Openbaar Eindrapport Smart Storage
|
|
- Pepijn de Jonge
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Openbaar Eindrapport Smart Storage De eerste buurtbatterij van Nederland Tijdelijke Energieregeling Markt en Innovatie / EOS Demonstratieprojecten Dit project is uitgevoerd met subsidie van het Ministerie van Economische Zaken, regeling EOS: Demonstratie uitgevoerd door Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. 1
2 Dit project is uitgevoerd met subsidie van het Ministerie van Economische Zaken, regeling EOS: Demonstratie uitgevoerd door Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Projectnummer: DEMO Projecttitel: Pilot Smart Storage Penvoerder: Enexis Projectpartners: Alliander, ECN, TNO Looptijd: t/m Dit rapport is digitaal gratis beschikbaar op aanvraag bij Enexis. Contactpersonen: Robert de Groot Sander Schouwenaar 2
3 Inhoudsopgave Samenvatting Inleiding Doelstelling Werkwijze Projectpartners... 9 Enexis... 9 Alliander... 9 ECN TNO Projectfasering Projectorganisatie Resultaten De bijdrage aan de duurzame energiehuishouding: technologische aspecten De bijdrage aan een duurzame energiehuishouding: economische ontwikkelingen De verwachting voor verdere marktintroductie Samenwerking en kennisoverdracht De bijdrage aan de innovatie ten opzichte van de huidige stand van de techniek in Nederland 15 5 Conclusies Referenties Overige wetenschappelijke publicaties Bijlage A: Overzicht persuitingen aangaande het EOS Demos project Smart Storage
4 4
5 Samenvatting Met het project Pilot Smart Storage heeft het consortium bestaande uit Enexis, Alliander, ECN en TNO succesvol gedemonstreerd dat met een slim elektriciteitsopslagsysteem (Smart Storage Unit) het mogelijk is om een grotere hoeveelheid duurzame energiebronnen in het net te integreren, op een zodanige manier dat dit leidt tot een optimale inpassing van het aanbod van decentrale duurzaam opgewekte elektriciteit en een betere uitnutting van de capaciteit van het net. Het project draagt daarmee bij aan het realiseren van 3 doelstellingen: Het handhaven van de vermogensbalans bij een toenemende mate van duurzame energieproductie. Functionaliteit om op basis van de verwachte duurzame productie te laden of te ontladen. Het waarborgen van de betrouwbaarheid van het net. Functionaliteit voor autonome energielevering, waarmee tijdelijke eilandbedrijf mogelijk is (microgrid). Het optimaal benutten van het bestaande net vanwege de toenemende omvang en variabiliteit van de energiestromen. Functionaliteit om te laden of ontladen op basis van de gemeten frequentie en netspanning. Middels de realisatie van het slimme opslagsysteem in Etten-Leur heeft het consortium een belangrijke stap gemaakt in de ontwikkeling van schaalbare, inpasbare technologische oplossingen voor opslag op MS/LS-netvlakken. Niet alleen is het consortium in staat gesteld te demonstreren dat opslag van elektrische energie met diverse functionaliteiten mogelijk is, het heeft hiermee essentiële kennis opgedaan over inpassing van een dergelijk systeem in de dagelijkse bedrijfsvoering. Ten gevolge hiervan heeft dit project heeft dan ook geresulteerd in brede belangstelling vanuit de sector en daarbuiten (zie hiervoor ook Bijlage A en B). Inmiddels zijn er diverse fabrikanten die dergelijke geïntegreerde systemen leveren, echter m.b.t. compactheid spant de SSU nog steeds de kroon. Het aantal kwh capaciteit en kw vermogen per vierkante meter footprint is nog steeds de hoogste in de industrie. Er is er voorlopig echter geen grote marktintroductie van batterijopslag in het distributienet door netbeheerders te verwachten. Zowel de economische, beleidsmatige en technische omstandigheden zullen hiervoor sterk moeten veranderen. De kostprijs van batterij opslag systemen is een veelvoud van de referentietechnologie (vanuit netbeheerders perspectief), nl. netverzwaring. Uit dit project blijkt dat een netverzwaring in de Nederlandse situatie een factor 7-10 goedkoper is (over de levensduur van 60 jaar) dan batterij 5
6 opslag. Opslag is relatief duur en er is hiermee weinig noodzaak tot het hebben van opslag in de sterke distributienetten zoals die in Nederland aangelegd zijn. Vanuit technisch oogpunt is er zeker herhalingspotentieel om dergelijke storage units in het distributienet te plaatsen. Mits voorzien van een goede laadstrategie, kunnen zowel netverlies reductie als piekreductie gerealiseerd worden. Netverliezen zullen dalen, maar dat wordt gedeeltelijk teniet gedaan door de verliezen in het batterij systeem. Echter bij een (realistisch haalbare) gemiddelde efficiëntie van 87%, wegen de vermeden verliezen al op tegen de verliezen in het batterijsysteem. In het geval van peak-shaving blijken piekreducties behaald te kunnen worden tot 15%. Batterij opslag systemen kunnen dus ingezet worden om piekbelasting van transformatoren significant omlaag te brengen en daarmee noodzakelijke investeringen in het laag- en middenspanningsnet uit te stellen. Beleidsmatig gezien zijn er daarbij ook nog enkele belangrijke beperkingen die de introductie van grootschalige opslagsystemen beperken. Allereerst biedt het huidige beleid onvoldoende mogelijkheden voor een netbeheerder om opslagsystemen in bedrijf te nemen en te beheren. Er dient voor opslagsystemen duidelijkheid te komen over de taak- en rolverdeling van netbeheerder of leverancier. Om de business case voor opslag mogelijk te maken is alleen efficiënt netbeheer onvoldoende voordelig. Zorg daarom voor nieuwe business modellen door bijvoorbeeld dynamische tarifering toe te passen, waardoor ook de flexibiliteit van een dergelijk systeem als waarde ontsloten kan worden. 6
7 1 Inleiding De energievoorziening in Nederland verandert. De emissie van CO 2 neemt alsmaar toe en is een belangrijke veroorzaker van milieuproblemen. Een duurzame energiehuishouding is onmisbaar om in de toekomst milieuproblemen tegen te gaan. De ambitie van de Nederlandse overheid is om in 2020 een aandeel van 20% hernieuwbare energie te realiseren onder andere door toenemend gebruik van duurzame energiebronnen. Een toename van duurzame energiebronnen (zoals windenergie en zonne-energie) brengt met zich mee dat het aandeel intermitterende energie productie technologieën zal groeien. Deze technologieën en de inpassing hiervan in het bestaande energiesysteem brengen uitdagingen en kansen met zich mee ten aanzien van het transport en de distributie van elektriciteit. Anderzijds is elektriciteit onmisbaar in de moderne samenleving en krijgt een steeds prominentere rol in het dagelijks leven. De elektrificatie van steeds meer toepassingen en apparaten zorgt ervoor dat de vraag naar elektriciteit almaar toeneemt. De opkomst van (hybride) elektrische vervoersmiddelen zorgt voor een aanzienlijke stijging van elektriciteit als brandstof. Tegelijkertijd zorgt de introductie van warmtepompen en µwkk s voor een steeds grotere verschuiving van elektriciteit i.p.v. fossiele brandstoffen. Verduurzaming in combinatie met een groeiende energiebehoefte leidt in de toekomst tot onbalans op de energiemarkt en capaciteitsproblemen in de elektriciteitsnetwerken. De beperkte voorspelbaarheid van deze duurzame, intermitterende productiebronnen leidt tot incidenteel hoge piekbelastingen van elektriciteitsnetten, met ingrijpende investeringen in de energie-infrastructuur tot gevolg. 7
