Docentenhandleiding 200% M&O

Transcriptie

1 Docentenhandleiding 200% M&O

2 De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. ThiemeMeulenhoff ontwikkelt leermiddelen voor: Primair Onderwijs, Algemeen Voortgezet Onderwijs, Beroepsonderwijs en Volwasseneneducatie en Hoger Beroepsonderwijs. Voor meer informatie over ThiemeMeulenhoff en een overzicht van onze leermiddelen: ThiemeMeulenhoff, Amersfoort Over ThiemeMeulenhoff ThiemeMeulenhoff is dé educatieve mediaspecialist en levert educatieve oplossingen voor het Primair Onderwijs, Voortgezet Onderwijs, Middelbaar Beroepsonderwijs en Hoger Onderwijs. Deze oplossingen worden ontwikkeld in nauwe samenwerking met de onderwijsmarkt en dragen bij aan verbeterde leeropbrengsten en individuele talentontwikkeling. ThiemeMeulenhoff haalt het beste uit élke leerling. Meer informatie over ThiemeMeulenhoff en een overzicht van onze educatieve oplossingen: of via de Klantenservice Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912 j het Besluit van 23 augustus 1985, Stbl. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie (PRO), Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp ( Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Voor meer informatie over het gebruik van muziek, film en het maken van kopieën in het onderwijs zie De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. Uitgeverij ThiemeMeulenhoff 2

3 Inhoud 1 De belangrijkste uitgangspunten van 200% M&O Eindopdrachten koppelen vak aan actualiteit Aparte vwo-editie Leereenhedentoetsen en Integrale Moduletoetsen Digitaal lesmateriaal Gerenommeerd auteursteam 5 2 Samenstelling van het leermiddelenpakket De boeken van 200% M&O voor de leerling voor de docent 7 3 Didactische keuzes M&O beleven Motiverend Modulaire, flexibele opzet Opdrachten zijn leidend Opgebouwd volgens beproefde taxonomie Contextgericht onderwijs Differentiatie 12 4 Opbouw en structuur Leereenheden Module Boek Praktijkopdracht 18 5 Vaardigheden Basisvaardigheden Rekenhulpen 19 Uitgeverij ThiemeMeulenhoff 3

4 6 De toetsen van 200% M&O Leereenhedentoets Integrale Moduletoets Oefentoets 21 7 Planning van de leerstof Aantal lesuren 22 8 Het examenprogramma Examenprogramma s/syllabi De verdeling van de eindtermen over de leereenheden en SE-stof 24 Uitgeverij ThiemeMeulenhoff 4

5 1 De belangrijkste uitgangspunten van 200% M&O 1.1. Eindopdrachten koppelen vak aan actualiteit Het vak M&O komt tot leven in de voorbeelden, toetsen en (praktijk-)opdrachten uit realistische en actuele situaties. Hierdoor worden leerlingen enthousiast en raken ze gemotiveerd, waardoor de lesstof beter beklijft Aparte vwo-editie 200% M&O sluit als geen ander aan op het niveau van vwo-leerlingen; in een aparte vwoeditie staan andere opdrachten en wordt meer diepgang en abstractie geboden. Zo worden vwo-leerlingen niet alleen beter uitgedaagd, maar bereiden zij zich ook op hoog niveau voor op hun eindexamen Leereenhedentoetsen en Integrale Moduletoetsen 200% M&O biedt twee soorten toetsen aan. De Leereenhedentoetsen zijn deeltoetsen die u kunt gebruiken om te toetsen waar de leerlingen staan. Deze zijn ingedeeld op taxonomie. Op die manier kunt u monitoren of uw leerlingen vooral de kennis kunnen reproduceren, of op verschillende niveaus kunnen toepassen en analyseren. Door de opzet naar leereenheid kunt u deze flexibel in uw eigen lesprogramma invoegen. De Moduletoetsen zijn integrale toetsen die de leerlingen verbanden laten leggen tussen de leereenheden. Deze zijn op eindexamenniveau en bereiden uw leerlingen optimaal en op een hoog niveau voor op het eindexamen Digitaal lesmateriaal Via de speciale methodestartpagina heeft u direct de beschikking over al het digitale lesmateriaal dat 200% M&O biedt. De leerlingen kunnen via dit online platform zelfstandig extra oefenen, Praktijkopdrachten maken of bijvoorbeeld de Rekenhulpen en Begrippenlijsten naslaan. Als docent krijgt u via dit ICT-platform toegang tot de antwoorden, handleidingen, toetsen en kunt u de voortgang van de leerlingen bijhouden in het overzicht van oefenresultaten van de docent Gerenommeerd auteursteam 200% M&O is ontwikkeld door een gerenommeerd auteursteam, met veel vakkennis van M&O: Ton Bielderman (eindredacteur), Theo Spierenburg, Paul Scholte, Gerda Leyendijk en Herman Duijm. Uitgeverij ThiemeMeulenhoff 5

6 2 Samenstelling van het leermiddelenpakket 2.1 De boeken van 200% M&O 200% M&O biedt vier (leeropdrachten)boeken voor havo en vijf boeken voor vwo. De leerlingen schrijven hun uitwerkingen in een schrift. Omdat sommige tabellen en grafieken lastig over te nemen zijn in een schrift, zijn deze als Werkblad digitaal beschikbaar. Ze kunnen uitgeprint en gekopieerd worden voor de leerling Naast de boeken kan de leerling ook toegang krijgen tot de Startpagina, de online leeromgeving van 200% M&O. In het schooljaar 2014 / 2015 is de Startlicentie beschikbaar. Toegang tot Onderdelen Startlicentie met Leeropdrachtenboeken Startlicentie Oefenopdrachten per module Overzicht met oefenresultaten Actuele opgaven Praktijkopdrachten Naslag: Rekenhulpen en Begrippen Werkbladen Schooltaslicentie Schooltas Leeropdrachtenboeken digitaal Vanaf schooljaar 2015 / 2016 worden de online mogelijkheden uitgebreid tot 100% digitaal (de Totaallicentie), waarbij de theorie en (de verwerking van) de opdrachten volledig online aangeboden worden. Oefenopdrachten per module Per module wordt een reeks interactieve oefenopdrachten als extra oefenmateriaal aangeboden, waarmee de leerling optimaal wordt voorbereid op de Leereenhedentoets en de Moduletoets. Bij voorkeur maken de leerlingen deze oefenopdrachten pas als zij de stof voor het toetsen al hebben geleerd. U kunt de oefenopdrachten thuis laten maken, maar ook in het computerlokaal tijdens de laatste les voor het proefwerk. Kiest u ervoor de oefenopdrachten in de les te laten maken, dan kan dit ook de basis zijn van individuele begeleiding van leerlingen. Overzicht met oefenresultaten voor leerlingen Met het leerlingenoverzicht heeft de leerling zicht op de voortgang en de resultaten van de interactieve oefeningen. Uitgeverij ThiemeMeulenhoff 6

7 Actuele opgaven De actuele opgaven zijn gebaseerd op actuele onderwerpen en gegevens. Zo verbindt de opgave de theorie met de belevingswereld van de leerling. De actuele opgaven kunnen worden ingezet als extra oefenmateriaal of als extra praktijkopdracht. Praktijkopdrachten De Praktijkopdracht verbindt de leereenheden van een module in één overkoepelende opdracht. De opdracht is gericht op de toets en het examen en laat de leerling verbanden leggen tussen de verschillende delen van de door hen verworven kennis. Naslag: Rekenhulpen en Begrippen De Rekenhulpen bieden leerlingen een eenvoudige uitleg over veel voorkomende rekenstappen. Ze kunnen op ieder moment als naslagwerk door de leerling geraadpleegd worden. In de Begrippen worden de begrippen nog een keer uitgelegd. Leerlingen kunnen deze begrippen gebruiken als voorbereiding op de toets of bij het maken van huiswerk. Werkbladen De Werkbladen zijn grafieken/tabellen waarnaar verwezen wordt in de leeropdrachtenboeken. Schooltas De leeropdrachtenboeken zijn ook via Schooltas beschikbaar voor de leerlingen. Zo zijn de leerwerkboeken ook digitaal te gebruiken op zowel tablet als pc voor de docent Eén omgeving Ook voor de docent is er een Startpagina beschikbaar. De Startpagina biedt een compleet, overzichtelijk en samenhangend aanbod van alle leermiddelen van 200% M&O. De losse leermiddelen vormen het gereedschap voor het inrichten van de lessen en voor het volgen, sturen en evalueren van de leerresultaten van de individuele leerlingen. De school bepaalt zelf met welke onderdelen de startpagina wordt ingericht. Er zijn verschillende docenten- en leerlingenlicenties. Zo kunt u als docent kiezen voor een volledig foliopakket tot een volledig digitaal pakket of een combinatie daarvan. Startlicentie met Leeropdrachtenboeken Toegang tot Startlicentie Onderdelen Docentenhandleidingen Antwoorden Actuele opgaven Praktijkopdrachten Rekenhulpen Begrippen Werkbladen Uitgeverij ThiemeMeulenhoff 7

8 Totaallicentie Startlicentie + Totaallicentie Koppeling met/toegang tot Startlicentie leerlingen Docentendashboard: overzicht met oefenresultaten: volgen voortgang leerling/klas Leereenhedentoetsen Moduletoetsen Digitale boeken in Schooltas Docentenhandleiding Deze bestaat uit een aantal onderdelen: Achtergronden en keuzes Opbouw van het programma Uren/rooster/indelen/toetsen Docentenhandleiding per module Studielasturen Leerdoelen en eindtermen Informatie over de Praktijkopdracht Antwoorden Wij hebben ervoor gekozen de antwoorden uitgebreid en in leerlingentaal aan te bieden, waar mogelijk met verschillende oplossingsstrategieën. Wij kiezen voor deze uitgebreide optie, om de leerlingen zo veel mogelijk te ondersteunen wanneer zij hun huiswerk nakijken. Leerlingmaterialen Naast docentmaterialen zoals handleidingen, antwoorden en toetsen worden ook de leerlingmaterialen zoals Praktijkopdrachten, Actuele opgaven, Rekenhulpen, Begrippen en Werkbladen op de docent Startpagina aangeboden. Wanneer u kiest voor een totaallicentie krijgt u daarbij ook toegang tot de leerling Startpagina met de interactieve oefenopdrachten en een docentendashboard waarin u de resultaten en voortgang van uw leerlingen kunt inzien. Eindtoetsen 200% M&O biedt twee soorten toetsen aan. De Leereenhedentoetsen zijn deeltoetsen die u kunt gebruiken om te toetsen waar de leerlingen staan. Deze zijn ingedeeld op taxonomie. Op die manier kunt u monitoren of uw leerlingen vooral de kennis kunnen reproduceren, of op verschillende niveaus kunnen toepassen en analyseren. Door de opzet naar leereenheid kunt u deze flexibel in uw eigen lesprogramma invoegen. De Moduletoetsen zijn integrale toetsen die de leerlingen verbanden laten leggen tussen de leereenheden. Deze zijn op eindexamenniveau en bereiden uw leerlingen optimaal en op een hoog niveau voor op het eindexamen. Uitgeverij ThiemeMeulenhoff 8

9 Schooltas De leeropdrachtenboeken van 200% M&O zijn ook in Schooltas beschikbaar. Uitgeverij ThiemeMeulenhoff 9

10 3 Didactische keuzes 3.1 M&O beleven M&O is een echt doe-vak. 200% M&O wil de leerlingen duidelijk maken welke rol M&O speelt in hun dagelijks leven. Ook als een leerling niet kiest voor een studie of beroep in de economische sector, is het handig om meer van M&O te weten. Met deze kennis kan de leerling later gefundeerde beslissingen nemen. Leerlingen leren om (niet-) commerciële organisaties en handelsondernemingen te bekijken en te interpreteren op de volgende terreinen: 1. Financieel 2. Commercieel 3. Juridisch 4. Organisatorisch 3.2 Motiverend 200% M&O motiveert de leerlingen door: Een duidelijke basis met een heldere structuur; Het oefenen en trainen in een realistische, belevenisgerichte leeromgeving; Duidelijkheid over bereikte en nog te bereiken leerdoelen en niveaus (eindtermen); Duidelijk onderscheid tussen havo en vwo; Praktijkopdrachten waarin de leerlingen de opgedane kennis en vaardigheden toepassen in een nagenoeg realistische situatie (denk aan een presentatie over een gekozen voorraadwaardering aan een directie van een handelsonderneming). Ze werken altijd toe naar een bewijs of een product. 3.3 Modulaire, flexibele opzet 200% M&O is modulair van opzet: zelfstandige eenheden die los van elkaar te volgen zijn. Na het afronden van een module is de leerling expert op het betreffende onderwerp/gebied. In hoofdstuk 4 van deze handleiding kunt u meer in detail lezen over de modulaire opzet. Het grote voordeel hiervan is flexibiliteit: u kunt op elk gewenst moment een module beginnen en deze flexibel in uw lesprogramma inpassen. Bovendien: Met 200% M&O kunt u sneller of minder snel door de stof gaan, leerlingen meer of minder zelfstandig door de stof laten gaan, enz. 200% M&O biedt ruimte voor de meer klassikale benadering, maar is ook zo gestructureerd dat leerlingen zelfstandig aan de slag kunnen. U kunt besluiten om (als afwisseling) een module met de Praktijkopdracht te beginnen in plaats van af te sluiten. Uitgeverij ThiemeMeulenhoff 10

11 3.4 Opdrachten zijn leidend M&O staat middenin de praktijk, een echt doe-vak. De opdrachten van 200% M&O bevatten daarom realistische, belevingsgerichte contexten. De opdrachten in de leereenheden sturen de leerlingen door de theorie. Waar nodig is een verwijzing opgenomen naar theorie, digitale onderdelen, en Rekenhulpen. De opdrachten sluiten naadloos aan op de aangeboden theorie. De opdrachten kunnen verwijzingen naar naslag en andere leereenheden bevatten. In de opdrachten worden geen nieuwe begrippen aangeboden dan er in de theorie behandeld zijn. De opdrachten bevatten realistische, belevingsgerichte contexten. De opdrachten maken de leerdoelen relevant. Aandacht voor vrije, interactieve en communicatieve werkvormen. Aandacht voor vaardigheden uit domein A en domein F. Het bronmateriaal bij de opdrachten is zoveel mogelijk echt en actueel. 3.5 Opgebouwd volgens beproefde taxonomie De opdrachten in 200% M&O zijn opgebouwd van reproductie, toepassen naar analyseren en creëren. Ook in de toetsing hanteren we deze opbouw. Op die manier kunt u goed zien wat het kennisniveau van de leerlingen is. We gaan uit van de taxonomie van Kratwohl (een aanpassing van de taxonomie van Bloom). We bieden opdrachten aan op de volgende niveaus: 1. Onthouden 2. Begrijpen 3. Toepassen 4. Analyseren 5. Evalueren/Creëren Onthouden Reproductievragen, vragen die gaan over de theorie. Onthouden gebeurt wanneer het geheugen wordt gebruikt om definities, feiten of lijsten te reproduceren. Begrijpen Vragen waarmee de leerling zijn verworven kennis kan uitleggen. Over inzichtvragen moet je meestal even nadenken, je moet de relevante leerstof onderkennen en het antwoord in eigen woorden weergeven. Je moet de leerstof kunnen uitleggen. Toepassen Opdrachten waarmee de leerling informatie gebruikt in een onbekende situatie en een probleem oplost. Uitgeverij ThiemeMeulenhoff 11

12 Bij toepassingsvragen moet je de leerstof in een onbekende situatie gebruiken om een probleem op te lossen. Analyseren Opdrachten waarmee de leerling onderzoekt, beschrijft, vertaalt, vergelijkt en bewijst. Bij analysevragen breek je de leerstof op en breng je de onderdelen met elkaar in verband. Daarvoor moet je kritisch en diepgravend studeren. Analysevragen zijn essentieel om kennis uit een leersituatie toe te kunnen passen in de praktijk. Evalueren en creëren Opdrachten waarmee de leerling creatief omgaat met kennis en inzichten: een oordeel velt, iets nieuws maakt. De Praktijkopdrachten op de website zijn op het niveau van evalueren en creëren. Elke leereenheid bevat een aantal opdrachten van elk niveau. Dit is ongeveer: 2x Onthouden 2x Begrijpen 1x Toepassen 1x Analyseren 3.6 Contextgericht onderwijs 200% M&O behandelt de theorie, de concepten, altijd in een context. Contextgericht onderwijs gaat uit van voor leerlingen herkenbare, realistische situaties. 200% M&O behandelt concepten niet als losse kennis, maar biedt die altijd aan in een context. Leerlingen leren zo economische theorieën in verschillende contexten te herkennen en toe te passen. Daardoor vindt transfer van kennis en vaardigheden plaats. Vanuit het examenprogramma moet in deze maatschappelijke context aandacht worden besteed aan (oordeelsvorming over) economische motieven en daaruit voortvloeiende belangen. 200% M&O blijft daarbij politiek neutraal, bijvoorbeeld door structureel meerdere opvattingen (van bijvoorbeeld politieke partijen) in verwerkingsstof op te nemen. Begrippen met een ethische en politieke lading worden met de nodige prudentie en met respect voor uiteenlopende opvattingen gebracht. 3.7 Differentiatie Leerlingen zijn ingedeeld in klassen op leeftijd en naar niveau, maar geen een leerling is hetzelfde. 200% M&O speelt zo veel mogelijk in op deze verschillen. 200% M&O geeft u de mogelijkheid de leerstof gedifferentieerd aan te bieden. Differentiatie naar niveau Leerlingen die moeite hebben met rekenen of het leren van begrippen, kunnen de Rekenhulpen en de Begrippen op gebruiken. Leerlingen die meer uitdaging zoeken kunt u meer praktijkopdrachten laten uitvoeren. Uitgeverij ThiemeMeulenhoff 12

13 U kunt de leerlingen die de stof goed snappen maar 1 Onthoud- en 1 Begrijpvraag laten maken. Zo gaan ze eerder naar Toepassen en Analyseren. Differentiatie naar tempo Soms zijn leerlingen een tijdje ziek, of raken ze om andere redenen achterop. Het is belangrijk dat dergelijke leerlingen weer zo snel mogelijk bij zijn. Beperk u in dit geval tot de theorie en de opdrachten met de 3 en 4 wybertjes van de leereenheden. Differentiatie tussen havo en vwo De opdrachten voor de vwo-leerlingen bevatten meer diepgang en abstractie dan die voor de havoleerlingen. Zo worden vwo-leerlingen niet alleen beter uitgedaagd, maar bereiden zij zich ook op hoog niveau voor op hun eindexamen. Natuurlijk zijn ook de toetsen en oefenopdrachten verschillend van niveau. Uitgeverij ThiemeMeulenhoff 13

14 4 Opbouw en structuur 4.1 Leereenheden Het pakket aan leermiddelen voor M&O wordt opgebouwd uit leereenheden. We sluiten aan op de (sub)domeinindeling van de syllabi / het examenprogramma. Leereenheden worden daarom verdeeld over de domeinen en subdomeinen. Leereenheden vormen samen een module. Een aantal modules samen vormt een boek. Het programma voor havo bestaat uit 115 leereenheden. Voor vwo komen daar nog 26 leereenheden bij. Uitgeverij ThiemeMeulenhoff 14

15 Van leereenheden naar leren en werken In de afbeelding ziet u waaruit een leereenheid is opgebouwd. Onder theorie verstaan we de feitenkennis en conceptuele kennis. Onder vaardigheden verstaan we procedurele kennis. Kenmerken leereenheid De leereenheid is een zo klein mogelijke, afgeronde eenheid. De leereenheid bestaat uit theorie + opdrachten. De leereenheid is gebaseerd op de eindtermen. Voor de leerling is het inzichtelijk gemaakt wat hij moet kennen en kunnen. Behandelde theorie uit de ene leereenheid wordt niet herhaald in een andere leereenheid. 4.2 Module Leereenheden mogen niet als geïsoleerde stukken gezien worden. De leerlingen moeten zien dat leereenheden samenhangen en van elkaar afhankelijk kunnen zijn. Daarom vormt een serie leereenheden samen een module. Na het afronden van een module is de leerling expert op het betreffende onderwerp/gebied. Uitgeverij ThiemeMeulenhoff 15

16 Schematische weergave van leereenheden en een module: MODULE leereenheid leereenheid leereenheid leereenheid E I N D O P D R A C H T 4.3 Boek Elk boek is gebaseerd op een logische indeling van de hoofd- en subdomeinen van het examenprogramma. Elk boek bestaat uit een aantal modules. Elke module bestaat uit een aantal leereenheden. Op zich zijn deze 4 domeinen (5 voor vwo) uitwisselbaar. Boek 1 bevat alle SE-stof. U kunt zelf besluiten met welke boeken u aan de gang gaat en wat de volgorde van de boeken is. De boeken zijn voor elkaar uitwisselbaar. Verder zijn de modules binnen de boeken ook voor elkaar uitwisselbaar. Hierop zijn enkele uitzonderingen: Uitwisselbaarheid van modules De modules van boek 1 (1 t/m 5) zijn geheel uitwisselbaar. De modules van boek 2 (6 t/m 12) zijn geheel uitwisselbaar. De modules van boek 3 zijn gedeeltelijk uitwisselbaar: module 13 is uitwisselbaar met de rest; modules 16 t/m 20 pas behandelen na modules 14/15. De modules van boek 4 havo zijn gedeeltelijk uitwisselbaar: module 21 is uitwisselbaar met de rest. Modules 23/24 zijn uitwisselbaar, maar na module 22. Module 26 na modules 21 t/m 25. De modules van boek 4 vwo (21 t/m 24) zijn geheel uitwisselbaar. De modules van boek 5 vwo zijn gedeeltelijk uitwisselbaar: module 25 is uitwisselbaar met de rest. Modules 27/28 zijn uitwisselbaar, maar na module 26. Module 30 na modules 25 t/m 29. Uitgeverij ThiemeMeulenhoff 16

17 havo aantal leereenheden vwo aantal leereenheden Docentenhandleiding 200% M&O Management en organisatie Boek 1 Management en organisatie Boek 1 Module 1 Management 5 Module 1 Management 6 Module 2 Organisatie 4 Module 2 Organisatie 4 Module 3 Communicatie en informatie Module 3 Communicatie en 5 informatie 5 Module 4 Personeelsbeleid 6 Module 4 Personeelsbeleid 6 Module 5 Marketing 5 Module 5 Marketing 5 Financiering Boek 2 Financiering Boek 2 Module 6 Rechtsvormen 5 Module 6 Rechtsvormen 5 Module 7 Vermogensmarkt 5 Module 7 Vermogensmarkt 5 Module 8 Aandelen en dividend Module 8 Aandelen en 4 dividend 4 Module 9 Krediet en interest 3 Module 9 Krediet en interest 4 Module 10 Obligaties 2 Module 10 Obligaties 2 Module 11 Hypotheek 4 Module 11 Hypotheek 4 Module 12 Kort krediet 2 Module 12 Kort krediet 2 Financieel beleid Boek 3 Financieel beleid Boek 3 Module 13 Beleid nietcommerciële organisaties (nco) 4 Module 14 Omzet handelsonderneming 3 Module 15 Kosten handelsonderneming 4 Module 16 Winst handelsonderneming 6 Module 17 Breakevenanalyse 4 Module 13 Beleid nietcommerciële organisaties (nco) Module 14 Omzet handelsonderneming 3 Module 15 Kosten handelsonderneming 4 Module 16 Winst handelsonderneming 7 Module 17 Breakevenanalyse 4 Module 18 Brutowinstopslag 3 Module 18 Brutowinstopslag 3 Module 19 Nettowinstopslag 4 Module 19 Nettowinstopslag 4 Module 20 Liquiditeit en Module 20 Liquiditeit en resultaat 4 resultaat 4 4 Uitgeverij ThiemeMeulenhoff 17

18 Externe verslaggeving Boek 4 Module 21 Verslaggeving stichting en vereniging 5 Module 22 Balans commerciële onderneming Module 23 Activaposten Module 24 Passivaposten 6 Module 25 Winst-enverliesrekening 6 Module 26 Kengetallen Financieel beleid in productieonderneming Boek 4 Module 21 Prijs bij homogene massaproductie 7 Module 22 Bedrijfsresultaat bij homogene massaproductie 6 Module 23 Bedrijfsresultaat bij heterogene productie 5 Module 24 Investeringsbeslissingen 4 Externe verslaggeving Boek 5 Module 25 Verslaggeving stichting en vereniging 5 Module 26 Balans commerciële onderneming 3 Module 27 Activaposten commerciële onderneming 5 Module 28 Passivaposten commerciële onderneming 6 Module 29 Winst-enverliesrekening commerciële onderneming 6 Module 30 Kengetallen 8 totaal Theorie De theorie is contextloos, maar bevat het wat en het hoe. Het vormt een houdbare, herbruikbare basis. In de theorie zijn de begrippen opgenomen. In de opdrachten worden geen nieuwe begrippen aangeboden dan er in de theorie behandeld zijn. De theorie bevat een voorbeeld (het hoe ) waar dat noodzakelijk is. Overige voorbeelden zijn opgenomen in de opdrachten waar de leerling er meteen actief mee aan de slag kan gaan. De theorie kan verwijzingen naar naslag en andere leereenheden bevatten. De theorie voor havo en vwo is identiek, wanneer de eindtermen dat toelaten (in ongeveer 80% van de gevallen). Uitgeverij ThiemeMeulenhoff 18

19 Begrippen Begrippen staan duidelijk in de theorie aangegeven en een overzicht van belangrijke begrippen is online beschikbaar. Naslag Onder naslag worden alle vormen van ondersteuning verstaan. Op de gewenste en noodzakelijke momenten wordt verwezen naar deze naslag. Uitleg (reken)vaardigheden in de Rekenhulpen. Uitleg van begrippen en concepten in de Begrippen. 4.4 Praktijkopdracht De Praktijkopdracht sluit een module af. De Praktijkopdracht bevat de kern van het vak, en laat de leerling ervaren wat het vak in de praktijk inhoudt. Dit is activerend en motiverend werken, en het vergroot het inzicht van de leerling. In de Praktijkopdracht wordt de stof van de module geïntegreerd. De leerlingen leren verbanden aan te brengen tussen delen van de door hun verworven kennis. Met de Praktijkopdracht levert de leerling als het ware een bewijs van wat hij met de module geleerd heeft. De Prakrijkopdracht bevat altijd een context en verwijzingen naar benodigde theorie en naslag. Bij aanvang van de Praktijkopdracht zijn de eisen duidelijk en weten de leerlingen wat ze moeten doen en hoe en waarop ze beoordeeld zullen worden. De Praktijkopdracht is procesmatig stap-voor-stap opgebouwd, zodat de leerling er zelfstandig mee kan werken. De leerlingen werken altijd toe naar een bewijs (een product). Dit product kan beoordeeld worden. In de Praktijkopdracht wordt extra aandacht besteed aan activerende didactiek. Leerlingen oefenen in het verdedigen van een standpunt in een discussie, het geven van een advies, leren het onderscheiden van feiten en meningen, het verzamelen en interpreteren van gegevens, het geven van een presentatie et cetera. Deze opdrachten zijn vaak geschikt om in groepjes of in tweetallen te laten uitvoeren. Op deze manier is er niet alleen maar aandacht voor het zelfstandig werken van de individuele leerling, maar ook voor samenwerkend leren. Uitgeverij ThiemeMeulenhoff 19

20 5 Vaardigheden 200% M&O besteedt veel aandacht aan het aanleren van vaardigheden. Hierbij hebben wij onderscheid gemaakt tussen basisvaardigheden en rekenvaardigheden. De vaardigheden vindt u terug in de opdrachten. De rekenvaardigheden zijn over het algemeen geen onbekend terrein voor de leerlingen. Omdat uit de praktijk blijkt dat leerlingen toch nog vaak moeite hebben met deze vaardigheden, worden ze stap-voor-stap geïntroduceerd, herhaald en verdiept. Zo komen de vaardigheden regelmatig terug in volgende leereenheden en modules. 5.1 Basisvaardigheden De volgende basisvaardigheden komen in 200% M&O aan de orde: Brongebruik Leerlingen moeten verschillende soorten bronnen leren raadplegen: verzamelen van informatie die dicht bij de leerling zelf staat; audiovisuele bronnen; krantenartikelen; grafieken en tabellen; infographics; internet. Beoordeling van bronnen Leerlingen moeten leren bronnen te beoordelen en de juiste informatie hieruit te selecteren. feiten en meningen onderscheiden belangen van betrokkenen herkennen betrouwbaarheid en bruikbaarheid van bronnen Eigen mening formuleren Leerlingen moeten schriftelijk en mondeling hun eigen mening/standpunt vorm kunnen geven. eigen normen en waarden confronteren met die van anderen eigen standpunt kunnen bepalen/verdedigen Samenwerken De Praktijkopdracht is bij uitstek geschikt om de leerlingen te laten samenwerken. Presenteren Leerlingen moeten op verschillende manieren informatie kunnen presenteren. 5.2 Rekenhulpen Van alle vaardigheden zijn de rekenvaardigheden voor de meeste leerlingen het lastigst om aan te leren. Daarom wordt er voortdurend veel aandacht gegeven aan de Uitgeverij ThiemeMeulenhoff 20

21 rekenvaardigheden. In een Rekenhulp wordt leerlingen een bepaalde rekenvaardigheid aangeleerd. Door het verdelen van de vaardigheden over de hoofdstukken wordt leerlingen stap voor stap de benodigde rekenvaardigheid bijgebracht. Deze Rekenhulpen staan in het lesmateriaal opgenomen waar dat van toepassing is. Ook zijn de Rekenhulpen op de methodesite te vinden. Overzicht van Rekenhulpen Nr. Titel 1 Ongewogen gemiddelde 2 Gewogen gemiddelden 3 Omrekenen gemiddelden naar periode (reken met tijd) 4 Afronden van bedragen 5 Rekenen met grote getallen en bedragen 6 Procenten en promillages: Hoeveel is x% van een bedrag? 7 Procenten en promillages: Hoeveel % is dit van dat? 8 Procenten en promillages: Hoeveel % meer dan, minder dan? 9 Procenten: Rekenen met btw 10 Procenten: Rekenen met rente 11 Machtsverheffen 12 Volgorde van bewerkingen 13 Indexcijfers 14 Statistiek in diagrammen 15 Loonkosten per product 16 Reserveren 17 Afschrijvingen 18 Vreemde valuta Uitgeverij ThiemeMeulenhoff 21

22 6 De toetsen van 200% M&O 200% M&O kent verschillende soorten toetsen: Leereenhedentoets Integrale Moduletoets Oefenopdrachten voor de leerling per module 6.1 Leereenhedentoets In de Leereenhedentoets staat per leereenheid één opgave met 5 à 6 deelvragen. U kunt deze opgaven gebruiken om tijdens een module een tussentijdse overhoring te geven, of om een overkoepelende toets samen te stellen. Op deze manier is een toets na anderhalve module ook mogelijk. Bovendien is de Leereenhedentoets goed in te zetten als een toets om het kennisniveau van leerlingen te monitoren. De toets is opgebouwd volgens de taxonomie. U kunt zo goed zien of een leerling vooral reproductieve, of ook productieve kennis heeft. Zonodig kunt u hierop bijsturen. 6.2 Integrale Moduletoets In de integrale Moduletoets aan het eind van een module is juist gezocht naar de integratie van de stof in de module. Deze opgaven zijn op examenniveau. De Leereenhedentoets en de integrale Moduletoets leveren we als wordbestand aan. Op die manier kunt u de opgaven flexibel combineren. Voor alle toetsopdrachten zijn antwoorden en een voorstel voor de normering beschikbaar. 6.3 Oefentoets Voor elke module in het boek is er een oefentoets: Test jezelf. Leerlingen kunnen deze toets maken als voorbereiding op de uiteindelijke toets. De oefentoets is representatief voor het uiteindelijke proefwerk. De vragen/opdrachten eisen een actievere inbreng van de leerling. De leerling wordt getoetst op inzicht, kritische reflectie, verbanden en wetmatigheden aanbrengen. Bij een inzichtvraag kiest de leerling zelf de methode en de toepassing om de vraag op te lossen. Er moet bijvoorbeeld een verband worden gelegd dat niet in de les is besproken, of er moet een voorbeeld worden uitgedacht. De leerling voegt dus zelf iets toe aan datgene wat hij geleerd heeft. Daarnaast is er voor de leerling een reeks interactieve oefenopdrachten online beschikbaar. Het niveau van de interactieve vragen is vergelijkbaar met de vragen van de oefentoets Test jezelf in het boek. Uitgeverij ThiemeMeulenhoff 22

23 7 Planning van de leerstof 7.1 Aantal lesuren De studielast van M&O bedraagt Havo: 360 uur - te verdelen over ± 200 uur in havo 4 en ±160 uur in havo 5. Vwo: 440 uur - te verdelen over ± 120 uur in vwo 4, ±170 uur in vwo 5 en ± 150 uur in vwo 6. De lessentabellen zijn per school nogal verschillend. De omrekenfactor verschilt, er zijn scholen met en zonder keuzewerktijd, enzovoort. Wij zijn ervan uitgegaan dat u voor elke leereenheid ongeveer evenveel lessen kwijt bent. In de praktijk kan het zijn dat de klas sommige leereenheden sneller doorloopt en dat er bij andere meer tijd nodig is. Omdat dit kan verschillen van klas tot klas, hebben we daarmee in de algemene planning geen rekening gehouden. Havo klas 4 200% M&O biedt materiaal voor 3 lesuren per week, voor 34 lesweken. Havo klas 5 Het eindexamenjaar is korter. Wij zijn uitgegaan van gemiddeld 26 lesweken in leerjaar 5, voor 3 lesuren per week. Vwo klas 4 200% M&O biedt materiaal voor 2 lesuren per week, voor 34 lesweken. Vwo klas 5 200% M&O biedt materiaal voor 3 lesuren per week, voor 34 lesweken. Vwo klas 6 Het eindexamenjaar is korter. Wij zijn uitgegaan van gemiddeld 26 lesweken in leerjaar 6, voor 3 lesuren per week. Lesuren van 50 minuten. Uitgeverij ThiemeMeulenhoff 23

