Hoofdstuk 4 ZAAIEN EN PLANTEN. Zaaien en planten in de bio-moestuin

Transcriptie

1 Hoofdstuk 4 ZAAIEN EN PLANTEN Zaaien en planten in de bio-moestuin 1

2 INLEIDING Zaad is het begin,ook van je moestuin. Maar voor het zaad in je tuin belandt, heeft het al een hele weg achter zich. Zaden van gangbare teelten krijgen tijdens de zaadteelt wel wat chemische producten te verwerken. Het veld zal met herbiciden gespoten worden om onkruiden te verdelgen, Er worden groeiregulatoren gebruikt om een tijdige rijping te verkrijgen. Vaak worden de planten dan behandeld met ontbladeringsmiddelen om het oogsten makkelijker te maken. De zaden zelf worden dan nog omhuld met een fungiciden om schimmelinfectie tegen te gaan. Bij de winning van biologische zaden worden onkruiden mechanisch bestreden. De oogst zal vaak manueel gebeuren, dit om onkruidzaden te voorkomen. Vaak oogsten ze de zaden in beurten zodat enkel de rijpe zaden geoogst worden. Drogen en verdere verwerking doen ze zonder behandelingen met pesticiden.dit geeft al vlug een verklaring waarom zaden uit biologische teelten een stuk duurden zijn. Wel koop je proper zaad en je doet goed voor de natuur. BEWARING: Zaden die je bewaard ademen. Ze zetten een deel van het aanwezige reservevoedsel in zich om. Als de reservestoffen minderen zal ook de kiemkracht achteruit gaan. Daarom is het goed om de ademhaling te beperken. Dit kan je doen door de zaden droog en koud te bewaren. Zet zaden in een afgesloten pot of zakje op een koele plaats. Schommelingen van temperatuur en vochtigheid zijn zeker uit den boze. Je kan bij de zaden wat rijst bijdoen, deze nemen vocht op zodat de zaden droger blijven. Wel regelmatig vervangen. Muf ruikende zaden zijn per definitie slecht!bewaren in de koelkast of diepvriezer mag ook! WISSELTEELT - COMBINATIETEELT Vele gewassen die we in onze moestuin kweken krijgen last van verschillende ziekten. Dit kan ondermeer het gevolg zijn van weersomstandigheden en andere factoren die we niet altijd in de hand hebben. Maar vele van deze ziekten kunnen in de bodem overleven en het volgende jaar terug toeslaan. Als we dan met dezelfde plant of een nauwe verwant terug op deze plaats komen 2

3 zal het voor de ziekte wel zeer makkelijk worden. We doen dus zoveel mogelijk aan wisselteelt om ziekten te voorkomen, bodemmoeheid tegen te gaan, onkruidonderdrukking, bodemzorg,... GEWASGROEPEN: Om duidelijk een planning op te stellen moeten we de groenten in groepen opdelen. Dit doen we op basis van voedingsbehoefte en ziektegevoeligheid. Gewassen met een zelfde voedingsbehoefte zetten we bij elkaar. Gewassen die dezelfde ziekten kunnen krijgen zetten we bij elkaar of juist net niet. Makkelijkste indeling die je kunt maken is door te kijken naar de delen die je eet. Zo onderverdelen we de groenten in een paar groepen: 1. Bladgewassen: spinazie, sla, warmoes, postelein, selder, peterselie, prei,... 2.Vruchtgewassen: pompoen, tomaat, paprika, komkommer, courgette, mais,... 3.koolgewassen: bloemkool, rode en witte kool, broccoli, spitskol, savooi, rammanas, radijs,... 4.Peulgewassen: erwten en bonen 5.wortelgewassen: ui, sjalot, look, wortel, rode biet, pastinaak, aardbei 7. aardappel Deze indeling geeft al een zeer goed beeld naar voedingsbehoefte. De gewassen die nu gegroepeerd zijn hebben een verwachting naar voeding toe die in dezelfde lijn ligt. HOEVEEL COMPOST GEEF JE AAN JE GROENTE? Niet iedere groente heeft dezelfde hoeveelheid nodig. Een emmer van 10 liter gevuld met rijpe compost weegt ongeveer 8 kg. 1. Zeer veel compost, een volle emmer: 8-10 kg/m2 2. Veel compost, net geen volle emmer: 6-8 kg/m2 3. Matig compost, een halve emmer: 4-6 kg/m2 4. Weinig compost, een bodem in je emmer: 2-4 kg/m2 5. Geen compost: 0 kg/m2 6. Hier enkele zaken waardoor je tot een schema zal komen: 3

