4 Colofon het bitje Charles Claessens pagina 26. Charles Claessens. Aaronia Spectran Spectrum Analyzer Charles Claessens

Transcriptie

1 6

2 2 Inhoud en Colodings Charles Claessens pagina 2 Aaronia Spectran Spectrum Analyzer Charles Claessens pagina 4 Colofon het bitje Charles Claessens pagina 26 In het verre verleden heb ik mij beziggehouden met software voor Sinclair Spectrum, MSX, Commodore 64 en Atari. Ten tijde van de AtariST werd er veel geprogrammeerd, veelal in Duitsland, waar echt goede stukken software bij zaten. Als vektoriseringsprogramma is Adobe (Streamline) pas vele jaren later met gelijkwaardige kwalitiet komen opdagen. Ik kreeg veel van die software onder ogen. Wat mij opviel, was dat er een aantal mensen waren die bij binnenkomst van dergelijke software allereerst probeerden om het te laten crashen, om dan hard *Boe* te roepen. Opvallend was dat bijna niemand naar de positieve aspecten van die software keek. Ik wel. Enfin, op een gegeven moment was het over en uit met Atari en kwam de PC in opmars. In augustus 1999 ben ik begonnen met het schrijven van *het bitje*. Toendertijd voor de leden van de HCC (de Hobby Computer Club) als *Bitje Randsrad*, en later voor mijzelf als eigen *het bitje*. Bij computers spreken we van bits and bytes. Een kleine bit is *het bitje*. Veel mensen stonden dan verlekkerd te kijken naar de mooie programma's in de winkels, maar dat beperkte zich tot bekijken van de uitgestalde dozen. Je kon de dozen aan alle kanten bekijken, maar daar was dan ook alles mee gezegd. En niemand in de winkel kon je vertellen wat je nu eigenlijk met die programma's kon doen. Je moest ze eerst kopen, om er dan achter te komen, dat het bij nader inzien niet aan je verwachtingen voldeed. Zo ben ik begonnen met over die programma's, meestal beeldverwerking, te gaan schrijven. En van het een kwam het ander. Ik probeerde steeds duidelijk aan te geven, ook middels illustraties, wat men zoal met zo'n programma kon doen. Later ben ik me meer voor elektrosmog en aanverwante thema's gaan interesseren, en begonnen daar over te schrijven. Zo is het gekomen. Enige tijd geleden wierp de firma Aaronia zich op de markt met meters voor elektrosmog en deed daarbij uitspraken, die men niet kon waarmaken. Sinds enige tijd is het er stil, en werkt men in stilte aan allerlei verbeteringen. De Spectran HF ligt nu in Version 3 op tafel, en het ziet er naar uit, dat de vroegere ongerechtigheden en foutjes nu verholpen zijn. De Spectran heeft in Duitsland de bijnaam *Klingonen Schwert*, vandaar de titelbenaming op de cover. Over alle meters van alle fabrikanten kan men wel op- of aanmerkingen plaatsen. Het zal best binnen bepaalde toleranties liggen, maar dat kan soms toch, voor de consument, tot vervelende consequenties leiden.

