Beleidsadvies gezonde leefstijl Geldermalsen

Transcriptie

1 AVANS HOGESCHOOL S-HERTOGENBOSCH Beleidsadvies gezonde leefstijl Geldermalsen Een gezonde jeugd bereik je alleen door intensieve samenwerking en een gedeelde boodschap Marijn Kijff & Quint van de Ven 0

2

3 Student: Marijn Kijff Studentnummer: Tel.: Student: Quint van de Ven Studentnummer: Tel.: Organisatie begeleider: Functie: Leo van de Koppel beleidsambtenaar sport Organisatie: Gemeente Geldermalsen Adres: Kuipershof 2 Postcode en plaats: 4191 KH, Geldermalsen Postbus: 112, 4190 CC Geldermalsen Coach: Functie: Arend Geul docent Avans Hogeschool s-hertogenbosch a.geul@avans.nl Onderwijsinstelling: Avans Hogeschool s-hertogenbosch Adres: Onderwijsboulevard 215 Postcode en plaats: 5223 DE, s-hertogenbosch Postbus: , 4800 RA Breda Academie: Veiligheid en bestuur

4 Voorwoord Dit rapport is geschreven in het kader van het afstuderen voor onze opleiding Bestuurskunde & Overheidsmanagement aan de Avans Hogeschool te s-hertogenbosch. Het rapport is gemaakt in opdracht van de gemeente Geldermalsen. De opdracht tot het schrijven van dit onderzoek betreft het bevorderen van de gezonde leefstijl van de jeugd (0 tot 19 jaar) in Geldermalsen. In dit verslag staat (de totstandkoming van) ons advies aan de gemeente Geldermalsen over hoe de gemeente Geldermalsen het effectiefst en efficiëntst de leefstijl van de jeugd op het gebied van overgewicht, bewegen en voeding kan bevorderen. Allereerst bedanken wij de opdrachtgevers vanuit de gemeente Leo v.d. Koppel, Frank Bouwens en Nico Wiendels voor de mogelijkheid die zij ons hebben gegeven. Daarnaast willen wij graag onze dank betuigen aan onze coach Arend Geul voor zijn coaching en advies tijdens het onderzoek. Verder willen wij graag geïnterviewden Wesselinde van Beeten, Roel Bontan, Ellen v.d. Boogaart, Femke Broeders, Gilian Franje, Martine Helmstrijd, Suzan de Jong, Daniëlle de Jongh, Irmgard Leferink, Stefan de Meij, Michelle Stoel, Ward Terpstra, Alice Tjaden, en Anya Ton bedanken voor hun bijdrage aan ons onderzoek.

5 Samenvatting De inwoners in de regio Rivierenland scoren minder goed op de gezonde leefstijl aspecten dan inwoners in de rest van Nederland. De gemeenten hebben, met hulp van provinciale gelden, besloten het probleem aan te pakken. In deze aanpak hebben de gemeenten zelf een belangrijke rol. Gemeente Geldermalsen wil de gezondheid van de inwoners verbeteren door in te zetten op gezond gewicht, gezonde voeding en voldoende beweging. Dit wil de gemeente doen door te focussen op de jeugd, want jong geleerd is oud gedaan. Bij de jeugd heeft minimaal één op de tien kinderen last van overgewicht, meer dan de helft van de jeugd krijgt niet voldoende groente en fruit binnen en dertig procent van de jeugd is geen lid van een sportvereniging en beweegt minder dan zeven uur per week. Het probleem is minder groot dan in de rest van Rivierenland, dit komt waarschijnlijk door het relatief hoge opleidingsniveau in de gemeente. De centrale vraag die wordt beantwoord is: Op welke manier kan de gemeente Geldermalsen de leefstijl ter bevordering van de gezondheid van de jeugd (0 tot 19 jaar) het effectiefst en efficiëntst veranderen?. Om deze vraag te beantwoorden is eerst de huidige situatie in kaart gebracht. Organisaties in Geldermalsen blijken al vrij veel te doen. Dertien van de vijftien scholen zetten B-Fit in. Dit is een bewezen effectieve interventie die gericht is op het aanleren van een gezonde leefstijl. Stichting Welzijn Geldermalsen organiseert op de brede scholen onder- en naschoolse sportactiviteiten. In deze lessen maken de kinderen kennis met verschillende sporten. Daarnaast is er een lokaal initiatief Geldermalsen Gezond waar zeker mee samengewerkt kan worden. Integraal beleid is essentieel voor succes. Onder integraal wordt samenwerken met actoren en het betrekken van meerdere beleidsterreinen verstaan en het richten op bewegen én voeding. Het is tevens belangrijk om aan te sluiten bij activiteiten die momenteel georganiseerd worden. Om te komen tot integraal beleid zijn vijf gemeenten met goede reputatie en/of bewezen effectief beleid bestudeerd. Dit zijn de gemeenten: Doesburg, Dordrecht, Heiloo, Veghel en Winterswijk. Van deze vijf beleidsaanpakken is de Veghelse aanpak gekopieerd. De overige gemeenten hebben ook beleid met specifieke kwaliteiten. Daarom is gekozen het beleid van Veghel te versterken met innovaties van andere gemeenten. Sociale marketing is een belangrijk aspect van het beleid. Het is belangrijk om het beleid eenduidig en met positieve termen uit te dragen. Spreek bijvoorbeeld niet van overgewicht maar van gezond gewicht. Voor de herkenbaarheid van activiteiten en initiatieven is aan te bevelen om het merk Geldermalsen Gezond te versterken en de bekendheid te vergroten. Het nieuwe beleid zoals dit plan voorschrijft zal de gemeente jaarlijks ongeveer ,- kosten. Om de gezondheidsverschillen verder te verkleinen is aan te raden in februari ZonMW subsidie aan te vragen. Daarnaast is het verstandig om de provinciale subsidie van Gelderland Sport! in de gaten te houden. De belangrijkste aanbevelingen voor Geldermalsen zijn: Word JOGG gemeente voor ervaringen en leerpunten uit andere gemeenten, een groot netwerk, training & coaching van de regisseur, deelname aan nationale themaweken en voor informatie bijvoorbeeld draaiboeken en onderzoeken. Vorm een lokale organisatie met stuur-, project- en werkgroepen voor het gezonde leefstijlbeleid, zodat actoren (mede) verantwoordelijk worden. Borg de bestaande B-Fit interventie vanwege efficiëntie en effectiviteit en breid deze eventueel uit door ook op de peuterspeelzalen B-fit in te zetten. Zet in op publiek- private samenwerking, zodat private partijen activiteiten gaan organiseren of deskundigheid dan wel een financiële bijdrage leveren. Motiveer actoren deel te nemen en bij te dragen aan het beleid door een raamsticker in te zetten.

