisie, het Long Term Operation plan en de stresstesten. Tekortkomingen die daarbij werden geïdentificeerd zullen op korte termijn moeten weggewerkt. Conform onze verplichtingen onder de Espoo Conventie xvi zal voorafgaand aan de levensduurverlenging ook een milieueffectenrapport (MER) moeten worden opgesteld en een publiek consultatieproces moeten worden georganiseerd in België en de buurlanden. Vóór de wet op de kernuitstap de levensduur van kernreactoren tot maximum 40 jaar beperkte, was er in België geen maximale levensduur voor kerncentrales gedefinieerd. Kernreactoren hebben echter wel een ontwerpleeftijd (design lifetime): het aantal operationele levensjaren dat de ingenieurs bij het ontwerpen van de reactor voor ogen hadden. Voor Doel 1, Doel 2 en Tihange 1 bedraagt die ontwerpleeftijd 30 jaar. De technologische levensduurverlenging of long term 4

5 operation periode ging dus eigenlijk in toen Doel 1 en Doel 2 hun ontwerpleeftijd bereikten in FANC stond Electrabel echter toe om voor Doel 1 en Doel 2 te laten doordraaien en vroeg pas tien jaar later, tijdens de vierde tienjaarlijkse revisie, een LTO evaluatie. In 2008 begon GDF Suez/Electrabel de voorbereidingen voor de levensduurverlenging van de drie oudste kernreactoren na Eind 2011 concludeerde het FANC al dat de voorgestelde LTOaanpak van de exploitant en het daaruit resulterende actieplan adequaat zijn. xvii Dit is op zijn minst eigenaardig, aangezien volgens de op dat moment geldende wet op de kernuitstap van 2003, Doel 1, Doel 2 en Tihange 1 ten laatste na 40 jaar dienst in 2015 dicht moesten. Het FANC trad hiermee als officiële nucleaire toezichthouder buiten zijn boekje en handelde tegen de kernuitstapwet in. Pas toen de regering Di Rupo II eind 2013 in een nieuwe wet de sluiting van Doel 1 en Doel 2 in 2015 bevestigde werd het LTO programma van de twee Doel reactoren stopgezet. Met het besluit van de regering Michel om Doel 1 en Doel 2 toch 10 jaar langer open te houden, zal het LTOprogramma moeten hernomen worden, inclusief het volledige actieplan voor het aanbrengen van verbeteringen en extra veiligheidsmaatregelen. Veiligheid is een rekbaar begrip voor FANC In de strategienota van het FANC uit 2009 schreef de toezichthouder : Met het huidige project van langetermijnuitbating of Long Term Operation (kortweg: LTO) willen we inspanningen rond continue verbetering verderzetten door de oudste kerncentrales van België op een veiligheidsniveau te brengen dat het niveau van de meest recente nucleaire centrale zo goed als mogelijk benadert.. xviii Echter, in 2012 zingt FANC een toontje lager: in zijn analyse van het Long Term Operation dossier van Electrabel, moeten volgens het FANC moeten de verbeteringen het mogelijk maken om minimaal hetzelfde veiligheidsniveau te behouden als dat wat oorspronkelijk voorzien was bij het ontwerp en het te verhogen in functie van de evolutie van de geldende regelgeving. xix Het FANC verbindt dus nu zwakkere voorwaarden aan een levensduurverlenging dan de Franse nucleaire toezichthouder ASN : La prolongation de la durée de vie des centrales au delà de la limite initialement fixée lors de leur conception sera évaluée à l'aune des critères de sûreté, plus stricts, applicables à la troisième génération de réacteurs, comme l'epr en cours de construction à Flamanville (Manche), a rappelé le président de l'asn. Car «l'alternative à cette extension, ce serait de construire une nouvelle centrale. A l'évidence, une nouvelle centrale devrait être construite suivant les règles de la troisième génération.». xx Hoe