3 Het is mijn bedoeling om een beschrijving te geven, wat er zoal met een dergelijke meter, zoals de mij voorliggende HF 4040 met antenne HyperLOG 6080 en HyperLOG 3080 mogelijk is, en hoe men daarmee dient om te gaan. 3 Er zijn meters in de handel, die werken volgens het *point and read* principe, maar dan meet je enkel de totale stralingshoeveelheid komende uit die richting. Niet bekend is dan wat voor soort straling er uit die richting komt, laat staan nadere informatie. Natuurlijk zijn er bepaalde filters, waarmee een enkele frequentie kan weggefilterd worden, of andere waarmee men in een afgebakend frequentiebereik kan meten. Via het geluid van de modulatie kan men wel, na enige ervaring, weten om wat voor soort stralingsbron het gaat, maar er is geen verschil te horen tussen een GSM900 en GSM1800. De Spectran HF 4040 gaat daarin veel verder, en zeker met de bijgaande software, waarmee men zelfs kan zien welke provider er aan het zenden is. Het kan best zijn, dat er andere (oudere) Spectrans in omloop zijn, die niet doen wat ik ervaar, maar in ieder geval doet mijn Spectran HF 4040 wat ik hier beschrijf. Ook heb ik geen laboratorium om een en ander te testen, en men zal het moeten doen met mijn ervaringen. Het kan best zijn, dat hier en daar wat zaken kunnen zijn, die niet helemaal kloppen, maar dat vind je ook bij meters van andere fabrikanten. Er wordt van verschillende kanten nogal wat kritiek geuit, dat de Spectrans bepaalde signalen verkeerd weergeven, spooksignalen genereren en andere signalen onderdrukken. We mogen echter niet vergeten, dat het een goedkoop ding is vergeleken met professionele spectrumanalysers, die kosten. Kijk, bij breedband meetapparaten weten we niet of deze bepaalde signalen onderdrukken, verkeerd interpreteren of juist weergeven. Als je met een breedbandmeter bezig bent, en je luistert naar de *geluiden*, kun je bv UMTS horen, en GSM, maar komt er een DECT in de buurt, worden de GSM en zeker de UMTS signalen ook onderdrukt. Hoeveel dat in werkelijkheid is, weet ik niet. Het mag dan allemaaal best binnen de toleranties vallen, maar ik heb bij bepaalde breedband meters ook vreemde discrepanties gevonden, die mij tot nadenken stemmen, en soms behoorlijk ergeren. Om het nog eens anders te stellen. Met mijn Endotronic meters hoor ik bepaalde signalen, en kan daardoor ongeveer bepalen om wat voor soort signalen het gaat; ik kan echter niet de sterkte van de signalen daarmee bepalen. Met breedband meters kan ik wel de sterkte van signalen bepalen, maar enkel de som van een aantal verschillende signalen, en dan nog van die, welke binnen het bereik van de antenne vallen. De meeste antennes van breedband meters gaan van 800 MHz tot 2.4 GHz. Je kunt dus enkel binnen dit spectrum meten. Daarbeneden zijn meters plus bijpassende antennes nodig (sommige gaan tot 28 MHz), waarmee je radio en TV signalen, en eventueel TETRA signalen kunt meten. Maar zonder filter, weet je niet wat je dan *te pakken* hebt. Hetzelfde geldt voor signalen boven de 2,4 GHz. Voor meters tussen 800 MHz en 2,4 GHz zijn er filters, waarmee je bepaalde frequenties kunt wegfilteren (om te weten welke je eigenlijk *gevangen* hebt), of filters waarbij je binnen een bepaald frequentiegebied (bv de downlink van GSM900) kunt meten, en de andere frequentiesignalen zijn dan weggefilterd. Voor leken is een breedband meter, welke meet tussen 1 en µw/m² in feite voldoende. Dat is richten en aflezen, en eventueel *maken dat je wegkomt*. Dat is mijn persoonlijke mening.

4 Voor anderen, die wat meer willen weten, is het interessant over meer gegevens te beschikken, en om te kunnen zien, wat er zoal in de lucht zit. Ikzelf ga meestal als volgt te werkt voor hoogfrequente signalen. (Veel bouwbiologen verkennen eerst de situatie met een of andere breedbandmeter alvorens hun *Spekki* uit te pakken en te installeren.) Allereerst luister ik met mijn Endotronic meter wat ik kan horen om een grove indruk te hebben. Dat meet ik met Gigahertz meters (28MHz-2.4 GHz, GHz, en 2.4 GHz-6 GHz) de hoeveelheden hoogfrequente straling. Aan de hand van de geluiden kan ik een beetje herkennen, om wat voor soort signalen het hier gaat, maar een aantal signalen ken ik niet. Vervolgens ga ik dan met de Spectran te werk. Via de *hotkeys* kan men dan een aantal gebieden verkennen. Ik gebruik dan het liefst de LCS software op een laptop, waarmee ik dan tevens de diverse providers kan herkennen. Let wel, bij een breedband meter wordt alles bij elkaar gemeten in µw/m²; bij de Spectran worden er per gevonden piek per frequentie de hoeveelheid in dbm aangegeven, en dat is heel wat anders. Via een ingewikkelde formulen, waarbij de frequentie ook betrokken is, kan dan een omrekening naar µw/m² plaatsvinden. En dat is echt wel wennen! 4 Ik zie de Spectran met LCS dus meer als een analyse apparaat, dan als een detector. Maar wel met een hoge gevoeligheid. De Spectran is meer voor de gevorderde, die zich meer inzicht wil verschaffen binnen bepaalde gebieden. Natuurlijk wil iedereen een meetapparaat kopen, welke evenveel kan als een kostbare spektrumanalyser, van b.v. R&S, of Avantest, of Anritsu, maar dan voor een fractie van de prijs. Maar zo werkt dat natuurlijk niet, en men zal bepaalde zaken voor lief moeten nemen.