8 2 Doelstelling Vraag en aanbod van elektriciteit zullen daarom beter op elkaar afgestemd moeten worden om te komen tot een duurzame energiehuishouding. Deze ontwikkelingen brengen voor de regionale netbeheerder de behoefte om te komen tot meer controle op het effect op het net van deze decentrale intermitterende productie technologieën. Door middel van intelligente netten ofwel smart grids kunnen deze problemen dan ook grotendeels voorkomen worden. Dit project Pilot Smart Storage heeft als doel om een slim elektriciteitsopslagsysteem (Smart Storage) te demonstreren, dat het mogelijk maakt om een grotere hoeveelheid duurzame energiebronnen in het net te integreren, op een zodanige manier dat dit leidt tot een optimale inpassing van het aanbod van decentrale duurzaam opgewekte elektriciteit en een betere uitnutting van de capaciteit van het net. Het project draagt daarmee bij aan het realiseren van 3 doelstellingen: Het handhaven van de vermogensbalans bij een toenemende mate van duurzame energieproductie. Doelstelling is om de smart storage faciliteit op basis van de verwachte duurzame productie te laden of ontladen. Het waarborgen van de betrouwbaarheid van het net. Doelstelling is om de smart storage faciliteit de functionaliteit te bieden voor autonome energielevering, waarmee tijdelijke eilandbedrijf mogelijk gemaakt wordt (microgrid). Het optimaal benutten van het bestaande net vanwege de toenemende omvang en variabiliteit van de energiestromen. Doelstelling is om de smart storage faciliteit te laten laden of ontladen op basis van de gemeten frequentie en netspanning. In Nederland is de demonstratie van een opslagsysteem dat geschikt is om deze drie individuele doelstellingen tegelijkertijd te vervullen zonder meer uniek. 8
9 3 Werkwijze Het project Pilot Smart Storage is uitgevoerd door een consortium bestaande uit de netwerkbedrijven Enexis en Alliander en kennisinstituten Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) en de Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek (TNO). Hiertoe is een samenwerkingsovereenkomst opgesteld tussen deze partijen, welke uitsluitsel geeft over de doelstelling, wijze en duur van de samenwerking en de verdeling van kosten, subsidie, risico s en het intellectueel eigendom over de deelnemers. De samenwerking tussen deze partijen heeft ertoe gezorgd dat alle benodigde kennis en expertise aanwezig was om het project tot een succes te maken. De bijdrage uit de Tijdelijke Energie Regeling Markt en innovatie (TERM), regeling Energie Onderzoek Subsidie: Demonstratie (EOS DEMO) heeft de projectpartners in staat gestelde deze demonstratie uit te voeren, wat anders achterwege gebleven zou zijn. 3.1 Projectpartners Enexis Naam: Land van vestiging: Website: Enexis B.V. Nederland Enexis beheert het energienetwerk in Noord-, Oost- en Zuid-Nederland. Enexis brengt gas en elektriciteit van energieleveranciers veilig in uw huis en bedrijf. Enexis onderhoudt en vernieuwt stroomkabels en gasleidingen en zijn verantwoordelijk voor gasstations en de elektriciteitsvoorziening in midden- en laagspanningsstations. Zo zorgt Enexis ervoor dat het aantal storingen tot een minimum beperkt blijft. In totaal voorziet Enexis zo n 2,6 miljoen klanten elke dag van gas en elektriciteit. Enexis kijkt naar de toekomst. De energiebehoefte van mensen en bedrijven wordt steeds groter, dus zullen we vraag en aanbod van energie zo slim mogelijk op elkaar moeten afstemmen. Enexis zoekt doorlopend naar innovatieve mogelijkheden om de energievoorziening duurzamer te maken, zoals o.a. in dit project Smart Storage. We werken voortdurend aan een beter, slimmer en efficiënter netwerk en we ontwikkelen nieuwe mogelijkheden op het gebied van energie: van stroom tanken voor een elektrische auto tot transport van door onze klanten opgewekte zonne-energie. Enexis is bijvoorbeeld een van de initiatiefnemers voor een landelijk dekkend netwerk van laadpalen voor elektrisch vervoer, het Mobile Smart Grid. Maar ook met tal van andere innovatieve projecten gericht op verduurzaming van energie loopt Enexis voorop, zoals het EcoNexis huis in Zwolle, een demonstratiehuis met een slim netwerk of het energiebesparingsprogramma Buurkracht. Alliander Naam: Land van vestiging: Website: Alliander N.V. Nederland Alliander bestaat uit drie onderdelen: Liander, Liandon en Liandyn. Gezamenlijk vormen zij het netwerkbedrijf Alliander. Met bijna medewerkers zorgt Alliander voor de distributie van energie in grote delen van Nederland. Kernactiviteit is gelegen in het aansluiten van klanten op 9
10 energienetwerken en het distribueren van gas en elektriciteit. Daarnaast is Alliander specialist op het gebied van complexe private energienetten en installaties. Alliander vindt het belangrijk een leidende rol te spelen in het distribueren van duurzame energie. Daarom is zij continu bezig met innovaties en het creëren van hoogwaardige technologische oplossingen om duurzame energie te integreren in het net. De missie van Alliander hierin is drieledig: - Het beheren van energienetten; - Werken aan een betrouwbare energievoorziening; - Faciliteren van aan energie gerelateerde ontwikkelingen. ECN Naam: Land van vestiging: Website: Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) Nederland ECN is het grootste onderzoeksinstituut op energiegebied in Nederland. Hierbij bewegen de onderzoekers zich in het overgangsgebied tussen het fundamentele onderzoek van universiteiten en de toepassing van kennis in de markt. ECN richt zich met het energieonderzoek op een duurzame energievoorziening, wat staat voor een veilige, efficiënte, betrouwbare en milieuvriendelijke energievoorziening. In opdracht van overheid en bedrijfsleven ontwikkelt ECN hiervoor kennis en technologieën. Daarbij voert ECN ook onderzoek uit naar combinaties, toekomstmogelijkheden en economische achtergronden op energiegebied. Hierbij worden drie basiselementen onderscheiden: - het terugdringen van de energievraag door energiebesparing; - het opwekken van energie met duurzame energiebronnen; - een efficiënt en schoon gebruik van fossiele brandstoffen. In het onderzoeksprogramma Intelligente Elektriciteitsnetten ontwikkelt ECN kennis en technologie voor de transitie naar betrouwbare, duurzame en kosteneffectieve energienetten die een groot aandeel duurzame en decentrale energiebronnen kunnen accommoderen. TNO Naam: Land van vestiging: Website: TNO: Nederlandse Organisatie voor toegepastnatuurwetenschappelijk onderzoek Nederland TNO is een onafhankelijke onderzoeksorganisatie die op basis van haar expertise en onderzoek een belangrijke bijdrage levert aan de concurrentiekracht van bedrijven en organisaties, aan de economie en aan de kwaliteit van de samenleving als geheel. Door haar veelzijdigheid en capaciteit tot integratie van deze kennis neemt TNO een unieke positie in. TNO heeft de missie mensen en kennis te verbinden, om zodoende te innoveren met impact. Dat doen we door in twee expertisegebieden uiteenlopende disciplines samen te brengen, om invulling 10
