Instituut voor de nationale rekeningen. Regionale rekeningen

Transcriptie

1 Instituut voor de nationale rekeningen Regionale rekeningen 2014

2 Inhoud van de publicatie Deze publicatie bevat gegevens betreffende de aggregaten per bedrijfstak en de inkomensrekeningen van de huishoudens voor het Rijk, de gewesten, de provincies en de arrondissementen over de periode /2014. Cijfermateriaal voor de Duitstalige Gemeenschap is opgenomen in afzonderlijke tabellen. Wat het Rijk betreft, stemmen de resultaten overeen met de september 2015-ramingen uit de INR-publicatie "Nationale Rekeningen, Deel 2: Gedetailleerde rekeningen en tabellen 2014". De regionale verdeling is gebaseerd op methodes, definities en nomenclaturen die voor alle lidstaten van de Europese Unie zijn geharmoniseerd. Het referentiekader is het Europees systeem van nationale en regionale rekeningen (ESR 2010) zoals opgenomen in de EG-verordening nr. 549/2013 van het Europees parlement en de Raad van 21 mei De publicatie bestaat uit twee delen. Het eerste deel bevat een beknopte bespreking van de resultaten en de methodologische wijzigingen. Het tweede deel presenteert de statistische tabellen. Alle berekeningen werden afgesloten op 6 februari Toelichtingen van conceptuele en methodologische aard evenals meer gedetailleerde tabellen bevinden zich op de website van de Nationale Bank van België: voor alle variabelen per bedrijfstak vanaf 2003 volgens de NACE 2008-nomenclatuur en ESR 2010; voor de rekening huishoudens vanaf 1995 volgens het ESR Instituut voor de nationale rekeningen Nationale Bank van België, Brussel Alle rechten voorbehouden. De volledige of gedeeltelijke verveelvoudiging van deze brochure voor educatieve en niet-commerciële doeleinden is toegestaan mits bronvermelding. ISSN (print) ISSN X (online) 2

3 Woord vooraf Het Instituut voor de nationale rekeningen presenteert in deze publicatie de regionale rekeningen voor de periode /2014 volgens de ESR 2010-methodologie. De wijzigingen volgend op de ESR 2010-introductie en andere correcties, aangebracht in de in september 2015 gepubliceerde nationale rekeningen, werden geïntegreerd in de regionale rekeningen waardoor er zich wijzigingen voordoen in alle jaren. Er dient op gewezen dat de cijfers met betrekking tot het jaar 2014 een voorlopig karakter hebben en gevoelig zijn voor latere revisie daar een laatste jaar steeds geraamd wordt volgens een vereenvoudigde methode wegens gebrek aan een volledige dataset. De voorliggende publicatie bevat een sub-set van de rekeningen. Alle gedetailleerde resultaten zijn ter beschikking via de gegevensbank NBB.Stat van de Nationale Bank van België. De Raad van het INR heeft de regionale rekeningen /2014 goedgekeurd en het Wetenschappelijk comité voor de nationale rekeningen, van zijn kant, heeft een positief advies verstrekt. Op vraag van dit Comité worden vanaf heden de transacties "exploitatie-overschot" en "gemengd inkomen" uit de inkomensrekeningen van de gezinnen afzonderlijk gepubliceerd. De voorzitter van de Raad van bestuur van het Instituut voor de nationale rekeningen Jean-Marc Delporte Brussel, februari

4

5 Inhoudstafel Woord vooraf 3 Executive summary 11 Commentaar Bespreking van de resultaten Aggregaten per bedrijfstak verdeeld naar werkplaats Bruto toegevoegde waarde tegen lopende prijzen Economische groei op basis van de bruto toegevoegde waarde in volume Aantal loontrekkenden Aantal zelfstandigen Beloning van werknemers Bruto-investeringen in vaste activa Inkomensrekeningen van de huishoudens verdeeld naar woonplaats Het primair inkomen Het beschikbaar inkomen Methodologische wijzigingen Geharmoniseerde NACE-code Methodologische wijzigingen m.b.t. de beloning van werknemers Methodologische wijzigingen m.b.t. de bruto toegevoegde waarde tegen lopende prijzen Herziening van de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling (R&D) Herziening van de verdeling van de productie van financiële diensten (excl. IGDFI) over intermediair en finaal gebruik Herziening prostitutie (S14, 96A) Beheerskosten verrekend door buitenlandse instellingen voor collectieve beleggingen aan ingezeten houders herziening van het houderschap Herziening productie van software voor eigen gebruik Perimeter S Niet-productgebonden subsidies Woningdiensten (S14, 68A) Huishoudens als werkgevers (S14, 97A) Methodologische wijzigingen m.b.t. de bruto toegevoegde waarde tegen basisprijzen, in volume 35 5

6 2.5 Methodologische wijzigingen m.b.t. het aantal loontrekkenden Correcties voor dubbeltellingen tussen enerzijds loontrekkenden en anderzijds zelfstandigen Perimeter S Huishoudens als werkgevers Methodologische wijzigingen m.b.t. het aantal zelfstandigen Methodologische wijzigingen m.b.t. de bruto-investeringen in vaste activa Kapitalisatie van de uitgaven voor R&D Herziening van de vervaardiging van software voor eigen rekening Perimeter S Investeringen in woningen Methodologische wijzigingen m.b.t. de rekening gezinnen Impact van de wijzigingen t.o.v. de vorige publicatie van de regionale rekeningen Bruto toegevoegde waarde tegen lopende prijzen Bruto toegevoegde waarde in volume Aantal loontrekkenden Aantal zelfstandigen Beloning van werknemers Bruto-investeringen in vaste activa Rekening van gezinnen 51 Tabellen Inleidende beschouwingen Algemeen overzicht 1.1 Samenvattende tabel met de aggregaten en saldi per geografisch gebied Absolute cijfers Aandeel per geografische eenheid Absolute cijfers Aandeel per geografische eenheid Absolute cijfers Aandeel per geografische eenheid Absolute cijfers Aandeel per geografische eenheid Absolute cijfers Aandeel per geografische eenheid Absolute cijfers Aandeel per geografische eenheid Absolute cijfers Aandeel per geografische eenheid Absolute cijfers Aandeel per geografische eenheid Absolute cijfers Aandeel per geografische eenheid Absolute cijfers Aandeel per geografische eenheid Bruto binnenlands product 2.1 Bruto binnenlands product, tegen lopende prijzen - Absolute cijfers Bruto binnenlands product per inwoner, tegen lopende prijzen - Absolute cijfers 79 6

