Standaarden advisering borstvoeding

Transcriptie

1 Standaarden advisering borstvoeding

2 Nederlandse Vereniging voor Jeugdgezondheidszorg Standaarden advisering borstvoeding Een praktische handleiding voor de advisering en begeleiding van vrouwen die hun kinderen borstvoeding geven Bohn Stafleu Van Loghum Houten/Mechelen 2003

3 2003 Bohn Stafleu Van Loghum, Houten Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voorzover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 1230 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. ISBN NUR 870 D/1997/3407/048 Ontwerp omslag: A-Graphics Design, Apeldoorn Omslagfoto: Hans Oostrum, Den Haag Zetwerk: Studio Imago, Amersfoort Eerste druk, eerste oplage 1997 Eerste druk, tweede oplage 2000 Eerste druk, derde oplage 2003 Figuren nr. 2, 3 en 5 zijn overgenomen uit Borstvoeding. Handleiding voor de gezondheidszorg van Borstvoedingsorganisatie La Leche League Nederland. Bohn Stafleu Van Loghum Het Spoor AK Houten Motstraat Mechelen

4 Inhoud Voorwoord 7 Inleiding 10 Definitie van standaard 10 Doel van de standaarden borstvoeding 10 Uitgangspunten 10 Opbouw van de standaarden 11 Taalgebruik en schrijfwijze 12 STANDAARDEN 1 Voorbereiden van de borsten 15 2 Rooming-in 19 3 Verzorging van de borsten na de geboorte 21 4 Proefvoeding vlak na de geboorte 23 5 Op gang brengen van de borstvoeding 24 6 Tijdstip van de eerste keer aanleggen 27 7 Houdingen van de moeder en baby tijdens het voeden Liggend voeden Zittend voeden Bakerhouding Liggend op de rug voeden Half-zittend voeden 32 8 Techniek van het aanleggen en daarbij optredende problemen Aanvankelijke afwijzing door de baby De slaperige baby De overprikkelde, overstrekkende, huilende baby De kieskeurige baby 38 9 Baby van de borst nemen Voeden op verzoek Bijvoeden in de eerste dagen Fopspeen Stuwing Te veel borstvoeding Te weinig borstvoeding 50 5

5 STANDAARDEN ADVISERING BORSTVOEDING 16 Voeden bij ingetrokken of platte tepels Pijnlijke tepels en tepelkloven Pijn/wondje/blaar op het topje van de tepel Pijn/wondje op de plaats waar tepel en tepelhof in elkaar overgaan Pijn/wondje aan de onderkant van de tepelhof Pijnlijke tepels die er na de voeding wit uitzien Dreigende borstontsteking Darmkrampjes Fysiologische geelzucht Afkolven en invriezen van moedermelk Weegbeleid Regeldagen Borstvoeding en bijvoeding Afbouwen van de borstvoeding Algemene voedingsrichtlijnen bij borstvoeding Vitamines voor een baby bij borstvoeding Borstvoeding bij een tweeling Borstvoeding bij temperatuurverhoging De baby die niet goed gedijt Prematuritas, dysmaturitas en zware zuigelingen in de thuissituatie 84 BIJLAGEN I Samenstelling werkgroep en participerende organisaties 87 II WHO-gedragscode 89 III Gezondheidseffecten van borstvoeding 96 IV Uitvoering van de zorg met betrekking tot borstvoeding 103 V Medische indicaties voor bijvoeding 110 VI Bronnen 112 VII Aanbevolen literatuur 114 VIII Nuttige adressen 117 6