11 te geven aan maatschappelijke vraagstukken binnen 7 actuele thema's. Samen met de universiteiten heeft TNO circa 30 kenniscentra om kennis te ontwikkelen op zorgvuldig geselecteerde terreinen. Deze kenniscentra fungeren als innovatiecentra. Niet alleen met universiteiten, ook met bedrijven neemt TNO deel in kenniscentra. 3.2 Projectfasering Voor het project is een gefaseerde aanpak gehanteerd, bestaande uit de volgende fasen: Fase 1: Programma van Eisen In deze fase zijn de leerdoelen voor het project vertaald in een kwalitatieve omschrijving van de eisen aan de Smart Storage Unit (SSU). De pilot Smart Storage maakt hierbij gebruik van ervaringen van de projectpartners in een aantal andere projecten, waaronder: Microgrid Bronsbergen, Intelligent Distributie Station, GrowDERS, Mobile Smart Grid tm. Daarnaast diende het Programma van Eisen om de achtergronden van de gemaakte ontwerpkeuzen vast te leggen, zodat deze ook na afloop van het project beschikbaar blijven. Fase 2: Ontwerp Fase 2A: Functioneel Ontwerp In deze fase is het Programma van Eisen vertaald in een Functioneel Ontwerp van de Smart Storage Unit (SSU). Hierin is omschreven welke bedrijfsmodi en systeemovergangen de SSU dient te kunnen ondersteunen en welke (sub)systemen en interfaces hiertoe benodigd zijn. Fase 2B: Technisch Ontwerp In het Technisch Ontwerp zijn de functionele omschrijving en systemen zoals omschreven in het Functioneel Ontwerp uitgewerkt naar een detailontwerp waarin essentiële keuzes gemaakt zijn ten aanzien van de eigenschappen en typen accu s, vermogenselektronica en besturingssystemen in relatie tot de noodzakelijke systeemfunctionaliteiten en regel- en meettechnieken. In het Technisch Ontwerp zijn dan ook de specificaties, tekeningen, schema s en andere ontwerpdocumenten die betrekking hebben op de individuele subsystemen en componenten opgenomen. Fase 3: Bouw Gedurende deze fase zijn de componenten besteld, geleverd en is het systeem opgebouwd uit de diverse afzonderlijke componenten. In praktijk is deze fase gestart gedurende Fase 2B. Fase 4: Installatie en testen Op basis van de bouwfase zijn de componenten in deze fase met elkaar geïntegreerd en getest. Testen is een continu proces geweest en hebben op diverse niveaus en momenten plaatsgevonden, zowel bij afname, bouw, integratie, als installatie op locatie, daarbij ook onderscheidend op component als systeemniveau. Fase 5: Monitoring en bedrijfsvoering In deze fase is het systeem in bedrijf genomen op locatie in Etten-Leur en is onderzoek gedaan naar de bedrijfsvoering en resultaten van het systeem. Hiertoe is tevens een promovendus aan de TU/Eindhoven aangesteld door Enexis. Fase 6: Sociaal Economisch Perspectief 11
12 Gedurende het ontwerp van het systeem heeft er op de Rijksuniversiteit Groningen een onderzoek plaatsgevonden naar de sociaal economische aspecten van de energietransitie, hoe de introductie van systemen als Smart Storage bevorderd kunnen worden en welke aspecten consumenten het belangrijkst vinden t.a.v. de energietransitie. Fase 7: Project management, externe samenwerking & kennisoverdracht Deze fase behelst qua doorlooptijd het gehele project en betrof naast en voeren van adequaat projectmanagement en het voeren van een gedegen administratie het organiseren van kennisuitwisselingen, bijwonen van beurzen, congressen en symposia en het schrijven van artikelen en verzorgen van presentaties. Dit alles ten behoeve van kennisdisseminatie, het informeren van relevante stakeholders en de integratie van projectresultaten in onderwijsprogramma s en vakliteratuur. 3.3 Projectorganisatie Voor wat betreft de taak- en rolverdeling geldt dat Enexis is opgetreden als penvoerder en eindverantwoordelijke en opdrachtgever van het Smart Storage systeem. Enexis heeft dan ook het projectmanagement verzorgt. Voor het project is een multifunctioneel team opgestart met deelnemers van alle consortiumpartijen. Alliander heeft een belangrijke taak vervult als klankbordfunctie en een belangrijke bijdrage geleverd gedurende de ontwerp- en testfase. Tevens is Alliander verantwoordelijk en trekker geweest van het Sociaal Economisch Onderzoek. ECN heeft haar kennis ingezet om een regelalgoritme op te stellen voor de besturing van de Smart Storage Unit. Tevens is ECN verantwoordelijk geweest voor het opstellen van het Plan van Eisen en heeft ze een bijdrage geleverd als klankbord. Met de overname van het projectaandeel van ECN door TNO is deze functie tevens door TNO vervuld. 12
13 4 Resultaten Hoofddoelstelling van het project was de demonstratie van een slimme opslagfaciliteit waarmee zowel de invoeding van duurzame energie, alsmede de uitnutting van de netcapaciteit en de betrouwbaarheid van het electriciteitsnetwerk geoptimaliseerd kan worden. Middels de in bedrijf name van de Smart Storage Unit (SSU) in Etten-Leur op 8 oktober 2012 heeft het consortium succesvol gedemonstreerd dat het daadwerkelijk mogelijk is verschillende technologieën te verenigen in een intelligent en multifunctioneel opslagsysteem en deze te koppelen aan het laagspanningsnet van Enexis. 4.1 De bijdrage aan de duurzame energiehuishouding: technologische aspecten De smart storage unit wordt ingezet om energie die binnen de wijk De Keen wordt opgewekt door middel van zonnepanelen lokaal op te slaan, zodat deze later ook weer lokaal verbruikt kan worden. Dit voorkomt dat de zonne-energie overdag via het MS-net naar locaties getransporteerd wordt waar voldoende vraag is, waarna in de avonduren, wanneer de vraag hoog is in woonwijk De Keen de energie van grote centrales wederom over het MS-net richting de wijk getransporteerd moet worden. Door dit twee-richtings-verkeer op het MS-net zijn er onnodig veel netverliezen, die voorkomen kunnen worden als door middel van de SSU deze energie binnen de wijk gehouden kan worden. Daarnaast kan de SSU ingezet worden voor het zogenaamd peak shaven (zie figuur hieronder) van de belasting in de wijk. Door de gedurende de dag opgeslagen energie, s avonds tijdens piekverbruik te gebruiken, wordt de belasting op de transformator en het bovenliggende net gereduceerd. Dit reduceert niet alleen de verliezen maar stelt ook de noodzaak tot netverzwaring uit. 13
14 Voorbeeld van peak-shaving bij residentieel belastingprofiel. Zoals beschreven in [1], is afhankelijk van de efficiëntie van het batterijsysteem, een netto besparing op verliezen te realiseren. Netverliezen zullen dalen, maar dat wordt gedeeltelijk teniet gedaan door de verliezen in het batterij systeem. Aangezien de efficiëntie van een batterijsysteem sterk afhankelijk is van het momentane (ont)laadvermogen, en daarmee van de gebruikte laadstrategie, is het moeilijk hier een eenduidig getal aan te hangen. Echter bij een (realistisch haalbare) gemiddelde efficiëntie van 87% [1], wegen de vermeden verliezen al op tegen de verliezen in het batterij systeem. Door continue ontwikkeling van meer geavanceerde laad algoritmes en het verzamelen van meet data moet uiteindelijk een netto reductie in netverliezen van potentieel enkele procenten haalbaar zijn. In het geval van peak-shaving kunnen piek reducties behaald worden tot 15% [1]. Dit is vooral van toepassing in woonwijken waar sterke pieken in het verbruik zich regelmatig voordoen. Batterij opslag systemen kunnen dus ingezet worden om piekbelasting van transformators significant omlaag te brengen en daarmee noodzakelijke investeringen in het laag- en middenspanningsnet uit te stellen. Vanuit technisch oogpunt is er zeker herhalingspotentieel om dergelijke storage units in het distributienet te plaatsen. Mits voorzien van een goede laadstrategie, kunnen zowel netverlies reductie als piekreductie gerealiseerd worden. 4.2 De bijdrage aan een duurzame energiehuishouding: economische ontwikkelingen De kostprijs van batterij opslag systemen is een veelvoud van de referentie technologie (vanuit netbeheerders perspectief), netverzwaring. Uit [1] blijkt dat een netverzwaring in de Nederlandse situatie een factor 7-10 goedkoper is (over de levensduur van 60 jaar) dan batterij opslag. Vanuit economisch oogpunt is batterij opslag dus ook nog niet interessant. De verwachting voor de toekomst is echter dat batterij opslag steeds goedkoper wordt en dat de kosten gerelateerd aan onbalans in het net (mede veroorzaakt door fluctuerende decentrale opwek) steeds verder toenemen. Hieruit zal uiteindelijk vanzelf een positieve businesscase komen, dit is echter ook sterk afhankelijk van beleidsmaatregelen rondom (het stimuleren van) decentrale opwek en saldering. Uit gesprekken met fabrikanten is echter gebleken dat zij binnen de Li-Ion techniek geen grote 14