7 3. Bruto toegevoegde waarde tegen basisprijzen 3.1 Bruto toegevoegde waarde tegen basisprijzen, tegen lopende prijzen - Totale economie (S.1) Bruto toegevoegde waarde tegen basisprijzen, in kettingeuro s (referentiejaar 2013) Absolute cijfers Ontwikkeling t.o.v. het voorgaande Bruto toegevoegde waarde tegen basisprijzen per inwoner, tegen lopende prijzen - Absolute cijfers Economische structuur van de gewesten op grond van de bruto toegevoegde waarde tegen basisprijzen, tegen lopende prijzen - resultaten per NUTS 1 - A Brussels Hoofdstedelijk Gewest - Absolute cijfers Vlaams Gewest - Absolute cijfers Waals Gewest - Absolute cijfers Extraregionaal gebied - Absolute cijfers Het Rijk - Absolute cijfers Beloning van werknemers 4.1 Beloning van werknemers, tegen lopende prijzen - Totale economie (S.1) Beloning van werknemers, tegen lopende prijzen - Resultaten per NUTS 1 - A Brussels Hoofdstedelijk Gewest - Absolute cijfers Vlaams Gewest - Absolute cijfers Waals Gewest - Absolute cijfers Extraregionaal gebied - Absolute cijfers Het Rijk - Absolute cijfers Totaal aantal werkzame personen 5.1 Totaal aantal werkzame personen - Totale economie (S.1) Totaal aantal werkzame personen - Resultaten per NUTS 1- A Brussels Hoofdstedelijk Gewest - Absolute cijfers Vlaams Gewest - Absolute cijfers Waals Gewest - Absolute cijfers Extraregionaal gebied - Absolute cijfers Het Rijk - Absolute cijfers Aantal werknemers 6.1 Aantal werknemers - Totale economie (S.1) Aantal werknemers - Resultaten per NUTS 1 - A Brussels Hoofdstedelijk Gewest - Absolute cijfers Vlaams Gewest - Absolute cijfers Waals Gewest - Absolute cijfers Extraregionaal gebied - Absolute cijfers Het Rijk - Absolute cijfers Aantal zelfstandigen 7.1 Aantal zelfstandigen in de totale economie (S.1) Aantal zelfstandigen - Resultaten per NUTS 1 - A Brussels Hoofdstedelijk Gewest - Absolute cijfers Vlaams Gewest - Absolute cijfers Waals Gewest - Absolute cijfers Het Rijk - Absolute cijfers 152 7

8 8. Bruto-investeringen in vaste activa 8.1 Bruto-investeringen in vaste activa, tegen lopende prijzen, totale economie (S.1) - Absolute cijfers Bruto-investeringen in vaste activa, tegen lopende prijzen, Resultaten per NUTS 1 - A Brussels Hoofdstedelijk Gewest - Absolute cijfers Vlaams Gewest - Absolute cijfers Waals Gewest - Absolute cijfers Extraregionaal gebied - Absolute cijfers Het Rijk - Absolute cijfers Economische kerncijfers voor de Duitstalige gemeenschap 9.1 Economische kerncijfers voor de Duitstalige Gemeenschap - Absolute cijfers Inkomensrekeningen van de huishoudens - Globale resultaten per geografische eenheid 10.1 Brussels Hoofdstedelijk Gewest - Absolute cijfers Vlaams Gewest - Absolute cijfers Waals Gewest - Absolute cijfers Extraregionaal gebied - Absolute cijfers Het Rijk - Absolute cijfers Inkomensrekeningen van de huishoudens - Rekening voor bestemming van primaire inkomens 11.1 Absolute cijfers Absolute cijfers Absolute cijfers Absolute cijfers Absolute cijfers Absolute cijfers Absolute cijfers Absolute cijfers Absolute cijfers Inkomensrekeningen van de huishoudens - Secundaire inkomensverdelingsrekening 12.1 Absolute cijfers Absolute cijfers Absolute cijfers Absolute cijfers Absolute cijfers Absolute cijfers Absolute cijfers Absolute cijfers Absolute cijfers Inkomensrekeningen van de huishoudens - Beschikbaar inkomen per inwoner 13.1 Beschikbaar inkomen per inwoner - Absolute cijfers Inkomensrekeningen van de huishoudens - Duitstalige gemeenschap 14.1 Duitstalige Gemeenschap - Absolute cijfers 213 8

9 15. Bijlagen 15.1 Gemiddelde bevolking per gewest, provincie en arrondissement Bedrijfstakclassificaties A3, A10, A21, A38, A64, SUT en NACE-BEL 217 Publicaties van het INR en contactpersonen 233 Algemene opmerkingen 237 Conventionele tekens 239 Lijst van afkortingen 241 9

10

11 Executive summary 2014: voorzichtige opleving van de economische groei in de gewesten Brussels hoofdstedelijk gewest De economische bedrijvigheid in Brussel vertoonde in 2013, na de krimp in 2012 (-0,3 %), opnieuw een daling naar volume (-1,2 %). In 2011 werd nog een groei van 2,1 % opgetekend. De beloning van werknemers steeg met 1,9 %, wat minder was dan in 2012 (2,7 %). Het aandeel van de beloning van werknemers in de toegevoegde waarde tegen lopende prijzen nam er wel verder toe (van 59,6 % in 2012 tot 60,5 % in 2013), aangezien deze laatste met 0,5 % steeg. Het aantal werkzame personen in Brussel daalde lichtjes (-0,1 %) en kwam volledig op rekening van het aantal loontrekkenden (-0,3 %). De daling viel wel iets kleiner uit dan in 2012 (-0,5 %). De zelfstandige werkgelegenheid nam met 1,3 % toe, wat heel wat minder was dan in 2012 (3,9 %). De brutoinvesteringen in vaste activa stegen met 2,4 % dat is het dubbele van de groei in 2012 (1,2 %) en waren in 2013 aldus een van de lichtpunten voor Brussel. De krimp van de economische bedrijvigheid in Brussel deed zich integraal voor in de private sector. Hij was het meest uitgesproken in de bedrijfstakken financiële activiteiten en verzekeringen, handel en telecommunicatie. Samen trokken ze de groei met 1,87 %punt naar beneden. Ook de totale industrie deed het in Brussel niet goed (de groeibijdrage beliep -0,12 procentpunt). Bedrijfstakken met de grootste positieve bijdrage tot de groei waren de diverse zakelijke dienstverlening (0,38 procentpunt) en openbaar bestuur en defensie, verplichte sociale verzekeringen (0,27 procentpunt). Het aantal loontrekkenden daalde vooral in de bedrijfstakken huishoudens als werkgever, financiële activiteiten en verzekeringen, vervoer en opslag en de handel. In die bedrijfstakken verloren in 2013 telkens tussen en 900 personen hun job. De bedrijfstakken onderwijs en administratieve en ondersteunende diensten leverden de grootste positieve bijdragen; de loontrekkende werkgelegenheid nam er met respectievelijk en personen toe. Net zoals in het verleden leverden de bouwnijverheid en de diverse zakelijke dienstverlening, meer specifiek de adviesbureaus m.b.t. bedrijfsvoering en beheer, de grootste bijdrage tot de groei van de zelfstandige werkgelegenheid (resp. 0,75 en 0,65 procentpunt). Opvallend is wel dat de bijdrage van deze laatste bedrijfstak in 2013 heel wat kleiner was dan tijdens de jaren voordien. In 2013 werd de groei van de investeringen in Brussel vooral geschraagd door de bedrijfstakken exploitatie van en handel in onroerend goed ondanks de negatieve bijdrage van -1,57 procentpunt van de investeringen in woongebouwen door de huishoudens, de bouwnijverheid en de productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht, met bijdragen tussen 1,37 en 1 procentpunt. De totale groei van de investeringen werd er echter vooral naar beneden getrokken door de bedrijfstakken overige diensten (-0,64 procentpunt) en de horeca (-0,60 procentpunt). 11

