omzien naar elkaar verkiezingsmanifest KBO

Transcriptie

1 omzien naar elkaar verkiezingsmanifest KBO Februari 2016

2 Inleiding Sinds het aantreden van het kabinet Rutte-2 is er voor Nederlandse senioren veel veranderd. Als grootste seniorenorganisatie van Nederland weet de KBO dat als geen ander. Zo zagen onze leden zich geconfronteerd met ingrijpende veranderingen in de zorg. Toegang tot een verzorgingshuis was niet langer vanzelfsprekend, op huishoudelijke hulp werd gekort en velen zagen hun zorgkosten flink stijgen. Dat werkte ook door in de portemonnee van de oudere generatie. Senioren zagen hun koopkracht in de afgelopen jaren soms flink afnemen en kunnen, onder meer door wijzigingen in wet- en regelgeving, de komende jaren niet of nauwelijks indexatie van hun pensioen tegemoet zien. Ondanks dalende criminaliteitscijfers voelen senioren zich bovendien steeds minder veilig. Ook merken velen van hen dat zij het lastig vinden om mee te komen in onze steeds sneller digitaliserende samenleving. Het verbaast dan ook niet dat veel senioren in de afgelopen jaren niet gelukkig waren met het kabinetsbeleid. Regelmatig gaven zij zelfs aan het gevoel te hebben aan de kant gezet te zijn. Dat wil de KBO veranderen. De periode moet voor senioren perspectief en vertrouwen gaan bieden. Senioren moeten weer het gevoel krijgen dat zij meetellen en moeten in staat gesteld worden echt te participeren in onze samenleving. Aan de hand van vier thema s zorg, inkomen, veiligheid & wonen en digitaal doen wij u in dit verkiezingsmanifest 27 aanbevelingen. Eén van die aanbevelingen delen wij in deze inleiding vast met u. Zoals u tijdens het lezen van dit manifest ongetwijfeld zult merken, zijn er veel kwesties die senioren raken. Deze zaken, van koopkracht tot zorg, hebben bovendien ook onderling raakvlakken. De KBO wil daarom dat deze, veel meer dan nu gebeurt, in samenhang met elkaar worden bekeken. Daarom moet coördinatie van ouderenbeleid tijdens de volgende kabinetsperiode expliciet onderdeel worden van de portefeuille van één van de bewindslieden, bijvoorbeeld van de minister van Sociale Zaken. Bij het schrijven van dit manifest vormden optimisme en de kansen die vergrijzing onze maatschappij biedt ons uitgangspunt. Als ouderenorganisatie die solidariteit tussen generaties hoog in het vaandel heeft staan, hebben wij daarbij beslist ook oog voor jongeren. Want een samenleving waarin we omzien naar elkaar, dat is én wil de KBO. Manon Vanderkaa, directeur Unie KBO Verkiezingsmanifest KBO februari

