Benoeming, beëdiging en bewapening buitengewoon opsporingsambtenaar

Transcriptie

1 Benoeming, beëdiging en bewapening buitengewoon opsporingsambtenaar JU Circulaire Onderdeel: Directie Opsporingsbeleid Contactpersoon: C.H. Schrijver Doorkiesnummer(s): Datum: 20 oktober 1999 Kenmerk: /599/CS Code: 08.5 Bijzonderheden: Vervangt de circulaires van 9 december 1994, nr /594/ne, 4 december 1995, nr /595/NE, 21 maart 1995, nr /595/ne Aard: Bekendmaking beleid Juridische achtergrond: Artt. 2, 4, 16, 17, 44 van het Besluit Buitengewoon Opsporingsambtenaar en art. 8.7 van Politiewet Geldig van/tot: 1 november 1999 tot 1 januari 2005 Bijlage(n): A t/m E Onderwerp: Benoeming, beëdiging en bewapening buitengewoon opsporingsambtenaar Waarom een nieuwe circulaire Sinds 1 april 1994 is ter uitwerking van art. 142, 4e lid WvSv het Besluit buitengewoon opsporingsambtenaar (BBO) van kracht. Dit besluit geeft regels omtrent de verlening van de akte van opsporingsbevoegdheid, het doen van een aanwijzing, het grondgebied waarvoor de opsporingsbevoegdheid geldt, de beëdiging en de instructie van de buitengewoon opsporingsambtenaar, alsmede het toezicht waaraan zij zijn onderworpen en de wijze waarop de Minister van Justitie de opsporings-bevoegdheid van afzonderlijke personen kan beëindigen. Ook stelt het BBO eisen aan bekwaamheid en betrouwbaarheid van buitengewoon opsporingsambtenaren. De Minister van Justitie heeft deze regels in de periode op onderdelen en in een aantal separate circulaires nader uiteengezet; op één na inmiddels allen geëxpireerd. Naast het beleid inzake benoeming, beëdiging en bewapening buitengewoon opsporingsambtenaren, bevatte de circulaires ook toelichtingen, bijvoorbeeld op artikel 142 WvSv, de gevolgen daarvan voor benoeming en beëdiging van opsporingsambtenaren, de periodieke toetsing van de bekwaamheid en de tijdelijke ontheffing van de bekwaamheidseis voor de onbezoldigde opsporingsambtenaren in bezit van een in een bijlage bij het BBO genoemd diploma (art. 44 BBO). Daarnaast is er per 1 juni 1999 sprake van het College van procureurs-generaal, als gevolg waarvan onder meer de akte en de aanvraagprocedures voor benoeming en beëdiging zijn gewijzigd. Eén en ander gaf de Minister van Justitie aanleiding om het vigerende beleid uit de geëxpireerde circulaires nu in één (nieuwe) circulaire benoeming en beëdiging van en bewapening aan buitengewoon opsporingsambtenaren vast te leggen en de niet meer relevante toelichtingen, daarin weg te laten. Inleiding Voor het beëdigen van de buitengewoon opsporingsambtenaar is het noodzakelijk dat de betrokken persoon, naast het bezit van een geldige titel, eveneens beschikt over de bekwaamheid en betrouwbaarheid voor het uitoefenen van opsporingsbevoegdheden. De bekwaamheid moet blijken uit het gehaald hebben van het goedgekeurde examen, de betrouwbaarheid uit het onbesproken gedrag van de betrokken persoon. In principe worden alle buitengewoon opsporingsambtenaren eens in de vijf jaar opnieuw getoetst op bekwaamheid en betrouwbaarheid. In bepaalde Uit: Staatscourant 1999, nr. 226 / pag. 5 1

2 gevallen kan de buitengewoon opsporingsambtenaar ontheffing van de bekwaamheidseis worden verleend. Tijdens het uitoefenen van zijn opsporingsbevoegdheden is de buitengewoon opsporingsambtenaar gehouden aan de gedragsregels overeenkomstig de regels van het Wetboek van Strafvordering en het BBO en, indien hem de bevoegdheid is verleend om geweld te gebruiken en de veiligheidsfouillering toe te passen, de Ambtsinstructie. Geldige titel Een geldige titel van opsporingsbevoegdheid voor het opsporen van strafbare feiten conform artikel 142, lid 1 sub a t/m sub c kan op verschillende manieren worden verkregen, zie tabel. Titel verkregen d.m.v. een Rechtsgrond Verleend door Akte Art. 142, 1e lid, sub a Minister/College van procureurs-generaal Categoriale Aanwijzing Art. 142, 1e lid, sub b Minister van Justitie Aanwijzing in een functie Art. 142, 1e lid, sub c Bestuur Toekennen van opsporingsbevoegdheden (Art. 142, lid 1, van het Wetboek van Strafvordering) De titel van opsporingsbevoegdheid genoemd onder c, wordt geacht te zijn verleend door aanwijzing van een persoon door het bestuur in een functie waarvoor opsporingsbevoegdheid voor het opsporen van strafbare feiten op grond van bijzondere wet- en regelgeving of verordening van betrokken bestuursorgaan wenselijk is. De titel van opsporingsbevoegdheid genoemd onder a en b, wordt verleend aan personen op basis van de criteria opgenomen in bijlage B: Functielijst. In deze bijlage wordt per functiecategorie de maximale opsporingsbevoegdheid vermeld, die aan een buitengewoon opsporingsambtenaar kunnen worden toegekend. De omvang van de opsporingsbevoegdheid betreft nadrukkelijk een richtsnoer. Hiervan kan in bijzondere gevallen worden afgeweken. Een verzoek om verbreding van de opsporingsbevoegdheid moet goed onderbouwd zijn. Toekennen van politiebevoegdheden (Artikel 8, lid 7, van de Politiewet 1993) De buitengewoon opsporingsambtenaar beschikt, tenzij dit hem uitdrukkelijk is toegekend, niet over politiebevoegdheden. Onder politiebevoegdheden worden verstaan: de bevoegdheid om geweld te gebruiken en de bevoegdheid om een veiligheidsfouillering toe te passen. Onder geweld wordt verstaan elke dwangmatige kracht van meer dan geringe betekenis uitgeoefend op personen of zaken (art. 1 Ambtsinstructie voor de politie, de Koninklijke marechaussee en de buitengewoon opsporingsambtenaar). Onder het aanwenden van geweld wordt verstaan het gebruiken van geweld en het dreigen met geweld (art. 1, derde lid, onder b en c, van de Ambtsinstructie). Het louter en alleen vastpakken van een verdachte valt niet onder het gebruiken van geweld. Duwen in een bepaalde richting of met kracht tegenhouden van een verdachte wel. Het bezit van politiebevoegdheden is noodzakelijk indien de buitengewoon opsporingsambtenaar zelf daadwerkelijk verdachten moet aanhouden en overbrengen naar een plaats van verhoor. De noodzaak zal duidelijk moeten worden aangetoond bij de aanvraag om politiebevoegdheden. Bij het toekennen daarvan wordt meegewogen of een beroep op de politie mogelijk is. Daarbij wordt beoordeeld of de toe te kennen bevoegdheid tot gebruik van geweld en tot het toepassen van de veiligheidsfouillering in verhouding staan tot de (toe te kennen) opsporingsbevoegdheid. Toekennen van bewapening (Art. 3a, lid 3, van de WWM en Art. 5, lid 1, van de RWM) Bij het toekennen van bewapening wordt, mede vanuit de doelstellingen van de Wet wapen en munitie, een nee, tenzij... beleid gevoerd. Het toekennen van bewapening aan de buitengewoon opsporingsambtenaar geschiedt slechts indien de noodzaak tot bewapening door de aanvrager aannemelijk is gemaakt en zijn bekwaamheid in de omgang met wapens is aangetoond. De in bijlage B Uit: Staatscourant 1999, nr. 226 / pag. 5 2

3 per functiecategorie geïndiceerde bewapening is de maximaal toe te kennen bewapening. Elke aanvraag voor het toekennen van bewapening dient daarom afzonderlijk te worden beoordeeld aan de hand van de criteria in onderstaande tabel: Nr. Criteria algemeen Bewapening met vuurwapen 1 Voor welk soort wetsovertreding(en) is de opsporingsbevoegdheid verleend? Bij het handhaven van het Wetboek van Strafrecht kan het gebruik van een wapen meer proportioneel zijn, dan bij bijvoorbeeld het handhaven van het ordeningsrecht. 2 Wat is de aard van de te verwachte agressiviteit? De mogelijkheid dat de opsporings- ambtenaar bij het vervullen van zijn functie in de (onvoorziene) omstandig- heden komt te verkeren, dat hij of anderen met onmiddellijk schietwapen gebruik of de onmiddellijke dreiging daarmee wordt geconfronteerd en een beroep op de politie in dat geval bezwaarlijk of onmogelijk is. Bewapening kan geïndiceerd zijn indien de verwachting is dat de opsporingsambtenaar daadwerkelijk te maken krijgt met fysiek geweld, in tegenstelling tot de situatie waarbij de te verwachte agressie louter verbaal van aard is. 3 Over welke geweldmiddelen kan de bijzonder Het is bezwaarlijk of onmogelijk om op opsporingsambtenaar op basis van zijn een andere wijze te voorzien in de taakstelling beschikken? veiligheid van de opsporingsambtenaar 4 In welke frequentie en mate hebben zich in het verleden, situaties voorgedaan waarbij bewapening wenselijk was geweest? Het toekennen van bewapening aan de ambtenaren van politie, tevens buitengewoon opsporingsambtenaar, geschiedt door de Ministers van Binnenlandse Zaken en van Justitie (artikel 3 Bewapeningsregeling politie) en valt buiten de reikwijdte van deze circulaire. Bekwaamheid Ingevolge artikel 16, eerste lid, BBO is iemand bekwaam voor het uitoefenen van opsporingsbevoegdheden indien hij over de daarvoor vastgestelde basiskennis en vaardigheden beschikt. Artikel 16, lid 1 bepaalt verder dat deze bekwaamheid blijkt uit het met goed gevolg afleggen van het daarvoor vastgestelde examen. Het getuigschrift kan tot één jaar na afgifte daartoe dienen bij een benoemingstermijn van vijf jaar vanaf het moment van benoeming. Na dat jaar geldt echter de benoemingstermijn van maximaal vijf jaar na datum van afgifte van het getuigschrift. Het examen/de examencommissie Onder auspiciën van mijn departement worden jaarlijks door mij goedgekeurde examens afgenomen, georganiseerd door het CITO; instituut voor Toetsontwikkeling te Arnhem. Het door mij vastgestelde examenreglement voor dit examen is als bijlage C opgenomen bij deze circulaire. Exameneisen/eindtermen De exameneisen voor het toetsen van de bekwaamheid zijn vastgelegd in de vorm van eindtermen. De door mij goedgekeurde eindtermen zijn als onderdeel van bijlage D: Examenprogramma/eindtermendocument, opgenomen bij deze circulaire. Wetswijzigingen ten aanzien van de regelgeving in de eindtermen Uit: Staatscourant 1999, nr. 226 / pag. 5 3

4 kunnen worden opgenomen in het examen vanaf zes maanden na inwerkingtreding. De eindtermen behoeven daarvoor niet te worden gewijzigd. Ontheffing bekwaamheidseis Ingevolge art. 16, lid 2, BBO kan van de bekwaamheidseis ontheffing worden verleend, indien de bekwaamheid voor het uitoefenen van de opsporingsbevoegdheid op andere wijze blijkt. De daarvoor in aanmerking komende gevallen zijn: Eerste aanvraag Categoriale aanwijzing Tijdelijke ontheffing Discretionaire ontheffing Eenmalige ontheffing (55-plus) Semi-permanente ontheffing bijzondere opsporingsdiensten. Eerste aanvraag (individuele gevallen) Bij een eerste aanvraag voor de beëdiging tot buitengewoon opsporings-ambtenaar kan ontheffing van de bekwaamheidseis worden verleend, om de werkgever in staat te stellen de toekomstige buitengewoon opsporings-ambtenaar op te leiden voor het vereiste examen. Het verzoek tot ontheffing moet bij de aanvraag tot beëdiging of tot het verlenen van de akte worden aangegeven. Dit verzoek wordt ingediend bij het College van procureurs-generaal. Het College verleent een ontheffing indien de betrokken persoon een diploma heeft behaald, dat voorkomt op de in Bijlage E opgenomen lijst. De geldigheidsduur van de ontheffing is maximaal vijf jaar na de datum waarop het betreffende diploma is behaald. Categoriale aanwijzing In een categoriale aanwijzing ingevolge artikel 142, eerste lid, onder b, en derde lid, van het Wetboek van Strafvordering, kunnen bepalingen worden opgenomen ten aanzien van de bekwaamheid van de onder die aanwijzing vallende buitengewoon opsporingsambtenaren. Deze bepalingen betreffen de voorwaarden voor een ontheffing van de bekwaamheidseis. Bij de aanvraag voor de categoriale aanwijzing zal de noodzaak of wenselijkheid van een ontheffing moeten worden gemotiveerd. In overleg zal worden bezien of, en zo ja, onder welke voorwaarden ontheffing van de bekwaamheidseis wordt verleend. Tijdelijke ontheffing Een tijdelijke ontheffing kan in geval van categoriale aanwijzing worden verleend voor een periode van ten hoogste 1 1 / 2 jaar om de werkgever in staat te stellen de in zijn dienst werkzame buitengewoon opsporingsambtenaren bij te scholen en in staat te stellen het vereiste examen af te leggen. In overleg tussen de vertegenwoordigers van de Minister van Justitie of het College van procureurs-generaal en de werkgever, zal een specifieke termijn moeten worden afgesproken. Discretionaire ontheffing Er zijn twee bijzondere situaties te onderscheiden waarin het College van procureurs-generaal op grond van discretionaire bevoegdheid ontheffing kan verlenen van de bekwaamheidseis. Hierbij kunnen door het College aanwijzingen worden gegeven en voorwaarden gesteld. Gelet op het belang dat wordt gehecht aan een basiskennisniveau, wordt slechts in de volgende twee uitzonderingsgevallen ontheffing verleend: Uit: Staatscourant 1999, nr. 226 / pag. 5 4

5 Nr. Bijzondere situatie 1 Onevenredige examenlast in verhouding tot beperkte en geringe omvang van de opsporingsbevoegdheid. Aan te tonen door werkgever. Het College van procureurs-generaal besluit op basis van de aangedragen gegevens en het oordeel van de overige betrokken instanties tot het al dan niet verlenen van ontheffing onder bepaalde voorwaarden. 2 Onmogelijkheid om examen te halen bij absolute noodzaak van opsporingsbevoegdheid. Aan te tonen door werkgever. Gelet op de door betrokkene opgedane kennis en ervaring en de aard van de te verrichten werkzaamheden mag er geen enkel bezwaar zijn tegen het feit dat de betrokken buitengewoon opsporingsambtenaar niet in het bezit is van het vereiste diploma. Eenmalige ontheffing (55-plus) Oudere opsporingsambtenaren van 55-plus kunnen éénmalig ontheffing van de bekwaamheidseis worden verleend. Deze ontheffing geldt slechts voor een periode van vijf jaar en kan pas worden aangevraagd vanaf de leeftijd van 55 jaar. De werkgever zal daarbij moeten aantonen dat betrokkene een opleiding heeft gevolgd of nog zal volgen. Van een gevolgde opleiding dient bij het verzoek om ontheffing een verklaring van het opleidingsinstituut te worden overlegd. Wordt van de éénmalige ontheffing op 55-jarige leeftijd gebruik gemaakt en de desbetreffende functionaris wil na het zestigste levensjaar alsnog als buitengewoon opsporingsambtenaar functioneren, dan vervalt de ontheffing en zal opnieuw het vereiste examen moeten worden afgelegd. Semi-permanente ontheffing Aan bijzondere opsporingsdiensten of instellingen met een uitgebreid (eigen) scholingstraject kan semi-permanente ontheffing worden verleend indien is voldaan aan de in onderstaande tabel genoemde voorwaarden: Nr. Voorwaarde A B C D E De buitengewoon opsporingsambtenaar wordt geacht bekwaam te zijn, indien hij met goed gevolg een basisopleiding heeft voltooid. Deze basisopleiding kan een interne opleiding zijn of een opleiding van een extern opleidingsinstituut. De onder A bedoelde basisopleiding omvat ten minste de eindtermen, zoals opgenomen in bijlage D bij deze circulaire. De Minister van Justitie toetst de eindtermen van de basisopleiding in overleg met degenen die betrokken zijn bij het formuleren van de eindtermen van de (eigen) basisopleiding. De (eigen) basisopleiding wordt afgesloten met een toets. Zo mogelijk wordt tijdens of na de basisopleiding één maal het door de Minister van Justitie goedgekeurde examen afgelegd. De onder B bedoelde toetsing van de kandidaten ter afsluiting van de basisopleiding geschiedt onder verantwoordelijkheid van een examencommissie, waarin een lid van het Openbaar Ministerie is vertegenwoordigd. Het lid van het OM dient hiertoe door het College van procureurs-generaal te zijn aangewezen. Er dient een systeem van periodieke toetsing of her- en bijscholing te gelden voor de buitengewoon opsporingsambtenaren, zodat gewaarborgd is dat het verworven kennisniveau op het hoge peil blijft gehandhaafd. Hierop ziet de examencommissie ook toe. Gelet op de invoering van een periodiek systeem van her- en bijscholing is het gestelde onder C op gelijke wijze hierop van toepassing. Dit systeem van semi-permanente ontheffing houdt in dat: De buitengewoon opsporingsambtenaar die met goed gevolg een door de minister van Justitie goedgekeurde basisopleiding heeft behaald, geacht wordt bekwaam te zijn en wordt op grond hiervan ontheffing verleend van de bekwaamheidseis; De beëdigde buitengewoon opsporingsambtenaar die aansluitend aan de basisopleiding eveneens een door de Minister van Justitie goedgekeurd eigen periodiek her- en bijscholingtraject heeft gevolgd en daarvan alle deelexamens Uit: Staatscourant 1999, nr. 226 / pag. 5 5

6 met goed gevolg heeft afgesloten, wordt geacht bekwaam te zijn en wordt op grond hiervan ontheffing verleend van de bekwaamheidseis; De reeds beëdigde buitengewoon opsporingsambtenaar die tijdens de looptijd van zijn opsporingsbevoegdheid met een intern her- en bijscholingstraject aanvangt en op het moment van verlenging van zijn bevoegdheid niet alle modulen met goed gevolg heeft afgesloten, geen ontheffing van de bekwaamheideis wordt verleend en alsnog het officiële examen zal moet afleggen. Wijze van aanvragen ontheffing Aanvragen om ontheffing van de bekwaamheidseis moeten worden ingediend bij het College van procureurs-generaal. De aanvraag om ontheffing kan, ofwel voor een dienst of instelling, ofwel voor een bepaalde persoon door de werkgever worden ingediend. Op basis van de aanvraag wordt bij afzonderlijke beschikking dan wel bij categoriale aanwijzing een besluit genomen. Een aanvraag om ontheffing kan daarom tegelijk met de aanvraag voor een aanwijzing of voor de beëdiging van de aanstaande buitengewoon opsporingsambtenaar worden ingediend. Voor de landelijke diensten moet een verzoek om een semi-permanente of korte tijdelijke ontheffing worden ingediend bij de Minister van Justitie. Betrouwbaarheid Ingevolge de artikelen 2 en 18 BBO is de betrouwbaarheid één van de vereisten voor beëdiging. Artikel 17 BBO bepaalt voorts dat een persoon als betrouwbaar kan worden aangemerkt indien hij van onbesproken gedrag is. Het College van procureurs-generaal toetst iedere vijf jaar die betrouwbaarheid aan de hand van het gedrag van de betrokken persoon. Het College baseert haar oordeel daarbij op de aan haar overlegde verklaring omtrent het gedrag en de hem uit de justitiële documentatie bekend zijnde gegevens van de desbetreffende persoon. In het algemeen kan ten aanzien van personen die in een periode van vijf jaren voorafgaande aan de aanvraag zijn veroordeeld of een transactie zijn aangegaan ter zake van een als misdrijf strafbaar gesteld feit, geen positief oordeel worden gegeven. Echter niet uitsluitend veroordelingen zijn van belang. Het argument dat de desbetreffende persoon niet voldoende betrouwbaar is kan ook worden ontleend aan tegen hem opgemaakte processen-verbaal die niet tot een veroordeling, maar bijvoorbeeld tot een sepot hebben geleid. Ook andere ernstige bezwaren, die niet in een proces-verbaal tot uitdrukking komen, kunnen aanleiding vormen voor een negatief oordeel ter zake. Indien het College van procureurs-generaal van oordeel is dat de betrokken persoon als onvoldoende betrouwbaar voor het uitoefenen van opsporingsbevoegdheid moet worden aangemerkt, stelt het College betrokkene daarvan in kennis. Artikel 34, tweede lid, BBO geeft aan, wie het College in ieder geval op de hoogte stelt. Het is voorzienbaar dat toch op enige termijn de desbetreffende persoon op het punt van betrouwbaarheid, in aanmerking zal kunnen komen voor een positief oordeel. Indien dit het geval is, zal hiervan in de beschikking mededeling worden gedaan. Gedragsregels Tijdens het opsporen van strafbare feiten, dient de buitengewoon opsporingsambtenaar zich te gedragen overeenkomstig de regels van het Wetboek van Strafvordering en het BBO en, indien van toepassing, de Ambtsinstructie. Immers hij beschikt hierbij over dezelfde bevoegdheden als de ambtenaar van politie, aangesteld voor de uitvoering van de politietaak voor wat betreft het aanhouden, staande houden van personen en in beslag nemen van zaken. Bij de speciale controlerende en toezichthoudende taken op grond van bijzondere wetten kan de buitengewoon opsporingsambtenaar gebruik maken van de bijzondere bevoegdheden die zijn vastgelegd in die bijzondere wetten waarvoor hij is aangewezen. In dit opzicht kan zijn bevoegdheid ruimer zijn dan die van een ambtenaar van politie. Indien de buitengewoon opsporingsambtenaar politiebevoegdheden is toegekend, beschikt hij daarmee in dit opzicht over dezelfde bevoegdheden en verplichtingen als de ambtenaar van politie, aangesteld voor de uitvoering van de politietaak voor wat betreft het aanwenden van geweld, melden van dit Uit: Staatscourant 1999, nr. 226 / pag. 5 6

7 gebruik en het toepassen van de veiligheidsfouillering. Indien hem deze bevoegdheden niet zijn toegekend, mag de buitengewoon opsporingsambtenaar geen geweld toepassen. Uitzondering hierop is het aanwenden van geweld bij een noodweersituatie. De Minister van Justitie, Voor deze, De Directeur Opsporingsbeleid, J.H. van den Heuvel. Bijlagen A Lijst van geadresseerden B Functielijst C Reglement examen buitengewoon opsporingsambtenaar D Examenprogramma/eindtermendocument E Diplomalijst De bijlagen kunnen op afspraak worden ingezien op het Ministerie van Justitie. Voor het maken van een afspraak tel: Uit: Staatscourant 1999, nr. 226 / pag. 5 7