12 Het primair inkomen van de inwoners van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest bedroeg in ,8 miljard (+1,6 % t.o.v. 2012); het beschikbaar inkomen beliep 19,7 miljard (+0,3 % t.o.v. 2012). Per inwoner kwam dat neer op een primair inkomen van of 89,3 % van het nationaal gemiddelde en een beschikbaar inkomen van of 90,9 % van het nationaal gemiddelde. Doordat de gemiddelde bevolking in Brussel in 2013 met 1,1 % toenam, betekende dit t.o.v een lichte stijging van het primair inkomen en een lichte daling van het beschikbaar inkomen. Op basis van de eerste voorlopige ramingen liet de economische bedrijvigheid in Brussel in 2014 een verbetering optekenen; de economische groei kwam op 1,0 % uit. De bruto toegevoegde waarde tegen lopende prijzen nam met 1,7 % toe. Het aantal werkzame personen in Brussel steeg opnieuw lichtjes (0,4 %); vooral het aantal zelfstandigen liep op (2,9 %, wat meer was dan in 2013). De loontrekkende werkgelegenheid steeg met 0,1 %. Het herstel van de economische bedrijvigheid in Brussel deed zich vooral voor bij de financiële activiteiten en verzekeringen en, maar dan in veel mindere mate, de diverse zakelijke dienstverlening en de productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht. Samen waren ze goed voor 1,34 procentpunt van de totale economische groei. De belangrijkste wijzigingen bij het aantal loontrekkenden deden zich voor in het onderwijs (+850 personen) en in de handel ( personen). De zelfstandige werkgelegenheid nam opnieuw het sterkst toe in de bouwnijverheid en in de diverse zakelijke dienstverlening, waar telkens zo n extra 750 personen actief waren. Nergens deden zich noemenswaardige dalingen voor. Vlaams gewest In 2013 groeide de economie in Vlaanderen met 0,6 %; dat was net iets meer dan in 2012 (0,5 %), maar veel minder dan in 2011 (2,6 %). De beloning van werknemers nam met 1,8 % toe, tegen 1,7 % voor de toegevoegde waarde tegen lopende prijzen. Daardoor steeg het aandeel van de beloning van werknemers in de toegevoegde waarde lichtjes van 55,5 % in 2012 tot 55,6 % in De totale werkgelegenheid kromp (-0,4 %), wat integraal te wijten was aan de daling van het aantal loontrekkenden (-0,6 %). In 2012 werd hier nog een groei met 0,5 % opgetekend. Het aantal zelfstandigen in Vlaanderen steeg met 0,6 %, een groeitempo vergelijkbaar met dat van de jaren voordien. De investeringen in vaste activa daalden (-0,4 %), wat sedert 2009 niet meer was voorgekomen. Al met al was 2013 voor Vlaanderen geen bijzonder goed jaar. De economische bedrijvigheid van de private sector in Vlaanderen verklaarde 0,56 procentpunt van de totale economische groei die er werd opgetekend. Daarvan werd 0,49 procentpunt gerealiseerd in de industrie. De bedrijfstakken geraffineerde aardolieproducten, de farmaceutische nijverheid en de metaal- en metaalverwerkende nijverheid leverden samen een bijdrage van 0,93 procentpunt. Bijna alle andere industriële bedrijfstakken leverden een negatieve bijdrage tot de groei van de toegevoegde waarde naar volume. Naast de industrie deed ook de diverse zakelijke dienstverlening het goed met een groeibijdrage van 0,40 procentpunt. De bedrijfstak vervoer en opslag en de landbouw trokken de groei in Vlaanderen het sterkst naar beneden, met resp. 0,28 en 0,13 procentpunt. Het aantal werknemers slonk met personen. In de industrie verloren personen hun job. Ook bij de bedrijfstakken huishoudens als werkgever ( personen), vervoer en opslag ( personen), de bouwnijverheid ( personen) en de handel ( personen) ging heel wat loontrekkende werkgelegenheid verloren. In de bedrijfstakken maatschappelijke dienstverlening, diverse zakelijke dienstverlening, onderwijs en de gezondheidszorg konden telkens tussen en personen extra aan de slag. De stijging van het aantal zelfstandigen (2 500 personen) kwam voor een groot deel tot stand bij de diverse zakelijke dienstverlening (2 550 personen) en de gezondheidszorg (800 personen). In de handel ( personen), de landbouw ( personen) en de horeca (-750 personen), daarentegen, nam de zelfstandige werkgelegenheid verder af. 12

