Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar V Vaststelling van de begrotingsstaat van het Ministerie van Buitenlandse Zaken (V) voor het jaar 2003 Nr. 65 BRIEF VAN DE MINISTER VOOR ONTWIKKELINGSSAMEN- WERKING Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 17 juni 2003 Nu de financiële kaders voor de komende kabinetsperiode bekend zijn, geef ik u graag op hoofdlijnen een beeld van de uitgangspunten van het beleid van Ontwikkelingssamenwerking voor de komende jaren. Deze uitgangspunten worden op dit moment verder uitgewerkt. Ik ben voornemens om binnenkort relevante actoren binnen de maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven, andere ministeries, andere donoren, internationale organisaties en de betrokken landen hierover te consulteren alvorens via het Kabinet voorstellen aan u voor te leggen. Met het oog op de begrotingscyclus 2004 streef ik er naar dit traject vóór het Herfstreces af te ronden. Zoals u bekend staat de overheidsbegroting de komende jaren onder druk. De financiële situatie noopt tot het maken van keuzes. Desondanks handhaaft het Kabinet het jaarlijkse budget voor ontwikkelingssamenwerking op 0,8% van het Bruto Nationaal Product (BNP). Hiermee houdt Nederland zich aan de internationale afspraken over het ODA-volume. Wel is er sprake van minder budgettaire ruimte dan in 2002 voorzien, onder meer door de lagere groei van het BNP. Ik schreef u hierover in mijn brief van 18 april 2003 (TK V, nr. 62). In het Hoofdlijnenakkoord is vastgelegd dat vanaf 2003 jaarlijks 300 miljoen euro voor schuldkwijtschelding wordt geraamd. Dat bedrag zal, indien nodig, volgens de bestaande toerekeningssystematiek conform de OESO/DAC richtlijnen worden toegekend. Mocht een dergelijk bedrag volgens genoemde voorwaarden niet voor schuldkwijtschelding benodigd zijn, dan kan dat bedrag voor andere ODA-doeleinden worden ingezet. Over de nadere invulling hieromtrent wordt u bij Najaarsnota geïnformeerd. Duurzame armoedebestrijding is en blijft de hoofddoelstelling van Ontwikkelingssamenwerking. Leidraad zijn de Millennium Development Goals (MDG s), waarover de internationale consensus groeit. Ook Neder- KST tkkst28600V-65 ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2003 Tweede Kamer, vergaderjaar , V, nr. 65 1

2 land onderschrijft de Millennium Doelen. Daarmee staat het beleid van Ontwikkelingssamenwerking in het teken van continuïteit en vernieuwing. In goed overleg met de minister van Buitenlandse Zaken ben ik voornemens de komende jaren de volgende accenten te leggen: integraal buitenlands beleid, coherentie van nationaal en internationaal beleid, regionale benadering, nadruk op Afrika, kwaliteit en effectiviteit, een grotere rol voor de particuliere sector (inclusief bedrijfsleven), partnerschap, duurzame ontwikkeling, alsmede migratie en ontwikkeling. In het kader van de Millennium Doelen geef ik bijzondere aandacht aan de beleidsterreinen onderwijs, milieu, aids en reproductieve gezondheidszorg. Gaarne licht ik u deze voorgenomen accenten nader toe. 1. Integraal beleid. Om effectief te kunnen zijn, heb ik gekozen voor integratie van armoedebestrijding met andere instrumenten van buitenlands beleid. Zo is in conflictgebieden de strijd tegen armoede effectiever in combinatie met bijvoorbeeld politieke dialoog, conflictpreventie en vredesopbouw. De bewindslieden van het ministerie van Buitenlandse Zaken werken dan ook nauw samen bij de Nederlandse inzet in en ten behoeve van ontwikkelingslanden. Verderop in deze brief kom ik hier specifiek op terug. 