Inhoud. Figuren, tabellen, grafieken & kaarten 13 Woord vooraf 15. Hoofdstuk I Vrijheid van het parlementslid versus partijdiscipline 19

Transcriptie

1 7 Inhoud Figuren, tabellen, grafieken & kaarten 13 Woord vooraf 15 Hoofdstuk I Vrijheid van het parlementslid versus partijdiscipline De particratie in België, een bloemlezing Representatie en democratie Lastgever versus agent Het belang van de context 36 De institutionele context 36 De toegang tot het parlement: kandidatenselectie en verkiezingen 38 Politieke ideologie 40 Het profiel van parlementsleden 41 Het gewicht van de voorgeschiedenis Onderzoek naar de fractiecohesie Wat volgt 50 Hoofdstuk II Tussen de regels door. De partijen in de Grondwet, de kieswet en het reglement van de Kamer van volksvertegenwoordigers, 19 de en 20 ste eeuw Parlementsleden als vertegenwoordigers van de natie De partijen en de toegang tot het parlement Een bestaan in het duister. Partijen in de Kamer van volksvertegenwoordigers 68 Het reglement van Het interbellum: evenredige vertegenwoordiging van de fracties in de praktijk, maar niet in het reglement 72 Eindelijk erkenning: het reglement van De relatie tussen fractie en partij tot de Eerste Wereldoorlog 87 De liberale partij(en) 87 De katholieke partij 89 De Belgische Werkliedenpartij Besluit 93 Hoofdstuk III Het moeilijke afscheid van de negentiende eeuw De verkiezingen van 16 november

2 8 De vertegenwoordigers van de natie in partijdienst 2. Een staat in de staat. De Belgische Werkliedenpartij 104 Nieuwe partijstatuten 104 De arrondissementsfederaties als lokale baronieën 107 De onmacht van het partijcongres 111 De relatie tussen de algemene raad en de fractie 113 Het bureau van de algemene raad 118 De organisatie van de socialistische fractie 120 Ontnuchtering en groeiend antiparlementarisme De Rechterzijde. Parlementsfractie van een verkavelde partij 129 De standenvertegenwoordiging 129 Het ACW: een partij in de partij 133 De katholieke parlementsleden afgevaardigd namens de landbouwers, middenstand of burgerij 141 De Federatie van Kringen 144 De werking van de Rechterzijde 145 Een katholieke partij, ondanks alles Een versleten, opgebruikte, kleine partij? De liberalen in het interbellum 154 Een eengemaakte maar zwakke partijstructuur 154 De liberale parlementsleden en de lokale partij 158 De Linkerzijde in het interbellum 160 Naar nauwere banden tussen partij en parlementsleden Meerderheids- en fractiecohesie net na de Eerste Wereldoorlog ( ) 168 Drie regeringen van nationale unie 168 Cohesie in de diverse fracties Besluit 180 Hoofdstuk IV De totalitaire verleiding Het wettelijke land uitgedaagd. De verkiezingen van 24 mei Ontreddering in de traditionele partijen 187 Rex en het parlement 189 Regering, parlement en partijen: diagnose en remedies van de jaren De parlementsleden voor het blok gezet, de katholieke partij nieuwe stijl 195 Hervormen onder externe druk: de oprichting van het Blok der Katholieken 195 De Rechterzijde voortaan in dienst van de partij? 197 Le Bloc Catholique n a jamais existé que sur papier. 200

3 Inhoud 9 3. Over naar de orde van de dag: de liberale partij na de verkiezingen van Voldongen feiten 203 De hervormingspoging van Victor de Laveleye 204 De Laveleyes plannen worden opgeborgen 206 Lokale verankering als politiek kapitaal De Belgische Werkliedenpartij sinds 1933: een slagschip op drift 210 Antiparlementarisme aan de top van de BWP 210 Het bureau van de algemene raad wordt partijbureau 212 De fractie en de studiedienst 213 De mandatarissen gewantrouwd: het partijcongres van oktober De socialistische fractie in het defensief Meerderheids- en fractiecohesie tijdens een bewogen legislatuur ( ) 220 Opnieuw drie regeringen van nationale eenheid 220 Cohesie in de diverse fracties Besluit 239 Hoofdstuk V Het hoogtepunt van de massapartij Rechts versus links. De verkiezingen van 17 februari Afrekenen met een tijdperk 244 De verkiezingen van 1946: Vlaanderen versus Wallonië De liberale partij na de Tweede Wereldoorlog. Politieke macht zonder kiezers 251 Ondanks de nederlaag slechts bescheiden wijzigingen aan de nationale partijorganisatie 252 Een machteloze partijvoorzitter: de liberale partij en de ontknoping van de koningskwestie 257 De Linkerzijde in een partij zonder tucht 259 De liberalen en de ontluikende particratie De BSP en de uitvinding van de naoorlogse partijvoorzitter 263 Afrekenen met de jaren Le socialisme gestionnaire 264 De partijorganisatie in Max Buset: liever volkscommissaris dan minister 268 Een uitvoerend orgaan. De socialistische fractie na de Tweede Wereldoorlog 270 Macht, geen almacht 273

4 10 De vertegenwoordigers van de natie in partijdienst 4. De Christelijke Volkspartij, de meest democratische partij in het land 276 Afscheid van het Blok en van de Rechterzijde 276 De parlementsleden en de partijorganisatie van de CVP 280 De CVP-fractie 284 Euforie en ontgoocheling Meerderheids- en fractiecohesie tijdens de koningskwestie ( ) 292 Wankele regeringen 292 Sterke partijen. De cohesie in de diverse fracties Besluit 308 Hoofdstuk VI Nieuwe breuklijnen De verkiezingen van 23 mei 1965 en de grenzen van de massapartij De liberale metamorfose: de oprichting van de PVV 322 Ongenoegen over de fractie 324 De statuten van de Partij voor Vrijheid en Vooruitgang 326 De mandatarissen van de PVV De fracties barsten, de partijen volgen ( ) 330 De PVV als regeringspartij 330 De verliezers willen tucht in eigen rangen 333 De zwanenzang van de nationale partijen 336 Leuven en Brussel als breekijzers Meerderheids- en fractiecohesie in de Golden Sixties ( ) 343 De regering-lefèvre 343 Cohesie in de diverse fracties Besluit 359 Algemeen besluit Belgische politieke partijen en hun parlementsfracties, Representatie en democratie De mandataris als agent van de partij Lastgevers en agenten 370 Het contract tussen partij en parlementslid 370 Selectiemechanismen 372 Rapportering 374 Checks & balances Fractiecohesie en -discipline 375

5 Inhoud Het belang van de context Nabeschouwing 383 Bibliografie 387 Archieven 389 Uitgegeven bronnen 390 Werken 396 Bijlage: Overzicht van de Belgische regeringen van 1918 tot Lijst van gebruikte afkortingen 419