13 De daling van de investeringen in Vlaanderen was volledig geconcentreerd in de private sector. De bedrijfstakken met de grootste negatieve groeibijdragen waren de administratieve en ondersteunende diensten (-0,58 procentpunt), de industrie (-0,34 procentpunt), de handel (-0,26 procentpunt) en de bouwnijverheid (-0,25 procentpunt). De significant positieve bijdragen van de bedrijfstakken vervoer en opslag (0,61 procentpunt), maatschappelijke dienstverlening (0,34 procentpunt), diverse zakelijke dienstverlening (0,32 procentpunt) en telecommunicatie (0,23 procentpunt) konden dit niet compenseren. Het primair inkomen van de inwoners van het Vlaams Gewest bedroeg in ,9 miljard (+1,1 % t.o.v. 2012) en het beschikbaar inkomen 127,5 miljard (status-quo t.o.v. 2012). Per inwoner kwam dat neer op een primair inkomen van of 108,8 % van het nationaal gemiddelde en een beschikbaar inkomen van of 106,4 % van het nationaal gemiddelde. De eerste voorlopige ramingen voor 2014 wijzen voor Vlaanderen op een verdere verbetering van de economische groei (1,5 %). Dat gold eveneens tegen lopende prijzen (2,1 %). Ook de binnenlandse werkgelegenheid nam opnieuw toe (0,5 %). Het aantal loontrekkenden steeg met 0,4 % en het aantal zelfstandigen met 0,8 %. Hoewel de economie sneller groeide dan in 2013, was er geen enkele bedrijfstak die er in 2014 echt uitsprong, noch in positieve noch in negatieve zin. De bouwnijverheid leverde een bijdrage van 0,22 procentpunt en de bedrijfstak administratieve en ondersteunende diensten, de handel en het onderwijs leverden elk een groeibijdrage van 0,15 à 0,17 procentpunt. De bedrijfstak vervoer en opslag remde de economische groei het sterkst af (-0,15 procentpunt). In Vlaanderen liep de loontrekkende werkgelegenheid vooral terug in de industrie ( personen), de bouwnijverheid ( personen) en vervoer en opslag ( personen). Daartegenover vonden heel wat personen een job bij de bedrijfstakken administratieve en ondersteunende activiteiten (9 100 personen), maatschappelijke dienstverlening (3 700 personen), onderwijs (3 350 personen) en de gezondheidszorg (1 600 personen). In aantal nam de zelfstandige werkgelegenheid opnieuw het sterkst toe bij de diverse zakelijke dienstverlening ( personen) en de gezondheidszorg ( personen). Voorts deden de grootste dalingen zich voor in de handel ( personen) en de landbouw (-700 personen). Waals gewest Na de inzinking in 2012 (-0,6 %), brokkelde de economische bedrijvigheid in Wallonië in 2013 verder af (-0,7 %). In 2011 werd nog een economische groei van 1,1 % opgetekend. Ook de totale werkgelegenheid daalde (-0,4 %), terwijl in 2012 nog een lichte groei werd geregistreerd (0,2 %). Dat was vooral toe te schrijven aan het verloop van het aantal loontrekkenden (-0,8 % na de status-quo van 2012). De zelfstandige werkgelegenheid steeg met 1,1 %, dat was amper trager dan tijdens de jaren voordien. De beloning van werknemers nam met 2,3 % toe, wat minder was dan in 2012, bij een groei van de bruto toegevoegde waarde tegen lopende prijzen van 1,1 %. Daardoor bleef ook in Wallonië het aandeel van de beloning van werknemers in de toegevoegde waarde stijgen (van 59,4 % in 2012 tot 60,0 % in 2013). De bruto-investeringen in vaste activa daalden met 4,3 %, na de sterke groeivertraging in 2012 (2,1 %). Ook voor Wallonië bleek 2013 een jaar waarin de beschouwde sleutelvariabelen het minder goed deden. In Wallonië kromp de economie in de private sector. Vooral de bedrijfstak informaticadiensten en dienstverlenende activiteiten op gebied van informatie en de bouwnijverheid trokken de economische groei naar beneden in Wallonië (met resp. -0,35 en -0,22 procentpunt). De best presterende bedrijfstakken waren de farmaceutische nijverheid en de diverse zakelijke dienstverlening; ze waren samen goed voor een groeibijdrage van 0,44 procentpunt. De totale loontrekkende werkgelegenheid daalde met ruim personen. De grootste dalingen deden zich voor in de industrie ( personen, waarvan iets meer dan 86 % in de metaal- en de metaalverwerkende nijverheid), de huishoudens als werkgever ( personen), de bouwnijverheid ( personen), de handel 13

14 ( personen) en vervoer en opslag ( personen). Bij de administratieve en ondersteunende activiteiten konden personen extra aan de slag en bij de diverse zakelijke dienstverlening personen. In de andere bedrijfstakken vielen de bewegingen telkens geringer uit. Het aantal zelfstandigen steeg het sterkst in de bedrijfstakken zakelijke dienstverlening ( personen), de gezondheidszorg (+500 personen) en de bouwnijverheid (+400 personen). In de andere bedrijfstakken waren de wijzigingen kleiner. De investeringen daalden vooral in de bedrijfstak exploitatie van en handel in onroerend goed met een groeibijdrage van -2,24 procentpunt, waarvan -1,40 procentpunt voor rekening van de investeringen in woongebouwen door de huishoudens. Ook bij openbaar bestuur en defensie, verplichte sociale verzekeringen, distributie van water; afval- en afvalwaterbeheer en sanering en vervoer en opslag daalden de investeringen sterk met groeibijdragen tussen -1,15 en -0,72 procentpunt. De best presterende bedrijfstakken waren informaticadiensten en dienstverlenende activiteiten op gebied van informatie, de farmaceutische nijverheid en de diverse zakelijke dienstverlening met bijdragen tussen 0,77 en 0,49 procentpunt. Het primair inkomen van de inwoners van het Waals Gewest bedroeg in ,0 miljard (+1,3 % t.o.v. 2012); het beschikbaar inkomen beliep 61,0 miljard (+0,3 % t.o.v. 2012). Per inwoner kwam dat neer op een primair inkomen van of 87,6 % van het nationaal gemiddelde en een beschikbaar inkomen van of 91,3 % van het nationaal gemiddelde. Op basis van de eerste voorlopige ramingen trok de Waalse economie in 2014 opnieuw aan (+1,3 %). Ook de totale werkgelegenheid nam ietwat toe (+0,1 %). Het aantal loontrekkenden stagneerde, maar de zelfstandige werkgelegenheid steeg met 0,5 %. Het herstel van de Waalse economie was zo goed als volledig toe te schrijven aan de private sector, met de farmaceutische nijverheid als koploper (groeibijdrage van 0,43 procentpunt). De bedrijfstak vervoer en opslag trok de groei het sterkst naar beneden (-0,19 procentpunt). Bij de administratieve en ondersteunende diensten en het onderwijs konden het grootste aantal loontrekkenden extra aan de slag (resp en personen). In de industrie liep de loontrekkende werkgelegenheid verder terug ( personen), waarvan in de metaal- en de metaalverwerkende nijverheid. Dat was ook het geval in de bouwnijverheid ( personen) en de bedrijfstak vervoer en opslag ( personen). Het aantal zelfstandigen nam het sterkst toe in de gezondheidszorg (+600 personen) en daalde het sterkst in de handel (-700 personen) en de landbouw (-350 personen). 14

15 Commentaar De in februari 2015 gepubliceerde regionale rekeningen werden aangepast aan de resultaten van de nationale rekeningen van september en aangevuld met een supplementair jaar, in casu In die september 2015-versie werden in de nationale rekeningen opnieuw een aantal herzieningen aangebracht die verder gaan dan gewone courante herzieningen. Het is namelijk gebleken dat bepaalde wijzigingen die opgelegd werden door de overgang naar het ESR 2010 en die in 2014 op volkomen bevredigende wijze werden geïmplementeerd, kwalitatief nog konden worden verbeterd. In andere gevallen, m.n. voor wat de rekeningen van de overheid betreft, werden sommige kleine verbeteringen bewust een jaar uitgesteld. Ook werden bijkomende aanpassingen, die niet het gevolg zijn van de overgang naar het ESR 2010, in 2015 ingevoerd. Hierdoor werden in de nationale rekeningen heel wat reeksen herzien vanaf datajaar De methodologische wijzigingen en hun regionale verwerking worden per variabele beschreven en toegelicht. In de september 2011-versie van de nationale rekeningen werd overgestapt van de NACE 2003 naar de NACE Vanaf datajaar 2003 gebeurde dit voor de meeste variabelen op een relatief gedetailleerd niveau, waardoor ook de regionale rekeningen konden volgen. Voor de periode gebeurde de conversie op basis van verhoudingen tussen de resultaten vóór en na conversie voor het datajaar 2004 en/of Dergelijke methodes op een meer geaggregeerde basis stellen problemen voor de regionale verwerking, waardoor er geen regionale verdeling beschikbaar is volgens de NACE 2008-nomenclatuur voor alle variabelen per bedrijfstak voor de periode Voor die periode zijn er evenmin resultaten volgens de occasionele revisie van 2015 en het ESR Zie de INR-publicatie 'Nationale Rekeningen, Deel 2, Gedetailleerde rekeningen en tabellen 2014'. 15