verantwoordt het FANC zijn lakse normzetting voor levensduurverlenging in vergelijking tot zijn Franse tegenhanger? Met betrekking tot de oplapacties voor Doel 1 en Doel 2, die in 2012 werden voorgesteld in het Stress Test Action Plan, kneep FANC een oogje dicht. In het recentste vooruitgangsrapport 2014 over de implementatie van de maatregelen uit de stresstests, zegt FANC: Some of these actions have been amended or canceled when their relevance have been questioned by the remaining operating lifetime of the units. This is the case for the actions intended for the Doel 1 2 units which will cease operation in 2015 as a result of a decision of the Belgian federal government in December xxi Nu de oude reactoren langer mogen openblijven, zal het FANC met Electrabel tot een agreed design upgrade komen, een soort van compromis: Voor domeinen waar ontwerpverbeteringen technisch niet of slechts gedeeltelijk haalbaar zijn, kunnen compenserende maatregelen voorgesteld worden. xxii Compenserende maatregelen zijn echter een doekje voor het bloeden, en 5

6 kunnen nooit structurele mankementen in een reactorontwerp wegwerken. Eigenaardig is dat de effectieve invoering van belangrijke veiligheidsmaatregelen pas jaren na het ingaan van de levensduurverlenging zal hoeven plaatsvinden. Volgens het LTO rapport van Electrabel zijn de (door henzelf) voorgestelde acties technisch haalbaar en de uitvoering er van zal verschillende jaren in beslag nemen, te beginnen vanaf het akkoord over de uitbatingsverlenging. xxiii Verder stelt Electrabel in hetzelfde rapport: Sommige van de wijzigingen vragen dermate veel engineering van een gedetailleerd ontwerp, vergunningsstudies, kwalificatie, aankoop en realisatieactiviteiten, dat dit kan leiden tot een periode van zeven jaar vóór de installatie operationeel zal zijn. De vervanging van het reactordeksel is hiervan een specifiek voorbeeld.. xxiv In zijn analyse van het LTO dossier van Electrabel legt FANC er zich al bij neer dat de wijzigingen die in de vierde periodieke veiligheidsherziening en het LTO rapport gevraagd werden, pas gerealiseerd worden voor xxv Dit botst met de bewering van FANC dat het zich zal verzetten tegen het concept van herhaalde goedkeuringen voor een verlengde uitbating van korte duur (1 tot 3 jaar), aangezien dit zou kunnen leiden tot een vermindering van de veiligheid en tot het uitblijven van de noodzakelijke veiligheidsinvesteringen.. xxvi Belangrijke noodzakelijke veiligheidsinvesteringen zullen echter pas na het derde jaar van de levensduurverlenging zullen geïmplementeerd worden. Het is absurd om stresstesten te verrichten en LTO programma s op te leggen als voorwaarde voor de levensduurverlenging van oude kerncentrales wanneer tegelijk wordt toegestaan dat de gebrekkige reactoren nog jarenlang zonder de implementatie van de noodzakelijk geachte verbeteringsmaatregelen mogen verder functioneren. Het zou correcter zijn dat FANC pas instemt met een levensduurverlenging wanneer de maatregelen die voor de veiligheid fundamenteel zijn volledig geïmplementeerd en operationeel zijn. Vindt Electrabel sommige maatregelen te duur, dan moeten de reactoren dicht blijven. FANC kleurt hiermee eens te meer buiten de lijntjes. Het is zijn taak om te waken over de veiligheid van de kerncentrales en niet over de economische haalbaarheid van veiligheidsinvesteringen voor Electrabel. Conclusies Tijdens de stresstests werden 350 maatregelen geïdentificeerd, maar Doel 1 en Doel 2 werden vrijgesteld vanuit de veronderstelling dat ze in 2015 zouden moeten sluiten. Belangrijke