5 5 Vooraleer iemand overweegt om een Spectran HF aan te schaffen, dient men eerst eens goed de gegevens op de website van Aaronia te bestuderen. Er zijn een zestal types, die allemaal binnen een verschillend frequentiebereik kunnen meten, maar dat is geen garantie dat u dat ook inderdaad kunt. Dat hangt namelijk af van de meegeleverde antenne. Bijvoorbeeld: De HF 4040 zou kunnen meten van 20 MHz tot 4 GHz. Echter, de standaard meegeleverde antenne is een HyperLOG 7040, en die meet slechts van 700 MHz tot 4 GHz. Bij mijn HF 4040 kwam een HyperLOG 6080, welke van 680 MHZ tot 8 GHZ zou kunnen meten. Wil men dus lagere frequenties kunnen meten, zoals bijvoorbeeld TETRA of C2000 of Astrid Netwerk, dient men een andere antenne te bestellen, bijvoorbeeld de HyperLOG Die meet vanaf 380 MHz tot 8 GHz. Om die antenne ten volle te kunnen benutten, zou daar een Spectran HF 6080 aan gehangen dienen te worden. Het is echter onmogelijk om iets anders te kunnen meten dan het bereik van de meter plus die van de antenne. Het is dus onmogelijk om met bijvoorbeeld een HF6080 met antenne 6080 een FM radioband te meten, want die ligt op MHz, en er is geen enkele Hyperlogantenne, die dat aankan. Natuurlijk wel met een Bicolog Antenne, maar dat is een geheel andere prijsklasse. Dus, *bezint eer ge begint.* De Spectran HF wordt geleverd in een aluminium koffer, bevattende de meter, een antenne, een pistoolhandgreep annex statiefje, een netvoedingsoplader, een SMA adapter, een SMA sleutel, een 1 meterlange SMA kabel, een SMA staafantenne en een handboek.

6 6 De aparte HyperLOG 3080 zit verpakt in een aluminium koffer, met een 1 meterlange SMA kabel, een pistoolhandgreep annex ministatief, een SMA sleutel, en een groot statief, (plus nog een andere adapter SMA naar A). Hieronder de twee koffers ter vergelijking. Daaronder de twee antennes. Om het nog eens duidelijk te stellen: Een HF4040 met een 6080 antenne is naar beneden toe beperkt tot 680 MHz (antenne) en naar boven toe tot 4 GHz, alhoewel de antenne tot 8 GHz kan meten. Deze HF4040 met 3080 antenne, is dus naar beneden toe begrensd tot 380 MHz en naar boven toe tot ook 4 GHz, omdat de meter niet hoger kan meten.

7 Inderdaad, door zijn vormgeving lijkt het geheel wel wat op een zwaard van de Klingonen uit de serie Startrek. 7 Bij gangbare HF breedbandmeters bevestigt men de bijbehorende antenne, richt die en leest de stralingsdichtheid af, in zijn totaliteit. Zo niet bij de Spectran. Hier moeten eerst wat toetsjes ingedrukt worden. Zie onder. De knoppen *1 t/m 0* zijn voorgeprogrammeerde instelbereiken. De *.* (punt) en *shift* geven peak en Hold aan. De linker knop is aan/uit. CLR is om te wissen, maar bij mij als voorgeprogrammeerde instelling voor TETRA, daar alle toetsen vrij programmeerbaar zijn. De grote ronde knop vormt de pijltjes toetsen. Daarnaast zit de *menu* knop, waarmee alle menu's opgeroepen kunnen worden en als laatste, de *Enter* toets., die ook bepaalde funkties geeft. We schakelen de meter in en drukken vervolgens op de menu knop. D.m.v. de pijltjestoetsen scrollen we naar beneden tot we AntTyp hebben gevonden. Druk nu op de Enter toets. Nu kunnen we een antenne type kiezen. Druk weer Enter. Vervolgens krijgen we Cable. Druk weer Enter. Nu kunnen we aangeven of we geen kabel, of de standaard 1 m kabel gebruiken. Druk op Enter. Door vervolgens weer op de menuknop te drukken verlaten we het menu. In de Versie 3 van de Spectran HF, zijn de toetsen 1 t/m 5 voorgeprogrammeerd met een grote frequentieband sweep. 1 = 0-1 GHz 6 = WLan 2 = 1-2 GHz 7 = GSM900 (enkel downlink, dus geen mobieltjes) 3 = 2-3 GHz 8 = GSM1800 (enkel downlink, dus geen mobieltjes) 4 = 3-4 GHz 9 = UMTS 5 = 4-5 GHz 0 = DECT