4 7. Zeer belangrijk is dat koolgewassen elkaar niet mogen opvolgen (KNOLVOET!!!). 8. Je eerste groep is dus vlug gevormd: koolgewassen. In dit geval is de knolvoet belangrijker dan de bemestingsbehoefte! 9. Alle vruchtgewassen vragen veel compost. Daarom zetten we deze ook samen in een groep. De aardbei hoort ook tot deze groep maar ze vragen veel plaats en vaak telen we ze op een tweejarige manier. Hierdoor zetten we ze best op een apart bed. 10. Aardappelen zijn ook een aparte groep. Ze vragen ook een groot oppervlak. En het is bijna het enige gewas dat een gematigde compostbehoefte heeft. 11. Bij de gewassen die weinig tot geen compostbehoefte hebben zien we de peulgewassen en de peulvruchten. Je zet ze best niet samen om een goede opvolging te hebben. (meer bedden geeft een beter resultaat naar beheersing van ziekten). 12. Dan hebben we nog de gewassen waarvan we de bladeren eten. Deze grote groep van bladgewassen kan je best ook nog onderverdelen. Zeker naar voedingsbehoeften zijn er nogal wat verschillen. Ook voor gewasbescherming is het niet nodig om deze gewassen samen te zetten. Er zijn binnen deze bladgewassen verschillende families te onderscheiden. Ook kunnen vele bladgewassen als voor en nateelt gezet worden. Enkele bladgewassen zet je als hoofdteelt en zo heb je natuurlijk wel een of meerdere bedden hiervoor nodig. VRUCHTWISSELING : Indeling van de gewassen (+plantenfamilie) + compostbehoefte (zeer veel **** veel *** matig ** weinig of geen *) 1) Koolgewassen : bloemkool **** (kruisbloemen) boerenkool ****(kruisbloemen) broccoli ****(kruisbloemen) Chinese kool ****(kruisbloemen) koolrabi ***(kruisbloemen) koolraap ***(kruisbloemen) paksoi ****(kruisbloemen) raap (= keukenraap) **** (kruisbloemen) 4

5 raapstelen *(kruisbloemen) radijs *(kruisbloemen) rammenas *(kruisbloemen) rode kool ****(kruisbloemen) savooikool (= groene kool) ****(kruisbloemen) spitskool ****(kruisbloemen) spruitkool ****(kruisbloemen) winterbloemkool **** (kruisbloemen) witte kool ****(kruisbloemen) 2) Vruchtgewassen : aubergine *** (nachtschade) augurk *** (komkommer) courgette ***(komkommer) Kaapse kruisbes (= ananaskers) ***(nachtschade) komkommer ***(komkommer) meloen ***(komkommer) paprika ***(nachtschade) patisson *** (komkommer) peper ***(nachtschade) pompoen ***(komkommer) suikermaïs *** (grassen) tomaat ***(nachtschade) 3) Aardbei *** (rozen) 4) Aardappel ** (nachtschade) 5) Wortelgewassen : cichorei * (composieten) haverwortel * (composieten) kapucijnerbaard * (composieten) knoflook * (look) knolvenkel ** (schermbloemen) pastinaak * (schermbloemen) rode biet * (ganzenvoet) schorseneer * (composieten) sjalot * (look) stengelui * (look) ui * (look) witloof * (composieten) wortel * (schermbloemen) wortelpeterselie * (schermbloemen) 6) Peulgewassen : boon * (vlinderbloemen) erwt * (vlinderbloemen) labboon (tuinboon) * (vlinderbloemen) linze * (vlinderbloemen) 5