3 Zorg De KBO wil dat alle Nederlandse senioren kunnen rekenen op optimale zorg en ondersteuning: thuis, in het verpleeg- of verzorgingshuis of in het ziekenhuis. Zorg die niet alleen hoog van niveau is, maar waarin de stem van senioren wordt gehoord en waarin keuzevrijheid gewaarborgd is. Zorg waarin preventie een belangrijke rol speelt. Zorg die senioren in staat stelt zelf de regie in handen te houden, maar hen in moeilijke tijden niet aan hun lot overlaat. Toegankelijke zorg in de buurt bovendien, of je nu in de Randstad woont of daarbuiten. Zorg die er ook is voor de mantelzorger, voor wie het zorgen voor zijn of haar naaste soms best zwaar is. En zorg die niet alleen gericht is op het beter maken, maar ook ondersteuning biedt in de laatste levensfase. Kortom: menswaardige zorg, passend bij de behoeften van senioren. Rijksvaccinatieprogramma voor senioren Preventie werkt, bij zowel jong als oud. Goede preventieve zorg kan ziekte voorkomen én bespaart zorgkosten. Daarom wil de KBO, naast gerichte gezondheidsbevordering, een rijksvaccinatieprogramma voor senioren tegen gordelroos en longontsteking. Een vaccin tegen longontsteking bij 65-plussers kan enkele honderden ziekenhuisopnames per jaar voorkomen en ook prikken tegen gordelroos is bewezen effectief. Gezondheidswinst is in dit geval echt een kwestie van een prikkie. Medicatiebeoordeling Een medicatiebeoordeling, waarbij zorgverleners samen met de patiënt bekijken of bepaalde geneesmiddelen kunnen vervallen of dat er misschien extra geneesmiddelen nodig zijn, kan veel medicijnongelukken en ziekenhuisopnames voorkomen. De KBO wil daarom dat zoveel mogelijk senioren met een hoog medicijngebruik (polyfarmacie) deze medicatiebeoordeling krijgen. Op dit moment is dat, door een impasse tussen huisartsen en apothekers enerzijds en zorgverzekeraars anderzijds over de hoogte van de vergoeding voor de medicatiebeoordeling, nog niet het geval. De overheid moet zich er maximaal voor inzetten om deze impasse te doorbreken, zodat het aantal medicatiebeoordelingen fors omhoog gaat en het aantal medicijnongelukken fors omlaag. E-health E-health biedt steeds meer mogelijkheden: van het maken van een online afspraak en het bestellen van medicijnen tot een consult met een psychotherapeut en zorgrobots. Veel van deze ontwikkelingen gaan echter aan senioren voorbij. Dit wordt vooral veroorzaakt doordat de basale digitale vaardigheden bij hen ontbreken, zij te weinig vertrouwd zijn met de digitale mogelijkheden en de digitalisering zelf hierop nog onvoldoende kan inspelen. Maar ook voor hen kan e-health, als aanvulling op reguliere zorg, veel voordelen bieden. De KBO wil daarom dat er blijvend geïnvesteerd wordt in e-health en dat senioren hier, veel meer dan nu het geval is, in een vroegtijdig stadium bij betrokken worden. Verkiezingsmanifest KBO februari

4 Zorg in krimpregio s Een aantal delen van Nederland heeft te maken met krimp. Jongeren trekken weg, terwijl ouderen achterblijven. Daardoor wordt het voor die regio s steeds lastiger om goed geschoolde zorgprofessionals te behouden. De KBO wil dat zorg ook in krimpgebieden toegankelijk en van hoog niveau blijft. Zorgfondsen waaruit bonussen betaald worden, moeten ervoor zorgen dat het financieel aantrekkelijk wordt voor artsen en verpleegkundigen om in deze gebieden te blijven werken of te gaan werken. De succesvolle pilot die de provincie Zeeland heeft uitgevoerd om huisartsen te verleiden in Zeeuws-Vlaanderen te werken kan daarbij als voorbeeld dienen. Wijkverpleging Zorgverzekeraars en zorgaanbieders hebben het budget voor wijkverpleging in 2015 ruimschoots overschreden. De gevolgen? Wachtlijsten, cliëntenstops en een vermindering van kwaliteit door een gebrek aan personeel. Hoog tijd om meer budget vrij te maken voor wijkverpleging en verdere bezuinigingen op deze vorm van zorg te staken. Minstens zo van belang zijn investeringen in het opleidingsniveau van wijkverpleegkundigen, die voor hun zware functie tenminste een Hbo-diploma moeten hebben. Tot slot wil de KBO dat ook binnen de wijkverpleging de keuzevrijheid van patiënten gewaarborgd blijft. Cliëntondersteuning In de Wmo 2015 is geregeld dat mensen recht hebben op onafhankelijke cliëntondersteuning. De KBO vindt het van belang dat gemeenten hun inwoners zoveel mogelijk bekend maken met deze vorm van ondersteuning. Ook moeten cliëntondersteuners - en dat kunnen beroepskrachten of professionele vrijwilligers zijn - zoveel mogelijk ingezet worden bij het keukentafelgesprek. Dagbesteding Dagbesteding maakt het verschil tussen een menswaardig en een geïsoleerd bestaan voor de zorgvrager, maar zeker ook voor de mantelzorger. De mogelijkheid om de zorg tijdelijk over te dragen maakt het voor de mantelzorger mogelijk om even op adem te komen. Bezuinigingen en een hoge eigen bijdrage brengen de toegankelijkheid van de dagbesteding echter in gevaar, met alle gevolgen van dien. De KBO wil daarom dat alles in het werk gesteld wordt om de toegang tot dagbesteding te waarborgen. Verkiezingsmanifest KBO februari