16 Schematisch kan dit als volgt worden voorgesteld: Variabele Bruto toegevoegde waarde Beloning van werknemers Aantal loontrekkenden Aantal zelfstandigen Bruto-investeringen in vaste activa ESR 1995 NACE 2003 Coherent met NR-versie sept ESR 2010 NACE 2008 Rekening gezinnen ESR 2010 Coherent met NR-versie sept NR = Nationale Rekeningen /2014 Coherent met NR-versie sept ESR 2010 Geharmoniseerde NACE 2008 Coherent met NR-versie sept In een eerste hoofdstuk worden de nieuwe resultaten kort besproken. De methodologische wijzigingen door de occasionele revisie 2015 in de nationale en regionale rekeningen worden behandeld in het tweede hoofdstuk. De impact van de wijzigingen t.o.v. de resultaten uit de publicatie van februari 2015 komen aan bod in het derde hoofdstuk. 1. Bespreking van de resultaten In dit hoofdstuk worden de resultaten gepresenteerd m.b.t., enerzijds, de aggregaten per bedrijfstak verdeeld naar werkplaats en, anderzijds, de inkomensrekeningen van de huishoudens verdeeld naar woonplaats. Voor het jaar 2014 zijn enkel de variabelen bruto toegevoegde waarde (in volume en tegen lopende prijzen) en werkgelegenheid beschikbaar. De regionale verdeling gebeurde volgens de voorlopige methode op basis van indicatoren, waardoor de resultaten met de nodige omzichtigheid dienen te worden geïnterpreteerd. Voor de uitsplitsing van gegevens van ondernemingen die vestigingen hebben in meerdere arrondissementen kon reeds gebruik gemaakt worden van het aantal jobs volgens het RSZ-vestigingenbestand m.b.t. het jaar Op die manier werd voor de raming van de cijfers voor het laatste jaar reeds rekening gehouden met eventuele wijzigingen in de verdeling van het aantal jobs per vestiging binnen een individuele multi-arrondissementele onderneming. Verder dient opgemerkt te worden dat t.e.m. datajaar 2011 binnen de RSZPPO-populatie enkel de provincies als multi-arrondissementele eenheden werden beschouwd bij gebrek aan basisinformatie. Vanaf datajaar 2012 is er echter ook een vestigingenbestand voor deze aangevers waardoor een 50-tal eenheden (op ongeveer 2000) bijkomend multi-arrondissementeel zijn. Het deel van het aantal jobs dat in een ander arrondissement valt dan datgene waar de meeste jobs zich bevinden, is echter meestal heel klein waardoor er geen breuk in de resultaten ontstaat tussen 2011 en Dit geldt voor alle variabelen per bedrijfstak. 1.1 Aggregaten per bedrijfstak verdeeld naar werkplaats Tabel 1 bevat een synthese van de sleutelvariabelen van de regionale rekeningen. 1 M.u.v. de eenheden die behoren tot de SUT-bedrijfstakken 'opslag en vervoersondersteunende activiteiten', 'openbaar bestuur, m.u.v. defensie en verplichte sociale verzekeringen' en 'onderwijs' die behoren tot de overheidssector; voor die bedrjifstakken werd de structuur van het jaar 2013 overgenomen. 16

17 Tabel 1 AGGREGATEN PER BEDRIJFSTAK - AANDELEN EN GROEI PER GEWEST In absolute cijfers ( miljoen of aantal personen) Aandeel van elk gewest in het Rijk (%) Veranderingspercentages t.o.v. het vorige jaar (v) Bruto toegevoegde waarde tegen basisprijzen, tegen lopende prijzen (volgens werkplaats) Brussel ,7 18,4 1,4 0,5 1,7 Vlaanderen ,7 58,2 2,7 1,7 2,1 Wallonië ,7 23,3 1,0 1,1 2,0 Extraregionaal gebied 243,1 0,1 5,1 1,9 2,4 Het Rijk ,2 100,0 2,1 1,3 2,0 Bruto toegevoegde waarde tegen basisprijzen, in volume - referentiejaar 2013 (volgens werkplaats) - Economische groei Brussel ,6 18,4-0,3-1,2 1,0 Vlaanderen ,4 58,2 0,5 0,6 1,5 Wallonië ,1 23,3-0,6-0,7 1,3 Extraregionaal gebied 243,1 0,1 2,8-5,7 0,9 Het Rijk ,2 100,0 0,1 0,0 1,3 Aantal loontrekkenden (volgens werkplaats) Brussel ,2-0,5-0,3 0,1 Vlaanderen ,4 0,5-0,6 0,4 Wallonië ,3 0,0-0,8 0,0 Extraregionaal gebied ,1 0,2-6,2 0,2 Het Rijk ,0 0,2-0,6 0,2 Aantal zelfstandigen (volgens werkplaats) Brussels Hoofdstedelijk Gewest ,9 3,9 1,3 2,9 Vlaams Gewest ,9 0,5 0,6 0,8 Waals Gewest ,3 1,2 1,1 0,5 Het Rijk ,0 1,1 0,8 0,9 Beloning van werknemers (volgens werkplaats) Brussel ,0 19,3 2,7 1,9 n.b. Vlaanderen ,2 56,2 3,8 1,8 n.b. Wallonië ,5 24,4 3,2 2,3 n.b. Extraregionaal gebied 218,6 0,1 5,1 2,1 n.b. Het Rijk ,3 100,0 3,5 2,0 n.b. Bruto-investeringen in vaste activa (volgens werkplaats) Brussel ,2 13,6 1,2 2,4 n.b. Vlaanderen ,6 62,6 2,8-0,4 n.b. Wallonië ,6 23,7 2,1-4,3 n.b. Extraregionaal gebied 40,6 0,0-12,0 42,5 n.b. Het Rijk ,0 100,0 2,4-0,9 n.b. Bron: INR Bruto toegevoegde waarde tegen lopende prijzen Voorafgaande opmerking De toegevoegde waarde voor de bedrijfstakken 'openbaar bestuur' en 'onderwijs' is, ingevolge een foutieve inputlevering, niet coherent met de totalen uit de nationale rekeningen. In de regionale rekeningen is, voor alle betrokken jaren, de totale toegevoegde waarde op het niveau van het Rijk binnen de sector van de lokale overheden (S1313) voor de bedrijfstak 'onderwijs' (85A) onderschat tegenover de nationale rekeningen en die van de bedrijfstak 'openbaar bestuur' (84A) voor hetzelfde bedrag overschat. Dit verkeerd gealloceerde bedrag op het 17

