Ontwikkelopgave EHS/Natura Jaarverslag 2015

Transcriptie

1 Ontwikkelopgave EHS/Natura 2000 Jaarverslag 2015 Ontwikkelopgave EHS/Natura Jaarverslag

2 Ontwikkelopgave EHS/Natura 2000 Jaarverslag 2015 Colofon Datum mei 2016 Realisatie provincie Overijssel Programmabureau Ontwikkelopgave EHS/Natura 2000 tekst Programma Ontwikkelopgave EHS/Natura 2000 beeld Gerard van Weerd, beeldbank provincie Overijssel oplage 500 exemplaren Adresgegevens Provincie Overijssel Luttenbergstraat 2 Postbus GB Zwolle Telefoon EHSNatura2000@overijssel.nl 2 Provincie Overijssel Ontwikkelopgave EHS/Natura Jaarverslag

3 Voorwoord Overijssel is een prachtige omgeving om te wonen, te werken en te recreëren. De ambitie van de provincie is om een goede nieuwe balans te vinden tussen economie en ecologie. Dat doen we enerzijds om ruimte te bieden aan de sociaaleconomische ontwikkeling van Overijssel en anderzijds om een impuls te geven aan belangrijke natuur in Overijssel. De provincie Overijssel is resultaatverantwoordelijk voor het realiseren van de Ontwikkelopgave EHS/ Natura De Ontwikkelopgave EHS/Natura 2000 is een grote en complexe opgave, die de provincie alleen kan realiseren door flink te investeren en samen te werken met haar partners in het landelijk gebied. De partners van Samen werkt beter hebben daarbij een belangrijke rol. Het jaar 2015 stond in het licht van het bouwen van een (netwerk)organisatie voor de Ontwikkelopgave EHS/Natura 2000, met medewerkers van de provincie Overijssel, maar ook met medewerkers van de partnerorganisaties. Daarnaast hebben veel ontwikkelingen plaatsgevonden om via een zorgvuldig proces de benodigde grond beschikbaar te kunnen krijgen om de natuurdoelen realiseren. Tegelijkertijd zijn de meeste verkenningen afgerond en de eerste planuitwerkingen gestart. Dat betekent dat de gebiedsprocessen lopen en de eerste gesprekken met de grondeigenaren hebben plaatsgevonden. Boetelerveld heeft deelgenomen aan de Award van de Europese Unie over reconciling conflicting interests. De winnaar is bekend in mei Provinciale Staten hebben in 2014, de financiële kaders gesteld voor de Ontwikkelopgave EHS/ Natura 2000 op basis van de herijking van de EHS en de actualisatie van de Omgevingsvisie (d.d. 3 juli 2013). Wij zijn verantwoordelijk voor de uitvoering binnen deze kaders van Provinciale Staten en hebben Provinciale Staten toegezegd jaarlijks uitgebreid te rapporteren over de voortgang. Met genoegen bieden wij u hierbij het jaarverslag aan over de werkzaamheden in We gaan ervan uit dat dit jaarverslag goed inzicht biedt in de voortgang van de Ontwikkelopgave EHS/Natura Gedeputeerde Staten, provincie Overijssel 4 Provincie Overijssel Ontwikkelopgave EHS/Natura Jaarverslag

4 Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 8 Natura 2000 en EHS 8 Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) 8 Ontwikkelopgave EHS/Natura Samen werkt beter 10 De resultaten 11 Gebiedsprocessen 11 Organisatie 14 Vastgoed 16 Financiën 19 Communicatie 20 Maatregelen per gebied 21 Natura 2000-gebieden 24 Resultaten per verbetervoorstel 50 Barsbekerbinnenpolder 51 Beneden-Dinkel en Ottershagen (inclusief Wiemsel) 52 Cellemuiden 53 Deldenerbroek 54 De Ruiten 55 Landgoed Lankheet 56 Landgoed Schultenwolde 57 Reestdal Vledder en Leijerhooilanden 58 Regge 59 Reutum 60 Stuwwal Oldenzaal 61 Bestuurlijke en juridische verplichtingen 62 Meer informatie 63 Resultaten per Natura 2000-gebied 26 Aamsveen 26 Achter de Voort, Agelerbroek & Voltherbroek 27 Bergvennen & Brecklenkampse Veld 28 Boetelerveld 29 Borkeld 30 Buurserzand & Haaksbergerveen 31 Dinkelland: Dinkeldal & Punthuizen/Stroothuizen 32 Engbertsdijksvenen 33 Ketelmeer & Vossemeer 34 Landgoederen Oldenzaal 35 Lemselermaten 36 Lonnekermeer 37 Olde Maten & Veerslootslanden 38 Sallandse Heuvelrug 39 Springendal & Dal van de Mosbeek 40 Uiterwaarden IJssel 41 Uiterwaarden Zwarte Water en Vecht 42 Vecht- en Beneden-Reggegebied 43 Veluwerandmeren 44 Weerribben 45 Wieden 46 Wierdense Veld 47 Witte Veen 48 Zwarte Meer 49 6 Provincie Overijssel Ontwikkelopgave EHS/Natura Jaarverslag