8 8 Bovenaan is een halfronde balkdiagram, welke de sterkte van de signalen in dbm aangeeft, en een duidelijke aanwijzing is voor sterk veranderlijke signalen. Daaronder staan links twee blokjes (Audio en Mode) en rechts ook twee blokjes (Memory en Displaymode), met er tussenin de info aanduiding. Onderaan staat de spectrum weergave, met daarboven de markers voor de gevonden signalen, d.w.z. de frequentie met de sterkte van dat signaal. Er kunnen maximaal slechts 3 markers tegelijk worden weergegeven. (Op de LCS software echter 10 markers) Door het drukken op de Enter toets, kan gewisseld worden in weergave van de Spectrum analyse, naar een grenswaardeberekening, vervolgens naar Audiomode (schakelbaar tussen AM en FM) en tenslotte Breedband-Detectie (aangegeven met RF). Om echt een signaal *gevangen* te hebben, dient men zich er te van vergewissen, dat er een Marker aangeduid staat, met tenminste -60 dbm sterkte, en eronder een uitslag op de spectrum aanduiding, met het besef, dat er geen ruis aanwezig is. Met het menu MrkLvl kan men de gevoeligheid veranderen, b.v. van -70 dbm naar b.v. -50 dbm, waardoor bepaalde ruis weggefilterd wordt. Opvallend is de grote gevoeligheid (duidelijk met de LCS software). Pas bij -120 dbm is er echt geen signaal. Bij -80 en -70 worden er al signalen gedetecteerd, maar die zijn bijzonder zwak. Pas bij -45 dbm zijn ze van betekenis, voor ons althans. Bij de Spectrum Analyse, de grafische weergave van de signalen, dient men steeds te wachten tot het van links naar rechts lopende puntje bovenaan de analysebalk de rechterzijde heeft bereikt. Pas dan is de meting klaar. Bij iedere doorloop van een meting veranderen de curves, en de bijbehorende waardes. Dat is normaal. Wil men de hoogste

9 waarde *vangen* dan dient men de Punt toets te drukken, en verschijnt er Hold (en met de toets Shift verschijnt er Peak, d.w.z. pulsmode). 9 Om snel een indruk te verkrijgen wat er zoal in de lucht zit, kan men beginnen met op de toets 1 te drukken. De aether wordt dan afgetast tussen 0 en 1 GHz. (d.w.z. met een 6080 vanaf 680 MHz en met een 3080 vanaf 380 MHz!) Toets 2 doet dat vanaf 1 GHz tot 2 GHz, enz. De toetsen 6, 7, 8, 9 en 0 zijn voorgeprogrammeerd voor Wlan, GSM900, GSM1800, UMTS en DECT. Wil men precies gaan meten, en bijvoorbeeld weten of er GSM900 aanwezig is, dan drukt men op toets 7. Daar zijn alle noodzakelijke instellingen al voorgeprogrammeerd (buiten de door u opgegeven antenne en wel of geen kabel). Wanneer er inderdaad GSM900 zenders aanwezig zijn, verschijnen er markers op de display. In het Menu kunnen we Center aangeven. Dat is dan de middelste frequentie. Met de Spanfunctie kunnen we nu gaan inzoomen of uitzoomen. Span geeft de frequentiebreedte van een sweep aan. Is bijvoorbeeld een Center frequentie van 945 MHz gekozen, dan zal bij een Span van bijvoorbeeld 10, van 940 tot 950 MHz gesweept (mooi nederlands!) worden. Geeft u daarentegen een Span van 200 op, dan wordt van 845 tot 1045 MHz gesweept. Met de links/rechts cursor toetsen kan men het sweep bereik ook direct naar links of rechts met een Span eenheid verschuiven. (Eveneens met het scrolwieltje aan de linker zijkant) Een andere methode vormt flow en fhigh. Hiermee kan men een start- en een stop frequentie aangeven. Het moge duidelijk zijn, dat over een groot frequentiebereik de data op de x-as sterk samengedrukt zullen worden en geen duidelijk beeld zullen geven. Belangrijk is, dat steeds een gehele sweep doorlopen is (het puntje boven de balk) en dat er markers zijn. Zonder markers zijn er geen signalen gevonden. In feite hebben we twee mogelijkheden tot aansturing van de meter. 1. Op de meter zelf. 2. Via de LCS software. Als men via de LCS software werkt, dus met een laptop, kan men ook daar kiezen uit de instellingen van de meter, of uit de instellingen van de software, die men op het beeldscherm steeds kan aanpassen, bv de sweeptime of de pulsmode. Ook kan men mooi op een gevonden piek inzoomen, en daardoor meer details te zien krijgen. Let wel, men moet steeds goed opletten in welke mode men bezig is; bepaalde instellingen doen de achtergrondruis niet wegfilteren, en laten spooksignalen of bovengolven toe. Een RBW van 3 MHz geeft een veel zuiverder signaal dan de *Full* mode. Ook heeft de Sample time van 1000 ms een bepaalde ruisonderdrukking; in ieder geval veel meer dan bij 50 ms. Een level van -70 dbm geeft minder achtergrondruis dan b.v. -90 dbm. Toch kan men bij een level van b.v -70 dbm een signaal aanduiding krijgen van -120 dbm. Dat houdt in: nix gevonden!