tekortkomingen die voor Doel 1 en Doel werden vastgesteld hebben te maken met het oorspronkelijke ontwerp en kunnen niet ongedaan gemaakt worden. Onafhankelijke experten komen inzake Doel 1 en Doel 2 tot volgend besluit : To assess the risk, both probability and the potential consequences of a severe accident need to be considered: Doel 1 2 poses a high risk to the environment. Considering all facts, we need to recommend to shut down Doel 1 2 immediately. xxvii Als voorwaarde voor de levensduurverlenging van Doel 1 en Doel 2 zouden minimaal beide reactorgebouwen moeten worden uitgerust met gefilterde drukontlastingssystemen, en het reactorvatdeksel van beide reactoren vervangen moeten worden. Om de veiligheidsniveaus van Doel 1 en Doel 2 in de buurt te brengen van die van de nieuwste generatie kernreactoren, zouden tevens een core catcher onder de reactorkuipen en een extra wand rond beide reactorgebouwen moeten worden gebouwd. 6

7 De cruciale vraag zal zijn: in hoeverre zal het FANC Doel 1 en Doel 2 consequent beoordelen op basis van de vandaag geldende veiligheidsnormen of zal het FANC zoals in het verleden een oogje dichtknijpen? Doel 1 en Doel 2 zijn zowel qua concept als technologie sterk verouderde reactoren. Indien ze vandaag zouden gebouwd worden, kregen ze volgens de momenteel geldende normen nooit een opstartvergunning. i ii iii Progress, Report, FANC, April 2014 Progress Report, FANC, April 2014 A.Wenisch, O.Becker: Critical Review of the EU Stress Test performed on Nuclear Power Plants. Study commissionned by Greenpeace, May 2012 iv A. Wenisch, O Becker, 2012, p31 v vi vii viii A. Wenisch, O. Becker, 2012, p.31 Progress Report, FANC, April 2014 A. Wenisch, O. Becker, 2012, p , IAEA Preliminary Lessons Learned from the Fukushima Daiichi Accident for Advanced Nuclear Power Plant Technology Development, att2_en.pdf ix Progress Report, FANC, April 2014 x Een core catcher is een structuur die bij de nieuwe vierde generatiereactoren, zoals de EPR, onder de reactorkuip gebouw wordt. Bij een kernsmelt moet die core catcher de smeltende reactorkern of corium opvangen, zodat die niet in de bodem doordringt. xi A. Wenisch, O. Becker, 2012, p.33 xii Belgian Stress Tests. National Report for Nuclear Power Plants. Man-made Events. FANC, 18 januari (p5) xiii A. Wenisch, O. Becker, 2012, p.33 xiv Man-made Events report, FANC, 2012, (p6) xv Man-made Events report, FANC, 2012, (p9) xvi Convention on Environmental Impact Assessment in a Transboundary Context (Espoo, 1991) - the 'Espoo (EIA) Convention', xvii Doel 1&2 en Tihange 1: het FANC presenteert zijn analyse van het LTO-dossier van Electrabel, FANC, 3 juli (p.6) xviii xix juli (p.4) xx Strategienota LTO van Belgische Kerncentrales Doel ½ en Tihange 1, FANC, Doel 1&2 en Tihange 1: het FANC presenteert zijn analyse van het LTO-dossier van Electrabel, FANC, 3 xxi Belgian Stress Tests. National Progress Report on the Stress Tests of Nuclear Power Plants.. FANC/AFCN, Brussels, 30 th April (geen paginanummering) xxii Doel 1&2 en Tihange 1: het FANC presenteert zijn analyse van het LTO-dossier van Electrabel, FANC, 3 juli (p.11) xxiii xxiv xxv juli (p.5) xxvi LTO Rapport Kerncentrale Doel 1&2, GDF-Suez/Electrabel. 23 dec (p.10) LTO Rapport Kerncentrale Doel 1&2, GDF-Suez/Electrabel. 23 dec (p.91) Doel 1&2 en Tihange 1: het FANC presenteert zijn analyse van het LTO-dossier van Electrabel, FANC, 3 Langetermijnuitbating van Doel 1 en Doel 2: het FANC stelt zijn voorwaarden. Persmededeling van FANC, 12 september xxvii A. Wenisch, O. Becker, FANC, 2012, (p34) 7