5 ! Inleiding In heel Europa wordt geïnvesteerd om bijzondere plant- en diersoorten en hun leefomgeving (habitats) te behouden. De Europese Unie (EU) heeft de Natura 2000-gebieden aangewezen op grond van de Vogelrichtlijn en Habitatrichtlijn. De Staatssecretaris van Economische Zaken heeft in 2013 en 2014 bijna alle Natura 2000-aanwijzingsbesluiten genomen. Voor Overijssel is alleen het Wierdense Veld niet definitief aangewezen. Natura 2000 en EHS In Nederland liggen 162 Natura 2000-gebieden. Hiervan liggen er 24 in Overijssel. De Natura 2000-gebieden zijn het leefgebied voor (zeldzame) planten, vogels en andere dieren. In en rondom de Natura 2000-gebieden worden maatregelen genomen die gericht zijn op het toekomstbestendig maken van deze gebieden. In Overijssel liggen de Natura 2000-gebieden voor het grootste deel binnen de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Een deel van de Vogelrichtlijngebieden ligt echter buiten de EHS. De Overijsselse EHS maakt deel uit van het Nationaal Natuur Netwerk (NNN). Verbetervoorstellen Naast het maatregelenpakket om de Natura 2000-doelen te realiseren, is bij de begrenzing van de EHS ook circa 500 hectare begrensd voor zogenaamde verbetervoorstellen (nieuwe natuur). Door realisatie van deze verbetervoorstellen wordt een goede afronding verkregen van de EHS. De realisering hiervan heeft een vrijwillig karakter en is sterk afhankelijk van de partners die ze hebben aangedragen. Voor de verbetervoorstellen koopt de provincie aangeboden gronden alleen aan tegen marktwaarde. Programma Aanpak Stikstof (PAS) In Overijssel willen we met het Programma Aanpak Stikstof (PAS) een impuls geven aan de sociaaleconomische ontwikkeling en tegelijkertijd de natuurkwaliteiten versterken. De Europese natuurdoelen vormen de basis om de gewenste diversiteit aan planten en dieren in die gebieden te behouden. In Overijssel geldt voor 21 van de 24 Natura 2000-gebieden dat ze gevoelig zijn voor stikstofdepositie. De maatregelen zijn beschreven in de gebiedsanalyses die de basis vormen voor het PAS. De gebiedsspecifieke maatregelen hebben in combinatie met de generieke maatregelen, zoals schonere verbrandingsmotoren en staltechnieken, als doel om de stikstofbelasting in het milieu terug te dringen en de natuurgebieden minder kwetsbaar te maken voor stikstof. Het maatregelenpakket van het PAS is juridisch bindend en moet binnen een periode van drie keer zes jaar worden gerealiseerd. Het PAS is op 1 juli 2015 in werking getreden. Dit betekent dat de eerste periode van 6 jaar is begonnen en eindigt op 1 juli In Overijssel moeten in deze eerste periode veel maatregelen in en buiten de Natura 2000-gebieden worden getroffen. Ketelmeer & Vossemeer Barsbekerbinnenpolder Weerribben Cellemuiden Zwarte Meer De Wieden Olde Maten & Veerslootslanden Uiterwaarden Zwarte Water en Vecht De Ruiten Reestdal Programma EHS/Natura 2000 Natura 2000-gebieden en verbetervoorstellen aanduidingen Zone Ondernemen met natuur en water Zone Ondernemen met natuur en water, buiten de EHS waterlopen uit kaderrichtlijn water en waardevolle kleine wateren Ecologische hoofdstructuur bestaand water natuur te realiseren (te verwerven en/of in te richten) netto begrensd Ontwikkelopgave EHS/Natura 2000 Voor het realiseren van de gebiedsspecifieke PAS-maatregelen is de provincie, als uitvloeisel van het landelijke Natuurpact, eindverantwoordelijk. De gebiedsanalyses die ten grondslag liggen aan het PAS zijn doorvertaald naar het provinciale beleid. De ontwikkelopgave, zoals die voortvloeit uit de gebiedsanalyses, is opgenomen op de EHS-kaart in de Omgevingsvisie (d.d. 3 juli 2013). De gebieden met maatregelen buiten de bestaande natuurgebieden zijn met een gele kleur op de EHS-kaart opgenomen. Dit noemen we de externe maatregelen. Het betreft ongeveer hectare, verspreid over de Natura 2000-gebieden. Daarnaast moeten ook tal van maatregelen uitgevoerd worden binnen de bestaande natuurgebieden, de zogenoemde interne maatregelen. Rijntakken - Uiterwaarden IJssel Boetelerveld Vecht- en Beneden-Reggegebied Regge Sallandse Heuvelrug Wierdense Veld Borkeld Lonnekermeer Veluwerandmeren Deldenerbroek Landgoed Schultenwolde Springendal & Dal van de Mosbeek Achter de Voort, Agelerbroek & Voltherbroek Lemselermaten Engbertsdijksvenen Beneden-Dinkel en Ottershagen (incl. Wiemsel) Landgoederen Oldenzaal Bergvennen & Brecklenkampse Veld Dinkelland Stuwwal Oldenzaal bruto begrensd uitwerkingsgebied ontwikkelopgave Natura 2000 zoekgebied EHS Maatregelen zijn dwingend Het realiseren van de doelen van het PAS en de daaruit voortvloeiende maatregelen zijn dwingend. Wij zullen daarvoor de middelen en instrumenten inzetten die realisering ervan mogelijk maken. Een belangrijk onderdeel is dat we eigenaren op een passende manier schadeloos zullen stellen volgens de systematiek van de Onteigeningswet. Deze dwingende instrumenten worden mede ter voorkoming van ongeoorloofde staatssteun ingezet. Landgoed Het Lankheet Buurserzand & Haaksbergerveen Witte Veen Aamsveen Beleidsinformatie, augustus 2015, nr ,5 5 7,5 10 km 8 Provincie Overijssel Ontwikkelopgave EHS/Natura Jaarverslag

6 De Resultaten Samen werkt beter Op 29 mei 2013 hebben 15 Overijsselse organisaties het akkoord Samen werkt beter gesloten. Daarmee spraken zij een gezamenlijke ambitie uit om een nieuwe balans te vinden op het terrein van economie en ecologie. Dit bestuurlijke platform is van groot belang voor de realisering van de Ontwikkelopgave EHS/Natura Op programmaniveau zijn in 2015 resultaten geleverd ten aanzien van: Gebiedsprocessen Organisatie Vastgoed Financiën Communicatie Gebiedsprocessen Zoals opgenomen in het Akkoord Samen werkt beter, hebben de partners binnen Samen werkt beter in 2014 afspraken gemaakt over een gebiedsgerichte uitwerking van de Ontwikkelopgave EHS/Natura In de gebiedsprocessen worden de volgende fasen onderscheiden: - Quick Scan - Verkenning - - Realisatie (inclusief alle wettelijke procedures, vergunningen en dergelijke) - Beheer Quick Scan De Quick Scan is eind 2013 uitgevoerd in opdracht van Samen werkt beter en heeft geleid tot een programmeringsvolgorde voor de verkenningen van de gebieden. Verkenning De verkenningen vinden plaats onder verantwoordelijkheid van de onafhankelijke voorzitter van Samen werkt beter. De provincie is in deze fase geen opdrachtgever. De verkenning resulteert in een Programma van Eisen (PvE). Dit PvE vormt de opmaat voor Gedeputeerde Staten om goed invulling te geven aan de opdrachtgevende rol voor de planuitwerking. 10 Provincie Overijssel Ontwikkelopgave EHS/Natura Jaarverslag