10 10 Hier staan de aansturingsmogelijkheden in de LCS software versie Uiteraard is het onzin om bijvoorbeeld te kiezen voor Modelbau 27 MHz, want daarvoor heeft men niet de bijbehorende antenne. De twee modi in Turbo mode geven heel snel een overzicht wat er zoal snel gevonden kan worden. Maar snelheid brengt echter geen precisie. Spiegelfrequenties en dergelijke zijn hier heel goed mogelijk. Dus het geeft weliswaar snel een overzicht, maar met evenuteel wat fouten. Zoals eerder gesteld, is voor de leek een breedband meter het meeste geschikt. Voor de gevorderde is de Spectran een goed analyse instrument. De gevorderde weet, dat dit soort antenne een TETRA is, ofwel in Nederland C2000 genaamd, ofwel Astrid Netwerk in Belgie. De linker afbeelding is een normale uitvoering, de rechter een afwijkend belgisch model. TETRA werkt tussen 380 en 400 MHz. Het heeft daarom weinig zin bij een dergelijke mast op GSM, of UMTS of Wimax te zoeken. Natuurlijk kan het geen kwaad dat toch te doen, maar verwacht niet teveel.

11 Links een typische GSM/UMTS mast. Dat is de moeite waard om eens te analyseren. 11 Rechts een typische GSM-Rail, zoals er vele staan langs de nieuwe HSL spoorlijn. Echter bij beide heeft het weinig zin om naar TETRA of DECT te zoeken. Bij dergelijke objecten (links) kan men wel van alles tegenkomen: GSM, UMTS. Maar geen DECT of WLan of TETRA. De ronde koekblikken zijn richtstraalzenders, die kontakten tussen diverse masten onderling onderhouden.

12 Hier zit ook allerlei: GSM, UMTS. Maar geen DECT of WLan of TETRA. 12 In stedelijke gebieden, en zeker waar zich kantoren bevinden, heeft het zin naar draadloos internet (WLan en Wimax) evenals DECT te speuren. Met andere woorden, de gevorderde weet ondertussen wel, wat er zoal te verwachten staat. Natuurlijk, binnen in een woning is dat enigszins anders, maar men weet toch ongeveer wat er te wachten staat. De gevorderde weet inmiddels, dat in Nederland Wimax nog slechts op enkele plaatsen werkt; in Belgie in wat meer plaatsen, en Duitsland nog meer. DECT telefoons en draadloze modems overal. GSM900, GSM1800 en UMTS ook. TETRA in Nederland en Belgie op veel plaatsen, maar in Duitsland nog niet. Volgens geruchten wil men de 900 MHz band vrijmaken voor een tweede UMTS band. Tja, en in de frequentiebanden boven 2.4 GHz staat ons nog heel wat te wachten. DECT 2 bijvoorbeeld. En steunzenders voor de boeren die GPS gebruiken om hun tractoren aan te sturen, omdat voor het *zaaien en planten* tot op de cm nauwkeurig moet gaan. Zij gebruiken 24 GHz, naar verluidt.

13 13 Een voorbeeld hoe dat er met de LCS software uitziet Hier een smalle kurve. Links met de muis naar rechts trekken, en hopla, dit gebied is nu je *gezoomt*. En daardoor meer details.