18 niveau van het Rijk werd dan ook volgens de verkeerde verdeelsleutel regionaal uitgesplitst. Daarnaast is ook een kleine fout geslopen in de verdeling van de toegevoegde waarde van de tak 'overig personenvervoer per land' (49B) binnen de sector van de deelstaatoverheden (S1312). Hierdoor is de toegevoegde waarde voor Brussel over de periode licht onderschat (met 5,4 à 11,2 mln. euro). Die van Vlaanderen is overschat t.e.m (met 1,1 à 8,1 mln. euro) en onderschat erna (met 1,3 à 3,1 mln. euro). De toegevoegde waarde voor Wallonië is overschat (met 0,3 à 13,9 mln. euro), m.u.v. het jaar 2005 waar er een lichte onderschatting is (van 1,6 mln. euro). Voor Brussel bedraagt dit 0,01 à 0,02 % van de totale toegevoegde waarde, voor Vlaanderen 0,00 % en voor Wallonië 0,01 à 0,02 %. De impact ervan in niveau is dus zeer klein en wijzigt de aandelen en groeicijfers per gewest niet en heeft dus ook geen impact op de macroeconomische analyse op basis ervan. De verbeterde allocatie zal opgenomen worden in de eerstvolgende versie van de regionale rekeningen. Op basis van de nieuwe cijfers voor zowel nationaal als regionaal berekend volgens de definitieve methode - nam de bruto toegevoegde waarde tegen lopende prijzen in Vlaanderen toe met 1,7 %, in Wallonië met 1,1 % en in Brussel met 0,5 %. Op het niveau van het Rijk werd een groei van 1,3 % opgetekend. In Brussel en Vlaanderen vertraagde de groei t.o.v. die uit 2012, die toen al veel lager lag dan in 2010 en In Wallonië was de groei in 2013 net iets hoger dan in 2012, maar bleef ook ver onder die in 2010 en Tabel 2 Bedrijfstakken met de grootste impact op de groei van de bruto toegevoegde waarde, tegen lopende prijzen, per gewest in 2013 (in procentpunt) Bedrijfstak Brussel Vlaanderen Wallonië Openbaar bestuur en defensie, verplichte sociale verzekeringen (OO) 0,53 0,16 0,32 Rechtskundige en boekhoudkundige dienstverlening, hoofdkantoren, adviesbureaus, architecten en ingenieurs, technische testen en toetsen (MA) 0,52 0,53 0,26 Onderwijs (PP) 0,26 0,11 0,28 Financiële activiteiten en verzekeringen (KK) -1,08 0,04 0,03 Telecommunicatie (JB) -0,34-0,06-0,08 Groot- en detailhandel; reparatie van auto's en motorfietsen (GG) -0,20 0,23 0,22 Distributie van water; afval- en afvalwaterbeheer en sanering (EE) -0,15 0,01 0,00 Industrie (C) waarvan: Vervaardiging van farmaceutische grondstoffen en producten (CF) Administratieve en ondersteunende diensten (NN) 0,10 0,15 0,11 Maatschappelijke dienstverlening (QB) 0,04 0,15 0,12 Informaticadiensten en dienstverlenende activiteiten op gebied van informatie (JC) 0,10 0,05-0,33 p.m.: totale groei waarvan: groeibijdrage overheidssector groeibijdrage private sector 0,00-0,02 0,5 0,81-0,35 0,14 0,26 1,7 0,25 1,47 0,05 0,23 1,1 0,61 0,50 Bron: INR In 2013 realiseerde Vlaanderen, net zoals in 2012, een hogere groei dan beide andere gewesten. Het verschil wordt vooral verklaard door de uitgesproken betere prestaties van de private sector in Vlaanderen met een groeibijdrage van 1,5 procentpunt op een totale groei van 1,7 %. Geen enkele bedrijfstak tekende een echt sterke groei op. De grootste bijdragen werden geleverd door de diverse zakelijke dienstverlening 1 (MA), de farmaceutische nijverheid (CF) en de handel (GG). In Wallonië leverde de private sector een groeibijdrage van 0,5 procentpunt op een groei van 1,1 %. De bedrijfstakken met de grootste groeibijdragen waren de diverse zakelijke dienstverlening (MA) - met toch een opvallend lagere bijdrage dan in beide andere gewesten -, de farmaceutische nijverheid (CF) en de handel (GG). 1 De bedrijfstak 'rechtskundige en boekhoudkundige dienstverlening, adviesbureaus, architecten en ingenieurs, technische testen en toetsen'. wordt in de volledige tekst afgekort tot 'diverse zakelijke dienstverlening'. 18

19 De bedrijfstak 'informaticadiensten en dienstverlenende activiteiten op gebied van informatie' (JC) trok de Waalse groei naar beneden. De overheidssector daarentegen leverde een iets grotere bijdrage. De bedrijfstakken 'openbaar bestuur' (OO) en 'onderwijs' (PP) leverden trouwens de hoogste bijdragen tot de groei van het Waals gewest. Ook in Brussel was de bijdrage van de overheidssector groter dan die van de private sector, die de groei er zelfs naar beneden trok. Vooral de in Brussel sterk vertegenwoordigde bedrijfstak 'financiële activiteiten en verzekeringen' (KK) realiseerde in 2013 een lagere toegevoegde waarde dan in 2012 en trok de groei met iets meer dan 1 procentpunt naar beneden. Dit was, doch in mindere mate, ook het geval voor de bedrijfstakken 'telecommunicatie' (JB), handel (GG) en 'distributie van water, afval- en afvalwaterbeheer en sanering' (EE). De groeibijdrage van de totale industrie lag in 2013 in de drie gewesten uiterst laag en bedroeg in Brussel 0,00 procentpunt, in Vlaanderen 0,14 procentpunt en in Wallonië 0,05 procentpunt. In Vlaanderen en Wallonië werd de grootste bijdrage binnen de industrie geleverd door de farmaceutische nijverheid (CF). Er valt nog op te merken dat, in nominale termen, de loonmassa (cf. infra, punt 1.1.5) in 2013, net zoals in 2012, in alle gewesten sterker groeide dan de toegevoegde waarde. Het verschil was het grootst in Brussel (1,5 procentpunt). In Wallonië bedroeg het verschil in groei tussen beide variabelen 1,1 procentpunt en in Vlaanderen 0,1 procentpunt. Op het niveau van het rijk was er een verschil van 0,6 procentpunt. Het aandeel van de loonmassa in de toegevoegde waarde, telkens tegen lopende prijzen, nam in 2013 dus verder iets toe en bedroeg 60,5 % in Brussel, 60,0 % in Wallonië en 55,6 % in Vlaanderen. Op het niveau van het Rijk bedroeg het 57,5 %. Volgens de voorlopige raming 1 nam de bruto toegevoegde waarde, tegen lopende prijzen, in 2014 in Vlaanderen toe met 2,1 %, in Wallonië met 2,0 % en in Brussel met 1,7 %. Op het niveau van het Rijk bedroeg de groei 2,0 %. T.o.v werd in alle gewesten een groeiversnelling opgetekend. Die was wel uitgesprokener in Brussel (+1,2 procentpunt) en Wallonië (+0,9 procentpunt) dan in Vlaanderen (+0,4 procentpunt), maar in 2013 lag de Vlaamse groei hoger dan in beide andere gewesten. Tabel 3 Bedrijfstakken met de grootste impact op de groei van de bruto toegevoegde waarde, tegen lopende prijzen, per gewest in 2014 (in procentpunt) Bedrijfstak Brussel Vlaanderen Wallonië Financiële activiteiten en verzekeringen (KK) 0,79 0,10 0,13 Rechtskundige en boekhoudkundige diensten, hoofdkantoren, adviesbureaus, architecten en ingenieurs, technische testen en toetsen (MA) 0,32 0,27 0,21 Openbaar bestuur en defensie, verplichte sociale verzekeringen (OO) 0,23 0,13 0,20 Groot- en detailhandel, reparatie van auto's en motorfietsen (GG) 0,12 0,30 0,22 Bouwnijverheid (FF) 0,12 0,29 0,20 Administratieve en ondersteunende diensten (NN) 0,04 0,29 0,16 Exploitatie van en handel in onroerend goed (LL) 0,03 0,13 0,23 Industrie (C) waarvan: Vervaardiging van farmaceutische grondstoffen en producten (CF) Onderwijs (PP) 0,13 0,14 0,20 Vervoer en opslag (HH) -0,25-0,01-0,06 p.m.: totale groei waarvan: groeibijdrage overheidssector groeibijdrage private sector 0,04 0,00 1,7 0,31 1,36 0,00-0,09 2,1 0,28 1,85 0,24 0,34 2,0 0,40 1,65 Bron: INR 1 De raming van de toegevoegde waarde voor een laatste jaar, in casu 2014, gebeurt op het detailniveau A38/arrondissement enkel op dat niveau zijn te verdelen nationale cijfers beschikbaar -, terwijl die voor eerdere jaren per sector/sut-bedrijfstak/arrondissement geraamd wordt. 19