7 In 2015 zijn de meeste verkenningen afgerond. De verkenningen van Boetelerveld en Lonnekermeer waren in 2014 al vastgesteld door Samen werkt beter. De overige verkenningen zijn in de loop van 2015 vastgesteld, uitgezonderd de verkenningen voor Engbertsdijksvenen (wel gestart), Aamsveen (maatregelen pas nodig na 2021) en Wierdense Veld (nog niet aangewezen door de Staatssecretaris van het ministerie van Economische Zaken). De planuitwerkingsfase volgt op de verkenning. In deze fase is de provincie formeel verantwoordelijk en wijzen Gedeputeerde Staten het bestuurlijk trekkerschap toe. In 2015 is met verschillende partners ambtelijk overeenstemming verkregen over het trekkerschap van de gebiedsprocessen. Vaak willen de partners van Samen werkt beter in het verlengde van de verkenningen ook een gebiedsproces trekken. In 2015 is het bestuurlijk trekkerschap van de gebieden, Sallandse Heuvelrug West en Springendal & Dal van de Mosbeek formeel benoemd door Gedeputeerde Staten. Het bestuurlijk trekkerschap van Boetelerveld is eind 2014 reeds vastgesteld. Naar verwachting wordt het bestuurlijk trekkerschap voor de andere gebieden in 2016 formeel vastgelegd. De gebieden Ketelmeer-Zwartemeer en de Randmeren (klein deel bij Kampen) worden vormgegeven door Rijkswaterstaat. Hierover vindt nauwe afstemming plaats. Het Natura 2000-gebied Olde Maten & Veerslootslanden is gerealiseerd en alle verplichte doelen zijn behaald. In de Borkeld is al veel gedaan en gaat het nu nog om enkele aanvullende interne maatregelen. Deze worden samen met de betreffende terreinbeheerder vormgegeven. Uitgangspunt voor de planuitwerking per gebied zijn de PAS-gebiedsanalyse en het (ontwerp ) beheerplan van het betreffende Natura 2000-gebied. De gebiedsanalyses worden jaarlijks (gedeeltelijk) herzien op basis van berekeningen in Aerius. De ontwerp-beheerplannen van de Natura 2000-gebieden zijn begin 2015 ter inzage gelegd met uitzondering van de gebieden: - Bergvennen & Brecklenkampse Veld - IJsseluiterwaarden - Wieden Weerribben De ontwerp-beheerplannen van deze gebieden worden naar verwachting voor de zomer van 2016 ter inzage gelegd. De zienswijzen op de ontwerp-beheerplannen die in 2015 ter inzage zijn gelegd, zijn in 2015 en 2016 verwerkt. Naar verwachting worden deze ontwerp-beheerplannen vastgesteld in Realisatie In de realisatiefase wordt het plan volgens de geaccepteerde offerte (of het vastgestelde inrichtingsplan) uitgevoerd. Vanwege het dwingende karakter van het PAS zullen de maatregelen voor de eerste beheerperiode in 2021 gereed moeten zijn (60-70 % van de totale opgave). ontwikkelopgave Fase gebiedsproces Beheer Na het uitvoeren van de nodige maatregelen is het van belang om de bereikte kwaliteiten en de behaalde resultaten blijvend te borgen. Er worden afspraken gemaakt over het beheer of het eindgebruik, de (financiële) exploitatie en de monitoring van de natuur in de gebieden. Weerribben aanduidingen Fase gebiedsproces De Wieden Gereed Afronding verkenning Niet gestart Bevoegd gezag Rijkswaterstaat Ketelmeer & Vossemeer Zwarte Meer Uiterwaarden Zwarte Water en Vecht Olde Maten & Veerslootslanden Veluwerandmeren Vecht- en Beneden-Reggegebied Engbertsdijksvenen Springendal & Dal van de Mosbeek Bergvennen & Brecklenkampse Veld Rijntakken - Uiterwaarden IJssel Boetelerveld Sallandse Heuvelrug Wierdense Veld Achter de Voort, Agelerbroek & Voltherbroek Lemselermaten Landgoederen Oldenzaal Dinkelland Borkeld Lonnekermeer Aamsveen Beleidsinformatie, februari 2016, nr ,5 5 7,5 10km Buurserzand & Haaksbergerveen Witte Veen 12 Provincie Overijssel Ontwikkelopgave EHS/Natura Jaarverslag

8 Organisatie Voor de realisatie van de Ontwikkelopgave EHS/Natura 2000 is een programma in het leven geroepen. Aan dit programma wordt gewerkt door medewerkers van de provincie Overijssel en van de partnerorganisaties. De gedeputeerde voor Landbouw, Natuur en Cultuur is bestuurlijk opdrachtgever (BOG), de secretaris/directeur van provincie Overijssel is ambtelijk opdrachtgever (AOG). De besluitvorming die nodig is voor de uitvoering van de Ontwikkelopgave EHS/Natura 2000 vindt plaats door Gedeputeerde Staten. Provinciale Staten zijn toezichthouder, bewaken de voortgang op hoofdlijnen en hebben de kaders voor de uitvoering vastgesteld (PS/2013/412 en PS/2014/62). De ambtelijk opdrachtnemer (AON) is de programmamanager en vanuit die functie verantwoordelijk voor de totstandkoming van de verschillende gebiedsprocessen die worden doorlopen. Bestuurlijk trekker Bestuurder Gebied Fase Organisatie Gemeente Dinkelland Eric Kleissen Achter de Voort, Agelerbroek & Voltherbroek (AVAV) Bergvennen & Brecklenkampse Veld Lemselermaten Gemeente Haaksbergen Annette Nijhuis Buurserzand-Haaksbergerveen Witte Veen Gemeente Raalte Wout Wagenmans Boetelerveld Natuurmonumenten Jos Bisschops Interne maatregelen Eventuele kansen en knelpunten ten aanzien van de balans tussen natuur en economie worden besproken in Samen werkt beter. Samen werkt beter vormt een afstemmingsoverleg en klankbord voor Gedeputeerde Staten bij de uitvoering van de opgave. Provincie Overijssel opereert als één van de partners binnen Samen werkt beter en wordt hierin vertegenwoordigd door twee gedeputeerden. Staatsbosbeheer Herman Brink Dinkelland: Punthuizen/ Stroothuizen Sallandse Heuvelrug: oostflank Interne maatregelen Waterschap Drents Henk Oegema Sallandse Heuvelrug: westflank Overijsselse Delta Waterschap Vechtstromen Nettie Aarnink Dinkelland: Dinkeldal Vecht- en Beneden-Reggegebied: Benoorden de Vecht Vecht- en Beneden-Reggegebied: Reggedal Landschap Overijssel Jacob van Olst Interne maatregelen Lonnekermeer LTO-Noord Erik Back Springendal & Dal van de Mosbeek Provincie Overijssel Hester Maij Landgoederen Oldenzaal Uiterwaarden IJssel Uiterwaarden Zwarte Water en Vecht Vecht- en Beneden-Reggegebied: Onderzoek Beerzerveld Weerribben-Wieden Voorzitter Samen werkt beter Albertine van Vliet Engbertsdijksvenen Verkenning De meeste gebiedsprocessen bevinden zich in de planuitwerkingsfase. Iedere planuitwerking valt onder de verantwoordelijkheid van een bestuurlijk trekker (BT). De bestuurlijk trekker is vervolgens verantwoordelijk voor de uitvoering van het gebiedsproces. Hij zoekt hiervoor een projectleider. De projectleider stelt een plan van aanpak op dat wordt goedgekeurd door de bestuurlijk trekker en de provincie Overijssel (de programmaleider). Het plan van aanpak vormt de basis voor het toekennen van budget door middel van een subsidie (voor de partnerorganisaties) of door het vastleggen van het plan van aanpak in de administratie als het proces wordt getrokken door de provincie zelf. Gereed: Olde Maten & Veerslootslanden Beheer (nog) geen gebiedsproces nodig, wel interne maatregelen: Aamsveen Borkeld Rijkswaterstaat is bevoegd gezag: Ketelmeer & Vossemeer Veluwerandmeren Zwarte Meer Nog niet aangewezen als Natura 2000-gebied: Wierdense Veld In 2015 zijn circa veertig medewerkers van provincie Overijssel direct werkzaam voor het programma Ontwikkelopgave EHS/Natura Daarnaast zijn deskundigen van andere beleidseenheden indirect betrokken bij de gebiedsprocessen en wordt waar mogelijk gebruik gemaakt van hun expertise. Ook de Samen werkt beter-partners hebben in 2015 veel mensen ingezet voor het programma. Niet alleen vanwege hun rol als trekker van een gebiedsproces; ze hebben ook capaciteit en (gebieds) kennis geleverd voor planvorming en voorbereiding van de maatregelen. 14 Provincie Overijssel Ontwikkelopgave EHS/Natura Jaarverslag