14 14 Het geheel wordt gecomplemeteerd met de gratis software LCS, die een extra dimensie ten toon spreidt. En waarmee heel wat meer in te stellen valt. Natuurlijk moet men hier ook aangeven welke antenne en wel of geen kabel gebruikt wordt, maar de rest is voorgeprogrammeerd. Dat wil zeggen een aantal zaken zijn voorgeprogrammeerd, maar er is veel ruimte om zelf ook nog eens een en ander apart in te stellen. Voor een aantal landen zijn de providers tevens aangegeven, dus men kan zo zien welke provider men *gevangen* heeft. Er wordt standaard gescand op de downlinks (dat zijn de zendmasten). Wil men weten welke mobieltjes er *in de lucht* zijn, kan men de uplinks raadplegen. Diverse grenswaarden zijn ingebed, maar kunnen ook zelf worden geprogrammeerd. Mooi is ook, dat men naast de dbm waardes tevens enkele andere eenheden gelijktijdig kan aflezen, namelijk: dbm, dbµv, V/m, W/m², W/cm², A/m. Heel indrukwekkend is het frequency-hopping van de DECT telefoons, welke driedimensionaal wordt aangegeven. Voor mensen die gewend zijn breedband metingen te doen, is het hier wel even slikken. Bij breedband metingen is het richten en aflezen; men *vangt* dan alles, wat de de meter met bijbehorende antenne qua frequentiebereik aankan. En dan nog wel als peak-waarde, ookwel *Spitzenwert* genaamd. Bij de Spectran meet men, zoals daarbij gebruikelijk, in RMS en per *gevangen* frequentie; alle kurves dienen dan bij elkaar gevoegd te worden, en dan ook nog eens voor alle frequentiebereiken, dus van de 900 MHz band, de 1800 MHz band, de UMTS band, etc. Dat bij elkaar voegen gaat enkel middels speciale formules. Het omzetten van dbm naar de bekende µw/m² gaat bij de SPECTRAN automatisch via een gecompliceerde formule, waar bij de frequentie een grote rol speelt. Voor de leek is een breedband apparaat te prefereren; richten en aflezen, maar daar blijft het dan ook daarbij. Afgezien van het analyseren van de geluiden natuurlijk. Voor wie meer wil weten, wat er precies in de aether aanwezig is, vormt de Spectran een prima oplossing.

15 Een hoge bandbreedte (RBW) doet de sweep weliswaar snel verlopen, doch minder precies en is de gevoeligheid relatief gering. Ook worden spiegelfrequenties minder onderdrukt. Hoe kleiner de bandbreedte ingesteld, hoe langer de sweep, en hoe nauwkeuriger de resultaten. Aam de andere kant is het zo, dat bij digitale signaalvormen, zoals bij b.v. Mobilfunk (daar heb ik nog steeds geen goed nederlands woord voor gevonden) bij kleinere bandbreedtes vaak nog sporadisch of helemaal niets *gevangen* worden. Hier kan men beter b.v. 3 MHz toepassen. Mogelijk is er *Full*, 3MHz, 1 MHz, 300kHz en 100 khz. Evenzo bij de VBW. 15 Een Video-filter (VBW) dient om een optische mooiere en bredere kurve te krijgen, maar heeft als nadeel, dat bijvoorbeeld enkele dicht bij elkaar gelegen signalen (spikes) hierdoor tot één enkel signaal worden samengevoegd. Met SpTime kan men de sampletime vastleggen, dat is de tijd per sample. Hoe hoger de Sampletime, hoe nauwkeuriger de meting, maar duurt dan ook langer. Bij Mobilfunk lijkt het raadzaam een Sampletime van 0,5 seconde en een kleine Span te kiezen. Is zeer goed met de LCS software in te stellen. Bij de *Turbo-sweeps* staat duidelijk aangegeven, dat het signaal minstens -45 dbm dient te bedragen. En zo zijn er nog meer mogelijkheden tot instellingen. Volgende staat in Menu van de Spectran: Center Span flow fhigh RBW VBW SpTime RefLev Range AttenDemod Pulse Hold Unit MrkLvl MarkDis AntTyp Cable Logger RunPrg Setup Maar het kan eenvoudiger in de LCS software ingesteld en veranderd worden. En sneller.

16 Maar de leek moet wel even wennen aan de terminologie. RMS, Pulse, Peak, behalte Maximum, PEP, etc. 16 De Spectran meet in RMS, (Root Mean Square), zoals dat standaard gebruikelijk is. Behalte Maximum wil zeggen, de maximale waarde van RMS. Dat is iets geheel anders dan men bij breedbandmeters onder Spitzenwert verstaat. Peak op de Spectran wil zeggen de Pulsmode. Peaks summieren betekent, dat de kwadratische gemiddelden van de maximale afzonderlijke Marker meetwaarden samengevoegd worden. De Pulsmode laat een snellere sweep toe, en omvat het vinden van gepulste of gemoduleerde signalen. Het nadeel is een zwakkere alias onderdrukking. De BCCH van GSM is bijvoorbeeld niet gepulst, daarom is hij ook zonder pulsmode meetbaar. In twijfelgevals kan men tussen puls en niet-puls omschakelen, en wanneer de waarde niet verandert, is het signaal niet gemoduleerd, resp. gepulst. PEP is de Peak Envelope Power, een andere vorm van meten ten opzichte van RMS. Zie

17 17 Dit is een meting van een TETRA zender. Hier wat UMTS. Let wel, al deze waarden zijn nogal laag. Dat komt omdat er bij mij thuis, en omgeving weinig straling is.