5 Mantelzorg In onze drukke samenleving kampen mantelzorgers steeds vaker met overbelasting. Meer dan ooit hebben zij behoefte aan praktische ondersteuning die aansluit bij hun eigen behoeften. Op dit moment is dat vaak nog niet het geval en wordt er niet altijd maatwerk geboden. Veel mantelzorgers zijn bovendien niet bij de overheid in beeld. Gemeenten moeten daarom verplicht worden om hun ondersteuningsaanbod zo in te richten dat alle mantelzorgers niet alleen bereikt worden, maar ook optimale ondersteuning krijgen die past bij hun behoefte. Palliatieve zorg Binnen onze gezondheidszorg ligt de nadruk sterk op genezen. Soms is genezing echter niet meer mogelijk. In dat geval is goede palliatieve zorg, zowel thuis als in een hospice, van groot belang. Er moet daarom voldoende budget zijn voor gespecialiseerde wijkzorg, hospices en eerstelijnszorg die waardig thuis sterven mogelijk maakt. Overige barrières voor thuis sterven moeten worden weggenomen. Niet-reanimerenpenning Senioren op leeftijd willen, als zij een hartstilstand krijgen, niet altijd gereanimeerd worden. Tot op heden is het voor hen echter lastig om dit kenbaar te maken. Want ondanks dat diverse politieke partijen al hebben aangegeven voorstander te zijn, is een neutrale niet-reanimerenpenning nog altijd niet beschikbaar. De KBO wil dat hier nu écht werk van gemaakt wordt. Euthanasie In het streven van een groot deel van de samenleving naar het voorkomen van lijden wordt er steeds vaker gesproken over het verruimen van de huidige euthanasiewetgeving. De KBO vindt dat de bestaande euthanasiewetgeving niet aangepast moet worden, bijvoorbeeld in geval van dementie of een voltooid leven. De huidige wet biedt daarvoor voldoende mogelijkheden. Wij vinden dat de overheid, wanneer het gaat om het voorkomen van lijden van ouderen in moet zetten op goede zorg en aandacht voor ouderen, op het voorkomen van eenzaamheid en op goede, toegankelijke palliatieve terminale zorg. Verkiezingsmanifest KBO februari

6 Inkomen De KBO staat voor een solidaire maatschappij, waarin jong en jong, rijk en arm, gezond en ziek, naar elkaar omkijken. Een maatschappij waarin de sterkste schouders daadwerkelijk de zwaarste lasten dragen, waarin onze oudedagsvoorziening gekenmerkt wordt door solidariteit tussen generaties en waarin lastenverzwaringen én lastenverlichtingen eerlijk verdeeld worden. Koopkracht De koopkracht van senioren daalt al acht jaar op rij. Ook in 2016, een jaar dat voor werkenden in het teken staat van koopkrachtherstel, gaan sommige senioren er opnieuw op achteruit. De KBO wil dat lastenverlichtingen óók ten goede komen aan de portemonnee van senioren. Ook zij die gewerkt hebben of niet kunnen werken, moeten meeprofiteren van economisch herstel. Nu en in de toekomst. Inkomensondersteuning chronisch zieken en gehandicapten In 2014 zijn de WTCG en CER, twee inkomensondersteuningsregelingen voor chronisch zieken en gehandicapten, afgeschaft. Gemeenten werden vervolgens verantwoordelijk voor het (financieel) ondersteunen van hun inwoners met een chronische ziekte of handicap. Twee jaar later blijkt dat de verschillen tussen gemeenten zeer groot zijn en sommige mensen er sinds het verdwijnen van de regelingen honderden euro s per jaar op achteruit zijn gegaan. Dat geldt vooral voor de groep die een inkomen heeft dat net boven het sociaal minimum ligt. De KBO vindt zowel de zeer grote verschillen tussen gemeenten als de inkomensachteruitgang van deze kwetsbare groep onacceptabel. Om dat tegen te gaan moeten gemeenten verplicht worden alle inwoners met een chronische ziekte of handicap en een inkomen tot 130% van het sociaal minimum te compenseren voor het wegvallen van beide tegemoetkomingen. Flexibele AOW Er gaan steeds meer stemmen op voor flexibele AOW. Het lijkt ook sympathiek: zelf kiezen of je wilt (en kan) doorwerken, of juist kiezen om eerder te stoppen. Prettig voor degenen die gepassioneerd en fit genoeg zijn om te willen blijven werken. En ook eerlijk zo zou gedacht kunnen worden naar degenen, vooral laagopgeleiden, die vaak al jong zijn begonnen met werken en daardoor soms eerder behoefte hebben aan pensionering. Een flexibele AOW kan echter ook als gevolg hebben dat AOW-gerechtigden onder het sociaal minimum komen. De kans bestaat namelijk dat mensen die in een inkomensgat vallen omdat de AOW-leeftijd is verhoogd, hun AOW eerder laten ingaan om de periode zonder inkomen te overbruggen. Die noodgedwongen keuze leidt dan definitief tot een lagere AOW. De KBO vindt dat er een oudedagsvoorziening moet blijven waarbij niemand onder het sociaal minimum komt. In flexibiliteit is bovendien al voorzien, omdat het bereiken van de AOW-leeftijd niet betekent dat je moet stoppen met werken. Verkiezingsmanifest KBO februari