6 sojaboon * (vlinderbloemen) 7) Bladgewassen : andijvie *** (composieten) bindsla (Romeinse sla) *** (composieten) eikenbladsla (roodbladige krulsla) *** (composieten) groenlof * (composieten) ijsbergsla (ijssla) *** (composieten) ijskruid *** (ijskruid) kardoen *** (composieten) kervel *** (schermbloemen) knolselder *** (schermbloemen) krulsla (groenbladige eikenbladsla)***(composieten) molsla *** (composieten) Nieuw-Zeelandse spinazie *** (ijskruid) peterselie *** (schermbloemen) pluksla *** (composieten) postelein *** (postelein) prei **** (look) roodlof *** (composieten) rucola * (kruisbloemen) selder *** (schermbloemen) sla *** (composieten) snijsla (steeksla) *** (composieten) spinazie *** (ganzenvoet) stengelsla (aspergesla of sladerij) *** (composieten) tuinkers *** (kruisbloemen) tuinmelde *** (ganzenvoet) veldsla * (valeriaan) waterkers * (kruisbloemen) warmoes (snijbiet) *** (ganzenvoet) winterpostelein *** (postelein) wortelpeterselie * (schermbloemen) 8) Doorlevende gewassen : aardpeer * (composieten) artisjok ** (composieten) asperge * (leliefamilie) rabarber ** (duizendknoopfamilie) zeekool *** (kruisbloemen) 9) Groenbemesters : klaver (vlinderbloemen) lupinen (vlinderbloemen) luzerne (Alfalfa) (vlinderbloemen) veldboon (vlinderbloemen) wikke (vlinderbloemen) 6

7 bladrammenas (kruisbloemen) bladkool (kruisbloemen) gele mosterd (kruisbloemen) rapen (kruisbloemen) kanariezaad (grassen) gerst (grassen) raaigras (grassen) rogge (grassen) tarwe (grassen) phacelia (Bosliefjesfamilie) spurrie (anjerfamilie) bernagie (komkommerkruid, borage) (ruwbladigen) boekweit (duizendknoop) zonnebloem (composieten) 10) Ontsmettend : goudsbloem : (composieten) Oost-Indische kers : (klimkersachtigen) tagetes (Afrikaantje) : (composieten) 11) éénjarige tuinkruiden : (in moestuin ) anethum graveolens : dille : (schermbloemenfamilie) anthriscus cerefolium : echte kervel (schermbloemen) coriandrum sativum : koriander : (schermbloemenfamilie) lepidium sativum : tuinkers : (kruisbloemenfamilie) ocimum basilicum : basilicum : (lipbloemenfamilie) petroselinum crispum : peterselie : (schermbloemenfamilie) satureja hortensis : éénjarig bonenkruid : (lipbloemenfamilie) 12) Kruidentuintje : agastache foeniculum : dropplant : (lipbloemenfamilie) agastache rugosa : Koreaanse munt : (lipbloemenfamilie) allium cepa var. viviparum (ook proliferum) : Egyptische ui * (lookfamilie) allium fistulosum : pijplook (lookfamilie) allium sativum : knoflook (lookfamilie) allium schoenoprasum : bieslook : (lookfamilie) allium tuberosum : Chinese bieslook (lookfamilie) allium ursinum : daslook : (lookfamilie) anethum graveolens : dille : (schermbloemenfamilie) angelica archangelica : grote engelwortel : (schermbloemenfamilie) angelica sylvestris : gewone engelwortel : (schermbloemenfamilie) anthriscus cerefolium : echte kervel *** (schermbloemen) armoracia rusticana : mierikswortel : (kruisbloemenfamilie) artemisia absinthium : absintalsem : (composietenfamilie) artemisia abrotanum : citroenkruid : (composietenfamilie) 7