18 18 Dit is een ingezoomde opname van een CT1+ analoge telefoon. En zo ziet het er uit, als je *Peak-Summierung* doet. De pieken zijn weg, maar de totale RMS belasting is wel uitgerekend.

19 19 Dit is wat hij van digitale radio signalen weergeeft. Let op, dit kan alleen met de antenne die vanaf 380 MHz begint te meten. De 6080 antenne begint pas bij 680 MHz. Dit is een gevonden signaal. Boze tongen zullen nu wel beweren, dat dit een spooksignaal is, maar typisch daarbij is, dat op datzelfde moment iemand bij mij op bezoek met een spektrumanalyser (een FSH6 met USLP 9143), ook ditzelfde signaal vond. En met vrijwel dezelfde sterkte!

20 Nu wordt er geroepen, oei, signalen van -70 dbm, maar waar hebben we het dan over. De stroomdichtheid in W/m² wordt berekend uit de dbm met een bepaalde formule. Daarbij is: S de stroomdichtheid in W/m², G de antennewinst in dbi p de meetwaarde in dbm, λ de golflengte van de frequentie in m Dan praten we met -70 dbm bij 950 MHz over 0,00407 µw/m² of bij 1850 MHz over 0,0154 µw/m². 20 Trouwens, bij de turbo sweep staat duidelijk aangegeven, dat de markers minstens -45 dbm moeten bedragen. En bij deze turbo sweep wordt full RBW gebruikt, waarbij aliases, spooksignalen en spiegelfrequenties helemaal niet onderdrukt worden. Ook heb ik op de GSM900 band een CT1+ telefoon ingeschakeld, en inderdaad, de GSM signalen werden een stuk minder, maar nadat ik de pulsmode had ingeschakeld, kwamen ze weer keurig terug. Maar als ik een CT1+ telefoon wil meten, gebruik ik daarvoor de speciale CT1+ mode in de LCS. Op de volgende pagina staan wat opnames met de LCS software. Als eerste een Turbo Sweep. merk op, dat hierbij de RWB op Full staat, en het Rauschen op -95. En er verschijnt een spooksignaal. Daarom lijkt het verstandig om eerst eens alle frequentievakken eens af te lopen, en wel zonder antenne en kabel, en wel met RBW 3 MHz en Rauschen op -79. Tussen o en 100 MHz vinden we dan twee spookfrequenties van 261 en resp. 270 MHz. Die moeten we dus merken en negeren.

21 21 Dit is het z.g. *frequency hopping* van een DECT telefoon. De kleuren nkomen in deze afbeelding helaas niet tot zijn recht. Nadat ik de Spectran 4040 had losgekoppeld van zijn antenne, heb ik eens alle frequentiebanden afgelopen, om te zien of hij ergens toch spooksignalen zou vinden. Dat was echter niet het geval. Daarbij moet ik wel opmerken, dat er in mijn woonomgeving heel weinig straling is, en dat daarom er uiteraard geen signalen gevonden kunnen worden, zonder antenne. Natuurlijk kan ik niet stellen hoe dat is in een zeer stralingsrijke omgeving, maar in ieder geval genereert de meter zelf geen signalen. Vervolgens heb ik de antenne weer aangesloten, en weer alle frequentiebanden afgelopen. Zo heb ik dan enkele spookfrequenties of spiegelfrequenties gevonden. Eerst 261 MHz. Deze liggen buiten het bereik van de antenne. Duidelijk. Dan een bij 1780 MHz. Die heb ik vervolgens gemerkt. Ook vond ik verschillende frequenties tussen 4-5 GHz. Maar ook daar kan men niet meten, omdat zulks buiten het meetbereik van de Spectran HF-4040 ligt. En die is natuurloijk niet daarvoor gecalibreerd. Later heb ik op dezelfde plek deze meting herhaald met een HF 4060 (die tot 6 GHz kan meten), maar de signalen doken niet meer op.

22 22 Merk op het verschil in Rauschen.