15 prijsdoorbraken verwachten op korte termijn, wellicht dat andere batterij technologieën wél voor deze doorbraak kunnen zorgen. 4.3 De verwachting voor verdere marktintroductie Met inachtneming van de resultaten beschreven in 4.2 hierboven, is er voorlopig geen grote marktintroductie van batterijopslag in het distributienet te verwachten. Zowel de economische, beleidsmatige en technische omstandigheden zullen hiervoor sterk moeten veranderen. Opslag is relatief duur en er is weinig noodzaak tot het hebben van opslag in de sterke distributienetten zoals die in Nederland aangelegd zijn. 4.4 Samenwerking en kennisoverdracht Binnen het project is er op het gebied van kennisoverdracht samengewerkt met o.a. de Technische Universiteit Eindhoven, ECN/TNO, (het voormalige) KEMA en Empeq B.V. Deze samenwerkingen hebben enkele wetenschappelijke publicaties tot gevolg gehad. In [1] wordt het effect van de SSU en het eventueel breder wegzetten daarvan binnen het distributienet onderzocht, deze publicatie is tot stand gekomen door een samenwerking met de TU/e. In samenwerking met de TU/e en Empeq B.V., is [2] tot stand gekomen, een publicatie over het thermisch ontwerp van de SSU. In [3] staat een technisch wetenschappelijke beschrijving van het Smart Storage project beschreven. Deze publicatie is tot stand gekomen in een samenwerking tussen de TU/e, KEMA en Empeq B.V. In [4] staat de ontwikkeling van een geavanceerd control algoritme beschreven, tot stand gekomen in een samenwerking met TU/e. Deze paper wordt waarschijnlijk in augustus 2014 gepubliceerd. 4.5 De bijdrage aan de innovatie ten opzichte van de huidige stand van de techniek in Nederland De SSU was als batterijsysteem een unicum in Nederland en grote delen van de wereld. Het was het eerste station-geïntegreerde batterij opslag systeem dat in gebruik werd genomen. Inmiddels zijn er diverse fabrikanten die dergelijke geïntegreerde systemen leveren, echter m.b.t. compactheid spant de SSU nog steeds de kroon. Het aantal kwh capaciteit en kw vermogen per vierkante meter footprint is nog steeds de hoogste in de industrie. Mede met dank aan het degelijke thermische ontwerp is mogelijk geweest een dergelijke grote capaciteit in zo n kleine oppervlakte te plaatsen. Mede daardoor is het mogelijk geweest een batterijsysteem van deze omvang midden in een woonwijk te plaatsen. 15
16 5 Conclusies Doelstelling van dit project Pilot Smart Storage was om een slim elektriciteitsopslagsysteem (Smart Storage) te demonstreren, dat het mogelijk maakt om een grotere hoeveelheid duurzame energiebronnen in het net te integreren, op een zodanige manier dat dit leidt tot een optimale inpassing van het aanbod van decentrale duurzaam opgewekte elektriciteit en een betere uitnutting van de capaciteit van het net. Op basis van de samenwerking en de behaalde resultaten concludeert het consortium dan ook dat de doelstelling behaald is en het project succesvol is voor alle partijen. Door middel van dit project is het consortium niet alleen in staat gesteld te demonstreren dat opslag van elektrische energie mogelijk is, daarbij heeft het hiermee essentiële kennis opgedaan over inpassing van een dergelijk systeem in de dagelijkse bedrijfsvoering. Tenslotte heeft het consortium een opslagsysteem gerealiseerd wat inpasbaar en opschaalbaar is binnen het voorzieningsgebied van netbeheerders. Er zijn specifiek een aantal concrete aspecten te benoemen die technische inhoudelijk gedemonstreerd zijn. Zo levert het Smart Storage systeem in de wijk De Keen een positieve bijdrage aan de power quality en kortsluitveiligheid en wordt tegelijkertijd de vermogensbalans gehandhaafd. Toepassing van het systeem leidt echter nog niet tot een efficiëntere uitnutting van het lokale energienet. Er is er dan ook voorlopig geen grote marktintroductie van batterijopslag in het distributienet door netbeheerders te verwachten. Zowel de economische, beleidsmatige en technische omstandigheden zullen hiervoor sterk moeten veranderen. De kostprijs van batterij opslag systemen is een veelvoud van de referentie technologie (vanuit netbeheerdersperspectief), netverzwaring. Uit dit project blijkt dat een netverzwaring in de Nederlandse situatie een factor 7-10 goedkoper is (over de levensduur van 60 jaar) dan batterij opslag. Opslag is relatief duur en er is hiermee weinig noodzaak tot het hebben van opslag in de sterke distributienetten zoals die in Nederland aangelegd zijn. Vanuit technisch oogpunt is er zeker herhalingspotentieel om dergelijke storage units in het distributienet te plaatsen. Mits voorzien van een goede laadstrategie, kunnen zowel netverlies reductie als piekreductie gerealiseerd worden. Netverliezen zullen dalen, maar dat wordt gedeeltelijk teniet gedaan door de verliezen in het batterij systeem. Echter bij een (realistisch haalbare) gemiddelde efficiëntie van 87%, wegen de vermeden verliezen al op tegen de verliezen in het batterijsysteem. In het geval van peak-shaving blijken piekreducties behaald te kunnen worden tot 15%. Batterij opslag systemen kunnen dus ingezet worden om piekbelasting van transformatoren significant omlaag te brengen en daarmee noodzakelijke investeringen in het laag- en middenspanningsnet uit te stellen. Beleidsmatig gezien zijn er daarbij ook nog enkele belangrijke beperkingen die de introductie van grootschalige opslagsystemen beperken. Allereerst biedt het huidige beleid onvoldoende mogelijkheden voor een netbeheerder om opslagsystemen in bedrijf te nemen en te beheren. Er dient voor opslagsystemen duidelijkheid te komen over de taak- en rolverdeling van netbeheerder of leverancier. Om de business case voor opslag mogelijk te maken is alleen efficiënt netbeheer onvoldoende voordelig. Zorg daarom voor nieuwe business modellen door bijvoorbeeld dynamische tarifering toe te passen, waardoor ook de flexibiliteit van een dergelijk systeem als waarde ontsloten kan worden. 16
17 Referenties [1] H.J.A. Beckers, The Effects of Battery Energy Storage Systems in a Distribution Network, MsC Thesis, TU/e, 2013, Eindhoven. [2] F. van Overbeeke, R.J.W. de Groot, J. Bozelie, J.G. Slootweg, Thermal Optimization of an Integrated LV Battery Energy Storage Station, CIRED 2013, Stockholm. [3] R.J.W. de Groot, P.Karaliolios, J.G. Slootweg, E.C.W. de Jong, F. van Overbeeke, Smart Storage: Embedding Local Storage in the Distribution Grid, PowerTech 2013, Grenoble. [4] R.J.W. de Groot, B.M.J. Vonk, H.J.A. Beckers, J.G. Slootweg, Development of a Charge Path Optimization Controller Block for a Battery Energy Storage System, submitted for publication at: IFAC 2014, Cape Town. Overige wetenschappelijke publicaties [5] R.J.W. de Groot, et. al., Smart Storage in the Enexis LV Distribution, GridCIRED 2013, Stockholm. [6] M. Gorsira,Msc. et al., Wat vinden huishoudens, Rijksuniversiteit Groningen. [7] M. Gorsira,Msc. et al., Hoe meer controle hoe beter?, Rijksuniversiteit Groningen. Bovengenoemde publicaties zijn niet (allemaal) openbaar beschikbaar, alleen op aanvraag/abonnering bij de desbetreffende uitgevers. 17
18 Bijlage A: Overzicht persuitingen aangaande het EOS Demos project Smart Storage. SMART STORAGE 2013 > 1. Netbeheerder is niet op aard voor opslag elektriciteit, Enexis doet het lekker toch EnergieKeuze.nl; ; Energeia > 2. 'Netbeheerders moeten niet wachten met energieopslag' EnergieKeuze.nl; ; Energeia > 3. Kansrijke opslag binnen distributienetten Energie+; > 4. Enexis installeert Smart Storage Unit in Etten-Leur De Weekkrant; > 5. Enexis plaatst 'stroom-opslag' in Etten-Leur Energie en Water; > 6. Slim opslaan elektriciteit in openbaar net GIS Magazine; > 7. Enexis: Surplus energie opslaan in batterijen P+ (peopleplanetprofit); > 8. Primeur voor Etten-Leur: de eerste buurtbatterij Trouw Webeditie; > 9. Experiment met 'slimme stroomopslag' Cobouw Webeditie; > 10. Slim opslaan van elektriciteit in openbaar net Enexis komt met primeur in wijk De Keen Ettenleurse Bode;