8 8 artemisia dracunculus : dragon : (composietenfamilie) borago officinalis : bernagie, komkommerkruid : (ruwbladigen) calamintha nepeta (sylvatica) : bergsteentijm : (lipbloemenfamilie) calendula officinalis : goudsbloem : (composietenfamilie) carum carvi : karwij : (schermbloemenfamilie) chamaemelum nobilis : Roomse kamille : (composietenfamilie) chelidonium majus : stinkende gouwe : (papaverfamilie) coriandrum sativum : koriander : (schermbloemenfamilie) cuminum cyminum : komijn : (schermbloemenfamilie) cynara cardunculus : kardoen : (composietenfamilie) cynara scolymus : artisjok : (composietenfamilie) echinacea purpurea : rode zonnehoed : (composietenfamilie) filipendula ulmaria : moerasspirea : (rozenfamilie) foeniculum vulgare : venkel : (schermbloemenfamilie) galium (asperula)odoratum (odorata) : Lievevrouwebedstro : (walstrofamilie) glycyrrhiza glabra : zoethout : (vlinderbloemenfamilie) helichrysum italicum : kerrieplant : (composietenfamilie) helenium : zonnekruid : (composietenfamilie) hyssopus officinalis : hyssop : (lipbloemenfamilie) laurus nobilis : laurier : (laurierfamilie) lavandula angustifolia: lavendel : (lipbloemenfamilie) lepidium sativum : tuinkers : (kruisbloemenfamilie) levisticum officinale : lavas(maggikruid): (schermbloemenfamilie) matricaria chamomilla (recutita) : echte kamille : (composietenfamilie) melissa officinalis : citroenmelisse : (lipbloemenfamilie) mentha piperita : pepermunt : (lipbloemenfamilie) mentha rotundifolia(suaveolens) : witte munt : (lipbloemenfamilie) mentha spicata : groene munt : (lipbloemenfamilie) mentha spicata crispa : kruizemunt : (lipbloemenfamilie) mentha spicata nana : Marokkaanse munt : (lipbloemenfamilie) myrrhis odorata : roomse kervel : (schermbloemenfamilie) nasturtium officinale : waterkers : (kruisbloemenfamilie) nicotiana rustica : boerentabak : (nachtschadefamilie) nicotiana tabacum : echte tabak : (nachtschadefamilie) ocimum basilicum : basilicum : (lipbloemenfamilie) origanum Rosenkuppel : marjolein : (lipbloemenfamilie) origanum vulgare : wilde marjolein : (lipbloemenfamilie) papaver somniferum : slaapbol : (papaverfamilie) petroselinum crispum : peterselie : (schermbloemenfamilie) pimpinella anisum, anisum vulgare : anijs : (schermbloemenfamilie) pimpinella major : grote pimpernel : (rozenfamilie) pimpinella saxifraga : kleine pimpernel : (rozenfamilie) phytolacca xml:namespace prefix = st1 ns = "urn:schemas-microsoftcom:office:smarttags" />americana : karmozijnbes : (karmozijnbesfamilie) prunella vulgaris : gewone brunel (bijenkorfje): (lipbloemenfamilie) pulmonaria officinalis : longkruid : (ruwbladigen) rheum rhabarbarum : rabarber : (duizendknoopfamilie) rosmarinus officinalis : rozemarijn : (lipbloemenfamilie) rumex acetosa of rugosus : zurkel (zuring)* (duizendknoopfamilie) ruta graveolens : wijnruit : (wijnruitfamilie) salvia officinalis : echte salie : (lipbloemenfamilie) sanguisorba minor : kleine pimpernel : (rozenfamilie)