2. Coherentie van beleid voor armoedebestrijding is noodzakelijk. Zo mogen bijvoorbeeld ontwikkelingssamenwerking en handelsbeleid niet haaks op elkaar staan. Het heeft immers geen zin arme landen hulp te geven en ze tegelijk de toegang tot wereldmarkten te ontzeggen of gesubsidieerde producten op hun markten te dumpen. Samenhang van beleid is dus noodzakelijk. Dat geldt voor de Nederlandse overheid, de Europese Unie en de internationale organisaties. 3. Regionale benadering. De regionale context is voor een effectieve ontwikkelingssamenwerking steeds belangrijker. Onderwerpen als vrede en veiligheid, milieu, handel, en migratie laten zich zelden volledig vangen binnen nationale grenzen. Naar hun aard en gevolg zijn ze grensoverschrijdend, in hun oplossing eveneens. Daaruit volgt dat de bilaterale samenwerking, waar relevant, meer zal plaatsvinden in een regionale context. 4. Zwaartepunt Afrika. Als armste werelddeel verdient Afrika extra aandacht in de strijd tegen honger, ziekte, conflict, natuurdegradatie en ongelijkheid. Het zwaartepunt van de Nederlandse ontwikkelingssamenwerking ligt dan ook bij Afrika. Overigens zullen de Afrikanen ook zelf hun verantwoordelijkheid moeten nemen. Het New African Partnership for Development (NEPAD) verdient daarom onze steun. 5. Kwaliteit en effectiviteit zijn gebaat bij concentratie en stroomlijning van de hulp. Zinvolle samenwerking is gebaat bij concentratie van deskundigheid en middelen. Donoren kunnen de transactiekosten van de hulp verlagen door coördinatie en harmonisatie. Dat geldt zowel voor het bilaterale als het multilaterale kanaal. Verderop in deze brief kom ik terug op de kanalen van onze hulp. 6. Grotere rol voor de particuliere sector. De particuliere sector kan een grote bijdrage leveren aan de ontwikkeling van een land en verdient daartoe de ruimte. Bij de particuliere sector denk ik naast het maatschappelijk middenveld ook expliciet aan het bedrijfsleven. Het belang van ondernemerschap verdient grotere erkenning, ook als het om internationale samenwerking gaat. De bestrijding van armoede kan niet zonder het scheppen van productieve werkgelegenheid en het bevorderen van handel en investeringen. Tweede Kamer, vergaderjaar , V, nr. 65 2

3 7. Partnerschap. Ontwikkelingssamenwerking vergt intensieve samenwerking tussen mensen, organisaties en landen: partnerschap. Ontwikkelingssamenwerking is daarmee een meerzijdige verantwoordelijkheid: van overheid tot overheid én van samenleving tot samenleving, van mens tot mens. Het streven naar partnerschap doet overigens niets af aan de eigen verantwoordelijkheid van ontwikkelingslanden voor hun ontwikkeling op basis van Poverty Reduction Strategy Papers (PRSP). 8. Duurzame ontwikkeling. In 2002 zijn tijdens de topconferentie in Johannesburg (World Summit on Sustainable Development) afspraken gemaakt over duurzame ontwikkeling. We zullen de daad bij het woord moeten voegen. Daarbij is een belangrijke rol weggelegd voor publiek private samenwerking (PPS). Nederland sluit in zijn (internationale) actieprogramma Duurzame Daadkracht aan bij de prioriteiten die zijn gesteld door de secretaris-generaal van de Verenigde Naties: water, energie, gezondheid, landbouw en biodiversiteit. 9. Migratie en ontwikkeling. De relatie tussen migratie en ontwikkeling is veelzijdig. Het gaat niet alleen om de bekende vluchtelingenstromen (binnen en tussen landen) en de braindrain, maar ook om de overmaking van gelden door migranten naar hun moederland. Deze elementen hebben elk een eigen relatie met ontwikkeling. In de internationale migratiedialoog dienen de belangen van ontwikkelingslanden evenwichtig te worden meegewogen. 