19 > 11. Slim opslaan van elektriciteit in openbaar net Enexis komt met primeur in wijk De Keen Ettenleurse Bode; > 12. Netbeheerders slaan zonnestroom voor het eerst 'slim' op in publiek net Energeia; > 13. Netbeheerders studeren op regelen stroompiek Cobouw; > 14. Stroomopslag in openbaar net Technisch Weekblad; > 15. Primeur voor woonwijk De Keen met slim opslaan van elektriciteit BN De Stem; ; Etten-Leur > 16. Enexis experimenteert met stroomopslag op openbaar net Profnews.nl; > 17. Buurtbatterij voor wijk de Keen in Etten-Leur Omroep Brabant TV; > 18. Enexis installeerde op 8 oktober eerste buurtbatterij in Etten-Leur Gemeente Etten-Leur; > 19. Zelfvoorziening compliceert energietransitie Energie+; > 20. Transitie naar 'smart energy' - slimme opslag Technolution; > 21. Smart Living Netbeheer Nederland; ; Net.nl > 22. Innovatietheater; Pitch 3/10 Smart storage slimme decentrale opslag van duurzame energie Enexis Duurzaamheidopdekaart.nl; > 23. Putting Neurons in the Smart Grid ERCIM News; > 24. Krachtenspel tussen sociale verandering en innovatie Utilities; > 25. Zonnestroom kan niet zonder een slim net New-energy.tv; > 26. Transitie van de energiemarkt; het verbeterprogramma 19
20 Management Scope; > 27. Fotonen oogsten en opslaan Trouw; > 28. 'Nederland stevent af op catastrofale energieproblemen' WebWereld; > 29. Opslag van groene stroom moet elektriciteitsnet betaalbaar houden Het Financieele Dagblad; > 30. Een miljardenkarwei zonder einde Dagblad van het Noorden;
De opkomst van all-electric woningen
De opkomst van all-electric woningen Institute for Business Research Jan Peters Directeur Asset Management Enexis Inhoud Beeld van de toekomst Veranderend energieverbruik bij huishoudens Impact op toekomstige
Nadere informatieduurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen
duurzame energievoorziening voor bedrijventerreinen De toekomst van de energievoorziening Gemeenten, provincies, bedrijven en projectontwikkelaars gaan zich steeds meer richten op duurzame energiedoelstellingen,
Nadere informatieEOS DEMOS Project Smart Storage Een flexibel net met decentrale opslag
EOS DEMOS Project Smart Storage Een flexibel net met decentrale opslag Ir. A.J.M. Schouwenaar Dinsdag 8 oktober 2013 Innovator Asset Management Enexis B.V. 1 Enexis kerncijfers 2 Enexis heeft een faciliterende
Nadere informatieDe ontwikkeling van Smart grids. Our common future. Prof.dr.ir. Han Slootweg. 30 september 2016
De ontwikkeling van Smart grids Our common future Prof.dr.ir. Han Slootweg 30 september 2016 Agenda Het energiesysteem Verduurzaming van het energiesysteem De energietransitie Smart Grids 2 Energievoorziening
Nadere informatieOpenbaar eindrapport Developing a sustainable quick charger powered by the sun Referentienummer: TESG113014
Openbaar eindrapport Developing a sustainable quick charger powered by the sun Referentienummer: TESG113014 Opgesteld door: MisterGreen Datum: Oktober 2016 1 1. Samenvatting 2. Het plan 3. Bijdrage aan
Nadere informatieSlimme Netten. Martijn Bongaerts: - voorzitter Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland - manager Innovatie, Liander
Slimme Netten Martijn Bongaerts: - voorzitter Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland - manager Innovatie, Liander Netbeheer Nederland (1) Netbeheer Nederland brancheorganisatie van alle elektriciteit-
Nadere informatieSmart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik. ENGIE Infra & Mobility
Smart Grids, bouwstenen voor slimmer energiegebruik ENGIE Infra & Mobility De daad bij het woord, de techniek bij de plannen Over een aantal jaren ziet de energievoorziening in Nederland er geheel anders
Nadere informatieStimuleren van een energienet in evenwicht. Opslag en Demand-side management
Stimuleren van een energienet in evenwicht Opslag en Demand-side management Stimuleren van een energienet in evenwicht I. Context en doelstellingen I. Doelstellingen II. Uitdagingen III. Actief netbeheer
Nadere informatieSmart Grid. Verdiepende opdracht
2015 Smart Grid Verdiepende opdracht Inleiding; In dit onderdeel leer je meer over het onderwerp Smart Grid. Pagina 1 Inhoud 1. Smart Grid... 3 1.1 Doel... 3 1.2 Inhoud... 3 1.3 Verwerking... 8 Pagina
Nadere informatieGa jij ook voor een baan die iedereen energie geeft?
Ga jij ook voor een baan die iedereen energie geeft? Netwerkbedrijf Endinet, de werkgever met energie Maar liefst 416.000 klanten in Zuidoost Brabant krijgen via kabels en leidingen van Endinet stroom
Nadere informatieEnergietransitie en schaalvoordelen
Energietransitie en schaalvoordelen Samenvatting McKinsey-onderzoek Oktober 2013 CONTEXT Recent is door McKinsey, in opdracht van Alliander, een onderzoek uitgevoerd naar de vraag: Wat zijn de voordelen
Nadere informatieAmsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz
RAI PTM - bijeenkomst Amsterdam 9 mei 2017 Guy Konings, Joulz 1 Stedin Netbeheer is verantwoordelijk voor het transport van gas en elektriciteit in West Nederland Onze missie: duurzame energie voor iedereen
Nadere informatieRoadmap naar Smart Grids ECN s visie
Roadmap naar Smart Grids ECN s visie Martin Scheepers Program Manager Intelligent Electricity Grids Projectgroep Smart Grids Netbeheer Nederland, Utrecht, 19 oktober 2009 www.ecn.nl Inhoud Waarom slimme
Nadere informatieSmart Grids. Ernst ten Heuvelhof 10-1-2011. Challenge the future. Delft University of Technology
Smart Grids Ernst ten Heuvelhof Smart Grids Twee-richtingsverkeer stroom in laagspanningsnet Real time prijzen stroom zichtbaar voor afnemers Taskforce Smart Grids Ingesteld door Minister van EZ Secretariaat
Nadere informatieGrootschalige energie-opslag
Er komt steeds meer duurzame energie uit wind Dit stelt extra eisen aan flexibiliteit van het systeem Grootschalige opslag is één van de opties om in die flexibiliteit te voorzien Uitgebreid onderzoek
Nadere informatieGrootschalige energie-opslag
Er komt steeds meer duurzame energie uit wind Dit stelt extra eisen aan flexibiliteit van het systeem Grootschalige opslag is één van de opties om in die flexibiliteit te voorzien TenneT participeert in
Nadere informatieTKI Tender en programmalijnen Switch2SmartGrid. Programmalijnen en speerpunten 2014
TKI Tender en programmalijnen Switch2SmartGrid Programmalijnen en speerpunten 2014 Programmalijnen en aandachtspunten 1. Energiemanagement voor fleibiliteit van energiesysteem 2. Informatie en control
Nadere informatieSamen omschakelen Arnhem, 7 september 2016
Samen omschakelen Arnhem, 7 september 2016 Waarom zijn we bijeen? Verduurzaming energievoorziening Samenwerking om de NL ambitie te verwezenlijken Samenwerking vanaf de start van initiatieven Draagvlak
Nadere informatieWij brengen energie. Waar mensen licht en warmte nodig hebben
Wij brengen energie Waar mensen licht en warmte nodig hebben Energie in goede banen De beschikbaarheid van energie bepaalt in grote mate hoe we leven: hoe we wonen, werken, produceren en ons verplaatsen.
Nadere informatieEnergietransitie biedt kansen in de gebouwde omgeving
Energietransitie biedt kansen in de gebouwde omgeving Enexis: energie in goede banen Even if you doubt the evidence, providing incentives for energy-efficiency and clean energy are the right thing to do
Nadere informatieIs flexibiliteit het nieuwe goud?