9 Vastgoed Begin 2015 is het grondbeleid van de provincie aangepast. Dit is mede gebeurd om de Ontwikkelopgave EHS/Natura 2000 te realiseren. Gedeputeerde Staten hebben eind 2014 een voorstel naar Provinciale Staten gestuurd. De Staten stemden hiermee in op 18 februari De belangrijkste wijzigingen in de nota Grondbeleid gaan over: Het toepassen van de interventieladder voor de realisatie van de Ontwikkelopgave EHS/Natura 2000 (zie figuur hieronder). De interventieladder heeft als uitgangspunt dat maximaal wordt ingezet op zelfrealisatie. Het formuleren van beleid voor uitgifte van gronden binnen en buiten de Ontwikkelopgave EHS/Natura Het toepassen en ontwikkelen van een aantal nieuwe instrumenten voor (zelf)realisatie en verwerving en uitgifte van gronden, zoals verschillende vormen van compensatieregelingen en pacht-koopconstructies. Het toepassen van verschillende vormen van tijdelijk beheer van gronden die hun einddoel nog niet bereikt hebben. Het voeren van een minimaal sluitende exploitatie voor tijdelijk beheer waarin alle kosten en opbrengsten worden gesaldeerd. Om de opstart van de uitvoering te organiseren, hebben Gedeputeerde Staten in 2014 diverse besluiten genomen en verdere noodzakelijke voorbereidingen getroffen. Regeling Aankoop Gronden Overijssel (RAGO) Vanaf 31 januari 2014 is de Regeling Aankoop Gronden Overijssel (RAGO) van kracht geweest voor gronden die daarvoor zijn aangewezen. Op basis van de RAGO kunnen eigenaren grond (dus geen gebouwen) binnen de aangewezen RAGO-gebieden te koop aanbieden. De provincie Overijssel is dan verplicht om een bod uit te brengen op basis van de marktwaarde. De aangewezen gronden zijn gebieden binnen de EHS in de categorie Uitwerkingsgebied Ontwikkelopgave Natura 2000 (gele gebieden op de EHS-kaart) en een aantal gebieden waar nog nieuwe natuur wordt gerealiseerd in het kader van de afronding van de reguliere EHS, de zogenoemde verbetervoorstellen. De RAGO-gebieden zijn in kaart gebracht tot op kadastraal perceelsniveau. Gedeputeerde Staten kunnen de kaarten wijzigen of intrekken als daar aanleiding toe is. In 2015 is de begrenzing nog gewijzigd naar aanleiding van de vaststelling van verwervingsplannen voor gebieden in de categorie Uitwerkingsgebied Ontwikkelopgave Natura Op het moment dat voor een gebied een verwervingsplan is vastgesteld door Gedeputeerde Staten, komt de RAGO voor het in het verwervingsplan genoemde gebied te vervallen. Aangezien voor de meeste gebieden een verwervingsplan is vastgesteld, is de RAGO voor slechts enkele gebieden nog van toepassing. Verwervingsplannen In januari 2014 besloten Gedeputeerde Staten verwervingsplannen te laten opstellen voor de Uitwerkingsgebieden Ontwikkelopgave Natura In deze gebieden ligt een dwingende ontwikkelopgave in verband met Natura 2000 en het PAS. Op basis van deze verwervingsplannen kan volledige schadeloosstelling plaatsvinden voor gronden én gebouwen volgens de systematiek van de Onteigeningswet, voor zover de gronden en gebouwen zijn gelegen binnen de begrenzing. Het uitgangspunt is dat de gronden tijdig beschikbaar moeten komen voor uitvoering van de maatregelen. Dit houdt in dat verwerving van de gronden niet het uitgangspunt is. In overleg met de grondeigenaren wordt nagegaan of het mogelijk en wenselijk is dat de grond in eigendom blijft, terwijl tegelijkertijd wel de noodzakelijke maatregelen worden uitgevoerd en schade aan onder meer grond, gebouwen en bedrijfsvoering wordt vergoed. De schadeloosstelling volgens de systematiek van de Onteigeningswet is maatwerk en dus voor iedere grondeigenaar of gebruiker anders. Particuliere realisatie Particulier blijft eigenaar. Landbouw met beperking Schadevergoeding Particuliere realisatie Particulier blijft eigenaar. Andere functie Schade vergoeding Ruilen grond Aankoop > vrijwillig Aankoop > onteigening De verwervingsplannen zijn voor het grootste gedeelte in 2014 opgesteld en in het najaar van 2014 of voorjaar van 2015 vastgesteld. Op basis van de verwervingsplannen is in ha grond aangekocht waarvan 22 hectare ruilgrond. Dit gebeurde in nauw overleg met de betreffende trekker van het gebiedsproces. Wenselijk Benodigde tijd Instrumenten Om te komen tot uitvoering van de Ontwikkelopgave EHS/Natura 2000 is gewerkt aan de totstandkoming van diverse instrumenten. Schadevergoeding In overleg met de waterschappen geeft de provincie invulling aan de schaderegeling als gevolg van vernatting en/of het niet meer of minder bemesten. Parallel aan dit overleg wordt gewerkt aan het opstellen van een handelingskader voor het op uniforme wijze bepalen van deze schaden en aan het opstellen van een standaard overeenkomst. Ook wordt gewerkt aan het opstellen van een beleidskader. De verwachting is dat medio 2016 de regeling voor schadevergoeding wordt vastgesteld en toepasbaar is. 16 Provincie Overijssel Ontwikkelopgave EHS/Natura Jaarverslag