9 sanguisorba officinalis : grote pimpernel : (rozenfamilie) santolina chamaecyparissus : heiligenbloem : (composietenfamilie) satureja hortensis : éénjarig bonenkruid : (lipbloemenfamilie) satureja montana : overblijvend bonenkruid : (lipbloemenfamilie) silybum marianum : mariadistel : (composietenfamilie) symphytum officinale : smeerwortel : (ruwbladigen) tagetes tenuifolia : (composietenfamilie) thymus citriodorus : citroentijm : (lipbloemenfamilie) thymus praecox : kruiptijm : (lipbloemenfamilie) thymus vulgaris : echte tijm : (lipbloemenfamilie) thymus serpyllum : wilde tijm : (lipbloemenfamilie) tropaeolum majus : Oost-Indische kers : (klimkersachtigen) tussilago farfara : klein hoefblad : (composietenfamilie) valeriana officinalis : valeriaan : (valeriaanfamilie) OPSTELLEN VAN EEN SCHEMA Methode:Het opstellen kan je best in drie stappen doen: 1.Je verdeelt je moestuin (op papier) in een aantal stukken van gelijke oppervlakte. Het minimum perceeltjes is 6 om een goede wachttijd te garanderen voor de erwt, ui en kolen. Indien je meerdere percelen van dezelfde gewasgroep wenst moet je best meerdere percelen voorzien. Een maximaal aantal is er niet!de percelen moeten wel even groot zijn om niet elk jaar je plan te moeten aanpassen. 2.Je verdeelt de gewassen in evenveel groepen als er percelen zijn. Er kunnen verschillende gewasgroepen op 1 perceel gezet worden. Hou dan wel rekening dat deze gewassen een zelfde voedingsbehoefte hebben. Blad en vruchtgewassen zijn zo goed te combineren. Als je groepen splitst moet je goed uitkijken naar wachttijden. Dus bij meerdere percelen aardappel, kolen of peulvruchten moet je 4 tot 6 jaar wachttijd voorzien! 3.je rangschikt de gewasgroepen op de verschillende percelen, maar let er op dat slechte opvolgingen vermeden worden. 9

10 We bekijken dit met enkele voorbeelden: 6 Percelen - Het duurt in dit schema 6 jaar voor een gewas terug op dezelfde plaats terug komt. - Slechte opvolging worden vermeden. Nadeel is misschien wel dat koolgewassen, bladgewassen, vruchtgewassen de helft van de tuin innemen. Als dit teveel is kan je het perceel van de bladgewassen eruit halen. De bladgewassen verdeel je over de verschillende percelen en je kweekt deze eventueel als voor en nateelt. Zo krijg je plaats om een andere gewasgroep toe te voegen. 8 percelen kool blad vrucht aardbei aardbei wortel aardappel peul In dit schema vinden we een tweejarige teelt van aardbei! 10

11 10 percelen In dit voorbeeld komt er een perceel voor groenbemesting en zelfs een vak voor inkuilen en zaadwinning. Deze zijn niet noodzakelijk. Je kan hier gerust ook gewassen zetten die je wenst maar kijk dan wel uit naar de afwisseling. ander voorbeeld kan zijn: Peul => aardappel => wortel=>aardbei=> aardbei=>groenbemester=>aardappel=> vrucht=>blad=> kool=> Conclusie: Hoe meer percelen hoe makkelijker je het schema kan aanpassen aan je behoeften. Je kan naar hartelust aanpassingen aanbrengen en het is onmogelijk om alle mogelijke schema's hier voor te stellen. Als er mensen hun plan bij hebben kunnen we deze zeker eens bekijken. 11