Is flexibiliteit het nieuwe goud? Presentatie Congres Duurzaam Gebouwd 13 november 2014 Enexis Elektriciteit: 2,7 miljoen aangeslotenen 135,000 km MS / LS 53,000 stations Gas: 2,1 miljoen aangeslotenen
Nadere informatieDuwen en trekken aan het distributienet. 15 december 2010
Duwen en trekken aan het distributienet 15 december 2010 Ontwikkelingen Verduurzaming energie: better city, better life Toename e-vraagkant: Warmtepompen in plaats van gasketels E-auto in plaats van benzineauto
Nadere informatieSlimme netten net wel, of net niet? Presentatie Smart Grids MVO Bijeenkomst Oostburg Zeeland. Cofely Energy & Infra
Slimme netten net wel, of net niet? Presentatie Smart Grids MVO Bijeenkomst Oostburg Zeeland Cofely Energy & Infra INHOUD Voorstellen Waarom eigenlijk Smart Grids? De transitie naar Smart Grids Verschillende
Nadere informatieDe snelste route naar aardgasvrije wijken
De snelste route naar aardgasvrije wijken Smart Energy NL, 5 juni 2018 Marijke Kellner, Gasunie #2 Energieverbruik: gebouwde omgeving 32% Bron: NEV 2017. Aandeel van sectoren in het bruto eindverbruik
Nadere informatieEnergizing the city: Almere energy axis
Inhoud Energizing the city: Almere energy axis... 3 Van Noord/West naar Zuid/Ooost... 4 Energie die stroomt door de as... 5 Focus on knowledge & education... 6 Focus on innovation & experiments... 7 Focus
Nadere informatieSmart Grids & Elektrisch vervoer. Innovatie workshop. Delft, 7 januari 2011. Joris Knigge Innovatie Asset Management
Smart Grids & Elektrisch vervoer Innovatie workshop Delft, 7 januari 2011 Joris Knigge Innovatie Asset Management Inhoud Inleiding Energietransitie en Elektrisch vervoer (mobile) Smart Grids Praktische
Nadere informatieFiguur 1: De ontwikkeling van de kostprijs van zonne-energie en batterijen versus de consumentenprijs van elektriciteit
Energiebedrijven op zoek naar toegevoegde waarde De transitie naar een hernieuwbaar en deels decentraal energielandschap zal zich doorzetten. De vervanging van de centrale elektriciteitsproductie door
Nadere informatieEnexis. De veranderende rol van de netbeheerder. Peter Vermaat Voorzitter Raad van Bestuur Enexis. 12 november 2015
Enexis De veranderende rol van de netbeheerder Peter Vermaat Voorzitter Raad van Bestuur Enexis 12 november 2015 Rol Enexis in de elektriciteitsketen Elektriciteitscentrale voor de opwek van elektriciteit
Nadere informatieMiddels deze brochure bieden we inzicht in:
2 Daarom energieopslag In het energieakkoord van 2013 is afgesproken dat Nederland in 2050 volledig draait op duurzame energie. Zon en wind worden daarmee de belangrijkste bronnen van elektriciteit. Een
Nadere informatieEen schone, stille en mobiele batterij waarop de hele stad kan inpluggen
Een schone, stille en mobiele batterij waarop de hele stad kan inpluggen Page 1 of 5 Een snel oplaadbaar mobiele batterijsysteem een Mobile Green Energy System (MGES) is modulair inzetbaar in een stedelijke
Nadere informatieHelmonds Energieconvenant
Helmonds Energieconvenant Helmondse bedrijven slaan de handen ineen voor een duurzame en betrouwbare energievoorziening. Waarom een energieconvenant? Energie is de drijvende kracht Energie is de drijvende
Nadere informatieDE ENERGIE TRANSITIE
DE ENERGIE TRANSITIE 1 DE ENERGIETRANSITIE In de huidige Europese energie sector zijn drie parallelle trends waar te nemen. Ten eerste decentralisatie, waarbij steeds groter wordende hoeveelheden decentrale
Nadere informatieDe toekomst van de netten
De toekomst van de netten Speelveld, energieneutrale wijk, rol van smart grids dr. C. (Cor) Leguijt, presentatie Kivi-Niria, 8 okt. 2013 Inhoud de toekomst van de netten Kort: over CE Delft De hoeken van
Nadere informatieEnergieoplossingen van de toekomst
Energieoplossingen van de toekomst Duurzaam en innovatief Naast de transformatorstations die Alfen voornamelijk aan netbeheerders levert, leggen we complete elektriciteitsnetwerken aan bij klanten in de
Nadere informatiePrivacy by Design bij Enexis
Privacy by Design bij Enexis Boas Bierings Privacy Officer Enexis 7 november 2017 Bijeenkomst Privacy by Design III Georganiseerd door Privacy en Identity lab (PI.Lab) en ECP Platform voor de Informatie
Nadere informatieRoadmap Smart Grids Mar$jn Bongaerts Frits Verheij 12 februari 2014
1 Roadmap Smart Grids Mar$jn Bongaerts Frits Verheij 12 februari 2014 Inhoud 2 1. Innovatietafel aanloop naar TKI Switch2SmartGrids 2. Actieplan Duurzame Energievoorziening link naar E-akkoord 3. Toekomstbeelden
Nadere informatiePowered by the Sun. ontwikkeling van een slimme duurzame snellaadstation met PV en batterij opslag
Powered by the Sun ontwikkeling van een slimme duurzame snellaadstation met PV en batterij opslag Korte video snellaadlocatie onderwerpen Partners Hoofdlijnen project Korte video over het snellaadstation
Nadere informatieHet Slimme energienet..zx ronde 25 januari 2015
Het Slimme energienet..zx ronde 25 januari 2015 De laatste tijd worden we overspoeld door marketing verhalen over de slimme meter en het slimme energienet. Men stelt dat met de komst van de slimme meter
Nadere informatieSmart Grids Varianten en voorbeelden
Smart Grids Varianten en voorbeelden Prof.dr.ir. Han Slootweg Enexis Technische Universiteit Eindhoven Nieuwjaarsbijeenkomst 26 januari 2011 Agenda Over Enexis en de TU/e Smart Grids: een definitie Doelstellingen
Nadere informatiePERSDOSSIER. Slimme energie voor A1 Bedrijvenpark Deventer
PERSDOSSIER Slimme energie voor A1 Bedrijvenpark Deventer Inleiding De gemeente Deventer heeft de ambitie een energieneutraal bedrijvenpark te ontwikkelen aan de A1 ten zuiden van Deventer. Op vrijdag
Nadere informatieEnergietransitie bij Mobiliteit
Energietransitie bij Mobiliteit Aanpak openbaar vervoer in Zuid-Holland Jan Ploeger Presentatie voor Inspiratiedag KPVV 15 oktober 2015 In Zuid-Holland is pas 2,2 % van het energieverbruik duurzaam. Nationale
Nadere informatieGelijkstroomnet in Nederland
CONCEPT TER DISCUSSIE Gelijkstroomnet in Nederland Publieke gelijkstroomdienst mogelijk maken Plan van Aanpak AM Realisatie & Aanbesteding Programma Gelijkstroom CONCEPT TER DISCUSSIE Again a war of currents?
Nadere informatieOptimale benutting van de energie input van een houtgestookte centrale door plaatsing rookgascondensor en CO2- benutting met PVT
Resultaten en bevindingen van project Optimale benutting van de energie input van een houtgestookte centrale door plaatsing rookgascondensor en CO2- benutting met PVT Dit rapport is onderdeel van de projectencatalogus
Nadere informatieEnergie- en Klimaatdag 2017: Netbeheer van de toekomst. Welkom
Energie- en Klimaatdag 2017: Netbeheer van de toekomst Welkom 1 Eandis in de energiemarkt CREG / VREG Decentrale producenten elektriciteit Centrale producenten elektriciteit Invoerders aardgas Elia Distributienetbeheerders
Nadere informatieSmartGrid in de praktijk*:
Round Table event February 2014 Smartgrid in de praktijk oct 2012 26 februari 2014 SmartGrid in de praktijk*: De uitdagingen: o Energiecollectieven o Systeem stabiliteit o Cybersecurity * deze presentatie
Nadere informatieSTEDIN NETBEHEERDER VAN DE RANDSTAD
STEDIN NETBEHEERDER VAN DE RANDSTAD ENERGIEPROJECT HOOG DALEM DE WAARDE VAN OPSLAG John Hodemaekers 5 oktober 2016 Energieproject Hoog Dalem in het kort Wat houdt het project in Proeftuin in de all-ellectric
Nadere informatieBusVision. Is Nederland klaar voor elektrisch busvervoer? Nico van Egmond 15 april 2014
BusVision Is Nederland klaar voor elektrisch busvervoer? Nico van Egmond 15 april 2014 Wie is Alliander, Liandon, Alliander Mobility Services De rol van Alliander Opportunity Laden Laadmethoden Opportunity