10 Subsidieregeling Kwaliteitsimpuls Natuur en Landschap (SKNL) Op 29 september 2015 hebben Gedeputeerde Staten het Natuurbeheerplan herzien. Hierdoor is het mogelijk om subsidies te verstrekken voor de afronding van de EHS én de uitvoering van de herstelmaatregelen in de Natura 2000-gebieden. Het Natuurbeheerplan is het toetsingskader voor de Subsidieregeling Natuur en Landschapsbeheer (SKNL). Er staat in voor welk (agrarisch) natuurbeheertype subsidies verleend kunnen worden en of het gaat om de ontwikkeling van nieuwe natuur en/of kwaliteitsverbetering van bestaande natuur. Een eigenaar die opteert voor het zelf realiseren van natuur kan onder voorwaarden een beroep doen op deze subsidieregeling. Onderdeel van de subsidie is een vergoeding voor waardevermindering van de grond en gemis aan inkomsten. Bedrijfsverplaatsing Uit gesprekken met grondeigenaren blijkt dat een deel van de eigenaren de maatregelen als dusdanig beperkend beschouwt dat zij graag het bedrijf zou willen verplaatsen. Daarnaast geeft een deel van de eigenaren aan de grond binnen een uitwerkingsgebied te willen ruilen tegen vervangende grond. Ook zijn er eigenaren die hun grond binnen de uitwerkingsgebieden wel in eigendom willen houden, maar door de beperkingen in het gebruik, toch aanvullend vervangende grond wensen. Deze aanvullende ruilgronden zijn niet altijd op de markt voorhanden. In 2015 is gewerkt aan de bedrijfsverplaatsingsregeling Subsidieregeling Verplaatsing agrarische bedrijven (SVab). Deze subsidie ondersteunt agrarische ondernemers die hun bedrijf als gevolg van de maatregelen willen verplaatsen. Belangrijke voorwaarde is onder meer dat verplaatsing van het bedrijf noodzakelijk is voor een succesvol gebiedsproces. Daarnaast geldt dat deze eigenaar grond in eigendom moet hebben binnen een uitwerkingsgebied. Begin 2016 is de SVab vastgesteld door Gedeputeerde Staten en opengesteld voor 2016 en Per gebied is een subsidieplafond ingesteld. Inmiddels is voor een aantal gebieden duidelijk welke bedrijven in het kader van een succesvol gebiedsproces zouden moeten worden verplaatst terwijl ook deze eigenaren hebben aangegeven graag te willen verplaatsen. Naar verwachting zullen in 2016 de eerste aanvragen worden ingediend. Kavelruil Het opzetten van een kavelruil kan een goed instrument zijn om de benodigde gronden beschikbaar te krijgen en de bedrijfssituatie te verbeteren. Inmiddels is een aantal initiatieven opgestart voor een vrijwillige kavelruil. In de komende maanden wordt bij eigenaren geïnventariseerd in hoeverre er bereidheid is om deel te nemen aan een kavelruil. Naar verwachting is deze aanwezig in een aantal gebieden. Bij het Boetelerveld loopt al een kavelruil. Hydrologische en ecologische informatie In 2015 heeft afstemming plaatsgevonden met de waterschappen en zijn de hydrologische gegevens uitgewisseld. Hierdoor is een beter dataoverzicht en -inzicht ontstaan, waardoor met gerichte acties in beperkte tijd de best mogelijke informatie boven tafel kan worden gehaald door zowel de gebiedsteams, als vanuit het programma. In 2016 wordt de informatie verder doorvertaald naar maatregelen op perceelsniveau over de gebieden, zowel op het gebied van hydrologie als ecologie. Dit zal nog de nodige acties en energie blijven vragen. Deze informatie is essentieel, onder andere om met eigenaren het gesprek aan te kunnen gaan en de eventuele schade te kunnen bepalen. Financiën In april 2014 is in het Statenvoorstel Uitvoeringsreserve EHS (PS/2014/62) de raming vastgesteld voor het beleid dat via de Uitvoeringsreserve EHS/Natura 2000 wordt uitgevoerd. Dat betreft: - de Ontwikkelopgave EHS/Natura de verbetervoorstellen EHS - het (eind)beheer natuur - een aantal reguliere posten (uitvoeringskosten en bestuurlijk/juridische verplichtingen) In deze paragraaf wordt de financiële situatie voor de Ontwikkelopgave EHS/Natura 2000 samengevat. Voor de verwerving hebben wij in 2015 verwervingsplannen vastgesteld. Deze plannen worden in het kader van de lopende gebiedsprocessen in 2016 geactualiseerd. De uitkomst daarvan zal een betere raming opleveren ten opzichte van de raming uit Er is in 2015 zeer beperkt grond verworven. Op dit moment zijn voor enkele gebiedsprocessen budgetten toegekend voor de planuitwerkingsfase. Het betreft budgetten voor het opstellen van de plannen voor de inrichtingsfase, die in 2015 deels zijn opgestart. Voor de overige gebieden verwachten wij dat zij medio 2016 ook gestart zijn met de planuitwerking. Onderdeel van de planuitwerking is het opstellen van een SSK-raming (standaard systematiek voor kostenraming) voor de inrichtingsmaatregelen. Deze ramingen vormen de basis voor de budgettoekenning voor de feitelijke uitvoering. Raming Cumulatieve realisatie Realisatie in mln (PS/2014/62) 2014/ Raming Projecten Ontwikkelopgave 383,3 6,8 4,5 Verwerving 205,2 2,8 1,9 Maatregelen 186,6 0,2 0,2 Plankosten 22,1 3,5 2,2 Onderzoekskosten 3,1 0,3 0,2 Uitgifte grond -/- 33,7 - - Projecten Verbetervoorstellen 22,7 1,1 0,8 Indexatie 64,4 Totaal kosten 470,4 7,9 5,3 Risicovoorziening 40,1 Totaal kosten inclusief risico s 510,5 7,9 5,3 18 Provincie Overijssel Ontwikkelopgave EHS/Natura Jaarverslag

11 Maatregelen per gebied Communicatie Zowel op bestuurlijk als ambtelijk niveau is veel energie gestoken in gesprekken met partners, organisaties en betrokkenen om draagvlak te krijgen voor de realisatie van de Ontwikkelopgave EHS/Natura Door middel van diverse informatiebijeenkomsten en werkbezoeken wordt het groeiende netwerk versterkt en wordt gebouwd aan onderling vertrouwen. Uitvoering van maatregelen uit de PAS-gebiedsanalyses is een wettelijke verplichting van overheden, zodra het PAS in werking treedt. De doelen zijn opgenomen in de PAS-gebiedsanalyses en moeten binnen drie keer zes jaar bereikt zijn. Januari Informatiebijeenkomst ter inzage legging het PAS en de gebiedsanalyses Februari Informatiebijeenkomst ter inzage legging ontwerp-beheerplannen (PAS en gebiedsanalyses ook beschikbaar) Maart Twee werkbezoeken voor instroom 35 medewerkers Juni Informatiebijeenkomst afronding verkenningen voor netwerk Ontwikkelopgave EHS/ Natura 2000 Centrale bijeenkomst in Raalte Vijf bijeenkomsten verspreid in Overijssel Boetelerveld en Wieden Weerribben Mooirivier I Interne maatregelen De interne maatregelen zijn inrichtingsmaatregelen binnen de natuurgebieden Natura 2000 gericht op herstel van de habitattypen. Deze herstelmaatregelen vinden bijvoorbeeld plaats in de vorm van plaggen, de herinrichting van beken of het verhogen van het waterpeil. Externe maatregelen De externe maatregelen zijn herstelmaatregelen buiten het natuurgebied. Deze zijn veelal gericht op vernatting van de omliggende gronden van het Natura 2000 gebied, het beperken van de bemestingseffecten of een combinatie ervan. Per gebied zal worden nagegaan of het al dan niet mogelijk is de noodzakelijke externe maatregelen te combineren met (aangepast) landbouwkundig gebruik. Samen met ondernemers en eigenaren in het gebied wordt gezocht naar passende oplossingen. Als (aangepast) landbouwkundig gebruik niet meer mogelijk is (te nat en/of geen bemesting meer mogelijk) dan krijgt het gebied een andere functie, bijvoorbeeld een natuurfunctie. Oktober November Werkbezoek Provinciale Staten aan Natura 2000-gebieden gemeente Dinkelland Van de kant af: Bestuurlijke startbijeenkomst planuitwerking Netwerkbijeenkomst start planuitwerking voor netwerk Ontwikkelopgave EHS/Natura 2000 Achter de Voort, Agelerbroek & Voltherbroek, Bergvennen & Brecklenkampse Veld en Lemselermaten Landgoed Den Alerdinck Mooirivier II Natuurbeheerplan Op 29 september 2015 hebben Gedeputeerde Staten het Natuurbeheerplan herzien. Het Natuurbeheerplan geeft aan voor welke gebieden ambities zijn vastgesteld en voor welke gebieden subsidies kunnen worden aangevraagd. Hierdoor is het mogelijk om subsidies te verstrekken voor de afronding van de EHS én de uitvoering van de herstelmaatregelen in de Natura 2000 gebieden. Het Natuurbeheerplan is tevens het toetsingskader voor de Subsidieregeling Natuur en Landschapsbeheer (SNL). De Subsidieregeling Kwaliteitsimpuls Natuur- en Landschapsbeheer (SKNL) biedt het kader voor het verstrekken van subsidies voor de functieverandering van landbouwgrond naar natuur en voor het inrichten en verbeteren van natuur. December Werkbezoek Provinciale Staten aan Natura 2000-gebied Engbertsdijksvenen Gebiedsproces in verkenningsfase Daarnaast hebben de projectteams ook eigen werkbezoeken en excursies georganiseerd aan de gebieden. Voor wat betreft de communicatiemiddelen is een algemene brochure gerealiseerd over de Ontwikkelopgave EHS/Natura Daarnaast is een brochure voor grondeigenaren gerealiseerd met een toelichting op de interventieladder. Verder hebben alle gebieden een eigen website die bereikbaar is via een eigen rechtstreeks webadres. Ten slotte is een film gepubliceerd, die de Ontwikkelopgave EHS/Natura 2000 en het PAS vereenvoudigd weergeeft. De film is onder andere bedoeld om grondeigenaren en andere belanghebbenden voor te lichten tijdens bijvoorbeeld informatiebijeenkomsten. Voor het delen van kennis en ervaring is de digitale samenwerkingsruimte PleiN2000 ontwikkeld. Hier worden relevante kennis en ervaring gedeeld binnen en tussen de projectteams. Ook kan het Programmabureau via PleiN2000 de gebiedsprojecten faciliteren. Onderzoeken Het programma heeft alle (ruim 110) onderzoeksopgaven in beeld gebracht, evenals hun stand van zaken en planning. De onderzoeksopgaven betreffen een beperkt aantal projectoverstijgende onderzoeken en een groot aantal gebiedsspecifieke onderzoeken. De gebiedsspecifieke onderzoeken worden, voor zover het niet gaat om onderzoeken ten behoeve van interne maatregelen binnen de bestaande natuurgebieden, uitgevoerd onder de verantwoordelijkheid van de projectleider van het gebiedsproces in het betreffende gebied. Omwisselbesluiten De doelen van Natura 2000 zijn leidend. De maatregelen die daaruit voortvloeien, zijn opgenomen in de gebiedsanalyses die ook worden opgenomen in de beheerplannen die Gedeputeerde Staten vaststelt. De Natuurbeschermingswet en het daarop gebaseerde PAS-programma, bieden Gedeputeerde Staten echter de mogelijkheid om afzonderlijke herstelmaatregelen om te wisselen voor andere maatregelen. Aan zo n omwisselbesluit is een aantal randvoorwaarden verbonden. Belangrijke randvoorwaarden: - De doelen van Natura 2000 worden niet ter discussie gesteld. - De alternatieve maatregel heeft per saldo een vergelijkbaar of beter effect op de realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen. - De alternatieve maatregel leidt niet tot minder ontwikkelingsruimte. - De alternatieve maatregel is in het kader van haalbaar en betaalbaar in tijd en geld uitgedrukt minimaal even effectief en efficiënt als de oorspronkelijk voorgenomen maatregel uit de PAS-gebiedsanalyse. 20 Provincie Overijssel Ontwikkelopgave EHS/Natura Jaarverslag