20 In alle gewesten was de groeiversnelling volledig toe te schrijven aan de private sector. In Brussel leverde die in 2014 een bijdrage van 1,4 procentpunt op een totale groei van 1,7 %. In Wallonië was dit 1,6 procentpunt op een totaal van 2,0 % en in Vlaanderen 1,8 procentpunt op een totaal van 2,1 %. In Brussel werden de belangrijkste positieve bijdragen tot de groei geleverd door de bedrijfstakken 'financiële activiteiten en verzekeringen' (KK) en de diverse zakelijke dienstverlening (MA). De bedrijfstak 'vervoer en opslag' (HH) had de grootste negatieve impact op de Brusselse groei. In Vlaanderen realiseerde geen enkele bedrijfstak een buitengewone bijdrage tot de groei. De handel (GG), bouwnijverheid (FF), 'administratieve en ondersteunende diensten' (NN) en diverse zakelijke dienstverlening (MA) leverden elk een bijdrage van 0,3 procentpunt. Significante negatieve bijdragen kwamen niet voor. Eenzelfde beeld deed zich voor in Wallonië: geen grote uitschieters in positieve noch negatieve zin. De bedrijfstakken met de grootste bijdragen waren de farmaceutische nijverheid (CF), de 'exploitatie van en handel in onroerend goed' (LL), de handel (GG), de diverse zakelijke dienstverlening (MA), de bouwnijverheid (FF), 'openbaar bestuur' (OO) en het onderwijs (PP) Economische groei op basis van de bruto toegevoegde waarde in volume In Vlaanderen nam de economische activiteit in volume in 2013 toe met 0,6 % en kwam daarmee net boven de groei in 2012 (0,5 %) uit, terwijl die in 2011 nog 2,6 % bedroeg. De Waalse economie vertoonde in 2013, na de krimp uit 2012 (-0,6 %), opnieuw een daling in volume (-0,7 %). In 2011 werd nog een groei van 1,1 % gerealiseerd. Ook in Brussel daalde de bruto toegevoegde waarde in volume voor de tweede maal op rij, maar de krimp in 2013 (-1,2 %) was wel veel groter dan in 2012 (-0,3 %), na een groei van 2,1 % in Op het niveau van het Rijk werd er in 2013 een quasi nulgroei opgetekend, terwijl de Belgische economie in 2012 in volume ook amper steeg (0,1 %) na een volumegroei van 2,1 % in Tabel 4 Bedrijfstakken met de grootste impact op de groei van de bruto toegevoegde waarde in volume per gewest in 2013 (in procentpunt) Bedrijfstak Brussel Vlaanderen Wallonië Rechtskundige en boekhoudkundige diensten, hoofdkantoren, adviesbureaus, architecten en ingenieurs, technische testen en toetsen (MA) 0,38 0,40 0,16 Openbaar bestuur en defensie, verplichte sociale verzekeringen (OO) 0,27 0,05 0,09 Financiële activiteiten en verzekeringen (KK) -1,14 0,04 0,02 Groot- en detailhandel; reparatie van auto's en motorfietsen (GG) -0,39-0,03 0,02 Telecommunicatie (JB) -0,34-0,06-0,08 Industrie (C) waarvan: Geraffineerde aardolieproducten (CD) Vervaardiging van farmaceutische grondstoffen en producten (CF) -0,02 0,29 0,28 Vervaardiging van metalen in primaire vorm en van producten van metaal, excl. machines en apparaten (CH) 0,01 0,20 0,06 Vervoer en opslag (HH) -0,03-0,28-0,06 Informaticadiensten en dienstverlenende activiteiten op gebied van informatie (JC) 0,07 0,03-0,35 Bouwnijverheid (FF) -0,07-0,04-0,22 p.m.: totale groei waarvan: groeibijdrage overheidssector groeibijdrage private sector -0,12-0,15-1,2 0,37-1,55 0,49 0,44 0,6 0,04 0,56 0,03 0,03-0,7 0,09-0,75 Bron: INR 20