6 Inhoud Afkortingen... 1 Begrippenlijst Onderzoeksopzet Aanleiding Doelstelling van het onderzoek Centrale vraag Begrippenkader Gezonde leefstijl Effectiviteit en efficiëntie JOGG Huidige beleidssituatie Onderzoeksresultaten Fundament gezonde leefstijlbeleid Beschrijving beleid Veghel Innovaties Standaard-plus-één-optie JOGG Actoren Beleidsdoelen Beleidsinterventies Implementatie Rol gemeente en GGD Organisatiestructuur Sociale marketing Kosten beleid Subsidies Neveneffecten Conclusie & aanbevelingen Conclusie Aanbevelingen...23 Bestuurskundig commentaar...26

7 Afkortingen BMI BOS BSO CBS CJG GGD GIDS GKGK GSF EPODE IAK JOGG KIM LEFF MAGIE MVO NISB NNGB NWO PO PPS PSZ RIVM SES SMART SPGG SWG TNO VGGM VGS VNG VVE VWS Wpg Body Mass Index Buurt Onderwijs en Sport Buitenschoolse opvang Centraal bureau voor de statiek Centrum jeugd en gezin Gemeentelijke Gezondheidsdienst Gezond In De Stad Gezonde kinderen in een gezonde kind omgeving Gelderse Sport Federatie Ensemble Prévenons l'obésité Des Enfants Integraal Afwegingskader Jongeren op Gezond Gewicht Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid Lifestyle, Energy, Fun & Friends Meetbaar, Acceptabel, Gecommuniceerd, Inspirerend, Engagerend Maatschappelijk verantwoord ondernemen Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen Nederlandse Norm Gezond Nederlandse organisatie voor wetenschappelijk onderzoek Primair onderwijs Publiek private samenwerking Peuterspeelzalen Rijksinstituut Volksgezondheid en Milieu Sociaal Economische Status Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch, Tijdgebonden Stichting peuterspeelzalen gemeente Geldermalsen Stichting Welzijn Geldermalsen Nederlandse organisatie voor Toegepast-Natuurwetenschappelijk Onderzoek Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland- Midden Veghel gezond Sportief Vereniging Nederlandse Gemeenten Voor en Vroegschoolse educatie Volksgezondheid Welzijn en Sport Wet publieke gezondheid 1

8 Begrippenlijst Beleid het streven naar het bereiken van bepaalde doeleinden met bepaalde middelen en bepaalde tijdskeuzes (Hoogerwerf & Herweijer, 2008). Financieren gelden voor iets verschaffen (Van Dale, 2014a). Naast gelden wordt de inzet van menselijk kapitaal ofwel ureninzet hier ook onder verstaan. Gemeten gegevens De onderzoeker heeft bij de doelgroep gemeten. Gezondheidsdeterminanten Alle factoren die de volksgezondheid beïnvloeden (RIVM, 2014b). (Beleids)instrument Onder een beleidsinstrument (of middel [ (Van Dale, 2014c)]) [wordt] verstaan (...) alles wat een actor gebruikt of kan gebruiken om het bereiken van een of meer doeleinden te bevorderen. (Hoogerwerf & Herwijer, 2008, p. 22) Interventie tussenkomst (Van Dale, 2014b). Waaraan wordt toegevoegd dat het een actieve handeling [betreft] om een probleem op te lossen (Encyclo, 2014) Japanse methode Methode waarbij nieuw beleid tot stand komt middels het intelligent kopiëren van een succesvol voorbeeld. Nudging Mensen het juiste laten doen door hen ongemerkt te verleiden of duwtjes te geven. (de Jong, 2015) Sociaaleconomische gezondheidsverschillen Sociaaleconomische gezondheidsverschillen zijn systematische verschillen in gezondheid en sterfte tussen mensen met een hoge en mensen met een lage positie in de sociale stratificatie (RIVM, 2010). Sociaaleconomische status De positie van mensen in de sociale stratificatie wordt sociaaleconomische status genoemd (RIVM, 2010). Zelf gerapporteerde gegevens De doelgroep heeft bij zichzelf gemeten en dit vervolgens gerapporteerd aan de onderzoeker. 2

9 1. Onderzoeksopzet In dit hoofdstuk staan de aanleiding, doelstelling, centrale vraag, het begrippenkader en de huidige beleidssituatie. 1.1 Aanleiding De helft van alle ziektes is potentieel vermijdbaar door primaire preventie. Mensen die een gezonde leefstijl hebben leven gemiddeld langer (gezond), daarom is het belangrijk om als overheid te investeren in preventie en het bevorderen van een gezonde leefstijl. Nieuw beleid is gericht op het voorkomen en genezen van overgewicht en het stimuleren van voldoende beweging en gezonde voeding. Het probleem van overgewicht heeft te maken met grote beschikbaarheid van relatief goedkoop voedsel en een tekort aan voldoende bewegen. Sport en bewegen heeft meer voordelen dan alleen het voorkomen van overgewicht. Zo scoren kinderen die meer bewegen beter op school en is bewegen belangrijk voor de algemene en motorische ontwikkeling. De overheid heeft een verantwoordelijkheid voor de gezondheid van elke burger. Het bevorderen en beschermen van de gezondheid is in de wet opgenomen (Wpg). Eens in de vier jaar maakt het Rijk nieuw gezondheidsbeleid. Het Rijk heeft hierin uitgangspunten opgesteld. Relevante uitgangspunten voor dit onderzoek is het inzetten op: bewegen, spelen en sporten, met de jeugd als belangrijkste doelgroep. Door art. 13 Wpg is de gemeente Geldermalsen verplicht om binnen twee jaar na het landelijke beleid een gemeentelijk gezondheidsbeleid vast te stellen. De gezonde leefstijl maakt onderdeel uit van het gezondheidsbeleid. Op basis van art. 5 lid 1 en lid 2 onder e Wpg is het college van B&W verantwoordelijk voor de uitvoering van jeugdgezondheidszorg en voor het formuleren van maatregelen ter beïnvloeding van gezondheidsbedreigingen. Naast het Rijksoverheidsbeleid wordt regionale beleid gevolgd. Dit zijn afspraken die gemeenten met elkaar maken. Geldermalsen is onderdeel van het samenwerkingsverband Regio Rivierenland. Met de Regio Rivierenland wordt onder andere samengewerkt op gebied van gezondheid, sport en bewegen. Uit onderzoek van de GGD Rivierenland blijkt dat Rivierenland minder goed scoort dan de rest van Nederland op de verschillende gezondheidsdeterminanten. In Rivierenland zijn relatief veel mensen met overgewicht (48%). Deze onderzoeken zijn aanleiding voor meer aandacht in de regio voor het verbeteren van de gezondheid. Mede doordat de inwoners van Rivierenland slecht scoren heeft de regio een regionale gezondheidsnota opgesteld, met als speerpunt overgewicht voorkomen en reduceren. Geldermalsen wil een gezonde leefstijl bevorderen, o.a. door het verkleinen van gezondheidsverschillen en opstarten van preventieprogramma s. Vanuit de Regio Rivierenland en de GGD is het advies om JOGG gemeente te worden; Jongeren Op Gezond Gewicht (GGD Gelderland-Zuid, 2014). De gemeenteraad van Geldermalsen heeft voor de verkiezingen van 2014 een oplossing besproken voor het bevorderen van de gezonde leefstijl onder jongeren. De oplossing die destijds is aangedragen is toe te treden tot JOGG. De meerderheid van de Raad heeft geoordeeld om de beslissing op dit onderwerp niet voor de verkiezingen te nemen. De weerstand voor het instemmen met de plannen lag vooral bij de financiering van de nieuwe regisseur, die nodig is om JOGG gemeente te worden. Over de totale kosten werd geen overeenstemming bereikt. 3