12 VOORTEELTEN - NATEELTEN - GROENBEMESTERS Indien je voorteelten of nateelten in je tuin zet hou je best ook rekening met de mogelijkheid van zwaardplanten voor ziekten. Voor snelle teelten zoals sla is dit weinig een probleem maar radijs kan je best wel in rekening brengen. Ook voor gronbemesting is dit zo, mosterd is bijvoorbeeld een kruisbloemige zoals kolen. ZAAIBED Als je zelf je kolen zaait op een zaaibed is het verstandig om ook dit zaaibed mee te laten roteren. Anders is je zaaibed mogelijk de zwakke schakel in je plan. En hier kan dan misschien de knolvoet of een andere ziekte ontwikkelen en mee doorgegeven worden aan de andere bedden waar je de plantjes uitplant. HET ZAAIEN Natuurlijk zal je altijd zaaien als de tijd rijp is. Te vroeg zaaien is meestal niet aan te raden. Vaak mislukt de teelt dan wel om de een of andere reden (te koud, te nat, vlug doorschieten,...) Maar enkele trucjes kan je doen om de kieming vlotter te laten verlopen. Voorweken: Om een vluggere en vlottere kieming te krijgen kan je de zaden 12 tot maximaal 24 uur op een schoteltje eggen met een beetje water. De zaadhuid zal week worden, het zaadje zuigt zich vol met water en het kiemproces begint. Let er wel op dat je de zaden direct zaait en ze niet meer drogen. Dit pas je toe bij harde zaden zoals erwten en bonen. Ook bij trage kiemers kan dit zeer goede resultaten geven. Voorkiemen: We houden hier de zaden vochtig tot de kieming zichtbaar is. Dan verschijnt een klein wit puntje aan het zaadje (kiemworteltje). Vaak zal men het zaad in een ondiep bakje mengen met vochtig wit zand. Hou het vooral goed vochtig. Je zet ze bij kamertemperatuur (zorg voor een gelijkmatige temperatuur!)van zodra de eerste puntjes verschijnen moet je uitzaaien. Zeker niet wachten tot alle zaadjes gepunt zijn. Het is dan best mogelijk dat de eerste reeds te lang zijn.dit kan je zeker toepassen bij trage kiemers zoals selder, wortelen, spinazie, peterselie en kervel. 12

13 ZAAIEN IN VOLLE GROND Ter plaatse Bedoeling is dat je de zaadjes ter plaatse zaait, dus waar ze hun volle levensduur mogen staan. Eenvoudigste methode is het breedwerpig zaaien. Dit pas je vaak toe bij groenbemesters, grassen, maar eventueel kan je tuinkers, postelein of raapstelen zo zaaien.de meeste groenten zaai je in rijen. Zo kan je onkruiden makkelijke bestrijden, dunnen is makkelijker en het latere oogsten zal ook een stuk makkelijker zijn. Voorzaaien op wachtbed Soms is het aangewezen om de zaadjes te zaaien op een plaatsje in de tuin om ze later te verplanten naar de definitieve plaats. Je kan er zo voor zorgen dat het kleine plaatsje dat je nodig hebt beter bewerkt is, of beter beschermd wordt. (plastiek, glas,...)bij het verplanten kan je later een selectie uitvoeren en de zwakkere plantjes uitsorteren. Je kan het voorzaaibedje eventueel reeds zeer vroeg klaar maken en fijn leggen. Zo kan het onkruid eventueel al kiemen voor je wil zaaien. Dit kan je dan bestrijden voor de zaden er liggen. Dit levert een groten winst op tijdens de teelt van de plantjes. Grond klaarleggen! Zaaien vraagt een propere grond zonder onkruiden, een goede structuur en bemest naar behoeve van de plant. Let er ook op dat de grond niet vettig meer is, zo kan je de bewerkingen niet goed doen. Laat de grond indien mogelijk ook wat opwarmen. Dit zorgt ook voor een vlottere kieming. Maak het zaaibed goed los met een woelvork of riek. Het bovenste laagje leg je goed fijn. Hoe fijner het zaad hoe belangrijker dat de grond goed fijn is. Leg de grond ook goed vlak, dit lijkt eenvoudig maar besteed hier veel aandacht aan. Zaaien in rijen Om makkelijk rechte rijen te zaaien kan je best een hofkoord gebruiken. Voor de latere teeltzorgen is een rechte rij altijd makkelijk.trek naast de koord met een stok of de hark een geultje. Daarin kan je de zaden dan leggen. 13

14 Eventueel kan je een werktuig maken zodat je meerdere rijtjes tegelijkertijd kan trekken. Het zaaien zelf Rechtstreeks uit de verpakking zaaien geeft vaak teleurstellende resultaten. Doe dit liever met een gevouwen kartonnetje, zaaidoosje of zaaischopje zaaidoosje 14