21 In Brussel leverde de overheid een positieve bijdrage tot de groei in volume. In Wallonië en Vlaanderen was dit eveneens het geval, maar wel in mindere mate. De private sector daarentegen trok de economische groei sterk naar beneden in zowel Brussel als Wallonië. In Vlaanderen leverde die een positieve bijdrage. Dit vormt meteen de belangrijkste verklaring van de groeiverschillen tussen de gewesten in In Vlaanderen werd de groei in 2013 vooral gedragen door de industrie, meer specifiek de 'vervaardiging van geraffineerde aardolieproducten' (CD), de farmaceutische nijverheid (CF) en de metaalverwerkende nijverheid (CH). Ook de diverse zakelijke dienstverlening (MA) zette een mooie prestatie neer. De bedrijfstak 'vervoer en opslag' (HH) trok de Vlaamse groei het sterkst naar beneden. In Wallonië ondersteunden de farmaceutische nijverheid (CF) en de diverse zakelijke dienstverlening (MA) het meest de groei. De totale industrie leverde maar een zeer bescheiden bijdrage. De bedrijfstakken 'informaticadiensten en dienstverlenende activiteiten op gebied van informatie' (JC) en de bouwnijverheid (FF) trokken de Waalse groei het meest naar beneden. In Brussel leverde de diverse zakelijke dienstverlening (MA) de grootste bijdrage tot de groei, gevolgd door de bedrijfstak 'openbaar bestuur en defensie; verplichte sociale verzekeringen' (OO). De bedrijfstak 'financiële activiteiten en verzekeringen' (KK) had de grootste negatieve impact op de Brusselse groei, gevolgd door de handel (GG) en 'telecommunicatie' (JB). Ook de totale industrie deed het niet goed in Brussel. Volgens de eerste voorlopige resultaten 1 heeft de economische activiteit in volume zich in 2014 hersteld en dit zowel op het niveau van het Rijk als voor de 3 gewesten. Na de krimp in 2013, nam de economische activiteit in Brussel toe met 1,0 % en in Wallonië met 1,3 %. In Vlaanderen bedroeg de groei 1,5 %, een duidelijke versnelling t.o. de 0,6 % groei in Tabel 5 Bedrijfstakken met de grootste impact op de groei van de bruto toegevoegde waarde in volume per gewest in 2014 (in procentpunt) Bedrijfstak Brussel Vlaanderen Wallonië Financiële activiteiten en verzekeringen (KK) 0,77 0,10 0,13 Productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht (DD) 0,19 0,11 0,14 Rechtskundige en boekhoudkundige diensten, hoofdkantoren, adviesbureaus, architecten en ingenieurs, technische testen en toetsen (MA) 0,19 0,14 0,11 Onderwijs (PP) 0,14 0,15 0,02 Vervoer en opslag (HH) -0,27-0,15-0,19 Bouwnijverheid (FF) 0,09 0,22 0,15 Administratieve en ondersteunende diensten (NN) -0,05 0,17 0,09 Groot- en detailhandel; reparatie van auto's en motorfietsen (GG) 0,02 0,16 0,11 Exploitatie van en handel in onroerend goed (LL) 0,01 0,10 0,19 Industrie (C) waarvan: Vervaardiging van farmaceutische grondstoffen en producten (CF) p.m.: totale groei waarvan: groeibijdrage overheidssector groeibijdrage private sector 0,04 0,01 1,0 0,18 0,78 0,06-0,05 1,5 0,17 1,28 0,36 0,43 1,3 0,02 1,28 Bron: INR 1 De raming van de toegevoegde waarde in volume voor een laatste jaar, in casu 2014, gebeurt op het detailniveau A38/arrondissement enkel op dat niveau zijn te verdelen nationale cijfers beschikbaar -, terwijl die voor eerdere jaren per A64/arrondissement geraamd wordt. Dit geeft voor het laatste jaar aanleiding tot iets minder nauwkeurige ramingen. 21

22 In Brussel werd de economische groei in 2014 vooral gedragen door de bedrijfstak 'financiële activiteiten en verzekeringen' (KK). De 'productie en distributie van elektriciteit, gas, stoom en gekoelde lucht' (DD), de diverse zakelijke dienstverlening (MA) en het onderwijs (PP) leverden eveneens een significante bijdrage tot de groei in volume. De bedrijfstak 'vervoer en opslag' (HH) trok de groei in volume in Brussel met 0,27 procentpunt omlaag. De bedrijfstakken die het meest bijdroegen tot de Vlaamse economische groei waren de bouwnijverheid (FF), de 'administratieve en ondersteunende activiteiten' (NN), het onderwijs (PP) en de handel (GG). De grootste negatieve bijdrage kwam, net zoals in Brussel, van 'vervoer en opslag' (HH). In Wallonië was 0,43 procentpunt van de economische groei afkomstig van de farmaceutische nijverheid (CF). Verder leverden de bedrijfstakken 'exploitatie van en handel in onroerend goed' (LL) en de bouwnijverheid (FF) nog een vermeldenswaardige positieve bijdrage. Ook in Wallonië was het de tak 'vervoer en opslag' (HH) die de groei het meest naar beneden trok Aantal loontrekkenden Na de groeivertraging in 2012, daalde de loontrekkende werkgelegenheid op het niveau van het Rijk in 2013 met 0,6 % of personen. Dit was eveneens het geval in elk van de gewesten: in Brussel met -0,3 % ( personen), in Vlaanderen met -0,6 % ( personen) en in Wallonië met -0,8 % ( personen). Voor Brussel was dit de tweede daling op rij. In Wallonië bleef de loontrekkende werkgelegenheid in 2012 quasi gelijk aan die van 2011 en in Vlaanderen was er in 2012 nog een lichte toename met personen. Die resultaten liggen in lijn met de groeivertraging bij de beloning van werknemers. Ook de toegevoegde waarde tegen lopende prijzen vertoonde in Brussel en Vlaanderen een lagere groei dan in In Wallonië bleef het groeipeil ervan nagenoeg gelijk aan dat van Naar sectoren toe nam het aantal loontrekkenden in 2013 vooral af bij de niet-financiële vennootschappen en de zelfstandigen en dit in elk van de drie gewesten. In Wallonië waren er ook lichte dalingen bij de overheid en de financiële instellingen. Tabel 6 Bedrijfstakken met de grootste impact op de groei van het aantal werknemers per gewest in 2013 (in procentpunt) Bedrijfstak Brussel Vlaanderen Wallonië Onderwijs (PP) 0,24 0,10-0,05 Administratieve en ondersteunende diensten (NN) 0,16-0,03 0,14 Huishoudens als werkgever (TT) -0,28-0,21-0,17 Financiële activiteiten en verzekeringen (KK) -0,21-0,01-0,02 Vervoer en opslag (HH) -0,14-0,16-0,10 Groot- en detailhandel, reparaties van auto's en motorfietsen (GG) -0,14-0,09-0,13 Maatschappelijke dienstverlening (QB) 0,02 0,16 0,04 Rechtskundige en boekhoudkundige dienstverlening, hoofdkantoren, adviesbureaus, architecten en ingenieurs; technische testen en toetsen (MA) 0,06 0,10 0,11 Industrie (C) waarvan: Vervaardiging van metalen in primaire vorm en van producten van metaal, excl. machines en apparaten (CH) Vervaardiging van textiel, kleding, leer en producten van leer (CB) Vervaardiging van producten van rubber en kunststof en van andere nietmetaalhoudende minerale producten (CG) Vervaardiging van meubelen en overige industrie, reparatie en installatie van machines en apparaten (CM) 0,06-0,05 0,06 Bouwnijverheid (FF) -0,04-0,14-0,15 p.m.: totale groei waarvan: groeibijdrage overheidssector groeibijdrage private sector -0,09-0,02 0,00-0,08-0,3 0,20-0,52-0,37-0,10-0,06-0,05-0,6 0,03-0,66-0,35-0,30-0,02 0,00-0,8-0,12-0,66 Bron: INR 22