10 Het belang van een goede gezondheid van de bevolking wordt in de gemeente Geldermalsen erkend: De Raad wil een vitale samenleving bevorderen. Sporten, bewegen en gezondheid zijn hierin belangrijke pijlers. (Hompe & van de Koppel, 2013, p. 1). Er is voor de doelgroep jeugd gekozen omdat van deze groep nog geen volledige zelfstandigheid kan worden verwacht. Daarnaast geldt; jong geleerd is oud gedaan, waardoor het beleid op de lange termijn ook een positief effect kan hebben op de volwassen doelgroep. De GGD Gelderland-Zuid De GGD is een belangrijke partner van de gemeente Geldermalsen voor de uitvoering van de taken voor de publieke gezondheidszorg. Een gemeente is op basis van de Wpg verplicht om de GGD in stand te houden. De gemeenten zijn tevens financiers van de GGD. Gezondheidsbevordering en jeugdgezondheidszorg zijn voorbeelden van minimumtaken van de GGD. Het bevorderen van de leefstijl van de jeugd is dus een taak van de GGD. De GGD heeft voor Geldermalsen een gezondheidsmakelaar in dienst en twee Gezonde Schooladviseurs. Deze zijn er o.a. om scholen te motiveren hun beleid aan te passen. De GGD doet ook onderzoek in de gemeente naar de gezonde leefstijl. Jaarlijks wordt een doelgroep uitgelicht: Kindmonitor (tot 12 jaar), Emovo (2e en 4e klassers) etc. In tabel I staat de beginsituatie van de jeugd met betrekking tot de gezonde leefstijl. Dit zijn de gezonde leefstijlaspecten waarop gefocust wordt in dit onderzoek. Uit cijfers van het JGZ blijkt 15% (gemeten gegevens) van de jonge jeugd in Geldermalsen overgewicht te hebben. Dit cijfer is niet opgenomen in de tabel om vergelijking met andere gemeenten mogelijk te maken. Tabel I Beginsituatie parameters gezonde leefstijl jeugd Cijfers leefstijl jeugd GGD Gelderland- Zuid Jeugd 2de 4de klassers Jeugd 2 t/m 11 jaar 2013 middelbare school 2011 Geldermalsen Gelderland-Zuid Rivierenland Oost Nederland Overgewicht (BMI) 10% 10% 10% - Beweegt minder dan 30% 29% 34% 29% 7 uur per week Is geen lid van een 29% 26% 34% 30% sportvereniging Eet niet dagelijks 60% 58% 67% 61% groente Eet niet dagelijks 48% 42% 69% 68% fruit Ontbijt niet dagelijks 3% 4% 19%1 17%¹ (Moerman & Van der Star, Kindmonitor, 2014) (Moerman M., 2012) 1.2 Doelstelling van het onderzoek Een rapport met aanbevelingen voor de gemeente Geldermalsen met betrekking tot het effectief en efficiënt veranderen van de leefstijl, ter bevordering van gezondheid van de jeugd (0 tot 19 jaar). 1.3 Centrale vraag Op welke manier kan de gemeente Geldermalsen de leefstijl ter bevordering van de gezondheid van de jeugd (0 tot 19 jaar) het effectiefst en efficiëntst veranderen? 1 Ontbijt niet minstens vijf dagen per week 4

11 1.4 Begrippenkader Een aantal begrippen hebben een centrale rol in dit onderzoek. Deze begrippen worden hieronder aan de hand van literatuur uiteengezet Gezonde leefstijl De centrale vraag gaat over het bevorderen van de gezonde leefstijl. Maar welke aspecten vallen er dan onder een gezonde leefstijl? Het Nationaal Kompas Volksgezondheid beschrijft dat onder gezonde leefstijl de volgende factoren vallen: gezondheid, roken, alcoholgebruik, overgewicht, voeding, borstvoeding, gezondheidsvaardigheden, lichamelijke activiteit en seksueel gedrag. Voor dit onderzoek is gekozen focus te leggen op overgewicht, lichamelijke activiteit (beweging) en voeding. Als in dit onderzoek wordt gesproken over de gezonde leefstijl dan hebben we het over de gezonde leefstijl van de jeugd (0 tot 19 jaar). Het aspect overgewicht is één van de aspecten en wordt in dit rapport vaker benoemd dan bewegen en voeding. Dit betekent niet dat deze pijler belangrijker is. Er zijn twee redenen dat overgewicht vaker benoemd wordt dan bewegen en voeding. Allereerst zijn ongezonde voeding en onvoldoende bewegen oorzaken van overgewicht, daardoor gaat overgewicht automatisch ook over voeding en bewegen. Daarnaast is het overgewicht beter meetbaar dan voldoende bewegen en gezonde voeding. In dit onderzoek wordt het overgewicht bepaald doormiddel van het BMI, dit is een index voor het gewicht in verhouding tot de lichaamslengte. BMI is een eenvoudige meetmethode die gebruikt kan worden om resultaten met elkaar te vergelijken. De GGD en de beleidsevaluaties van de gemeenten die worden gebruikt voor dit onderzoek hanteren de BMI als meetmethode. In meerdere onderzoeken van gemeentelijke gezondheidsdiensten wordt geen onderscheid gemaakt tussen overgewicht en ernstig overgewicht. Door overgewicht en ernstig overgewicht samen te voegen is vergelijken van gemeenten eenvoudiger. Daarnaast verhoogt één woord voor overgewicht de leesbaarheid. Onder overgewicht wordt in dit onderzoek daarom zowel overgewicht als ernstig overgewicht (obesitas) verstaan Effectiviteit en efficiëntie Het nieuwe beleid dient een effectieve oplossing te zijn van het probleem. Maar wat betekend dan effectiviteit? Onder effectief wordt in dit onderzoek verstaan: De mate waarin het resultaat bereikt is. Deze term wordt op een iets andere manier ingevuld als in de literatuur. Daarin gaat het om het vooraf beoogde resultaat. Dit onderzoek gaat over het verschil dat behaald is door beleid. Daardoor is de beoogde situatie (het doel) van de gemeente niet van belang. Effectiviteit is voor dit onderzoek onderverdeeld in curatieve effectiviteit en preventieve effectiviteit. Curatief betekent genezend. In dit onderzoek wordt curatieve effectiviteit gemeten door de overgewichtsontwikkeling in de gemeente te meten. Het verschil tussen beginsituatie en de huidige situatie wordt gemeten in procenten; met hoeveel procent is het overgewicht gedaald? Bij de meting gaat het om het percentage waarmee het overgewicht is gedaald verdeeld over het aantal jaren beleidsjaren; 20% overgewicht in 2013 naar 10% in 2014 is een daling van 50% per jaar. Preventie betekent voorkoming. De preventieve effectiviteit betekent in dit onderzoek het succes dat behaald wordt met het voorkomen van een ongezonde leefstijl. Het meten van de preventieve effectiviteit is een stuk lastiger dan het meten van de curatieve effectiviteit omdat preventieve effectiviteit niet gemakkelijk in een getal samen te vatten is. Bij een goede preventieve effectiviteit komt de doelgroep integraal en structureel in aanraking met de gezonde leefstijl. Integraal betekent: vaak; op veel verschillende plekken in aanraking komen met de drie gezonde leefstijl aspecten. Omdat de preventieve effectiviteit lastig te meten is, wordt de preventieve effectiviteit gemeten op basis van analyse. 5

12 % jongeren met overgewicht jongeren met overgewicht in % Om te bepalen of de curatieve effectiviteit van beleid van een gemeente goed scoort is het belangrijk om te weten hoe de gemeente scoort ten opzichte van de landelijke trend en de ontwikkeling. Het aantal jeugdigen met overgewicht is de afgelopen dertig jaar gestegen van 8,8 naar 13,2 procent. In figuur I is de overgewichtstrend afgebeeld, dit zijn gemiddelden over vijf jaren. Gegevens zijn afkomstig van het CBS (CBS, 2014d) Trend overgewicht in Nederland 4 tot 20 jaar vanaf 1981 Figuur I 15 Overgewicht in Nederland tot 20 jaar Figuur II Voor de laatste jaren van 2009 t/m 2013 geldt dat het overgewicht stabiliseert, zie figuur II. Voor de selectie van gemeenten is het van belang gemeenten te vinden waarbij een dalende ontwikkeling te zien is. Efficiëntie betekent in dit onderzoek: De mate waarin middelen (omgerekend in euro s) worden ingezet. Efficiënt wordt vaak gezien als een zo groot mogelijk resultaat met zo min mogelijk middelen. In dit onderzoek gaat het bij efficiëntie niet over het resultaat. Dit is gedaan om interpretatiefouten te voorkomen en de termen effectiviteit en efficiëntie aan te laten sluiten bij de Japanse methode. 6

13 JOGG Sinds 2006 heeft de overheid overgewicht reduceren als doelstelling opgenomen. Interventies lijken niet tot een blijvende verbeterde situatie te hebben geleid, gezien het stijgende overgewicht tot De laatste jaren lijkt de trend te stagneren. Of dit komt door overheidsbeleid lijkt onvoldoende onderzocht. Sinds 2010 is EPODE overgewaaid uit Frankrijk in de vorm van JOGG. Dit is een algemeen bekende aanpak bij het bevorderen van de gezonde leefstijl. Dit blijkt uit het feit dat 83 gemeenten gebruik maken van de JOGG aanpak. JOGG heeft als doel: streven naar een samenleving waarin alle kinderen en jongeren wonen, leren, recreëren en werken in een omgeving waarin een gezonde leefstijl de normaalste zaak van de wereld is. (JOGG, 2015a). De JOGG aanpak steunt op vijf pijlers (zie figuur III). JOGG ondersteunt de gemeente bij lokale gezondheidsbevordering in de vorm van kennis, coaching en begeleiding. Hiervoor verwacht JOGG dat de gemeente een JOGG-regisseur benoemt die als spin in het web fungeert, want Figuur III JOGG pijlers lokale samenwerkingen tussen private en publieke partijen is zeer belangrijk bij de JOGG -aanpak. 1.5 Huidige beleidssituatie Het is belangrijk om inzicht te hebben in de huidige instrumenten omdat in de aanbevelingen rekening moet worden gehouden met het huidige beleid en hoe dit zich tot elkaar verhoudt. De gemeente heeft een kleine rol in de uitvoering. De GGD en SWG zijn twee belangrijke uitvoerders van het beleid. Geldermalsen probeert het overgewicht bij de jeugd te verlagen door sterk in te zetten op interventies op scholen. Er zijn drie belangrijke instrumenten die worden ingezet: project Gezonde School, B-Fit en onder- en naschoolse sportactiviteiten. Project Gezonde School Het project Gezonde School wordt uitgevoerd door de GGD. Bij de GGD zijn twee adviseurs in dienst, één voor het middelbaar en één voor het basisonderwijs. Zij helpen en adviseren bij het initiëren van interventies en het aanpassen van beleid op scholen. De Gezonde School richt zich naast overgewicht en bewegen ook op andere thema s zoals alcoholpreventie en seksuele gezondheid. B-Fit B-Fit is een interventie die is bedacht door de Gelderse Sport Federatie. Een B-Fit coach gaat op school de docenten, kinderen en ouders helpen bij de gezonde leefstijl. Dit gebeurt door diverse activiteiten te organiseren die gericht zijn op voeding en bewegen, zoals beweegspellen op het schoolplein en smaaklessen in de klas. Het borgen van de gezonde leefstijl gebeurt door docenten en ouders te betrekken bij de interventie. Docenten voeren de B-Fit na twee jaar hulp van coach zelf uit op school. Ouders zijn belangrijk omdat zij de boodschappen doen en het kind opvoeden. 7

14 In Geldermalsen zijn 13 van de 15 basisscholen bezig met B-Fit. B-Fit maakt onderdeel uit van het project gezonde school. De B-Fit coaches in Geldermalsen zijn onderdeel van Geldermalsen Gezond en SWG. Deze coaches zijn combinatiefunctionarissen en hebben naast het zijn van B-fit coach nog andere taken zoals het organiseren van onder- en naschoolse activiteiten. Onder- en Naschoolse sport activiteiten In de onder- en naschoolse sportactiviteiten maken basisschoolleerlingen van de brede scholen kennis met diverse sporten. De combinatiefunctionarissen sport (SWG) zijn de sportcoaches tijdens deze activiteiten. De onderschoolse activiteiten vinden plaats tijdens de gymuren. De naschoolse activiteiten zijn niet verplicht. De activiteiten worden op diverse locaties georganiseerd, bijvoorbeeld op het schoolplein. Geldermalsen Gezond Het initiatief Geldermalsen Gezond is interessant om te vermelden omdat het een lokaal initiatief is waar ongeveer 300 mensen aan deelnemen. Dit project is niet gericht op de jeugd maar het is een interessante samenwerkingspartner voor Geldermalsen. Geldermalsen Gezond is een digitaal sportloket dat vanuit een initiatief van de heer Franje is gestart. Het doel van dit digitale loket is om inwoners van de gemeente Geldermalsen te helpen aan een gezonde leefstijl, door mensen en organisaties met elkaar te verbinden en een podium te bieden voor bestaande initiatieven. Geldermalsen Gezond organiseert zelf activiteiten. Een voorbeeld hiervan zijn de hardloopclinics. De deelnemers betalen zelf voor de activiteiten. 8

15 2. Onderzoeksresultaten Om de gemeente Geldermalsen van advies te voorzien met betrekking tot het gezonde leefstijlbeleid is interessant beleid van andere gemeenten (Doesburg, Dordrecht, Heiloo, Veghel en Winterswijk) onderzocht. Uit deze analyse bleek het beleid van Veghel het beste voorbeeld voor Geldermalsen te zijn. In dit hoofdstuk wordt de transitie gemaakt van het beleid van Veghel naar aanbevelingen voor passend nieuw beleid in Geldermalsen. In paragraaf 2.1 wordt het fundament van gezonde leefstijlbeleid beschreven, in paragraaf 2.2 staat een beschrijving van het Veghelse beleid. Dit beleid dient verbeterd te worden, in paragraaf 2.3 staan innovaties om dat te doen. In paragraaf 2.4 staat een concrete uitwerking van het nieuwe beleid. Om de gemeente handvatten mee te geven bij de implementatie van het beleid is in paragraaf 2.5 een opzet gemaakt voor de uitvoering, hierin staan onder andere de kosten van het nieuwe beleid. 2.1 Fundament gezonde leefstijlbeleid In deze paragraaf staat een de gedeelde boodschap van: de onderzochte gemeenten, een specialist van het RIVM met veel kennis over gezonde leefstijl beleid van gemeenten en lokale sport initiators/specialisten. Gezonde leefstijl verbeteren, betekent lange adem beleid Gezonde leefstijl verbeteren is een kwestie van de lange adem, zo bleek uit interviews met Veghel, Dordrecht, Winterswijk en de GGD. Om de gezonde leefstijl te verbeteren is een gedragsverandering nodig, zowel bij het kind als bij de ouders. Gedragsverandering is een erg lastig onderwerp. Zeker als overheid als je het probeert op te leggen aan een ander. Integraliteit is de standaard Alle vijf gemeenten pakken hun gezonde leefstijlproblematiek integraal aan. Buiten het feit dat veel actoren bezig zijn met de gezondheid is het een thema waarbij kansen liggen op een breed draagvlak. Specialisten bij de GGD en RIVM geven aan dat integraliteit belangrijk is. Mevrouw de Jongh van het RIVM gaf aan dat de kracht van beleid afneemt als activiteiten en programma s los van elkaar worden ingezet, ze geeft aan dat dit ook blijkt uit onderzoek van TNO. Integraliteit is belangrijk in al zijn aspecten: breed veld aan actoren betrekken (scholen tot bedrijven) beleidsvelden verbinden (sport en volksgezondheid tot aan ruimtelijke ordening) verschillende doelgroepen (kinderen maar ook ouders) De partners in Geldermalsen zijn enthousiast over een integrale aanpak. Zowel de heer Franje als de coördinator van de sportcoaches mevrouw Broeders hebben een voorkeur om structureel samen te werken. In de interviews kwamen een aantal essentiële punten naar voren als het gaat om een succesvolle totstandkoming van integraliteit. Zorg er eerst voor dat de gemeente klein begint bij de wijken met de grootste problemen, leg daar de focus op. Als het daar slaagt dan is het mogelijk steeds verder uit te breiden omdat het vertrouwen en daarmee het draagvlak gegroeid is. Zo wordt het netwerk klein gestart met een klein aantal partners. De heer Smid van de gemeente Ommen-Hardenberg voegde hier aan toe: kijk waar de energie zit omdat bottom-up gestart beleid een grotere kans van slagen heeft. Maak de partners medeverantwoordelijk, de uitvoering ligt voor het overgrote deel in handen van de actoren en niet van de gemeente. Daarom moeten zij ook (mede) zeggenschap krijgen over het beleid. Zorg dat het niet als beleid van de gemeente wordt gezien maar van het samenwerkingsverband en koppel dit aan een naam (Doe ff Gezond, Appeltje Eitje, Veghel gezond sportief etc.). In Veghel geven ze aan dat dit nog een ander voordeel heeft. Als de gemeente de boodschap verkoopt aan inwoners en bedrijven dan 9

16 wordt dit als betuttelend en vervelend ervaren. Als een invloedrijk bedrijf het doet dan ontstaat er eerder draagvlak voor de maatregel. De invloed van actoren is in Veghel en Heiloo het grootst omdat daar de gemeente de uitvoering overlaat aan de actoren. Voor het slagen van een dergelijke aanpak is één ding volgens de JOGG regisseur in Veghel erg belangrijk. Zorg dat de actoren de credits krijgen voor het beleid. Als voorbeeld gaf ze de komst van de staatssecretaris, op dit soort momenten is het belangrijk dat de actoren kunnen scoren. In Dordrecht geven ze aan dat de GGD en de sportcoaches zeker bij het beleid betrokken moeten worden. De GGD omdat ze precies weet welke problemen er spelen op gezondheidsvlak en ze kennen de interventies. De sportcoaches omdat zij het vertrouwde gezicht zijn in de wijk en of op school. Daarnaast bleek uit de interviews dat de gemeenten bij de aanpak de rol van bedrijven belangrijk vinden. In Veghel vinden ze het essentieel en in Heiloo ligt het grootste gedeelte van de activiteiten bij de bedrijven. Naast het imago in Veghel geven de gemeenten aan dat deskundigheid, de vrijwilligers en de financiële middelen van de bedrijven belangrijk zijn voor het beleid. Een bijkomend voordeel van de integraliteit is het netwerk dat ontstaat. De gemeente maar ook bedrijven en organisaties onderling krijgen beter contact waardoor ook op andere terreinen winst wordt geboekt. Voorkomen is belangrijker dan genezen Overgewicht laten dalen alleen is onvoldoende. Iedereen kent het wel de voorbeelden van mensen die kilo s verliezen met een dieet maar waarbij vervolgens de kilo s weer net zo hard erbij komen. Interventies gericht op afvallen alleen zijn onvoldoende. Omdat door specialisten en beleidsmedewerkers van Dordrecht, Veghel, Heiloo en Winterswijk wordt aangeven dat de gedragsverandering plaatsvindt als de boodschap overal terugkomt zoals op school en bij de sportvereniging. Jong geleerd is oud gedaan Het spreekwoord jong geleerd is oud gedaan geldt volgens de geïnterviewde beleidsmedewerkers ook voor de gezonde leefstijl. Begin daarom bij de jongste jeugd. Niet alleen omdat ze dit aangeleerde gedrag hun hele leven mee kunnen nemen maar ook omdat deze doelgroep gemakkelijker te bereiken is. Ouders met jonge kinderen komen nog vaak in aanraking met het consultatiebureau. Daarnaast hebben jonge ouders de normen en waarden binnen het gezin nog niet vast staan. In deze periode kan daar invloed op worden uitgeoefend. Voor jonge kinderen tot 12 jaar zijn er veel meer goed onderbouwde interventies waarbij de kans dat de gezonde leefstijl verbetert groter is. Niet overgewicht maar een gezonde leefstijl Sociale marketing speelt een belangrijke rol in het beleid, dit is ook een pijler in JOGG. Daar valt ook onder dat het beleid positief gecommuniceerd wordt. Daarom praten gemeenten niet in termen van overgewicht bestrijden maar over gezonde leefstijl. Naast dat het een positieve benadering is ziet de coördinator van gezonde gemeente ook een trend onder andere bij huisartsen die niet meer vanuit ziekte denken maar meer vanuit gezond gedrag. Gezondheidsverschillen worden verkleind door een gedifferentieerde aanpak Jeugd met gezondheidsachterstanden worden minder bereikt bij interventies waarvoor vrije inschrijving geldt. Om deze jeugd te bereiken moet gerichte inschrijving zijn, bijvoorbeeld via de jeugdarts. Dit blijkt uit het interview met mevrouw de Jongh van het RIVM. In Veghel, Dordrecht, Winterswijk en Heiloo geven de deskundigen aan dat interventies alleen onvoldoende zijn voor succes maar dat de integraliteit het succes borgt. Dit wil niet zeggen dat de interventies onbelangrijk zijn. Mevrouw de Jongh van het RIVM maakte in haar interview duidelijk dat er veel interventies zijn en dat er goed moet worden gekeken naar erkende interventies die werkbaar zijn in de eigen situatie. 10

17 2.2 Beschrijving beleid Veghel De gemeente Veghel is gekozen als potentiële donor omdat de gemeente een goede reputatie heeft. Staatsecretaris van Rijn heeft in 2014 een bezoek gebracht aan Veghel omdat Veghel JOGG is vanaf het eerste uur. Naast het bezoek van v. Rijn is het beleid aangedragen door de heer Kleiboer, relatiebeheerder van Brabantsport. Brabantsport is de sportpromoter van de provincie en beschikt daarom over veel kennis van gemeentelijk beleid in Noord-Brabant. Veghel is al sinds 2010 pilot gemeente van JOGG. Het is de enige pilot JOGG gemeente met minder dan inwoners, een vergelijkbaar aantal inwoners is van belang voor de kopieerbaarheid van het beleid. Grote gemeenten hebben o.a. vaak een andere cultuur, groter sportaanbod en beschikking over meer financiële middelen. Veghel heeft de ambitie uitgesproken om in 2020 de gezondste jeugd van Nederland te hebben. Bij de start van het beleid had 12% van de jeugd overgewicht. Veghel heeft het beleid inmiddels ondergebracht bij de stichting VGS. Waarbij actoren samen met de gemeente de (financiële) verantwoordelijkheid delen. Het voordeel van het beleid bij de stichting is dat het beleid meer geaccepteerd wordt. Toen het beleid in handen lag van de gemeente werd het als betuttelend en vervelend ervaren. De gemeente is dus geen hoofdverantwoordelijke meer voor het beleid. De verantwoordelijkheid is nu verdeeld over een vijfkoppig bestuur waar de wethouder onderdeel van uitmaakt. De stichting VGS heeft twee doelen opgesteld: In 2015 zijn minimaal vijf keer per jaar alle jongeren met hun ouders actief gemotiveerd om te kiezen voor een leefstijl in balans. In september 2015 is het percentage overgewicht bij de Veghelse jeugd (0 18 jaar) afgenomen met 3% t.o.v Om deze doelen te bereiken probeert Veghel doormiddel van PPS actoren te motiveren hun beleid aan te passen. Veghel weet scholen, sportverenigingen, bedrijven, ouders en andere partijen te overtuigen te kiezen voor de gezonde leefstijl. Dit blijkt uit het feit dat o.a. scholen en sportverenigingen hun beleid hebben aangepast. In Veghel hebben reeds zeven sportverenigingen een gezonde sportkantine. Dit lukt de stichting door gebruik te maken van het netwerk. Actoren overtuigen elkaar in plaats van dat de gemeente de actoren moet overtuigen. Dit heeft in Veghel succes. Een ander voordeel van de stichting is dat het beleid een betere borging heeft omdat het beleid niet alleen afhankelijk is van de gemeente. De kosten van de gemeente voor het beleid zijn jaarlijks ,- dit wordt betaald aan de stichting. Welke concrete instrumenten belangrijk zijn voor het succes is onduidelijk want het is het pakket aan maatregelen dat voor succes zorgt volgens de beleidsmedewerker. Een interessant instrument dat wordt ingezet is LEFF. Dit instrument richt zich op kinderen (7 t/m 12 jaar) met overgewicht en probeert middels hulp bij de opvoeding, voedingstips en sportlessen het overgewicht van de jongeren te verlagen. Deze interventie wordt als pilot ingezet in Veghel. De curatieve effectiviteit van het LEFF en het beleid is onduidelijk want zowel het instrument als het beleid zijn niet geëvalueerd. 2.3 Innovaties Het Veghelse donorbeleid is gekozen als meest succesvolle beleid, dit betekent niet dat er geen ruimte is voor verbetering. Veghel is niet op alle terreinen kopieerbaar. Zo zijn er een aantal gelden waar Geldermalsen niet over beschikt, bijvoorbeeld de , - die Veghel jaarlijks krijgt omdat ze pilot gemeente zijn voor JOGG. De innovaties voor versterken van het Veghelse voorbeeld komen van de gemeenten: Heiloo, Dordrecht en Ommen- Hardenberg. 11

18 Vanuit Heiloo zijn interessante innovaties naar voren gekomen, namelijk een raamsticker, de website, de Facebookpagina en de startactiviteit. Heiloo werkt met een raamsticker die organisaties kunnen krijgen als ze zich aansluiten bij Appeltje-Eitje (voor het merk van het beleid zie bijlage 5 en 6). Om aan te sluiten moet een organisatie minimaal één activiteit organiseren en een aanpassing doen in hun beleid ter bevordering van de gezonde leefstijl. Heiloo maakt gebruik van het convenant Appeltje- Eitje om deelnemers te binden aan het beleid. Hierin staan de rechten en plichten van de deelnemende organisatie (voorbeeld convenant, zie bijlage 7). Naast het convenant sluit de gemeente jaarlijks een nieuwe overeenkomst met de deelnemende organisaties (voorbeeld overeenkomst, zie bijlage 8). Organisaties willen graag deelnemen omdat het: publiciteit oplevert, goed is voor hun imago en hun netwerk vergroot. Om Appeltje-Eitje onder de aandacht te brengen is een website gemaakt De website haalt soms 3000 bezoekers per week. De website wordt dagelijks bijgehouden. De beleidsmedewerker doet dit door betrokkenen aan het woord te laten. Tevens stuurt mevrouw Helmstrijd maandelijks een herinnering naar de partners, zodat ze op de hoogte is van activiteiten en ze input krijgt voor de site (foto s, tekst etc.). Actualiteit en de korte interviews met betrokkenen zijn belangrijk voor het aantal bezoekers op de website. Een verplichting tot input voor de website is tevens opgenomen in het convenant (zie bijlage 7). Door nieuwe berichten te plaatsen op Facebook met een link naar de website wordt ervoor gezorgd dat meer mensen vaker de site bezoeken. De gemeente Dordrecht is net als Veghel een JOGG gemeente. Een van de verschillen met het beleid van Veghel is dat de regisseur geen medewerker is van de gemeente maar van de GGD. De voordelen hiervan zijn: veel kennis van interventies en veelvuldig contact met actoren. Een ander belangrijk voordeel is dat deze oplossing aansluit op de situatie in Geldermalsen waar de GGD al veel regisseurstaken uitvoert. Hierdoor hoeft de gemeente niet het volledige budget vrij te maken voor de regisseur, dit verbeterd de efficiëntie van het beleid. Dit is een belangrijke wens van de gemeente, omdat JOGG mede door de kosten van de regisseur is gestrand in de raad. Ommen-Hardenberg is een bestuursdienst; dit is een samenwerking tussen twee gemeenten. Ommen-Hardenberg is niet opgenomen in de selectie van vijf gemeenten door hun relatief jonge beleid. Ze zijn sinds maart 2014 JOGG gemeente. Ze zijn benaderd omdat ze, net als Geldermalsen, over veel kernen beschikken. Geen van de potentiële donoren voldeed aan deze eigenschap. Om achter informatie te komen is gesproken met de heer Smid. Hij is JOGG regisseur bij deze gemeente. Ommen-Hardenberg werkt, net als Veghel en Dordrecht, met werkgroepen. In tegenstelling tot deze gemeenten zijn de werkgroepen in Ommen-Harderberg geografisch ingedeeld. Kernen in Ommen-Hardenberg hebben hun eigen werkgroepen. Deze indeling sluit beter aan bij Geldermalsen omdat dit een gemeente is met veel kernen. Niet de gemeente is initiator maar de inwoners uit de gemeente. De heer Smid verwoordde het als volgt: We sluiten daar aan waar de meeste energie zit. Daardoor hebben een aantal kernen hun eigen werkgroep. De heer Smid geeft aan dat in de werkgroep er een goede mix moet zijn tussen eigenbelang en het maatschappelijk belang. Het eigen belang zorgt voor een snelle vooruitgang, maar als er te veel eigenbelang is, schaadt dat het belang voor de maatschappij. Dit is een belangrijke rol voor de regisseur. Het is belangrijk om hier al tijdens de inrichting van de werkgroep rekening mee te houden. 2.4 Standaard-plus-één-optie In deze paragraaf wordt een aanzet gegeven tot nieuw beleid. Als eerste is het beleid beschreven en daarna wordt de implementatie beschreven. Dit beleidsplan is een startdocument voor de samenwerking met de actoren. Beleidsdoelen en interventies worden uiteengezet. 12

19 2.4.1 JOGG De gemeente is voor een succesvol overgewichtsbeleid afhankelijk van de diverse actoren binnen de gemeente, zowel voor de uitvoering als voor de communicatie naar de jeugd en de ouders. JOGG is een methodiek die sinds 2010 in Nederland wordt ingezet. De aanpak helpt Geldermalsen bij het uiteenzetten van integraal beleid. Voordelen JOGG voor Geldermalsen JOGG helpt de eerste veertig dagen met het invullen van de vijf JOGG pijlers (figuur III) Daarnaast krijgt de JOGG regisseur training en staat de kennis en de database van JOGG altijd ter beschikking. Via de website en de helpdesk kan de gemeente constant gebruik maken van de deskundigheid en de ervaring die JOGG opgedaan heeft bij de andere gemeenten. In bijlage 10 staan de producten en diensten die JOGG levert. JOGG heeft naast zijn producten en diensten ook een aantal bijkomende voordelen. JOGG beschikt over een groot netwerk; naast de landelijke partners zit JOGG in het Europese EPODE netwerk. Gemeenten kunnen onderling kennis uitwisselen, wat kan leiden tot good practices. JOGG steunt op vijf belangrijke pijlers. Daarvan zijn publiek private samenwerking en sociale marketing typische JOGG pijlers. JOGG zoekt de verbinding met andere partijen en beïnvloedt de jeugd en ouders door middel van de positieve boodschap over gezonde voeding Actoren Lokale partijen hebben verschillende rollen binnen het beleid. Er zijn actoren die activiteiten organiseren ter bevordering van de gezonde leefstijl. Daarnaast zijn er partijen die door gezonde keuzes te communiceren de doelgroep positief beïnvloeden, bijvoorbeeld het consultatiebureau. Verder zijn er ook actoren die bijdragen door deskundigheid, bijvoorbeeld de GGD. Een laatste rol kan die van financier zijn, bijvoorbeeld door bedrijven uit de gemeente. Deze bijdrage kan naast geld ook door ureninzet van personeel zijn. In bijlage 1 staat een overzicht van actoren gekoppeld aan de verschillende rollen Beleidsdoelen Het beleid is onderverdeeld in korte en lange termijn doelen. De doelen zijn MAGIE geformuleerd. De eerste jaren van beleid zijn gericht op preventie. Op de lange termijn wordt ook curatieve effectiviteit belangrijk. Het lange termijn doel is gericht op verhogen van de beweegnorm, verlagen van het overgewicht en het bevorderen van gezonde voedingsgewoonten. Missie: De gezonde leefstijl van de jeugd (0 tot 19 jaar) bevorderen door van gezonde keuze de makkelijke keuze te maken Einddoelen: In 2019 is een dalende ontwikkeling zichtbaar van het overgewicht en de inactiviteit kinderen van 2 t/m 11 jaar In 2019 is het percentage kinderen van 2 t/m 11 jaar dat lid is van een sportvereniging gestegen van 71 naar 80 procent In 2019 is het percentage kinderen van 2 t/m 11 jaar zeven uur of meer beweegt is gestegen is van 70 naar 80 procent In 2019 is het percentage kinderen van 2 t/m 11 jaar dat dagelijks groente eet gestegen is van 40 naar 50 procent In 2019 is het percentage kinderen van 2 t/m 11 jaar dat dagelijks fruit eet gestegen van 52 naar 62 procent Tussendoelen: Aan het einde van het schooljaar maakt het bevorderen van de gezonde leefstijl deel uit van het beleid op dertien van de vijftien scholen Aan het einde van het schooljaar wordt B-fit op 13 van de 15 geborgd 13

20 Aan het einde van het schooljaar zijn de consultatiebureaus in de kernen Beesd en Geldermalsen actief betrokken bij het gezonde leefstijlbeleid Aan het einde van het schooljaar staat er een structurele organisatie met een stuurgroep, een projectgroep en een werkgroep met actoren uit de gemeente Geldermalsen begin 2018 starten alle peuterspeelzalen met B-Fit Beleidsinterventies Uit dit onderzoek blijkt dat beweeg-, voeding- en overgewichtsinterventies op zichzelf niet voldoende opleveren om een blijvende gedragsverandering te realiseren. Het is de combinatie van interventies die tot effect leidt. Om de gezondheid te verbeteren is een blijvende gedragsverandering nodig. Dit moet gebeuren door de omgeving aan te passen in al zijn aspecten. Vooral de combinatie van interventies gericht op voeding, bewegen en het bevorderen van gezond gewicht is belangrijk. Daarnaast is er een lange adem van het bestuur en de politiek nodig, zo bleek uit het interview met het RIVM en de beleidsmedewerkers van de gemeenten. Er is een grote verscheidenheid aan interventies ter bevordering van de gezonde leefstijl. Alleen al voor het bestrijden van overgewicht zijn minimaal 101 verschillende interventies in Nederland. Het RIVM heeft met hun interventiedatabase een groot deel van de interventies geordend. In bijlage 4 is een samenvatting gemaakt van de effectieve of goed onderbouwde interventies uit de database. B-Fit (PSZ&PO) en het borgen van huidige interventies In Geldermalsen worden al een aantal interventies ingezet zonder dat de gemeente er direct een rol in heeft. Dertien van de vijftien scholen zijn bezig met B-Fit, zeven daarvan hebben gebruik gemaakt van de subsidie van ZonMw. Eén school is bezig met het worden van Gezonde School zo bleek uit het interview met mevrouw Broeders van SWG. Deze initiatieven moeten scherp in kaart worden gebracht en worden geborgd. B-Fit is een integrale interventie die zich richt op beweging en gezonde voeding. Naast de kinderen worden ook de ouders betrokken in de aanpak. B-Fit is een interventie die is onderzocht en de eerste aanwijzingen heeft voor effectiviteit, zo blijkt uit de interventiedatabase. Scholen kunnen zelf activiteiten kiezen uit de menukaart van B-Fit. B- Fit waarborgt dat activiteiten zijn gericht op de verschillende aspecten. In de menukaart is rekening gehouden met de effectiviteit van de activiteiten door gebruik te maken van de interventiedatabase. De keuze voor deze interventie heeft twee redenen: het is effectief en het wordt al in Geldermalsen ingezet. Waarbij het voor de borging belangrijk is om in gesprek te blijven met de actoren. In Geldermalsen werkt alleen het basisonderwijs nog met deze interventie, maar B-Fit kan ook worden ingezet in het voortgezet onderwijs en op peuterspeelzalen. Omdat het vooral belangrijk is jong te beginnen is het aan te bevelen B-Fit ook in te zetten op de peuterspeelzalen. Voor de borging van B-Fit is het belangrijk om in gesprek te blijven met de actoren (scholen, GGD, SWG en Gillian Franje). Wat helpt is de directeur van een scholengemeenschap op te nemen in de stuurgroep. Deze heeft beslissingsmacht bij de school, dus als deze bestuurder de gezonde leefstijl belangrijk vindt dan betekent dit op meer scholen vooruitgang. Daarnaast kan de gemeente ervoor kiezen om de interventie deels te financieren. Wat daarbij belangrijk is, is dat het voor de lange termijn nooit alleen door de gemeente gefinancierd wordt, omdat er anders gemakzucht op kan treden. Zowel scholen als de gemeente moeten scherp blijven op de aanpak en uitvoering van de interventie. Uiteindelijk moet het streven zijn interventie door de scholen zelfstandig te laten financieren. 14

21 Raamsticker De kracht van het Appeltje-Eitje beleid in Heiloo is met een sterk logo, een eenvoudige sticker en een website organisaties en bedrijven motiveren iets extra s te doen voor de gezonde leefstijl. Het is belangrijk om met één merk te communiceren. Geldermalsen kan het logo Geldermalsen gezond gebruiken voor de raamsticker. Het is belangrijk om goede afspraken te maken met de huidige eigenaren van het logo zodat het een breed gedragen logo wordt en niet alleen een sponsoring van de actor(en). Om de sticker met het logo te mogen dragen moet de organisatie het beleid aanpassen ter bevordering van de gezonde leefstijl (bijvoorbeeld traktatiebeleid op een school). Daarnaast moet elke organisatie jaarlijks minimaal één activiteit (buiten de reguliere activiteiten) organiseren ter bevordering van de gezonde leefstijl. Er is een innovatie toegevoegd aan dit idee. Er worden drie verschillende stickers ontworpen: één voor organisaties die een bijdrage leveren door mensen en of middelen in te zetten, één voor organisaties die bijdragen door iets in hun beleid aan te passen en minimaal één activiteit ter bevordering van de gezondheid te organiseren en één voor organisaties die beide doen. Deze laatste sticker verdient een toevoeging waardoor organisaties ook echt willen streven naar deze sticker. Bijvoorbeeld door de sticker een goudkleurige rand te geven. Bij het bepalen van dergelijke stickers is het verstandig om een marketingdeskundige te raadplegen. Pas ervoor op dat de sticker niet misbruikt kan worden. Bedrijven zoals snackbars en snoepwinkels met een logo Geldermalsen Gezond kan mogelijk voor weerstand zorgen. Bedenk dus goed hoe hiermee moet worden omgegaan. De vaststelling van de minimaal in te zetten financiële bijdrage moet nog worden bepaald. Het is beter wanneer de drempel voor deelname aan Geldermalsen Gezond niet te hoog ligt. Het is belangrijk dat de boodschap breed uitgedragen wordt en organisaties gemotiveerd zijn om deel te nemen, zo bleek uit het interview met mevrouw Helmstrijd. Organisaties leggen zich vast aan het beleid middels een convenant en een overeenkomst, zie bijlagen 7 en Implementatie In deze paragraaf wordt ingegaan op de implementatie van het beleid gericht op: de organisatie, de communicatie, de kosten en de subsidies. Daarnaast worden verwachte neveneffecten beschreven en wordt gekeken op welke manier deze voorkomen of gebruikt kunnen worden. In de laatste subparagraaf wordt afgesloten met een beleidsadvies. Bij de implementatie wordt rekening gehouden met het passend maken van het nieuwe beleid aan de situatie in Geldermalsen Rol gemeente en GGD De beleidsrol en uitvoering van gezonde leefstijlbeleid jeugd ligt bij het nieuwe beleid niet meer in handen van de gemeente. In deze subparagraaf wordt de nieuwe rol van de gemeente beschreven. Vervolgens wordt de nieuwe rol van de GGD beschreven. Gemeente Zoals al eerder aangegeven worden interventies niet door de gemeente uitgevoerd. De combinatiefunctionarissen sport en de GGD krijgen wel doelstellingen mee voor het verbeteren van de gezonde leefstijl. 15