SCHOLINGSRECHT VOOR DE ONDERNEMINGSRAAD. Maak er gebruik van! Medezeggenschap

Transcriptie

1 SCHOLINGSRECHT VOOR DE ONDERNEMINGSRAAD Maak er gebruik van! Medezeggenschap

2 Deze pdf is interactief: Door de clickable inhoudsopgave komt u direct op de pagina of het artikel van uw keuze. Via de home-button keert u weer terug naar de inhoudsopgave. U kunt natuurlijk ook gebruik maken van de standaard interface van uw pdf reader.

3 INHOUDSOPGAVE INLEIDING 4 Op scholing? 4 Waarom scholing? 4 Recht op scholing in artikel 18 WOR 4 Kwaliteitsscholing 5 ONDERSTEUNING OR-WERK DOOR DE VAKBOND Website FNV 10 Andere nuttige websites (Voorlopige) reglementen 10 Rol en taak van de bond 10 Richtbedragen 5 Budget 5 Geschillenregeling 6 Aan de slag met or-scholing! 6 Kennis en vaardigheden 6 Leren in soorten en maten 7 Kies een cursus op maat! 7 Scholingsplan 8 Aanpak scholingsplan 8 3. Oprichting, kandidaatstelling en verkiezingsondersteuning 10 Instelling OR 10 Kandidaatstelling OR-Wijzer / OR-Centrum: voor informatie en kort advies 11 OR-Wijzer / OR-Centrum Medezeggenschap in cao s 11 Extra bevoegdheden en faciliteiten OR en PVT in cao s Scholing 11 Gebruikte afkortingen: 9 3

4 INLEIDING Als lid van de ondernemingsraad heb je recht op scholing; dat is verankerd in de Wet op de Ondernemingsraden (WOR). Daarin staat ook dat de werkgever verplicht is die scholing te betalen. Maar wil de or daadwerkelijk gebruik maken van scholing, dan is daarover overleg met de bestuurder nodig. In sommige organisaties zal het vanzelfsprekend zijn dat de or jaarlijks op scholing gaat. In andere wordt de or niet op waarde geschat, waardoor een werkgever terughoudend zal zijn bij de vaststelling van een scholingsbudget. Juist dan is het belangrijk dat de or weet welke scholing nodig is en hoe hij de werkgever daarvan kan overtuigen. In deze brochure leggen we uit hoe het scholingsrecht in elkaar zit en we geven tips hoe de or daarvan effectief gebruik kan maken. Want voor goed or-werk is scholing hard nodig. OP SCHOLING? WAAROM NIET? WAAROM WEL? Er is geen geld. We kunnen niet weg van het werk. Leuk hoor, op cursus maar wat levert het op? Als we kennis nodig hebben, kunnen we die in eigen huis halen. Nog een jaartje, en dan zijn er alweer nieuwe verkiezingen. Scholen betekent investeren in de organisatie. Een or met kennis kan meer invloed uitoefenen. Or-werk is een vak dat geleerd moet worden. Met kennis van zaken word je serieuzer genomen Een or-adviseur van buitenaf brengt kennis en ervaring uit de or-wereld mee. Scholing geeft je loopbaan een oppepper. WAAROM SCHOLING? De ondernemingsraad is een orgaan van en voor medewerkers. Elke medewerker, wat zijn dagelijkse werkzaamheden ook zijn, kan zich kandidaat stellen. De gemiddelde ondernemingsraad bestaat dus uit een verzameling mensen met verschillende functies, maar niemand is van beroep or-lid. Toch moet een or-lid van veel zaken verstand hebben. De or adviseert over reorganisaties, behandelt werktijdregelingen en moet ook de begroting kunnen beoordelen. Daarnaast moeten or-leden weten te overleggen met de bestuurder, en soms onderhandelen. Bovendien moet je als or-lid de adviezen van de or helder kunnen uitleggen aan de achterban. Organisatietalent is een must want je moet or-werk combineren met je dagelijkse functie. Uitzonderingen daargelaten is er geen enkel nieuw or-lid die dit allemaal gladjes afgaat. Bovendien is or-werk teamwerk. De or moet leren gezamenlijk een visie te ontwikkelen op zijn rol in de organisatie en als team opereren in de overlegvergadering. Kortom: or-werk is een vak dat geleerd moet worden. Daarom heeft elk or-lid recht op scholing. In art. 18, lid 3 kent de Wet op de Ondernemingsraden (WOR) elk or-lid jaarlijks minstens vijf scholingsdagen toe. Deze scholing kan deels benut worden voor de hele or en deels voor individuele or-leden. Hoewel het lastig zal zijn er zomaar vijf dagen verspreid over het jaar tussenuit te gaan, is deskundigheidsbevordering van groot belang voor een or. Een vaardige or met kennis van zaken is een serieuze overlegpartner voor de bestuurder. RECHT OP SCHOLING IN ARTIKEL 18 WOR De ondernemer is verplicht de leden van de ondernemingsraad en de leden van de vaste commissies en onderdeelcommissies in werktijd gelegenheid te bieden scholing te volgen. Het gaat om scholing die de or- of commissieleden voor de vervulling van hun taak nodig denken te hebben. De ondernemer en de or stellen gezamenlijk het aantal scholingsdagen vast. Daarbij geldt als minimum vijf dagen per jaar per or-lid. Or-leden die deel uitmaken van een vaste commissie of onderdeelcommissie krijgen minimaal acht scholingsdagen per jaar. 4