10. Millennium doelen. Het bereiken van de Millennium Doelen is een mondiale verantwoordelijkheid. Daarbinnen gaat Nederland zich de komende periode nog meer richten op de beleidsterreinen onderwijs, milieu, aids en reproductieve gezondheidszorg. In de uitvoering ligt de focus op Afrika, zoals aangegeven onder punt 4. De voortgang op het terrein van de Millennium Doelen zal een toetssteen zijn voor de effectiviteit van de totale Nederlandse hulpinspanning. Als gevolg van conflict ontbreekt het in veel landen aan stabiliteit als voorwaarde voor ontwikkeling. Samen met de minister van Buitenlandse Zaken overweeg ik dan ook de oprichting van een «stabiliteitsfonds». Dit fonds past in het streven naar geïntegreerd buitenlands beleid en dient te voorkomen dat wij steeds op incidentele basis oplossingen en budgetten moeten zoeken voor een beleidsterrein dat inmiddels structurele vormen heeft aangenomen. Uit dit stabiliteitsfonds kunnen ontwikkelingsrelevante activiteiten gefinancierd worden, die gericht zijn op het voorkomen van geweld en het bevorderen van de veiligheid en stabiliteit in landen (of regio s). Dat de behoefte aan een stabiliteitsfonds niet alleen wordt gevoeld in de Nederlandse ontwikkelingssamenwerking blijkt uit het feit dat het Verenigd Koninkrijk een vergelijkbare voorziening heeft getroffen. Over het voorgenomen stabiliteitsfonds zal ik u samen met de minister van Buitenlandse Zaken in het najaar een voorstel doen toekomen. Vanuit het streven naar behoud van kwaliteit en effectiviteit is het noodzakelijk de hulpkanalen periodiek op hun merites te bezien. Keuzes zijn daarbij onvermijdelijk, mede vanuit het belang van concentratie en in het licht van de budgettaire kaders. Kort samengevat geef ik u onderstaand de stand van zaken in achtereenvolgens het bilaterale, multilaterale en particuliere kanaal. Sinds 1999 is het landenbeleid op enkele onderdelen aangepast. Zo werden bijvoorbeeld Indonesië, Benin en Rwanda aan de 19+3 landenlijst toegevoegd (in 2000, 2001 resp. 2001) en verhuisde de Palestijnse autoriteit van de 19+3 lijst naar de GMV-lijst (2001). India heeft recentelijk aangegeven de hulprelatie met Nederland te willen beëindigen. Met het oog op Tweede Kamer, vergaderjaar , V, nr. 65 3

4 de komende jaren heb ik laten kijken naar de trend in de bilaterale samenwerking in de betrokken landen in de afgelopen vier jaren. Op basis hiervan en vanuit het streven naar kwaliteit, efficiency en effectiviteit overweeg ik de Nederlandse deskundigheid en middelen in de bilaterale samenwerking verder te concentreren qua landen respectievelijk sectoren, en te clusteren binnen een beperkt aantal regio s. Voorts overweeg ik de huidige lijsten 19+3, milieu en GMV (goed bestuur, mensenrechten, en vredesopbouw) samen te voegen tot één lijst met «partnerlanden». Per regio zal een leidend thema worden gekozen voor de bilaterale samenwerking. De sectorale benadering blijft ordenend principe binnen de bilaterale ontwikkelingssamenwerking. Wel zal per land zal het aantal sectoren waarin Nederland samenwerkt worden beperkt tot twee, hooguit drie. Daarnaast zal in ieder land een aantal activiteiten rondom de verbetering van de kwaliteit van bestuur worden ontplooid. Deze activiteiten zijn soms direct gekoppeld aan de gekozen sectoren, maar kunnen ook een horizontaal karakter hebben, zoals het thema «versterking van economische governance». Op basis van het voorgaande zal ik binnenkort de lijst met partnerlanden (19+3, milieu en GMV) heroverwegen. De heroverweging zal allereerst geschieden aan de hand van de hoofdcriteria van armoede en het perspectief op beter beleid en beter bestuur (better governance). Het gaat mij bij