6 Voorwoord Medio 1994 nam de Nederlandse Vereniging voor Jeugd gezondheidszorg (NVJG) het initiatief om te komen tot de ontwikkeling van standaarden. Daarmee is de weg ingeslagen om te komen tot een verbetering en beheersing van de kwaliteit van het methodisch-technisch handelen in de jeugdgezondheidszorg. De behoefte tot het opstellen van deze Standaarden advisering borstvoeding is ontstaan naar aanleiding van negatieve ontwikkelingen op het gebied van borstvoeding in Nederland. Het blijkt dat moeders van pasgeborenen minder vaak voor borstvoeding kiezen dan vroeger en dat het geven ervan minder lang wordt volgehouden. In vergelijking met veel andere landen zijn de Nederlandse borstvoedingscijfers nog steeds laag. Weliswaar is er vanaf 1975 een stijgende tendens te zien in het percentage kinderen dat geheel of gedeeltelijk borstvoeding krijgt, maar van 1986 tot 1994 is er een stabilisatie opgetreden. Uit tabel 1 en figuur 1 blijkt dat het percentage kinderen dat met zes maanden nog borstvoeding krijgt schommelt rond de 28%. In bijvoorbeeld Australië ligt dit percentage rond de 35. Tabel 1 Borstvoeding in Nederland (Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek: Vademecum Gezondheidsstatistiek 1995) Rond bij de geboorte 45% 75% 70% 64% 68% 67% 70% met 6 weken 30% 50% 54% 52% 56% 52% 59% met 3 maanden 25% 40% 43% 45% 45% 41% 48% met 6 maanden 5% 30% 27% 26% 28% 26% 24% Een tweede argument om aandacht te besteden aan borstvoeding is dat er een gebrek aan uniformiteit is geconstateerd in de begeleiding van hulpverleners aan ouders die voor borstvoeding kiezen. Deze uniforme begeleiding is voor het slagen van borstvoeding onontbeerlijk. 7

7 STANDAARDEN ADVISERING BORSTVOEDING bij de geboorte met 6 weken met 3 maanden met 6 maanden Figuur 1 Percentages borstvoeding in Nederland. (Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek: Vademecum Gezondheidsstatistiek 1995) Op internationaal terrein is de zorg voor borstvoeding in beweging. Zo stelde de Wereld Gezondheids Organisatie (WHO) in 1981 een code op voor het op de markt brengen van moedermelkvervangende producten, om zo een bijdrage te leveren aan een veilige en geschikte voeding voor zuigelingen. Deze code geldt wereldwijd en is een dringende aanbeveling voor overheden, hulpverleners en fabrikanten van moedermelkvervangende producten. Uitvoerige informatie hierover is te vinden in bijlage II. De WHO en UNICEF gaven een verklaring uit over de bescherming, bevordering en ondersteuning van borstvoeding. In 1991 verscheen de Nederlandse vertaling hiervan in een gezamenlijke uitgave van UNICEF Nederland en de Vereniging Borstvoeding Natuurlijk (zie bijlage II). 8

8 VOORWOORD Tegenwoordig is het mogelijk dat instellingen die de richtlijnen van WHO/UNICEF naleven, gecertificeerd worden. De Stichting Zorg voor Borstvoeding draagt er in Nederland zorg voor dat instellingen, na een positieve beoordeling, het certificaat ontvangen. Om deze redenen is door de NVJG in 1994 een werkgroep geformeerd om deze standaarden te ontwikkelen. Hierbij is dankbaar gebruik gemaakt van reeds eerder verschenen notities en protocollen van Thuiszorg De Friese Wouden en Kruiswerk Zuid- Kennemerland. De werkgroep van de NVJG maakte een eerste concept, dat is voorgelegd aan diverse betrokken organisaties. Hun werd verzocht mee te werken aan de totstandkoming van deze NVJG standaarden. De reacties van betrokken organisaties zijn in de werkgroep besproken en verwerkt in de standaarden. Een volledig overzicht van de leden van de werkgroep en meewerkende organisaties is opgenomen in bijlage I. De kennis en inzichten waarop deze standaarden zijn gebaseerd, zijn aan verandering onderhevig. Indien nodig dienen de standaarden aangepast te worden aan gewijzigde kennis en inzichten. Wij spreken de hoop uit dat de standaarden aan de verwachtingen voldoen en dat zij een bijdrage betekenen voor de eenduidige advisering en ondersteuning van de vrouw die borstvoeding geeft. 9