23 23 Hetzelfde heb ik ook nog eens gedaan, maar nu met aangesloten antenne en kabel. Opmerkelijk daarbij was, dat de meter bepaalde signalen aangaf, maar dat de LCS software ze niet zag, waarschijnlijk, omdat de Rauschpegel op de meter hoger ingesteld was, dan op de LCS software. Andersom gesteld, kan de meter -120 dbm aangeven, en de LCS zwakke markers. Het is dus zaak, een en ander juist af te stellen. Met de LCS software kan men de hoogste waarde vasthouden, en alle pieken samenvoegen. De meter kan slechts 3 markers aangeven; de LCS 10 stuks. De Spectran geeft bijvoorbeeld aan 338 pw/m². De LCS Software heeft echter een funktie Peak Summieren. Deze berekent alle 10 Peaks als kwadratisches gemiddelden tesamen. Dan verkrijgt men een wezenlijk hogere waarde, namelijk 3.4 µw/m². Zulks is bij vele grenswaarden een meetvoorschrift.

24 24 Geen spookmarkers of spiegelfrequenties. De HF Spectran heeft ook een loggerfunktie, waarbij zelfs de geheugencapaciteit verhoogd kan worden. Deze data worden b.v in Excel verwerkt. Ook is een breedband detektor tot 4 GHz (HF4040) of tot 6 GHZ (HF4060) ingebouwd, maar de waarde in dbm zegt niet zo veel, omdat men de bijbehorende frequentie niet kent, en een omrekening naar µw/m² daarom niet kan plaatsvinden. Ook is het gebruikelijk, dat men bij standaard Spektrumanalysers rekent met een tolerantievan plus en minus 3 db! Voorts heb ik de indruk, dat de openingshoek van de Hyperlog antennes groter is dan ik gewend ben, naar mijn idee.

25 25 Hier een kopie uit een folder van de firma Rohde & Schwarz betreffende hun nieuwe types U 377x. DE bovenste afbeelding toont *spiegelfrequenties*, en de onderste afbeelding toont de mooie kurves wanneer de spooksignalen geanalyseerd en met behulp van de SIS (Software Image Suppression) werden gecompenseerd. Dus! Zelfs zeer dure analysers hebben spiegelfrequenties en aliases, dat is heel normaal. Enkel met een dure truc (die een langere sweep veroorzaakt) kan Rohde & Schwarz dit bij deze speciale analyser voorkomen! Hoor je het ook eens van een ander! Natuurlijk moiet men daarvoor het nodige betalen. Er wordt ook hardop gefluisterd, dat de Spectran elektrosmog veroorzaakt. Dat is juist, maar dat geldt voor ieder meetapparaat, ook voor dure spektrumanalysers. Op mijn website staan onder Info verschillende geluiden; daarbij nu ook van een Rohde &Schwarz spektrumanalyser. Eenmaal opgenomen met mijn VLF Detektor en eenmaal met mijn Profi Spion met Kugelantenne. En ik heb het dan nog maar niet over wat andere apparaten veroorzaken.

26 26 Eindredactie: Ontwerp en vormgeving: Charles Claessens Charles Claessens Redactie: Charles Claessens tel Kopij altijd welkom! Copyright: Het auteursrecht van de artikelen berust nadrukkelijk bij de auteurs. Overname van gehele of gedeelten van artikelen is alleen toegestaan na nadrukkelijke toestemming van de auteur en mits de bron, *het bitje* wordt vermeld. Ingezonden kopij: De redactie van *het bitje* is niet verantwoordelijk voor de auteursrechten of het copyright van de ingezonden kopij. De verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid ligt bij de inzender. De redactie behoudt zich het recht voor om, in overleg, ingezonden kopij in te korten, in meerdere afleveringen of in anderszins gewijzigde vorm te plaatsen. *het bitje* zal de 1e van iedere maand te downloaden zijn van de webpagina: evenals op: Voor die wijsneuzen, die willen weten waarmee het bitje tot stand is gekomen: InDesign CS, Acrobat 6.0, Photoshop CS, Paint Shop Pro 9, XaraX 1.0, Painter IX, KPT 5, S-Spline 2.2 en veel fantasie [1938 was toch wel een goed jaar]. Het is ook mogelijk het bitje bij verschijnen automatisch per in uw postbak te ontvangen. U dient dit dan wel via een kenbaar te maken aan: info@hetbitje.nl Als u het met bepaalde artikelen niet eens bent, mag u uw mening best aan de redaktie mededelen. Dan hebben we meteen weer kopij voor het volgende nummer!