governance tevens om de ruimte die maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven krijgen om bij te dragen aan ontwikkeling. Aan deze criteria overweeg ik toe te voegen de criteria complementariteit en concentratie. Onder concentratie versta ik de bundeling van kennis en middelen in een beperkt aantal landen teneinde met het oog op de effectiviteit voldoende kritische massa te bereiken. Die kritische massa wordt ook bereikt door complementariteit, de meerwaarde die kan ontstaan door samenwerking met andere donoren, of dat nu zijn overheden, multilaterale of maatschappelijke organisaties. Volledigheidshalve merk ik op dat ik voornemens ben het bedrijfslevenprogramma, waaronder PSOM en ORET, te handhaven op basis van de huidige landenlijsten. Humanitaire hulp kan ook in de toekomst wereldwijd in ontwikkelingslanden worden ingezet. Bij de voorgenomen aanpassing van de bilaterale samenwerking wil ik niet alleen mijn eigen medewerkers betrekken, maar ook andere ministeries en maatschappelijke organisaties. Ik streef er dan ook naar om in de komende periode meerdere consultatiebijeenkomsten te houden met het maatschappelijk middenveld en het bedrijfsleven over de mogelijke beperking van het aantal landen en sectoren in de bilaterale samenwerking alsmede de eventuele samenvoeging van de lijsten 19+3, milieu en GMV tot één lijst met partnerlanden. Ook verneem ik dan gaarne hun visie op de bilaterale ontwikkelingssamenwerking met de landen op de huidige bilaterale lijst(en). Na bespreking in het Kabinet zal ik mijn voornemens ter goedkeuring voorleggen aan uw Kamer. Het is mijn streven dit traject van overleggen en consultaties inclusief de bespreking met uw Kamer vóór het Herfstreces af te ronden met het oog op de begroting en budgetten voor het jaar Vervolgens, en pas na goedkeuring van mijn voornemens door uw Kamer, zal met de grootst mogelijke zorgvuldigheid overleg plaatsvinden met de landen in kwestie en, waar nodig, met andere donoren. In het multilaterale kanaal spelen vergelijkbare overwegingen als in het bilaterale spoor. In tal van multilaterale organisaties speelt Nederland een vooraanstaande en gewaardeerde rol. Om versnippering van beleid en middelen te voorkomen, zijn ook in het multilaterale kanaal keuzes onontkoombaar. Daarbij is het streven de Nederlandse positie als belangrijke donor te handhaven in die organisaties waar sprake is van resultaat en Nederlandse meerwaarde. In andere gevallen is het een overweging de Tweede Kamer, vergaderjaar , V, nr. 65 4

5 bijdrage te verminderen dan wel deze geheel stop te zetten. Hierbij zal ik ook kijken naar het functioneren van de organisaties en hun effectiviteit in het behalen van de Millennium Development Goals. Het huidige beleidskader van het Medefinancieringsprogramma-breed (MFP-breed) loopt tot het jaar De budgetten zijn gekoppeld aan een percentage van het ODA-budget en staan derhalve de komende jaren onder druk. Vanwege het beperkte budget is een doorgroei van het MFPbreed van 11 naar 14% van het ODA-budget niet haalbaar. Voorts heb ik in mijn brief van 15 mei 2003 over het eindrapport van de adviescommissie MFP-breed aangegeven voorstander te zijn van integratie van de thematische medefinanciering (TMF) in het Medefinancieringsprogrammabreed vanaf 2007 (TK , nr. 15). De NGO-wereld is sterk in beweging, zoals ervaringen met het TMF aantonen. Ik wil de komende maanden intensief met onze partnerorganisaties over deze kwesties overleggen en zal uw Kamer hierover daarna nader informeren. De Minister voor Ontwikkelingssamenwerking, A. M. A. van Ardenne-van der Hoeven Tweede Kamer, vergaderjaar , V, nr. 65 5