7 Duurzaam, betrouwbaar en solidair pensioenstelsel Als seniorenorganisatie zet de KBO zich in voor een solidair pensioenstelsel, waarbinnen rekening wordt gehouden met zowel de belangen van senioren als die van jongeren. Senioren moeten kunnen rekenen op een eerlijk pensioen, maar door het al jarenlang uitblijven van indexatie blijft de hoogte daarvan al te lang achter. Dat heeft grote koopkrachtgevolgen en dat is ongewenst. Tegelijkertijd vinden wij het van belang de toekomst van jongeren niet uit het oog te verliezen. Ook zij moeten in de toekomst op een goed pensioen kunnen blijven rekenen. Veel senioren gunnen hun kinderen en kleinkinderen immers ook een fatsoenlijk pensioen. Verdere hervormingen van het pensioenstelsel bekijkt de KBO daarom met een intergenerationele blik. Kostendelersnorm (mantelzorgboete) Geheel in lijn met het begrip participatiesamenleving gaan steeds meer hulpbehoevende ouderen bij hun kinderen wonen. Dat is voor hen vaak niet alleen prettig, maar betekent ook een besparing op de collectieve zorgkosten. Sinds 1 juli 2014 heeft een deel van deze groep zij die vanwege een niet-volledige AOW een AIO-aanvulling ontvangen te maken met de kostendelersnorm, ook wel mantelzorgboete genoemd. Dat houdt in dat dat zij flink gekort worden op hun maandelijkse uitkering. Deze korting is vele malen hoger dan die AOW ers zouden ontvangen als de kostendelersnorm ook voor hen zou gaan gelden. De invoering daarvan is voor deze groep gelukkig uitgesteld, maar is voor de eerdergenoemde AIO ers nog altijd dagelijkse realiteit. Omdat de situatie voor AOW ers met en zonder AIO-aanvulling echter precies hetzelfde is, moet deze maatregel snel teruggedraaid worden. Immers, zorgen voor elkaar moet niet bestraft worden, maar beloond. Om diezelfde reden moet ook de mantelzorgboete voor alle andere AOW ers niet alleen uitgesteld worden, maar definitief van tafel. Ouderenwerkloosheid Nederland kampt al jaren met een hoge ouderenwerkloosheid. In december 2015 zaten ongeveer plussers werkloos thuis. Met tal van maatregelen, zoals sollicitatietrainingen, workshops en banenplannen, is geprobeerd deze mensen aan het werk te helpen. Tot nu toe heeft dat helaas maar weinig opgeleverd. De KBO wil daarom dat het voor werkgevers financieel veel aantrekkelijker wordt gemaakt om ouderen in dienst te nemen. Zo moet de leeftijdsgrens voor de mobiliteitsbonus en voor de no-riskpolis omlaag. De door ons eerder in dit manifest genoemde investeringen in de zorg kunnen daarnaast extra banen opleveren in een sector waarin in enkele jaren tijd banen verloren zijn gegaan. Verkiezingsmanifest KBO februari