12 Definitietabel In de hierna volgende beschrijvingen per gebied komen een aantal begrippen voor. Deze worden onderstaand toegelicht: Begrip Interne maatregel Externe maatregel Definitie Maatregelen die genomen worden binnen bestaande natuurgebieden. Maatregelen die genomen worden buiten bestaande natuurgebieden. Toelichting op de voortgangspercentages m.b.t. grond beschikbaar : De hoeveelheid grond beschikbaar kan alleen worden bepaald voor maatregelen die op de kaart staan. De gepresenteerde percentages hiervoor zijn bepaald door de oppervlakte te bepalen van de gronden die nu beschikbaar zijn als gevolg van verwerving, zelfrealisatie, de borgingsovereenkomst met de terreinbeherende organisaties en waterschappen of omdat het provinciale gronden betreft (inclusief de zogenoemde BBL-gronden). De oud-bbl gronden zijn al in eigendom van de provincie. Het percentage grond beschikbaar bij de externe maatregelen is geen weergave van wat er is verworven sinds de vaststelling van het verwervingsplan. De gronden zoals opgenomen in het verwervingsplan zijn nog niet of nauwelijks beschikbaar. TBO Bestaande natuurgebieden Grond beschikbaar Ingericht/Uitgevoerd Eindgebruik geregeld Terreinbeherende organisatie. Delen van Natura 2000-gebieden die al natuur zijn. Vaak eigendom van TBO s. Percelen die beschikbaar zijn voor het realiseren van de uit te voeren maatregelen. Kan zijn via verwerving, kan zijn via overeenkomst. Op basis van de borgingsovereenkomst wordt er vanuit gegaan dat gronden in bezit van de TBO s in bestaande natuurgebieden beschikbaar zijn. Oppervlakte waarop maatregelen zijn uitgevoerd. Oppervlakte waarop het eindbeheer is geregeld/niet meer geregeld hoeft te worden. Waar een is genoteerd, is nog geen enkele externe of interne maatregel exact afgebakend op kaart, voorzien van een oppervlakte. De realisatiecijfers zijn hier wel volledig ingevuld. Om hier toch cijfers te kunnen vermelden, zijn de volgende aannames gedaan: grond van interne maatregelen die niet op de kaart staat, is beschikbaar. Uit de kolom grond beschikbaar intern is af te leiden dat veruit het grootste deel van alle bestaande natuur waarin de interne maatregelen (moeten komen te) liggen al eigendom is van terreinbeherende organisaties wiens grond via de borgingsovereenkomst beschikbaar is gekomen. grond van externe maatregelen die niet op kaart staat, is niet beschikbaar. In deze gebieden, op de EHS-kaart als geel aangeduid, ligt een verwervingsopgave. Het betreft vaak landbouwgrond. In alle cijfers is pacht nog niet meegenomen. In 2016 wordt uitgezocht in hoeverre pachtcontracten op de benodigde gronden maken dat deze nog niet voor de opgave beschikbaar zijn. 22 Provincie Overijssel Ontwikkelopgave EHS/Natura Jaarverslag

13 Natura 2000-gebieden Binnen en nabij 24 Natura 2000-gebieden worden interne en externe herstelmaatregelen uitgevoerd. Realisering is niet vrijblijvend. Per Natura 2000-gebied zijn de feiten en een beschrijving van het gebied opgenomen. Verder wordt weergegeven welke voortgang in 2015 is geboekt voor de uitvoering van de maatregelen. Mochten er bijzonderheden zijn bij de uitvoering of ten aanzien van de maatregelen, dan is dit ook vermeld. Het gaat om de volgende gebieden: Natura 2000-gebied Interne Externe Onderzoek maatregelen (%) maatregelen (%) (%) Aamsveen Niet gestart Achter de Voort, Agelerbroek & Voltherbroek Gereed Gemeente Dinkelland Bergvennen & Brecklenkampse Veld Gereed Gemeente Dinkelland Boetelerveld Gereed Gemeente Raalte Borkeld Gereed Gereed Staatsbosbeheer Buurserzand - Haaksbergerveen Gereed Gemeente Haaksbergen Dinkelland: Dinkeldal Gereed Vechtstromen - Punthuizen/Stroothuizen Gereed Staatsbosbeheer Engbertsdijksvenen Voorzitter SWB Ketelmeer & Vossemeer Gereed Rijkswaterstaat Landgoederen Oldenzaal Gereed Provincie Overijssel Lemselermaten Gereed Gemeente Dinkelland Lonnekermeer Gereed Landschap Overijssel Olde Maten en Veerslootlanden Gereed Gereed Gereed Staatsbosbeheer 95 7 Sallandse Heuvelrug: Oost Gereed Staatsbosbeheer - West Gereed Waterschap Groot Salland Springendal en Dal van de Mosbeek LTO Noord IJsseluiterwaarden Gereed Provincie Overijssel 0 10 Uiterwaarden Zwarte Water en Vecht Gereed Provincie Overijssel Vecht- en Beneden Regge: Benoorden de Vecht Gereed Waterschap Vechtstromen - Reggedal Gereed Waterschap Vechtstromen - Beerzerveld n.v.t. Provincie Overijssel Veluwerandmeren Gereed Provincie Gelderland Weerribben Gereed Provincie Overijssel 0 0 Wieden Gereed Provincie Overijssel Wierdense veld Nog niet gestart Witte Veen Gereed Gemeente Haaksbergen Zwarte Meer Gereed Rijkswaterstaat 1 Verkenning voor Aamsveen is pas in de 2de planperiode (vanaf 2021) aan de orde 2 Gebied is nog niet aangewezen als Natura 2000-gebied 24 Provincie Overijssel Ontwikkelopgave EHS/Natura Jaarverslag