Nadere informatieIPIN Proeftuin Lochem
IPIN Proeftuin Lochem Inleiding, samenwerking, uitdaging Oktober 2013 Ben Tubben Opzet programma IN4Energy Het consortium IN4Energy maakt het mogelijk dat deelnemers aan de proeftuin daadwerkelijk richting
Nadere informatiePROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST
NOORD-NEDERLAND: PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST PROEFTUIN ENERGIE- TRANSITIE REGIONALE PARTNER IN DE EUROPESE ENERGIE UNIE Noord-Nederland is een grensoverschrijdende proeftuin
Nadere informatieEnergie en ruimtelijke ordening
Energie en ruimtelijke ordening Hoe eerder hoe beter Ruimteconferentie 19 april 2011 Netbeheerder in de energieketen Energieproductie Netwerken Energielevering Transport & distributie Werkgebied Liander
Nadere informatieOpslag van energie een verantwoordelijkheid of kans voor de zorg? Joris Ijzermans Business Unit Manager Energy Solutions Center
Opslag van energie een verantwoordelijkheid of kans voor de zorg? Joris Ijzermans Business Unit Manager Energy Solutions Center Energy Solutions Center Joris IJzermans Achtergrond: Energievoorziening Business
Nadere informatieOpeningspagina: website gridflex
Openingspagina: website gridflex Onderwerpen Wie = Wie Over het project Gridflex Energie Management Systeem Zeezoutbatterij Onderzoek Gridflex Planning Gridflex Heeten Heeten: 4000 inwoners Duurzaamdorp
Nadere informatieNAAR EEN DUURZAAM ENERGIESYSTEEM
MAART 2014 NAAR EEN DUURZAAM ENERGIESYSTEEM HOE ENEXIS BIJDRAAGT AAN DE REALISATIE VAN DE ENERGIEDOELSTELLINGEN TOEKOMSTVAST MAKEN VAN DE ENERGIENETTEN Enexis neemt haar verantwoordelijkheid om, vanuit
Nadere informatieSmart Grids. Situering Eandis in energiemarkt. Hernieuwbare energie voor gebouwen 13 september Producenten elektriciteit
Hernieuwbare energie voor gebouwen 13 september 2012 Situering Eandis in energiemarkt Producenten elektriciteit CREG / VREG Invoerders aardgas Elia Fluxys Distributienetbeheerders Leveranciers Klanten
Nadere informatieHoog Dalem: Motivaties, verwachtingen en ervaringen van bewoners
Hoog Dalem: Motivaties, verwachtingen en ervaringen van bewoners Dit onderzoek is gedaan in opdracht van STEDIN. Eindhoven, augustus 2016 Luc van Summeren en Ruth Mourik DuneWorks Samenvatting bewonersonderzoek
Nadere informatie6 Pijler 4: Het energietransportnetwerk gereedmaken
6 Pijler 4: Het energietransportnetwerk gereedmaken 6.1 Aanpassingen van de infrastructuur in Nederland De energietransitie kan ingrijpende gevolgen hebben voor vraag en aanbod van energie en voor de netwerken
Nadere informatieThe first microgrid in the Netherlands
The first microgrid in the Netherlands Prof. dr. ir. J.F.G. (Sjef) Cobben Het (mogelijk) autonoom draaiende net van recreatiepark Bronsbergen 16 november 2011 1 Microgrid in Japan The first microgrid in
Nadere informatieUitdagingen voor het distributienet. Frederik Hindryckx Energik decentrale elektriciteitsproductie 23/05/2013
Uitdagingen voor het distributienet Frederik Hindryckx Energik decentrale elektriciteitsproductie 23/05/2013 Situering Eandis in energiemarkt CREG / VREG Producenten elektriciteit Invoerders aardgas Elia
Nadere informatieDe toekomst van het RET netwerk
De toekomst van het RET netwerk De kansen en mogelijkheden van Smart Grid Aanleiding: veranderend vervoerslandschap Aanleiding - Gevolgen - Netwerk van de toekomst -Vervolg 1 De RET wil voorbereid zijn
Nadere informatieGroener door ICT. Erik Huizer Algemeen directeur TNO Informatiemaatschappij
Groener door ICT Erik Huizer Algemeen directeur TNO Informatiemaatschappij 2 Groener door ICT Smart energy systems door ICT Slimmer rijden door ICT Slimmer werken door ICT Vergroening van ICT Smart Grids
Nadere informatieBijeenkomst 28 november Molen van Sloten Jan Scheepers
Bijeenkomst 28 november Molen van Sloten Jan Scheepers This project has received funding from the European Union's Seventh Programme for research, technological development and demonstration under grant
Nadere informatieEnergie voor morgen, vandaag bij GTI
Energie voor morgen, vandaag bij GTI Jet-Net docentendag 5 juni 2008 GTI. SMART & INVOLVED GTI is in 2009 van naam veranderd: GTI heet nu Cofely SLIMME ENERGIENETWERKEN, NU EN MORGEN 2008 2010 Centrale
Nadere informatieDe noodzaak voor geïntegreerd ontwerpen en plannen van de energietransitie in de stad
De noodzaak voor geïntegreerd ontwerpen en plannen van de energietransitie in de stad Delft, 9 maart 2018 Sander Fijn van Draat, Mark Jurjus, Hans Schneider Beheert het netwerk voor gas en stroom Inhoudsopgave
Nadere informatieBiomethanol. Resultaten en bevindingen van project. Datum September 2010 Status Definitief. BioMCN, e.a. in opdracht van Agentschap NL
Resultaten en bevindingen van project Biomethanol Dit rapport is onderdeel van de projectencatalogus energie-innovatie. Tussen 2005 en 2011 kregen ruim 1000 innovatieve onderzoeks- en praktijkprojecten
Nadere informatieHomelab 2050, serie 4: Optimaal gebruik van beschikbare energiebronnen
Energie en exergie in de gebouwde omgeving Door Sabine Jansen (TU Delft) 7 April 2015 Homelab 2050, serie 4: Optimaal gebruik van beschikbare energiebronnen Exergie voor de gebouwde omgeving Statements
Nadere informatieInnovatief renoveren met PVT
Resultaten en bevindingen van project Innovatief renoveren met PVT Dit rapport is onderdeel van de projectencatalogus energie-innovatie. Tussen 2005 en 2011 kregen ruim 1000 innovatieve onderzoeks- en
Nadere informatieInventarisatie activiteiten energiebesparing met betrekking tot de slimme meter
Inventarisatie activiteiten energiebesparing met betrekking tot de slimme meter Activiteit Toelichting Categorie Doelgroep In samenwerking met Initiatief geplaatst onder Financiering activiteit Zelf Energie
Nadere informatieTransitie naar elektrisch vervoer
Transitie naar elektrisch vervoer Chantal de Graaf 10 oktober 2018 Ecomobiel Over EVConsult Unieke expertise op het gebied van duurzaam vervoer Missie: het versnellen van de transitie naar 100% zero emissie
Nadere informatieInvloed (opslag) op het laagspanningsnet
Invloed (opslag) op het laagspanningsnet Waar zorgt de netbeheerder voor? Veiligheid van de netten en de aangesloten installaties Betrouwbaarheid van het net (Belastbaarheid van het net) Kwaliteit van
Nadere informatieDe slimme meter Klaar voor de toekomst
De slimme meter Klaar voor de toekomst met de slimme meter bent u klaar voor de toekomst Endinet maakt haar energienetten klaar voor de toekomst. Net als de auto-, de telefoonen bankindustrie worden ook
Nadere informatie... Gemeente Eindhoven en Eneco in 2045... Samen gaan we voor decentrale en duurzame toekomst! Waarde creëren Stadhuisplein. Veranderende overheid
Gemeente Eindhoven en Eneco in 2045 Energieneutraal Veranderende overheid Waarde creëren Stadhuisplein Zichtbaar maken van innovatie Als duurzame stad Samen gaan we voor decentrale en duurzame toekomst!
Nadere informatieDE WAARDE VAN OPSLAG IN EEN SLIM ENERGY SYSTEEM. Zoetermeer 1 juni 2017
DE WAARDE VAN OPSLAG IN EEN SLIM ENERGY SYSTEEM Zoetermeer 1 juni 2017 Agenda voor vandaag Introductie Veranderingen in energiemarkt Locale flexibiliteit als game-changer Het energiesysteem USEF en opslag
Nadere informatieIntelligent E-transport Management
Resultaten en bevindingen van project Intelligent E-transport Management Dit rapport is onderdeel van de projectencatalogus energie-innovatie. Tussen 2005 en 2011 kregen ruim 1000 innovatieve onderzoeks-
Nadere informatieTasten Smart Grids het bestaansrecht van de netbeheerder aan?