8 IOW en IOAW Idealiter helpen we alle werklozen met onder meer bovenstaande maatregelen aan een baan. Tegelijkertijd moeten we realistisch zijn: niet iedereen zal voor het bereiken van de AOW-leeftijd nieuw werk vinden. Dat kan grote gevolgen hebben voor het inkomen, zeker na afloop van de WW-uitkering. Om die klap deels op te vangen zijn de IOW en de IOAW in het leven geroepen. Deze regelingen worden op korte termijn echter ingeperkt dan wel afgeschaft, ondanks dat het aantal oudere werklozen in 2016 nog altijd bijzonder hoog is en de armoede binnen de groep 50- tot 60-jarigen is gestegen. De KBO wil daarom dat deze regelingen gehandhaafd worden. Zo moeten we voorkomen dat mensen die soms veertig jaar hebben gewerkt en voor wie de pensioenleeftijd in zicht is, in een armoedeval terechtkomen. Verkiezingsmanifest KBO februari

9 Veiligheid en wonen De KBO doet al jarenlang onderzoek naar het veiligheidsgevoel van senioren. Wat blijkt? Hoewel de criminaliteitscijfers dalen, voelen senioren zich niet veiliger. Een trend die de KBO wil keren met diverse maatregelen. Ouderen laten zich echter beslist niet altijd tegenhouden door hun afnemende veiligheidsgevoel. Meer en meer zijn zij mobiel, wat goed is voor hun gezondheid en sociale contacten. De KBO vindt het van belang die toegenomen mobiliteit te stimuleren, maar tegelijkertijd de veiligheid van senioren te waarborgen. Buiten de deur, maar zeker ook thuis. Dat laatste vraagt om strengere eisen aan brandveiligheid. Tot slot vindt de KBO, juist met het oog op het snel groeiende aantal senioren dat niet in een verzorgingshuis woont maar thuis, dat het de hoogste tijd is voor investeringen in bestaande en nieuwe seniorenwoningen. Verkeersveiligheid Senioren maken een steeds groter aandeel uit van het aantal dodelijke verkeersslachtoffers. Maar liefst veertig procent van het aantal verkeersdoden is ouder dan 70 jaar. Ook onder het stijgende aantal verkeersgewonden zijn ouderen oververtegenwoordigd. Het vaakst gaat het daarbij mis op de fiets. Om het aantal verkeersslachtoffers terug te dringen, maar senioren tegelijkertijd te blijven stimuleren om te fietsen, wil de KBO dat er meer geïnvesteerd wordt in vrijliggende fietspaden en dat oversteekplaatsen en hun omgeving beter gemarkeerd en verlicht worden. Daarnaast moet de overheid het dragen van fietshelmen stimuleren. Verplichten leidt er vooral toe dat mensen minder gaan fietsen, en dat neveneffect willen we voorkomen. Babbeltruc Senioren zijn er nog altijd veel te vaak slachtoffer van: de babbeltruc. Met een gewiekste smoes weten dieven het huis binnen te dringen, waarna zij geld of andere waardevolle bezittingen meenemen. Tegenwoordig staat deze vorm van criminaliteit gelijk aan woninginbraak. Minstens net zo vaak gebruiken dieven de babbeltruc echter op straat, bijvoorbeeld bij pinautomaten. Eén van de redenen waarom de babbeltruc juist buiten de deur steeds vaker voorkomt is dat dieven maar zelden gepakt worden en de straffen laag zijn. Babbeltrucs op straat moeten daarom aangemerkt worden als een High Impact Crime (HIC), waardoor deze zwaarder bestraft kunnen worden. Verkiezingsmanifest KBO februari