15 zaaihulpje Als de zaadjes in de geul liggen ga je ze bedekken met grond. Maar hoe diep? Hoe groter het zaad, hoe dieper ze mogen liggen. Heel fijn zaad bedek je nauwelijks. De grootste zaden, zoals de labboon mag je met 5 cm grond bedekken. Er is een algemene vuistregel is: zaaidiepte 2 tot maximaal 4 maal de diameter van het zaad. Volg zeker de raad op die op de verpakking staat! Zandgrond droogt sneller uit, dus hier mag je dieper zaaien om de zaden beter te beschermen. Ook is het vaak een goed idee om in droge periodes de grond vochtig te houden met een natte jutte doek of degelijke. Bescherm eventueel na het zaaien de zaden tegen hevige regen (doek), vogels (netten),... Verwijder tijdig onkruiden als de kiemplantjes van de groenten zichtbaar worden. Onkruiden groeien vaak veel sneller en overgroeien snel de jonge kiemplantjes. Geef water bij extreme droogte! ZAAIEN ONDER BESCHERMING Zaaien onder koud glas Hier bedoelen we een koude bak of een onverwarmde serre. Dit is vergelijkbaar met het zaaien in openlucht. Vaak is het wel zo dat je sterkere plantjes opkweekt ten opzichte van het zaaien in een verwarmde ruimte! 15

16 Controleer vaak de vochttoestand en verlucht regelmatig zodat het teveel aan vocht vlug weg kan. Zaaien in een verwarmde ruimte Hier ga je meestal gebruik maken van bakjes of potjes. Zet de bakjes in een zeer lichte ruimte!maak je potgrond eventueel zelf: * Recept met compost: - 7 delen compost - 1 deel turf - 2 delen scherp zand - 10 gram kalk per emmer * Recept zonder compost: - 3 delen tuingrond - 1 deel turf - 10 gr kalk per emmer * Recept zonder turf: - 5 delen compost - 4 delen tuingrond - 2 delen scherp zand Indien er regelmatig schimmels voorkomen kan je de bakjes eens afkoken en de grond kiemvrij maken door te verwarmen (bain marie). Eventueel werk je met perspotjes, hiervoor zijn er toestelletjes in de handel. We gebruiken een mengsel zoals hierboven beschreven. 16

17 UITPLANTEN Wanneer je moet verplanten of uitplanten is voor elke groente verschillend. Prei zet je meestal als ze een potlood dikte hebben, kolen als ze 10 cm hoog zijn. Sla zet je als ze enkele echte blaadjes hebben. Meestal kunnen jongere planten beter tegen het verplanten dan oudere.voor het planten moet je ervoor zorgen dat de plantjes goed afgehard zijn. Dit zeker als je ze warm opgekweekt zijn. Laat de planten langzaam gewoon worden aan de buiten omstandigheden. Doe dit in stappen, en telkens meer richting met de buitenomstandigheden. Plantafstanden zijn ook zeer belangrijk. De afstanden die opgegeven worden in de literatuur zijn deze afstanden van de plant in volwassen stadium. Te dicht op elkaar geplant geeft problemen. Er is een te grote concurrentie naar licht, hierdoor verzwakken de planten en er kunnen problemen opduiken. (schimmels) Te ver uit elkaar geplant is ook niet ideaal. Hierdoor hebben onkruiden teveel kans. Plant de planten zodanig dat je makkelijk het onderhoud kan doen (hakken, wieden,...). Zorg ervoor dat de te verplanten plantjes goed vocht kunnen opnemen voor je begint. Ook moet de grond vochtig zijn waarin je ze gaat zetten. Na het planten is aangieten ook nodig. Dit zal het weggroeien bevorderen. Steek de plantjes goed los met een riek of dergelijke. Haal ze daarna voorzichtig uit de grond en probeer zoveel mogelijk grond aan de worteltjes te behouden. Maak de grond goed los waar je de plantjes gaat zetten. De meeste plantjes zet je dieper dan ze oorspronkelijk stonden. Druk goed aan na het planten en geef water. 17