5 KWALITEITSSCHOLING De WOR bepaalt dat de kosten van de ondernemingsraad voor rekening van de werkgever komen. Sommige werkgevers vinden dat vanzelfsprekend, anderen hebben er moeite mee. Maar de or hoeft geen genoegen te nemen met de goedkoopste aanbieder van scholing. In de WOR staat dat or-leden recht hebben op scholing van voldoende kwaliteit. (art.18, 2). Om te bepalen wat dat is, is in 2013 de Stichting Certificatie Opleiding Ondernemingsraden (SCOOR) in het leven geroepen. Deze stichting bewaakt de kwaliteit van de or-scholing door aanbieders daarvan te certificeren. Dit gebeurt op basis van vrijwilligheid. Een opleidingsinstituut is niet verplicht een certificaat te hebben. Wel kan de or die scholing afneemt van een gecertificeerd bureau erop vertrouwen dat hij kwaliteit krijgt. Meer informatie op RICHTBEDRAGEN Kwaliteit heeft een prijs. Daarom stelt de SER jaarlijks een richtbedrag voor de scholing vast. Zo krijgen werkgevers en ondernemingsraden een beeld van wat redelijke kosten zijn voor kwaliteitsscholing. De or heeft dus de vrije keuze waar de scholing te volgen en kan zo voor een instituut kiezen dat kwaliteit biedt. Bij deze richtbedragen wordt onderscheid gemaakt tussen maatwerkcursussen voor de hele or en cursussen met een vast programma waaraan leden van verschillend or s kunnen deelnemen (open inschrijving). De richtbedragen voor enig jaar zijn steeds gebaseerd op de gemiddeld gehanteerde tarieven voor medezeggenschapsscholing in het voorgaande jaar door de scholingsinstituten die een certificaat hebben van SCOOR. Zo zijn bijvoorbeeld de tarieven in 2015 maatgevend voor de richtbedragen voor Bij de richtbedragen gaat het overigens om een richtsnoer en niet over een wettelijke norm. De richtbedragen worden jaarlijks gepubliceerd op (Zoek op CBM: Commissie Bevordering Medezeggenschap.) BUDGET Let wel: de or bepaalt zelf welke scholing hij volgt, over welke thema s, bij welk opleidingsinstituut en hoeveel dagen daarvoor nodig zijn. Hoewel de kosten van de scholing geen obstakel mogen zijn voor or s om op scholing te gaan, komt de rekening wel bij de werkgever terecht. Om daarbij onaangename verrassingen te voorkomen, kan de or daarover maar het beste van tevoren afspraken maken. Voor de invulling van de wettelijke scholingsdagen kan de or met de bestuurder een budget afspreken. Daarbij gaat het erom de kosten zodanig in te schatten dat het budget geen belemmering vormt voor de scholing. Ook de PVT (Personeelsvertegenwoordiging) kan met de bestuurder een scholingsbudget vaststellen. 5