Tasten Smart Grids het bestaansrecht van de netbeheerder aan? Steenwinkel Kruithof Associates (SKA) werpt met deze paper licht op invoeringsstrategieën voor Smart Grids met als doel de netbeheerder bewust
Nadere informatieDe slimme meter. Informatie over de nieuwe energiemeter
De slimme meter Informatie over de nieuwe energiemeter De slimme meter in vogelvlucht Alle huishoudens in Nederland krijgen een nieuw soort energiemeter aangeboden: de zogenaamde slimme meter. Deze digitale
Nadere informatieProvinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL
Provinciaal klimaat- en energiebeleid: doelen, emissies, maatregelen. Robert Koelemeijer - PBL Doelstellingen - Mondiaal Parijs-akkoord: Well below 2 degrees. Mondiaal circa 50% emissiereductie nodig in
Nadere informatieEnergiebeheer en opslag: de kern van de energierevolutie! SMA Solar Technology AG
Energiebeheer en opslag: de kern van de energierevolutie! Inhoud 1 Motivatie 2 Lokaal energiebeheer en opslag in het netwerk 3 Oplossingen van SMA 2 Inhoud 1 Motivatie 2 Lokaal energiebeheer en opslag
Nadere informatieFIREW - FInanciering en Realisatie Energietransitie recente Woonwijken Openbaar Eindrapport
FIREW - FInanciering en Realisatie Energietransitie recente Woonwijken Openbaar Eindrapport TKI projectnummer: TKIGB01001 Projectperiode: 2 april 2013 30 september 2016 Penvoerder: BRES Medeaanvragers:
Nadere informatieECN TNO activiteiten systeemintegratie
ECN TNO activiteiten systeemintegratie Rob Kreiter Den Haag 22-05-2015 www.ecn.nl Aanleiding: meer duurzaam - minder zekerheid - meer complexiteit Uitdaging voor de (verre) toekomst Elektriciteitsbalans
Nadere informatieKlankbordgroep PwC-onderzoek:Visie op tariefregulering op korte en middellange termijn
Advisory Klankbordgroep -onderzoek:visie op tariefregulering op korte en middellange termijn Agenda Pagina 1 Introductie 1 2 Aanpak en proces 5 3 Ontwikkelingen in de energiesector 12 4 Onderzoeksvragen
Nadere informatieHernieuwbaar energie-aandeel in Vlaamse nieuwbouwprojecten Ontdek de zonnestroomoplossingen van SMA
Hernieuwbaar energie-aandeel in Vlaamse nieuwbouwprojecten Ontdek de zonnestroomoplossingen van SMA Verplicht aandeel hernieuwbare energie in nieuwbouw Vanaf 1 januari 2014 moet elke nieuwe woning, kantoor
Nadere informatiefudura-enexis.nl Fudura, de nieuwe naam in energievoorziening
fudura-enexis.nl Fudura, de nieuwe naam in energievoorziening Wat er ook gebeurt, uw bedrijf heeft continuïteit nodig. Daarom wilt u zeker weten dat uw energievoorziening goed geregeld is. Betrouwbaar
Nadere informatieDe toekomst van energie
De toekomst van energie Duurzame Energie door Redactie ElectricityMatters 15-08-2017 Dat ons wereldwijde energiesysteem niet duurzaam is, blijkt duidelijk uit onze steeds schaarsere hulpbronnen, de regelmatig
Nadere informatieTransformatorstations
Transformatorstations Alfen Transformatorstations Vertrouwde partij op het middenspanningsnet Transformatorstations en gerelateerde projecten zijn dé specialiteit van Alfen. In de jaren 60 bouwden wij
Nadere informatieInnovatietender aardgasloze wijken, woningen, gebouwen
Innovatietender aardgasloze wijken, woningen, gebouwen Programmalijn 0, regeling Urban Energy Daniël van Rijn, RVO Klaas Vegter, TKI Urban Energy Vier regionale bijeenkomsten, Groningen, Zwolle, Eindhoven,
Nadere informatieModel projectplan Early Adopter- en Pilotprojecten Energiebesparing Industrie 2014
Model projectplan Early Adopter- en Pilotprojecten Energiebesparing Industrie 2014 Als bijlage bij de subsidieaanvraag moet u een projectplan bijvoegen. Dit projectplan dient een beschrijving te geven
Nadere informatieMVI Verklaring Leverancier - Alliander
MVI Verklaring Leverancier - Alliander Subtitel Eventueel logo leverancier en/of ketenpartners Datum Auteurs: Doel: Duidelijke omschrijving van het doel van deze MVI Verklaring. Onderstaande tekst kan
Nadere informatieRoad to Zero. Laadinfrastructuur voor elektrische voertuigen. 19 juni 2018
Road to Zero Laadinfrastructuur voor elektrische voertuigen 19 juni 2018 Agenda 1. Laadinfra: key voor zero emissie vervoer Chantal de Graaf Roland Steinmetz 2. Van inkoop tot realisatie laadpunten Coen
Nadere informatieNet voor de Toekomst. Frans Rooijers
Net voor de Toekomst Frans Rooijers Net voor de Toekomst 1. Bepalende factoren voor energie-infrastructuur 2. Scenario s voor 2010 2050 3. Decentrale elektriciteitproductie 4. Noodzakelijke aanpassingen
Nadere informatieDEMO Resultaten en bevindingen van project. Datum 2008 Status Definitief. Nuon Warmte in opdracht van Agentschap NL
Resultaten en bevindingen van project Dit rapport is onderdeel van de projectencatalogus energie-innovatie. Tussen 2005 en 2011 kregen ruim 800 innovatieve onderzoeksprojecten subsidie. Ze delen hun resultaten
Nadere informatieICU Charging Equipment levert slimme laadpunten aan grootste laadproject ter wereld voor elektrische auto s in Engeland
ICU Charging Equipment levert slimme laadpunten aan grootste laadproject ter wereld voor elektrische auto s in Engeland Het in Almere gevestigde ICU Charging Equipment een van Europa s grootste ontwikkelaars
Nadere informatieallander Gesprek met Friese Statenleden over groeistrategie Alliander Leeuwarden, 5 maart 2014
Gesprek met Friese Statenleden over groeistrategie Alliander ] allander Leeuwarden, 5 maart 2014 Ir. Peter Molengraaf Voorzitter Raad van Bestuur Raad van Bestuur Alliander 1 Toename decentrale opwek de
Nadere informatieSlimme energieoplossingen. EV-laden - Energieopslag - Smart grids
Slimme energieoplossingen EV-laden - Energieopslag - Smart grids EV-laden AC laadoplossingen voor elektrische voertuigen Sinds 2008 ontwikkelt Alfen slimme oplaadpunten voor elektrische voertuigen. Onze
Nadere informatiePosition Paper voor het Rondetafelgesprek over het Ontwerp-Klimaatakkoord de tafel Gebouwde Omgeving
Position Paper voor het Rondetafelgesprek over het Ontwerp-Klimaatakkoord de tafel Gebouwde Omgeving 25 maart 2019 Pagina 2 van 5 Ingrijpende veranderingen voor het Nederlandse energienet De energietransitie
Nadere informatieEnergieneutraal keten sluisdeur Goese Sas
Energieneutraal keten sluisdeur Goese Sas Door de vastgestelde energie- en klimaatdoelstelling binnen Europa om in 2050 energieneutraal te zijn, is het voor de hele samenleving maar met name voor bedrijven
Nadere informatieSLIM ONTWERP: ENERGIE INFRASTRUCTUUR 19 MAART 2018
SLIM ONTWERP: ENERGIE INFRASTRUCTUUR 19 MAART 2018 MET 3 MILJOEN AANSLUITINGEN VERZORGINGSGEBIED per 1-1-2018 INVESTERINGEN IN DE NETTEN In miljoenen euro s 423 2016: 384 UITVALDUUR 13,8 15,2 Hoogspanning
Nadere informatieVERANDEREND KRACHTENVELD 2013 IN BEELD BETROUWBAAR BETAALBAAR
VERANDEREND KRACHTENVELD 2013 IN BEELD BETROUWBAAR BETAALBAAR Op weg naar de energievoorziening van de toekomst hebben wij in 2013 weer forse stappen gezet. We investeerden ruim 500 miljoen euro in onze
Nadere informatieDiscussiemodel kleinschalige energieopslag
Discussiemodel kleinschalige energieopslag Samenvatting Eindrapportage Versie 1.0 Auteur: Accenture, in opdracht van Projectgroep Smartgrids Datum: 22 februari 2013 Management Samenvatting De Projectgroep
Nadere informatieSneller en goedkoper laden op 100% duurzame energie
PREFERRED DISTRIBUTOR Sneller en goedkoper laden op 100% duurzame energie SMART CHARGING CONTROLLER Maxem is de Smart Charging Controller in uw meterkast Laad uw elektrische auto sneller op Download gratis
Nadere informatieFeeding the world with solar power.
Feeding the world with solar power. inteqnion-solar.com Zonne-energie. Duurzame energiebron van de toekomst. De markt voor energievoorziening is volop in beweging. Fossiele brandstoffen als gas en olie
Nadere informatie