24 havo eindtermen SE/ vwo eindtermen SE/ Docentenhandleiding 200% M&O 8 Het examenprogramma 8.1 Examenprogramma s/syllabi 200% M&O voldoet aan de eindtermen van het examenprogramma M&O. Het examenprogramma bestaat uit een aantal domeinen, die zijn gespecificeerd in eindtermen. Het grootste deel van de eindtermen is voor havo en vwo identiek. De (extra) vwo-eindtermen zijn hier gecursiveerd. Domeinen en subdomeinen SE + A Vaardigheden SE B Interne organisatie en personeelsbeleid C Financiering van activiteiten: rechtsvormen; aantrekken van geld SE D Marketingbeleid in niet-commerciële organisaties en commerciële SE organisaties E Financieel beleid niet-commerciële organisaties; commerciële organisaties/ handelsondernemingen; commerciële organisaties/industriële ondernemingen F Informatiestromen in organisaties en toepassing computerprogramma s in het kader van de informatievoorziening G Externe financiële verslaggeving niet-commerciële organisaties; commerciële organisaties/handelsondernemingen; commerciële organisaties/industriële ondernemingen; verschillen tussen commerciële en niet- commerciële organisaties De praktische vaardigheden worden niet als exclusief uitgangspunt gekozen voor de behandeling van de leerstof. Vaardigheden(domein A) zijn gekoppeld aan onderwerpen die aan de leerstof ontleend worden. Domein A is dus op verschillende manieren ondergebracht de overige domeinen. 8.2 De verdeling van de eindtermen over de leereenheden Management en organisatie Boek 1 Management en organisatie Boek 1 Module 1 Management A + Bi SE Module 1 Management A + Bi SE Module 2 Organisatie A + Bi SE Module 2 Organisatie A + Bi SE Module 3 Communicatie en informatie A + Bi + F SE Module 3 Communicatie en informatie A + Bi + F SE Module 4 Personeelsbeleid A + Bp SE Module 4 Personeelsbeleid A + Bp SE Module 5 Marketing A + D SE Module 5 Marketing A + D SE Uitgeverij ThiemeMeulenhoff 24

25 Financiering Boek 2 Financiering Boek 2 Module 6 Rechtsvormen A + C Module 6 Rechtsvormen Module 7 Vermogensmarkt A + C Module 7 Vermogensmarkt Module 8 Aandelen en dividend A + C Module 8 Aandelen en dividend Module 9 Krediet en interest A + C Module 9 Krediet en interest Module 10 Obligaties A + C Module 10 Obligaties Module 11 Hypotheek A + C Module 11 Hypotheek Module 12 Kort krediet A + C Module 12 Kort krediet Financieel beleid Boek 3 Financieel beleid Boek 3 A + C A + C A + C A + C A + C A + C A + C Module 13 Beleid niet-commerciële organisaties (nco) 1 Module 13 Beleid niet-commerciële organisaties (nco) 1 Module 14 Omzet handelsonderneming Module 14 Omzet handelsonderneming Module 15 Kosten handelsonderneming Module 15 Kosten handelsonderneming Module 16 Winst handelsonderneming Module 16 Winst handelsonderneming Module 17 Break-evenanalyse Module 17 Break-evenanalyse Module 18 Brutowinstopslag Module 18 Brutowinstopslag Module 19 Nettowinstopslag Module 19 Nettowinstopslag Module 20 Liquiditeit en resultaat Externe verslaggeving Boek 4 E Module 20 Liquiditeit en resultaat Financieel beleid in productieonderneming Boek 4 E Module 21 Verslaggeving stichting en vereniging Module 22 Balans commerciële onderneming G G Module 21 Prijs bij homogene massaproductie Module 22 Bedrijfsresultaat bij homogene massaproductie Module 23 Activaposten G Module 23 Bedrijfsresultaat bij heterogene productie Module 24 Passivaposten A + G Module 24 Investeringsbeslissingen G Module 25 Winst-en-verliesrekening A + G Externe verslaggeving Boek 5 Module 26 Kengetallen A + H Module 25 Verslaggeving stichting en vereniging G Module 26 Balans commerciële onderneming G Module 27 Activaposten commerciële onderneming G Module 28 Passivaposten commerciële onderneming A + G Module 29 Winst-en-verliesrekening commerciële onderneming A + G Module 30 Kengetallen A + H 8.3 en SE-stof In de bovenstaande tabel kunt u zien welke onderdelen getoetst worden in het Schoolexamen (SE) en welke in het Centraal examen (). Uitgeverij ThiemeMeulenhoff 25