6 OVERLEGGEN EN ARGUMENTEREN OVER SCHOLING OR BESTUURDER De or-scholing wordt steeds duurder, dus de or kan minder op cursus. Plan maar minder dagen in zodat de kosten even hoog blijven. Zoek maar een goedkoper instituut. Is dat allemaal wel nodig, die OR-cursussen? Schrap maar iets anders in de or-begroting (uren, abonnementen, adviseur, etc.) want het totaal mag niet hoger worden. OR De or gebruikte altijd al minder scholing dan waar hij recht op had. Bovendien zijn de opleidingskosten van de or aftrekbaar van de belastingen. Kwaliteit heeft zijn prijs. De tarieven van de erkende (en straks gecertificeerde) instituten zijn marktconform. Er zijn geen goedkopere, gekwalificeerde aanbieders. Goede en effectieve medezeggenschap, waarvoor scholing nodig is, verbetert het overleg en komt de organisatie ten goede. Als er straks een adviesaanvraag komt wil de bestuurder toch een goed opgeleide OR? Uit onderzoek blijkt overigens dat de or ook meerwaarde voor de organisatie heeft. Dus die scholingskosten verdien je terug. GESCHILLENREGELING De or heeft recht op scholing en de werkgever heeft de plicht de scholing te betalen. Maar over de praktische toepassing daarvan moeten beiden het wel eens worden. De or heeft de vrijheid zelf een scholingsinstituut te kiezen, maar de bestuurder kan moeilijk doen over de kosten. Komen partijen er niet uit, dan heeft de or twee mogelijkheden: Bemiddeling door de bedrijfscommissie, met gebruik van de versnelde procedure (op vrijwillige basis). Zie hiervoor Rechtstreeks naar de kantonrechter. AAN DE SLAG MET OR-SCHOLING! Na de verkiezingen treedt er een nieuwe or aan. Het kan zijn dat or-leden uit de vorige zittingsperiode deel uitmaken van de or; het kan ook zijn dat iedereen nieuw is. Hoe dan ook, er zijn twee zaken belangrijk: Nieuwe or-leden moeten zo snel mogelijk basiskennis en basisvaardigheden verwerven. De nieuwe or moet zo snel mogelijk leren als team te opereren. KENNIS EN VAARDIGHEDEN Een (nieuw) or-lid moet weten wat de positie van de or is, wat zijn taken en bevoegdheden zijn en hoe de or wordt gefaciliteerd: tijd, scholing en budget. Gaandeweg moet een or-lid verstand krijgen van zaken als arbo, financiën, en thema s op personeelsgebied. Daarnaast gaat het om basisvaardigheden als stukken lezen; vragen stellen; discussiëren en overleggen. Elk afzonderlijk or-lid moet dus het nodige kennen en kunnen. Maar de or is ook een team. Dit betekent: gezamenlijke visie bepalen, speerpunten afspreken, taken verdelen, activiteiten op elkaar afstemmen en samenwerken. Ook dat zijn zaken om in een scholing op te pakken. Heeft de or eenmaal besloten op cursus te gaan en is het bekend wat de or wil leren, dan zijn er heel wat mogelijkheden. Kwaliteitsscholing is daarbij van harte aanbevolen! De beste garantie daartoe is een cursusinstituut met SCOOR-certificaat. De lijst met gecertificeerde aanbieders van or-scholing is te vinden op Zo kun je je oriënteren op aanbieders van scholing. 6

7 LEREN IN SOORTEN EN MATEN Or-scholing hoeft niet de een- of tweedaagse cursus op de hei te zijn. Er zijn allerlei manieren waarop de or en de or-leden zich kunnen scholen voor hun taak: Maatwerkcursussen Themacursussen Congressen of studiedagen Adviseur inschakelen Coaching Learning on the job Leren in de praktijk De trainer stemt het programma af op de scholingswensen van de hele or. Een vast programma. Dat kan voor de hele or interessant zijn, bijvoorbeeld voor de klokkenluidersregeling of topbeloningen, maar ook voor enkele or-leden. Over een specifiek en/of actueel onderwerp. Handig om bij te blijven. Een adviseur kan de or op weg helpen als de or advies moet uitbrengen, bijvoorbeeld over een reorganisatie. De or kan daarvan leren voor een volgende adviesaanvraag. Begeleiding van de or-leden, bijvoorbeeld bij de voorbereiding van een overlegvergadering. Leren terwijl je werkt: bijvoorbeeld nabespreken van een overlegvergadering: wat ging goed en wat moet de volgende keer anders? Bijvoorbeeld raad vragen aan meer ervaren or-leden of de antwoorden op praktijkvragen opzoeken op websites of in een boek. KIES EEN CURSUS OP MAAT! Ga na welke scholingsvragen er zijn bij de individuele or leden en bij de or als geheel. Kijk op of in de or-bladen welke opleidingsinstituten er zijn en bezoek hun websites. Vraag informatie op bij de instituten die je aanspreken. Nodig maximaal drie bureaus uit om te komen uitleggen wat hun aanbod is voor de leerbehoeften van de or. Vraag na of dat gesprek gratis is (dat is meestal het geval). Spreek af dat degene die op gesprek komt ook degene is die zelf de training geeft. Vertel degenen die zijn uitgenodigd, dat er meer kandidaten zijn. Kijk welke aanpak je het meest aanspreekt; daarbij kun je bijvoorbeeld letten op: -- Kennis die de trainer heeft van het bedrijf of de bedrijfstak -- Frisse aanpak (geen standaardformule) -- Is er een klik met de trainer? -- Is het bureau erkend/gecertificeerd? Vraag de trainers na het gesprek een offerte uit te brengen. Vergelijk de offertes, niet alleen op prijs, maar vooral op inhoud en aanpak van de scholing. Kijk ook wie de cursusaccommodatie regelt: het opleidingsinstituut of de or zelf. Laat de uitgenodigde trainers zo snel mogelijk weten of je wel of niet gebruikt maakt van hun aanbod. 7

8 INVENTARISEREN SCHOLINGSBEHOEFTEN ONDERNEMINGSRAAD Vraag je allereerst af: 1. Welke rol de or in de organisatie wil spelen: Beleidstoetsende rol. Controlerende rol. Belangen medewerkers behartigen. Communicatiekanaal. Anders. 2. Wat voor jouw organisatie de komende tijd: de belangrijkste uitdaging is; de belangrijkste onderwerpen zijn. 3. Vul dan per or-lid deze lijst in en kijk naar het resultaat voor de hele or. Maak onderscheid naar functies in de or: voorzitter, secretaris, lid van een commissie. AANWEZIG ONTWIKKELEN Kennis Taak, positie en functie or Wettelijke bevoegdheden en faciliteiten (WOR) Kennis van de eigen organisatie Financieel en strategisch beleid HRM en personele regelingen Fusies en reorganisaties Arbeidsomstandigheden Cao-kennis Actuele thema s als klokkenluidersregeling en topinkomens Houding Visie op de meerwaarde van de or in de organisatie Zelfstandig kunnen werken Kunnen samenwerken Omgaan met de combinatie dagelijks werk or-werk. Vaardigheden Stukken lezen Goede vragen stellen Discussiëren Overleggen Onderhandelen Samenvatten SCHOLINGSPLAN De or kan er ook voor kiezen te werken met een scholingsplan. Dit is een plan voor de hele zittingsperiode (van twee, drie of vier jaar) waarin wordt vastgelegd wat de or als geheel en de afzonderlijke or-leden elk jaar willen leren en welke scholing daartoe wordt gevolgd. Het voordeel is de gestructureerde benadering en de voortgang van de scholing. Daarbij kun je als volgt te werk gaan: AANPAK SCHOLINGSPLAN Stel doelen; formuleer wat de or in deze zittingsperiode wil bereiken. Breng de aanwezige kennis en vaardigheden van de or-leden in kaart. Inventariseer op basis daarvan de leerbehoeften van de or-leden en de or als geheel. Houd daarbij ook rekening met de verschillende functies in de or, zoals voorzitter, secretaris of lid van bijvoorbeeld de financiële commissie. Stel vast voor welke thema s scholing nodig is en leg in het opleidingsplan vast welk niveau van kennis en vaardig- 8

9 heden elk or-lid moet hebben. Maak een inschatting van het jaarlijkse aantal scholingsdagen dat de or nodig denkt te hebben. Oriënteer je op aanbieders van scholing. Je hoeft niet voor één trainer te kiezen die het hele scholingsplan uitvoert. Zo kan een onderwerp als begroting lezen het best uitgevoerd worden door een trainer met een financiële specialisatie. Je hoeft ook niet voor één scholingsvorm te kiezen; een scholingsplan kan een mix zijn van verschillende vormen van leren. Maak afspraken met de bestuurder over de kosten van de scholing. Ga na welke bedragen de opleidingsinstituten voor een cursus hanteren. Maakt de bestuurder bezwaar tegen de kosten, zorg er dan voor dat je de richtbedragen van de SER bij de hand hebt. Is er sprake van een scholingsbudget, maak dan een reële inschatting van de scholingskosten en vergeet daarbij de accommodatiekosten niet. Spreek met de bestuurder bij het budget ook een post onvoorzien af. Dat is handig als zich in de loop van het jaar een ontwikkeling voordoet (bijv. een reorganisatie) waarvoor extra scholing nodig is. GEBRUIKTE AFKORTINGEN: CBM: Commissie Bevordering Medezeggenschap, ingesteld door de SER. PVT: Personeelsvertegenwoordiging. Medezeggenschapsorgaan in organisaties met minder dan 50 medewerkers. SCOOR: Stichting Certificatie Opleiding Ondernemingsraden. Verzorgt vanaf 2013 de certificering van aanbieders van or-scholing. SER: Sociaal Economische Raad: adviseert regering en parlement over de hoofdlijnen van het sociaaleconomisch beleid en voert bestuurlijke en toezichthoudende taken uit. WOR: Wet op de Ondernemingsraden. 9

10 ONDERSTEUNING OR-WERK DOOR DE VAKBOND 1. WEBSITE FNV Op de website van de FNV kun je veel informatie over medezeggenschap vinden. Actuele informatie over medezeggenschap vind je op onder andere veel gestelde vragen, brochures en checklists. ANDERE NUTTIGE WEBSITES Naast onze website zijn er veel andere websites, die je kunt raadplegen voor informatie. Hieronder een aantal tips van websites die we aanbevelen. ondernemingsraad.startpagina.nl Dochterpagina van Startpagina; geeft veel links op medezeggenschapsgebied Website van SBI Formaat, gespecialiseerd in deskundigheidsbevordering en advies, met OR-informatiesysteem, veel wettelijke informatie, scholingsaanbod Zeer uitgebreid kenniscentrum voor OR en PVT, deels alleen via abonnement toegankelijk. Website van Ondernemingsraad, Praktijkblad Ondernemingsraad. Veel nieuws, aandacht voor de vakbond, praktijk verhalen. Website van adviesbureau BPO. Informatie-en communicatieplatform, elektronische nieuwsbrief, discussieplatform. Algemene informatie over medezeggenschap, wettelijke kaders en het SER-voorbeeldreglement met uitgebreide toelichting. 2. (VOORLOPIGE) REGLEMENTEN ROL EN TAAK VAN DE BOND Volgens artikel 48 van de WOR dient de vakbond te worden gehoord over het voorlopig reglement van de OR. De bond treedt in feite op namens de werknemers in geval er nog geen or is (bij oprichting), of in geval van een organisatie verandering (reorganisatie, fusie) waarvoor de bestuurder een nieuw reglement opstelt. Als hulp bij het opstellen van een voorlopig reglement adviseren wij het modelreglement dat door de SER ( is opgesteld. Dit reglement is van een zeer duidelijke toelichting voorzien. 3. OPRICHTING, KANDIDAATSTELLING EN VERKIEZINGSONDERSTEUNING INSTELLING OR De bond kan een rol hebben bij de instelling van een or wanneer een ondernemer or-plichtig is maar in gebreke blijft. In dat geval kan de bond, evenals iedere belanghebbende, na bemiddeling en advies van de bedrijfscommissie, de kantonrechter verzoeken te bepalen dat de ondernemer zijn verplichting tot het instellen van een or nakomt (art.36.1 WOR). Een onderneming is or-plichtig wanneer deze een onderneming in stand houdt waarin in de regel ten minste 50 personen werkzaam zijn (art. 2 WOR). In een aantal cao s geldt een werknemersaantal van minimaal 35 personen. Het is dus van belang om altijd de cao de raadplegen op aanvullende regelingen. KANDIDAATSTELLING In art 9.2 van de WOR is geregeld dat een vereniging van werknemers kandidatenlijsten kan indienen voor de OR-verkiezingen. FNV zorgt ervoor dat na melding van aankomende verkiezingen alle leden in het bedrijf worden 10

11 aangeschreven, stelt na ontvangst van de aanmeldingen en een eventuele ledenvergadering de kandidatenlijst op volgens de geldende regeling, en verstuurt die aan de verkiezingscommissie. Na ontvangst van de verkiezingsuitslag worden de bondsleden in de nieuwe or als kaderleden ingeschreven. 4. OR-WIJZER / OR-CENTRUM: VOOR INFORMATIE EN KORT ADVIES OR-WIJZER / OR-CENTRUM OR-Wijzer en OR-Centrum zijn de telefonische vraagbaak van de FNV voor leden van medezeggenschapsorganen Zowel voor leden als niet-leden van de bond Wanneer nodig wordt contact gelegd met bestuurders, sectorspecialisten, beleidsadviseurs medezeggenschap, of worden verdere scholings- en adviesmogelijkheden aangereikt. Je kunt bij de medewerkers van OR-Wijzer / OR-Centrum terecht met vragen over oprichting, reglement en verkiezingen, maar ook voor uitleg en uitwerking van cao-artikelen. Verder geven zij advies over instemmings- en advieskwesties, reorganisaties en strategisch opereren. Ook voor steun van de bond bij de nadere invulling van een cao-bepaling of een voor een sociaal plan kun je ze terecht. Informatie over alle onderwerpen waar de bond, als kenniscentrum op het gebied van arbeidsvoorwaarden en arbeidsverhoudingen, goed in thuis is. Deskundig advies vanuit een werknemersbenadering bij strategische vragen. Inschakeling van regiobestuurders wanneer actie van de bond nodig is of kan helpen. Waar nodig doorverwijzing naar andere deskundigen. OR Wijzer is op werkdagen van tot uur bereikbaar via telefoonnummer: (lokaal tarief). OR-Centrum is op werkdagen van 9.00 tot uur bereikbaar via telefoonnummer: Mailen kan ook: or-wijzer@fnv.nl 5. MEDEZEGGENSCHAP IN CAO S EXTRA BEVOEGDHEDEN EN FACILITEITEN OR EN PVT IN CAO S In de meeste cao s zijn bepalingen opgenomen, die een aanvulling op of uitbreiding van bevoegdheden of faciliteiten vanuit de WOR bevatten. Het is dus belangrijk om altijd de cao te raadplagen. Er kan een apart hoofdstuk zijn gewijd aan medezeggenschap, maar er kunnen in de overige hoofdstukken per artikel ook aanvullende regelingen staan. Zo kan er bijvoorbeeld in het hoofdstuk over kostenvergoedingen, aanvullende rechten zijn afgesproken voor de OR. Loop dus altijd de gehele cao door! 6. SCHOLING Voor OR-leden die lid zijn, worden door de bond regelmatig cursussen en trainingen georganiseerd. Daarnaast worden scholingen georganiseerd over onderwerpen waar or s in de verschillende sectoren mee bezig zijn, met nadere informatie en opvattingen van de bond die OR-leden tot steun kunnen zijn bij het bepalen van hun positie. Op de website vind je alle informatie over de cursussen die worden aangeboden en de wijze van inschrijving. Deze vakbondscursussen zijn gratis voor kaderleden, er kan vakbondsverlof - dat per cao geregeld is - voor worden aangevraagd. Voor nieuwe leden in de medezeggenschap organiseert de FNV de training Nieuw als FNV-er in de OR, werk samen met de bond. Kijk voor het actuele aanbod op Kennis van rechten en bevoegdheden, het gezamenlijk functioneren, het leren van (strategische) vaardigheden zijn belangrijke onderdelen. SBI Formaat ( is een groot opleidings-en adviesinstituut waarbij veel or s deze scholing volgen. Door de samenwerking in FNV-verband kunnen, indien nodig en gewenst door de or, vakbondsbestuurders bij de cursus betrokken worden. Voor advies kunnen ondernemingsraden terecht bij Basis Beleid ( 11

12 12

13 COLOFON Uitgave FNV Pers in opdracht van FNV Vormgeving en DTP Studio FNV Fotografie Martin de Bouter (p. 3), Liesbeth Dinnissen Concept & Branddesign BTM Bataafsche Teeken Maatschappij, Rotterdam Order Oktober 2016

14 fnv.nl