14 Aamsveen geen verkenning Natura 2000: 144 ha Uitwerkingsgebied: 9 ha Aamsveen ligt in de gemeente Enschede. Dit hoogveengebied maakte ooit deel uit van een veel groter hoogveencomplex, dat zich ook over de grens heen uitstrekt. Aamsveen omvat de overgang van hoogveen, via een kwelzone naar het beekdal van de Glanerbeek tot op de flank van de stuwwal van Enschede. Deze overgang wordt gekenmerkt door een grote variatie in vegetatietypen met een duidelijke gradiënt in voedselrijkdom. Dit zorgt voor een gevarieerd landschap met een afwisseling van (deels afgegraven) hoogveen, natte broekbossen, heidevegetaties, gagelstruwelen, natte schraalgraslanden en rond de Glanerbeek beekbegeleidend bos. Interne maatregelen: 50 % Grond beschikbaar: 100% Uitgevoerd: 0% Eindgebruik geregeld: 0% Externe maatregelen: 15 % Grond beschikbaar binnen het uitwerkingsgebied: 29% Ingericht: 0% Eindgebruik geregeld: 0% Onderzoek: 22 % Bijzonderheden: Nog geen gebiedsproces nodig, wel uitvoering interne maatregelen. Achter de Voort, Agelerbroek & Voltherbroek Gemeente Dinkelland Natura 2000: 323 ha Uitwerkingsgebied: 181 ha Achter de Voort, Agelerbroek en Voltherbroek zijn drie loofbosgebieden in Twente. Door de plaatselijke aanwezigheid van kalkrijke leem in de ondergrond en door het waterregime zijn dit vanouds zeer soortenrijke gebieden. Achter de Voort bestaat uit twee deelgebieden. Het Loomanskamp is een eiken-haagbeukenbos en vogelkers-essenbos, Asbroek is een natter bos met tussenliggende graslandjes en enkele poelen. Agelerbroek is een elzenbroekbos met daarin enkele graslandjes, moerassen en een voormalige eendenkooi. Voltherbroek bevat een uitgestrekt moerasbos (elzenbroekbos) en vochtige graslanden. Interne maatregelen: 50 % Grond beschikbaar: 100% Uitgevoerd: 0% Eindgebruik geregeld: 0% Externe maatregelen: 21 % Grond beschikbaar binnen het uitwerkingsgebied: 49 % Ingericht: 0 % Onderzoek: 0 % Bijzonderheden: In april 2015 heeft een veldexcursie plaatsgevonden met het projectteam en specialisten naar aanleiding van onderzoeksresultaten. De resultaten van het onderzoek, maar ook de veldexcursie hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan de verkenning. Plan van aanpak voor de planuitwerkingsfase verwacht medio Provincie Overijssel Ontwikkelopgave EHS/Natura Jaarverslag

15 Bergvennen & Brecklenkampse Veld Gemeente Dinkelland Natura 2000: 133 ha Uitwerkingsgebied: 138 ha Bergvennen & Brecklenkampse Veld ligt in de gemeente Dinkelland. Het gebied bestaat uit twee delen en omvat vennen, vochtige heiden en heischrale graslanden met jeneverbesstruwelen. Bergvennen is een heidegebied op dekzandruggen met daarin een aantal grote zwakgebufferde vennen. Brecklenkampse Veld ligt direct ten noorden van Bergvennen en betreft een geaccidenteerd landschap met dekzandruggen waarin rijke gradiënten van heide naar schraallanden en laagten met oeverkruidbegroeiingen optreden. Bijzondere soorten die voorkomen zijn gagelstruweel, blauwgrasland en heischraalgrasland. Interne maatregelen: 50 % Grond beschikbaar: 100% Uitgevoerd: 0% Eindgebruik geregeld: 0% Externe maatregelen: 17 % Grond beschikbaar binnen het uitwerkingsgebied: 28 % Ingericht: 0 % Onderzoek: 5 % Bijzonderheden: In april 2015 heeft een veldexcursie plaatsgevonden met het projectteam en specialisten naar aanleiding van de onderzoeksresultaten. De resultaten van het onderzoek, maar ook de veldexcursie hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan de verkenning. Plan van aanpak voor de planuitwerkingsfase verwacht medio Boetelerveld Gemeente Raalte Natura 2000: 171 ha Uitwerkingsgebied: 118 ha De natuur van dit uitgestrekte natte heideterrein in Salland is afhankelijk van langdurig natte omstandigheden. Enkele bijzondere natuurtypen, zoals blauwgraslanden, heischrale graslanden, jeneverbesstruwelen en kamsalamanders houden echter van basenrijke omstandigheden (lage zuurgraad) en voedselarme omstandigheden. De hoeveelheid stikstof in het gebied moet omlaag. Hoge grondwaterstanden en vermindering van inspoeling van meststoffen zijn daarom voor Boetelerveld van belang. Interne maatregelen: 50 % Grond beschikbaar: 99% Uitgevoerd: 0% Eindgebruik geregeld: 0% Externe maatregelen: 4 % Grond beschikbaar binnen het uitwerkingsgebied: 7 % Ingericht: 0 % Onderzoek: 0 % Bijzonderheden: Boetelerveld heeft deelgenomen aan de Award van de Europese Unie over reconciling conflicting interest. De winnaar is bekend in mei Provincie Overijssel Ontwikkelopgave EHS/Natura Jaarverslag

16 Borkeld Staatsbosbeheer Buurserzand & Haaksbergerveen Gemeente Haaksbergen Natura 2000: 493 ha Uitwerkingsgebied: 51 ha Natura 2000: ha Uitwerkingsgebied: 324 ha Borkeld is onderdeel van een eindmorene tussen Hellendoorn en Lochem. Het gebied is gevarieerd doorgradiënten in hoogte en tussen zandige, ijzerhoudende lemige en venige bodem. De vegetatie in het gebied bestaat aan de randen uit heide, jeneverbesstruweel en bos. In het centrale deel van het gebied ligt een voormalig hoogveen dat nu vergrast en enigszins verbost is. Ten westen hiervan komt een strook met vergraste natte heide voor die over gaat in een groter droog heidegebied. Interne maatregelen: 50 % Grond beschikbaar: 99 % Uitgevoerd: 0 % Externe maatregelen: 100 % Grond beschikbaar binnen het uitwerkingsgebied: 100 % Ingericht: 100 % Eindgebruik geregeld: 100 % Onderzoek: 40 % Bijzonderheden: Nog geen gebiedsproces nodig, wel uitvoering interne maatregelen. Buurserzand & Haaksbergerveen ligt in de gemeente Haaksbergen. Het gebied bestaat uit twee deelgebieden. Haaksbergerveen in het zuiden is een veenputtencomplex met goed ontwikkelde gradiënten naar het omliggende zand- en (basenrijk) leemlandschap. Buurserzand in het noorden is een heidegebied op voormalig stuifzand. Er komen hier op uitgebreide schaal natte heidebegroeiingen voor met her en der zwakgebufferde vennen, afgewisseld met droge heide met jeneverbesstruweel. Interne maatregelen: 50 % Grond beschikbaar: Uitgevoerd - Externe maatregelen: 18 % Grond beschikbaar binnen het uitwerkingsgebied: 19 % Ingericht: 0 % Onderzoek: 4 % Bijzonderheden: Plan van aanpak voor de planuitwerkingsfase verwacht medio Provincie Overijssel Ontwikkelopgave EHS/Natura Jaarverslag

17 Dinkelland: Dinkeldal & Punthuizen/Stroothuizen Engbertsdijksvenen Voorzitter Samen werkt beter Vechtstromen: Dinkeldal Staatsbosbeheer: Punthuizen/Stroothuizen Natura 2000: 998 ha Uitwerkingsgebied: 339 ha Natura 2000: 532 ha Uitwerkingsgebied: 299 ha Het gebied Dinkelland bestaat uit het beekdal van de Dinkel met een aantal zijbeken, waaronder het oostelijk deel van het beekdal van de Snoeijinksbeek, en een drietal gevarieerde heideterreinen langs de Puntbeek en Rammelbeek, te weten Punthuizen, Stroothuizen en het Beuninger Achterveld. Landschappelijk heeft de Dinkel een gaaf beekdal, gekenmerkt door hoogteverschillen, houtwallen, bossen en vochtige en schrale graslanden en heideterreinen. De losliggende delen nabij Punthuizen bestaan uit vochtige en droge heide en heischrale graslanden en blauwgraslanden, afgewisseld met bosjes. Interne maatregelen: 50 % Grond beschikbaar: Uitgevoerd: Externe maatregelen: 18 % Grond beschikbaar binnen het uitwerkingsgebied: 18 % Ingericht: 0 % Engbertsdijkvenen is een restant van een groot voormalig veengebied. Het gebied herbergt een restant niet afgegraven veen. Om wegzijging tegen te gaan, was het nodig het gebied (hydrologisch) te isoleren. Daartoe is het gebied gecompartimenteerd door middel van dammen. Buiten de actieve hoogveenkern bestaat het gebied uit natte heide, waarin ook drogere delen aanwezig zijn. Langs de randen van het gebied zijn enkele kleine berkenbossen te vinden. Interne maatregelen: 47 % Grond beschikbaar: 92 % Uitgevoerd: 0 % Externe maatregelen: 20 % Grond beschikbaar binnen het uitwerkingsgebied: 7 % Ingericht: 0 % Onderzoek: 4 % Bijzonderheden: Afronding verkenning verwacht voorjaar Onderzoek: 0 % Bijzonderheden: Plan van aanpak voor de planuitwerkingsfase verwacht medio Provincie Overijssel Ontwikkelopgave EHS/Natura Jaarverslag

18 Ketelmeer & Vossemeer Gereed Landgoederen Oldenzaal provincie Overijssel Natura 2000: ha Uitwerkingsgebied: 0 ha Natura 2000: 578 ha Uitwerkingsgebied: 193 ha Rijkswaterstaat is verantwoordelijk voor de uitvoering van de maatregelen bij Ketelmeer en Vossemeer. Landgoederen Oldenzaal ligt grotendeels in de gemeente Losser, met een klein deel in de gemeente Oldenzaal. Het gebied ligt aan de voet van de stuwwal van Oldenzaal tussen Oldenzaal, Losser en Lutte. Het zuidelijke deel omvat het westelijke deel van het beekdal van de Snoeijinksbeek, gekenmerkt door hoogteverschillen, houtwallen, opgaand geboomte, bossen en vochtige en schrale graslanden en heideterreinen. Interne maatregelen: 50 % Grond beschikbaar: 100 % Uitgevoerd: 0 % Externe maatregelen: 7 % Grond beschikbaar binnen het uitwerkingsgebied: 15 % Ingericht: 0 % Onderzoek: 8 % Bijzonderheden: Plan van aanpak voor de planuitwerkingsfase begin 2016 gereed. Vervolgens gebiedsproces gestart met gesprekken in het gebied (Maatwerk Aanpak). 34 Provincie Overijssel Ontwikkelopgave EHS/Natura Jaarverslag

19 Lemselermaten Gemeente Dinkelland Lonnekermeer Landschap Overijssel Natura 2000: 55 ha Uitwerkingsgebied: 100 ha Natura 2000: 105 ha Uitwerkingsgebied: 12 ha Lemselermaten ligt in de gemeente Dinkelland, ten zuidoosten van Weerselo, tussen de Weerselerbeek en de Dollandbeek. Lemselermaten is een restant van een complex van beekdalblauwgraslanden, kalkmoeras en elzenbroekbos. Het centrale deel van het gebied wordt gevormd door een dekzandrug. Deze dekzandrug gaat geleidelijk over in de lage gronden van de beekdalen waar zich natte schraallanden (maatjes) en elzenbroek bevinden. Interne maatregelen: 42 % Grond beschikbaar: 62 % Uitgevoerd: 0 % Externe maatregelen: 17 % Grond beschikbaar binnen het uitwerkingsgebied: 23 % Ingericht: 0 % Onderzoek: 3 % Bijzonderheden: In april 2015 heeft een veldexcursie plaatsgevonden met het projectteam en specialisten naar aanleiding van onderzoeksresultaten. De resultaten van het onderzoek, maar ook de veldexcursie hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan de verkenning. Plan van aanpak voor de planuitwerkingsfase verwacht medio Het Natura 2000-gebied Lonnekermeer ligt tussen Hengelo, Oldenzaal en Enschede. Het bestaat uit het landgoed Lonnekermeer en het aangrenzende De Wildernis. In het gebied bevinden zich een tweetal gegraven waterplassen, Het Klein en Groot Lonnekermeer. De plassen zijn gegraven in de negentiende eeuw ten behoeve van zandwinning voor de aangrenzende spoorlijn in Duitsland. Centraal liggen drie voedselrijke graslanden. Interne maatregelen: 50 % Grond beschikbaar: 100 % Uitgevoerd: 0 % Externe maatregelen: 36 % Grond beschikbaar binnen het uitwerkingsgebied: 88 % Ingericht: 0 % Onderzoek: 0 % Bijzonderheden: Plan van aanpak voor de planuitwerkingsfase verwacht medio Provincie Overijssel Ontwikkelopgave EHS/Natura Jaarverslag