10 Kleine criminaliteit In de jacht op zware criminelen wordt kleine criminaliteit nogal eens over het hoofd gezien. En dat terwijl ook diefstal van bijvoorbeeld een handtas of een fiets een grote impact kan hebben, zeker op senioren. De politie moet daarom meer aandacht besteden aan zogeheten kleine criminaliteit. Vuurwerk Waar het afsteken van vuurwerk decennialang vanzelfsprekend was, komt hier langzamerhand verandering in. Hoewel de meerderheid van de senioren in een onderzoek van de KBO aangaf niet voor een algeheel verbod te zijn, zijn zij wel voorstander van vuurwerkvrijezones rond bijvoorbeeld winkelcentra en verpleegen verzorgingshuizen. Gemeenten moeten daarom ruim baan krijgen deze in te stellen. De handhaving van deze zones en van de afsteektijden moet bovendien geïntensiveerd worden. Brandveiligheid De Nederlandse brandweerkorpsen hebben al enige tijd te maken met bezuinigingen en een terugloop van het aantal vrijwilligers. Tegelijkertijd wordt van senioren een steeds hogere mate van zelfredzaamheid verwacht. Dat dit niet altijd goed samengaat, blijkt uit een stijging van het aantal senioren dat ernstig gewond raakt of sterft bij woningbranden. Die trend moet snel gekeerd worden. Daarom moet er geïnvesteerd worden in de brandweer, maar ook in het voorkomen van brand. Wooncomplexen voor senioren zouden wat betreft brandveiligheidseisen gelijk gesteld moeten worden aan ziekenhuizen en verpleeg- en verzorgingshuizen. Daarnaast moet er meer aandacht komen voor voorlichting thuis. Seniorenwoningen Als er niets gebeurt, heeft Nederland in 2018 te maken met een tekort van tenminste seniorenwoningen. Het is daarom zaak dat bestaande woningen aangepast worden en dat zowel woningcorporaties als de private sector investeren in nieuwbouw. Voor woningeigenaren moet het fiscaal aantrekkelijker worden om de woning levensloopbestendig te maken. Verhuurders moeten meer ruimte krijgen om te investeren in woningbouw voor senioren door hen bij het doen van dergelijke investeringen korting te geven op de verhuurderheffing. Verkiezingsmanifest KBO februari

11 digitaal Steeds meer ouderen maken gebruik van internet. Zij zitten op Facebook, regelen hun bankzaken via internet en doen digitaal belastingaangifte. Dat is goed nieuws, want onze samenleving digitaliseert in rap tempo en dat kan én dat wil de KBO ook niet tegenhouden. Tegelijkertijd zijn er 1,2 miljoen ouderen die nog geen gebruik maken van internet. Uit onderzoek weet de KBO dat de helft van hen dat ook nooit zal gaan doen. Voor deze groep moet de overheid oog hebben én houden. Ook over pakweg tien jaar moet het mogelijk blijven om, naast het digitaal communiceren met de gemeente, naar een loket toe te gaan. Een samenleving waar digitaal en analoog elkaar niet uitsluiten, maar aanvullen. Dat is de wens van de KBO. Blauwe envelop In 2015 is besloten dat de papieren belastingaangifte, de blauwe envelop, verdwijnt. Alle communicatie met de Belastingdienst moet voortaan digitaal plaatsvinden. Zeker voor niet-digitale ouderen levert dat forse problemen op. De KBO wil dat zij kunnen rekenen op een goed vangnet en gedegen ondersteuning. Digitale dienstverlening door gemeenten Door de decentralisatiebeweging regelen steeds meer mensen hun zaken via hun gemeente. Ook die gemeenten kiezen er steeds vaker voor dit langs de digitale weg te doen. Niet-digitale ouderen mogen daarbij niet uit het oog verloren worden. Analoge communicatie en dienstverlening in de buurt moet mogelijk blijven. Gemeenten mogen daarvoor geen hogere tarieven hanteren. Veiligheid Het internet biedt de gebruiker veel voordelen, maar brengt ook gevaren met zich mee. Phishing, fraude en diefstal komen veel voor. De overheid moet fors inzetten op bestrijding van cybercriminaliteit en het veiliger maken van het internet in zijn geheel. Tegelijkertijd moeten voorlichtingscampagnes waarin mensen gewezen worden op hoe veilig gebruik te maken van het internet, voortgezet worden. Verkiezingsmanifest KBO februari

12 verkiezingsmanifest KBO Februari 2016 UNIE KBO Julianaplein BC s-hertogenbosch Postbus AH s-hertogenbosch telefoon: uniekbo@uniekbo.nl Website: