Uitwerkingsnota Cultuur Continu

Transcriptie

1 Continu Cultuur Continu Cultuur Con tuur Continu Cultuur Continu Cultuur Continu Cultuur Continu Cultuur Con tuur Continu Cultuur Continu Cultuur Continu Cultuur Continu Cultuur Con tuur Continu Cultuur Continu Cultuur Continu Cultuur Continu Cultuur Con Uitwerkingsnota tuur Continu Cultuur Continu Cultuur Continu Cultuur Continu Cultuur Con tuur Continu Cultuur Continu Cultuur Continu Cultuur Immaterieel Continu ErfgoedCultuur en Archieven Con tuur Continu Cultuur Continu Cultuur Continu Cultuur Continu Cultuur Con tuur Continu Cultuur Continu Cultuur Provincie Zeeland Cultuur Continu

2 over de jaren Uitwerkingsnota Immaterieel Erfgoed en Archieven Februari 2007

3 Provincie Zeeland 2

4 3 Inhoudsopgave Voorwoord Inleiding DEEL I IMMATERIEEL ERFGOED Begripsbepaling Huidig beleid Immaterieel erfgoed Uitgangspunten Beleid Wederzijdse versterking materieel en immaterieel erfgoed Onderzoeksagenda en behoud Erfgoed toegankelijk Levend erfgoed Nieuw immaterieel erfgoed Uitvoering Partners Financieel Kader DEEL II ARCHIEVEN Algemeen Werkwijze inspecteur Moderne archieven Archief als cultureel erfgoed Publieksgericht archiefbestel Samenwerking archiefdiensten Het Zeeuws Archief als RHC De Bevelanden Zeeuwsch-Vlaanderen Schouwen-Duiveland en Tholen Afwezigheid van een archivaris Kwaliteitshandvest Financieel Kader Bijlagen A. Procedure voor beheer van B. Motie Provinciale Staten betreffende oorlogsverleden

5 Provincie Zeeland 4 Voorwoord De belangstelling voor het immateriële erfgoed groeit. Steeds meer mensen verdiepen zich in de regionale geschiedenis, tradities, streektaal, streekdrachten en traditionele ambtelijke vaardigheden. Onderdelen van onze Zeeuwse erfgoed die ik zelf ook buitengewoon interessant vind en waarvoor inzet door de provincie gewenst is. Tot voor kort was hiervoor geen beleidskader, terwijl er ook wettelijk niets is geregeld om het immaterieel erfgoed te beschermen. Met deze nota maken wij een inhaalslag en geven wij onze doelstellingen en prioriteiten aan. Het materiële en het immateriële erfgoed zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het immateriële erfgoed vertelt het verhaal achter het materiële erfgoed. De verhalen en objecten hebben elkaar nodig om alle aspecten van ons erfgoed te verstaan en de waarde er van goed te kunnen inschatten. Historische gebouwen en voorwerpen uit een museum vinden bezoekers vaak mooi of interessant. Immaterieel erfgoed echter kruipt bij mensen onder de huid en roept geregeld emotionele reacties op. Het erfgoed gaat er door leven en het sluit aan bij de belevingswereld van mensen zelf. Het heeft vaak ook een informeel karakter: niet alles is precies vastgelegd. Dit informele karakter maakt het immateriële erfgoed ook kwetsbaar. Door allerlei invloeden gaat het erfgoed achteruit of verdwijnt het. Het immaterieel erfgoed, de tradities, gewoonten en gebruiken, zit in ons allemaal en wordt van generatie op generatie doorgegeven. Hierbij verandert het constant door sociale veranderingen en nieuwe contacten en technische mogelijkheden. Omgekeerd kan door isolatie immaterieel erfgoed heel lang ongewijzigd in stand blijven. Archiefmateriaal vormt een belangrijke schakel tussen het materieel en het immaterieel erfgoed. Hierin is immers, evenals in de collecties van bibliotheken en musea, het verhaal van het verleden terug te vinden. Vandaar dat wij ervoor gekozen hebben in deze nota eveneens onze (wettelijke) taken en bevoegdheden voor de archieven op te nemen. Met dit nieuwe beleidskader willen wij een belangrijke bijdrage leveren aan het behoud, de toegankelijkheid en de ontwikkeling van het immaterieel erfgoed in onze provincie. Wij hopen dat velen zich hierdoor geïnspireerd weten om bij te dragen aan het behoud van dit bijzondere erfgoed. Namens Gedeputeerde Staten, Harry van Waveren, gedeputeerde Cultuur

6 5 Inleiding Eén van de speerpunten van het provinciaal cultuurbeleid is integrale aandacht voor het culturele erfgoed van Zeeland in de meest brede zin (Cultuur Continu, Cultuurnota van de Provincie Zeeland, p.26). Cultureel erfgoed is een breed begrip en hieronder vallen vele vormen van materieel erfgoed zoals monumenten, museale voorwerpen, oude schepen en immaterieel erfgoed zoals gewoonten en gebruiken, (orale) tradities en rituelen. Het is en blijft onze bedoeling dat het provinciaal beleid voor cultureel erfgoed in samenhang vorm krijgt en op integrale wijze wordt uitgevoerd. Gezien echter de breedte en de verschillende ontwikkelingen, taken en verantwoordelijkheden hebben wij besloten op vier redelijk af te bakenen deelterreinen van dit beleidsveld separate uitwerkingsnota s uit te brengen, namelijk: 1. archeologie; 2. monumentenzorg en cultuurhistorie; 3. musea; 4. immaterieel erfgoed en archieven. In de uitwerkingsnota s formuleren wij ons beleid voor 2007 tot en met 2012, het einde van de volgende cultuurnotaperiode. Materieel en immaterieel erfgoed In de eerste drie nota s is ons beleid voor materieel erfgoed verder uitgewerkt. Voor u ligt de vierde uitwerkingsnota. Provinciale Staten hebben deze nota op 16 februari 2007 vastgesteld. Tijdens de behandeling is een motie ingediend over het Zeeuwse oorlogsverleden. Deze motie is integraal als bijlage B aan het eind van de nota opgenomen. Deze nota is een combinatie van immaterieel erfgoed en een deel van het materieel erfgoed, de archieven. Deze combinatie lijkt op het eerste gezicht niet voor de hand liggend. Toch is het een logische combinatie, omdat in de archieven de schriftelijke neerslag van het menselijk handelen is opgenomen. Archiefmateriaal vormt daarmee een belangrijke schakel tussen het materieel en het immaterieel erfgoed. Hierin is immers, evenals in de collecties van bibliotheken en musea, het verhaal van het verleden terug te vinden. Kader Onze toekomstvisie is gerelateerd aan ons beleidsprogramma Alle zeilen bij ( ). Daarin hebben wij aangegeven dat wij willen werken aan het behoud en de ontwikkeling van een duurzaam Zeeland. Het streven naar behoud via continuïteit en naar ontwikkeling via vernieuwing is een belangrijke opdracht voor ons college; geen duurzaamheid zonder ontwikkeling. Tevens wordt er een relatie met andere beleidsvelden gelegd, zoals toerisme, vrijwilligers en ruimtelijke ordening. In de uitvoering van de nota wordt een relatie gelegd met De Driehoek Rond. Leeswijzer In deel I van deze nota staat het immaterieel erfgoed centraal. In deel II van deze nota komen onze (wettelijke) taken en bevoegdheden voor archieven aan de orde.

7 Provincie Zeeland 6 DEEL I Immaterieel Erfgoed 1.1 Begripsbepaling Het provinciale beleid voor immaterieel erfgoed is tot nu toe vooral per onderdeel geformuleerd. Zo is het beleid voor streektalen, regionale geschiedbeoefening, streekdrachten en folklore afzonderlijk opgenomen in de huidige cultuurnota Cultuur Continu. Ons toekomstig beleid willen wij integraal vormgeven. In dit hoofdstuk wordt uiteengezet wat wij onder immaterieel erfgoed verstaan. Verder wordt ingegaan op de verhouding tussen materieel en immaterieel erfgoed. a. Cultureel Erfgoed Willem Frijhoff omschrijft in Immaterieel cultureel erfgoed in Nederland (p. 12) cultureel erfgoed als volgt: Cultureel erfgoed betreft op de eerste plaats iets dat overdraagbaar is dat kan een voorstelling zijn van het verleden, een ervaring, idee, gewoonte, ruimtelijk element, gebouw of artefact, of een combinatie van deze objecten. Op de tweede plaats is er een groep mensen die in staat en bereid is deze objecten te herkennen als een samenhangend geheel, om ze over te dragen en te ontvangen. Op de derde plaats is er een waardestelsel, waarmee het object verbonden wordt met het verleden en met zijn gebruik in de toekomst, in zinvolle continuïteit of van even zo zinvolle verandering. Deze omschrijving geeft de nauwe onderlinge band tussen immaterieel erfgoed en materieel erfgoed weer. Het materieel erfgoed is vooral verbonden met Frijhoffs eerstgenoemde element, het immaterieel erfgoed vooral met het derde en het tweede element is de gemeenschappelijke deler. b. Materieel erfgoed Materieel erfgoed bestaat uit concrete objecten: kunstobjecten, historische voorwerpen, monumentale gebouwen, belangrijke historische papieren of archivalia en bodemvondsten. Dit zijn in Nederland de objecten van de materiële erfgoedzorg. Dit is de oudste nationale beleidsprioriteit op het terrein van kunst en cultuur en dateert uit de negentiende eeuw. c. Immaterieel erfgoed Het immaterieel erfgoed is niet los te zien van materieel erfgoed. Het is het verhaal van het verleden, gerelateerd aan de objecten. Het krijgt vorm in gebruiken, (orale) tradities en gewoonten. De belangstelling voor immaterieel erfgoed is enorm gegroeid sinds het najaar van Toen heeft Unesco op de 32e Algemene Conferentie de Conventie Immaterieel Erfgoed aangenomen, die lidstaten oproept oraal en immaterieel erfgoed te boekstaven, te behouden of - zonodig - te beschermen. Niet alleen overheden, maar ook centra voor volkscultuur, erfgoedorganisaties en musea, dienen zich hiervoor in te zetten. Het immaterieel erfgoed is zeer breed en er zijn veel definities. Eind 2005 verscheen Immaterieel cultureel erfgoed in Nederland; Rapportage op basis van interviews met 33 deskundigen, in opdracht van het ministerie van OCW, directie Cultureel Erfgoed. De geïnterviewden vatten immaterieel erfgoed op als levend erfgoed, waarbij het verhaal centraal staat en betekenis geeft aan het materieel erfgoed. Wij geven in een afzonderlijk hoofdstuk invulling aan het begrip Levend Erfgoed. In deze nota als geheel sluiten wij echter aan bij de definitie van Unesco, die zowel de tradities, de sociale gewoonten en de rituelen als de hierbij behorende tastbare uitdrukkingsvormen tot immaterieel erfgoed rekent. Unesco geeft als omschrijving: Het immaterieel cultureel erfgoed betekent zowel de praktijken, voorstellingen, uitdrukkingen, kennis, vaardigheden als de instrumenten, objecten, artefacten en culturele ruimtes die daarmee worden geassocieerd, die gemeenschappen, groepen en, in sommige gevallen, individuen erkennen als deel van hun cultureel erfgoed... Dit betekent dat ons beleid zicht richt op de volgende domeinen: Streektaal en streekdrachten Geschiedbeoefening Folklore, tradities en verhalen Traditionele ambachtelijke vaardigheden Kennis en praktijken betreffende de natuur en het universum

8 7 1.2 Huidig beleid Immaterieel erfgoed Ons huidige cultuurbeleid ( ) kent drie ambities: 1. een substantiële bijdrage leveren aan de totstandkoming van een zo gevarieerd en zo gespreid mogelijk cultuur aanbod in Zeeland; 2. een zo groot mogelijke cultuurparticipatie realiseren; 3. de culturele factor in de samenleving versterken. Daarnaast hebben wij een aantal beleidsonderdelen geformuleerd waar wij als provincie intensief op inzetten. Eén van deze speerpunten is: cultureel erfgoed in de meest brede zin. Ons beleid voor cultureel erfgoed richt zich op het behoud, de ontwikkeling, de ontsluiting en het gebruik. Het beleid voor het immaterieel erfgoed is, zowel op (inter)nationaal als lokaal en regionaal niveau achter gebleven bij het beleid voor het materieel erfgoed. De eerste monumentenwet dateert van Niet zichtbare monumenten kregen pas later aandacht. De bescherming van archeologische monumenten bijvoorbeeld is geregeld in de Monumentenwet Ondanks het feit dat men zich steeds meer bewust wordt van de grote waarde van immaterieel erfgoed, is voor dit erfgoed niets wettelijk geregeld: onderzoek, inventarisaties, behoud noch ontwikkeling. Bovendien kent het immaterieel erfgoed vaak niet de professionele ondersteuning die bij het materieel erfgoed, zoals monumenten en museumcollecties gemeengoed is. Het provinciale beleid voor immaterieel erfgoed is tot nu toe vooral per onderdeel geformuleerd. Zo is het beleid voor streektalen en regionale geschiedbeoefening afzonderlijk opgenomen in de huidige cultuurnota Cultuur Continu. Op basis hiervan heeft een aantal op provinciale schaal werkende organisaties een meerjarige subsidie ontvangen. In de cultuurnota staat dat wij multidisciplinaire projecten en activiteiten ondersteunen. Deze zijn voornamelijk gesubsidieerd uit het programma Erfgoed Toegankelijk, een onderdeel van ons uitvoeringsprogramma C-Culture. Daarnaast hebben wij subsidies verstrekt vanuit het Toekomst voor het verleden: 10-puntenplan voor de Zeeuwse cultuurhistorie. In dit plan is de relatie tussen cultuurhistorie, ruimtelijke inrichting en toerisme uitgewerkt. Het richt zich vooral op het behoud, de ontwikkeling, de ontsluiting en het gebruik van het materieel erfgoed van Zeeland. Het 10- puntenplan is een uitvoeringsplan en niet zo zeer een beleidsplan. Een deel van het budget van het 10-puntenplan is besteed aan incidentele subsidies voor activiteiten op het gebied van immaterieel erfgoed, zoals verschillende publicaties, tentoonstellingen en studiedagen. Hiermee is zowel de bekendheid en de kennis over het Zeeuws cultureel erfgoed als het draagvlak ervoor vergroot. De archieven, de musea en het Zeeuws Documentatiecentrum (ZDC), onderdeel van de Zeeuwse Bibliotheek, hebben belangrijke bronnen om het immaterieel erfgoed aan het materieel erfgoed te verbinden. Het ZDC is al in 1961 gestart met het verzamelen van zogenaamde Zeelandica: boeken, tijdschriften, films, televisie-uitzendingen, prentbriefkaarten, kaarten, foto s, interviews. Hierdoor heeft Zeeland een voorsprong opgebouwd ten opzichte van andere provincies die daarmee veel later gestart zijn. Bovendien zijn de (bijna) verdwenen aspecten beter gedocumenteerd dan in andere provincies. De Zeeuwse musea geven met hun collectie eveneens een tijdsbeeld. Naast de grootste, het Zeeuws Museum, zijn er musea die gericht zijn op een specifiek onderwerp of regio. In 2006 is het Museum Inventarisatie Project (MusIP) voltooid. De inventarisatie is opgenomen in een database genaamd de Collectie Zeeland, die een onderdeel is van de Collectie Nederland. Subsidies Het onderstaande overzicht geeft aan wat wij de afgelopen jaren gesubsidieerd hebben op het gebied van immaterieel erfgoed. Het overzicht is niet compleet, maar geeft een beeld van de breedte van het onderwerp. A.Instandhoudingsubsidie De volgende organisaties ontvangen een jaarlijkse instandhoudingsubsidie: Zeeuwsche Vereeniging voor Dialectonderzoek en de Stichting t Kerkje van Ellesdiek (streektaalbeleid); Stichting het Werkend Trekpaard Zeeland (folklorebeleid). B. Projecten en activiteiten De afgelopen jaren hebben wij via het programma Erfgoed Toegankelijk van C-Culture en Toekomst voor het verleden: 10- puntenplan voor de Zeeuwse Cultuurhistorie onder meer de volgende projecten en activiteiten medemogelijk gemaakt: 1. Regionale geschiedbeoefening Bevrijding of Merdeka. Deze documentaire vertelt aan de hand van interviews het verhaal over de indruk wekkende, emotionele en uiteenlopende ervaringen van Bataljon Zeeland in Indonesië in de periode ; Interviewproject Ooggetuigen van de 20 ste eeuw; Verschillende cultuurhistorische standaardwerken over Zeeland gemaakt, zoals De geschiedenis van de Zeeuwse Landbouw, De Abdij van Middelburg, Provincie in de periferie: de economische geschiedenis van Zeeland , De Zeeuwse streekdrachten: , Zeeland ; Diverse publicaties over specifieke onderwerpen, plaatsen en/of regio s; Themadagen en symposia.

9 Provincie Zeeland 8 2. Streektalen De Zeeuwse Klapbank is een reizende, multimediale presentatie van een aantal geselecteerde dialectfrag menten die de verschillende dialectgroepen van het Zeeuwse taalgebied representeren; Thematische en algemene woordenboeken van de Vlaamse, inclusief de Zeeuwsch-Vlaamse, dialecten van het Seminarie voor Vlaamse Dialectologie van de Universiteit van Gent; Symposia en themadagen. 3. Streekdrachten De Stichting Zeeuwse streekdrachten is oorspronkelijk opgericht voor de publicatie van het standaard werk over de Zeeuwse streekdrachten. Vanaf november 2006 is zij omgevormd tot een overkoepelend orgaan voor de Zeeuwse streekdrachten. 4. Erfgoededucatie Collecties onderweg staat voor collectiemobiliteit met de Erfgoedmobiel en de Histotheek voor het primair en voortgezet onderwijs. In de Erfgoedmobiel, een verrijdbare tentoonstellingsruimte, kan een museale collectie tot voor de schooldeuren worden gereden. De Histotheek zorgt ervoor dat scholen van diverse musea voorwerpen kunnen lenen samen met een couveusevitrine. Aan de hand van een ontdekkaart stellen de leerlingen vragen aan het voorwerp. 5. Folklore International Folklorefestival Zeeuwsch-Vlaanderen, met dans, muziek, streekdrachten en voedsel uit verschillende landen; Projecten gecombineerd met het culinaire festival de Smaeck van Zeeland, zoals met de Amsterdamse modeacademie met ontwerpen voortbordurend op Zeeuwse streekdracht en het vervolg daarop met de Gentse modeacademie die schorten ontwierp. 6. Podiumkunsten De Stichting Historische Spelen Zierikzee realiseert elke twee jaar een nieuw openluchtspel over een his torisch gegeven van het eiland Schouwen-Duiveland; Zeeland Nazomerfestival realiseert op bijzondere locaties theaterproducties over het Zeeuwse verleden, zoals Coupure (ramp 1953) en De Vrouwen van Westkapelle (opstand in het Molukse woonoord te Westkapelle); Zeeuwse Meid is geproduceerd door Theaterproductiehuis Zeelandia - organisator van Zeeland Nazomerfestival. Het stuk is geïnspireerd op de ruim vijftig brieven die Pietje Willemse een dienstmeid uit Tholen tussen 1861 en 1873 schreef aan haar Thoolse vriendin Maatje Weijler. 7. Themajaren De verschillende themajaren hebben de mogelijkheid geboden om projecten te realiseren, die de kennis over en belangstelling voor het cultureel erfgoed hebben vergroot, zoals het Jaar van de Folklore, het Jaar van de Boerderij, het Jaar van de Slavernij. In 2007 zal onder andere de herdenking van Michiel de Ruyter centraal staan. 8. Webportaal Het webportaal geschiedeniszeeland.nl biedt sinds december 2006 de mogelijkheid om immaterieel erfgoed te doen leven door middel van thematische dossiers aangekleed met beeld en geluid. Geconcludeerd kan worden dat ons beleid voor immaterieel erfgoed weliswaar ad hoc tot uitdrukking is gekomen, maar dat de afgelopen jaren veel tot stand is gekomen. De projecten kunnen dienen als start voor volgende of vervolgprojecten en/of verder onderzoek. Verder is duidelijk geworden dat het immaterieel erfgoed erg breed is. In deze nota worden daarom keuzes gemaakt en prioriteiten gesteld. Deze zijn in de volgende hoofdstukken uitgewerkt.

10 Uitgangspunten Globalisering en sociale veranderingen vormen ernstige bedreigingen voor het historische immaterieel erfgoed: het gaat achteruit of verdwijnt. Aan de andere kant neemt juist de behoefte aan het onderscheidende van onze cultuur en de kennis daarover toe. Met ons toekomstig beleid willen wij het immaterieel cultureel erfgoed beschermen en een groter bewustzijn opbouwen, zowel van het erfgoed zelf als van de bescherming. Ambities huidig beleid In het vorige hoofdstuk hebben wij kort de drie ambities van ons huidige cultuurbeleid benoemd. Hieronder geven wij aan wat dat betekent voor immaterieel erfgoed. 1) Cultuur creëert samenhang, verbinding, diversiteit en dynamiek. Zij geeft het leven een toegevoegde waarde en mensen hun identiteit. Wij vinden het belangrijk dat ons immaterieel erfgoed behouden blijft voor de huidige bevolking en de generaties na ons. Het realiseren van een zo gevarieerd en zo gespreid mogelijk en kwalitatief goed aanbod van alle onderdelen van dit erfgoed. Het behoud van ons materieel erfgoed is noodzakelijk om deze te beleven en kennis daarvan over te dragen. 2) Hiermee hangt nauw samen onze ambitie om een zo groot mogelijke cultuurparticipatie te realiseren. Wij willen dat zoveel mogelijk mensen in onze provincie kennis kunnen maken met ons immaterieel erfgoed en deel kunnen nemen aan activiteiten op dit terrein. Vaak wordt dit gerealiseerd met nauw betrokken vrijwilligers, die daar heel veel tijd, energie en soms geld steken. Het ondersteunen van het totaal aan activiteiten, organisaties en infrastructuur in Zeeland is hiervoor van belang. 3) Onze derde ambitie is het versterken van de culturele factor in de samenleving, door er voor te zorgen dat cultureel erfgoed in de maatschappelijke en ruimtelijke ontwikkeling van Zeeland een stevige en inspirerende rol speelt. Er is nog onvoldoende besef van het maatschappelijk kapitaal dat is gemoeid met zowel materieel als immaterieel erfgoed. Cultureel erfgoed kent een hoge maatschappelijke waardering en daarmee een belangrijke bijdrage aan de beleving van de ruimtelijke kwaliteit en daardoor aan de woonomgeving en het toerisme in onze provincie. Opening jaar van de folkore door Commissaris van de Koningin de heer van Gelder ( foto Stichting Folkart)

11 Provincie Zeeland 10 Speerpunten Er ligt een wederzijdse afhankelijkheid tussen immaterieel erfgoed en materieel erfgoed. Daarom kan het beleid voor immaterieel erfgoed en archieven niet los ontwikkeld worden van de beleidsvelden musea, bibliotheken en materieel erfgoed. Hiervoor zijn, zoals aangegeven, afzonderlijke uitwerkingsnota s verschenen, maar deze staan een integrale benadering niet in de weg. Zij vormen tezamen met deze nota het kader waarbinnen deze benadering vorm kan krijgen. Daarom is één van onze speerpunten de wederzijdse versterking van immaterieel en materieel erfgoed. Wij zullen maatregelen treffen die erop gericht zijn het immaterieel cultureel erfgoed te beschermen. Ons beleid kent dan ook onder meer als speerpunten de onderzoeksagenda en het behoud. De onderzoeksagenda kent als onderdelen, het wetenschappelijk onderzoek en geschiedschrijving. Het behoud omvat de documentatie, de registratie en het bewaren. Wij willen het Zeeuws cultureel erfgoed toegankelijk maken: zichtbaar en beleefbaar maken. Hiermee wordt maatschappelijke bewustwording gecreëerd en het draagvlak vergroot. Wij leggen nadrukkelijk relaties met andere beleidsterreinen zoals economie, toerisme en ruimtelijke ontwikkeling. Hiermee is een begin gemaakt in het 10-puntenplan voor de Zeeuwse Cultuurhistorie. Wij willen dit beleid komende jaren voortzetten. Onder levend erfgoed verstaan we het verleden zoals het tot ons komt in gesproken woorden, bijvoorbeeld verhalen en zinnen die nooit zijn opgeschreven maar die doorverteld zijn van generatie op generatie. Daarnaast kennen we geënsceneerd erfgoed. Dit is een museale vorm om volkscultuur uit het verleden tot leven te brengen door bijvoorbeeld folkloristische verenigingen. De komende jaren willen wij ons gaan inzetten voor beide vormen van levend erfgoed, waarbij we ons richten op de vormen en tradities die de tand des tijds hebben doorstaan.het immaterieel erfgoed, de tradities, gewoonten en gebruiken, zit in ons allemaal en is daarmee per definitie niet statisch. Het wordt immers doorgeven en verandert steeds door sociale veranderingen, uitwisselingen van verschillende culturen. Immaterieel erfgoed wordt in feite steeds gecreëerd. Tot ons immaterieel erfgoed behoren nieuwere culturen, zoals die van allochtonen. Dit nieuwe immaterieel erfgoed is één van de prioriteiten van ons beleid. Als wij nu geen maatregelen nemen, gaan onderdelen van ons immaterieel erfgoed voorgoed verloren. Wij willen deze maatregelen, en de accenten daarbinnen, invulling geven door met relevante partijen samen te werken en overeenstemming te bereiken. Uiteraard willen wij dit realiseren met inachtneming van ieders verantwoordelijkheden en de beschikbare middelen. De uitdagingen waarvoor wij staan zijn groot. Alleen door samenwerking met het Rijk, de gemeenten en het particulier initiatief zijn onze ambities haalbaar. Samenvattend richt ons beleid voor het immaterieel erfgoed voor de periode 2007 t/m 2012 zich op: 1. Wederzijdse versterking materieel en immaterieel erfgoed 2. Onderzoeksagenda en behoud 3. Immaterieel erfgoed toegankelijk maken 4. Levend erfgoed 5. Nieuw immaterieel erfgoed

12 Beleid Wederzijdse versterking materieel en immaterieel erfgoed Materieel erfgoed krijgt vooral waardering van een kleinere groep mensen met specifieke kennis van het object; degenen die het verhaal erachter kennen. Dit geldt bijvoorbeeld voor historici en bouwkundigen. Gebruik van immaterieel erfgoed kan het materieel erfgoed en de kennis daarover versterken. Omgekeerd kan het materiële erfgoed het immateriële versterken. Materieel en immaterieel erfgoed zijn immers over en weer aanvullend. Het object kan niet losgezien worden van het verhaal erachter en het verhaal is niet compleet zonder het visuele en of tastbare. Door het immateriële met het materiële te verbinden wordt het erfgoed toegankelijker voor een breder publiek. Wij willen daarom de wederzijdse relatie materieel met immaterieel erfgoed versterken. Zeeland bezit interessant cultureel erfgoed, dikwijls kleinschalig, maar met heel wat inhoudelijke potenties om de boeiende ontstaansgeschiedenis van deze streek te vertellen: landschapselementen, gebouwen, objecten, restanten, gewoontes, verhalen, feesten, gebeurtenissen en tradities. Het materieel erfgoed is echter meestal verspreid en gebrekkig of fragmentarisch ontsloten voor het grote publiek. Maar er zijn veel cultuurhistorische verbanden te leggen, binnen de onderscheiden deelregio s en over de grens heen. Dat maakt het achterliggende verhaal krachtiger. Op deze wijze kunnen materieel en immaterieel erfgoed elkaar versterken. Via de het project Culturele Biografie werken we samen met de provincies Oosten West-Vlaanderen aan de verdere ontwikkeling, clustering en publieksgerichte ontsluiting van het waardevol erfgoed van de Scheldemondregio; zowel voor inwoners als voor toeristen. Te denken valt aan gebouwd erfgoed, landschappen, archeologische vondsten en sites, objecten zoals schilderijen, werktuigen en voorwerpen uit het dagelijkse leven en vooral de immateriële sporen zoals verhalen, gebruiken en opvattingen. Musea verbinden hun collecties aan de verhalen over een plek, het dorp of de regio waar het museum is gevestigd. Wij willen het project Culturele Biografie voortzetten. Daarvoor is de samenwerking tussen musea en het immaterieel erfgoedveld van belang. Vooral heemkundige kringen, bibliotheken en archieven kunnen hierbij een grote rol spelen. Om het materieel erfgoed te kunnen begrijpen is vakkennis noodzakelijk. Deze vakkennis, belangrijk onderdeel van het immaterieel erfgoed, is veelal in gevaar. De komende jaren richten we op behoud van deze vakinhoudelijke kennis. Voor de restauratie van gebouwde monumenten is een (dreigend) tekort aan voldoende gespecialiseerde arbeidskrachten. Om hierin verbetering te brengen is vanaf 2006 het Restauratie Opleidingsproject (ROP) voor gebouwd erfgoed van start gegaan. Doelstelling van het project is het verhogen van het aantal restauratievaklieden en het behoud van restauratiekennis en vaardigheden. Wij subsidiëren dit project tot en met Met de landen in de Noordzeeregio werken wij samen om tot een Restauratie Opleidingsproject voor maritiem erfgoed te komen. Voor het behoud van het onroerend erfgoed, zowel schepen als werven, is kennis van oude materialen en technieken essentieel. In de Uitwerkingsnota Cultuurhistorie en Monumenten wordt op deze projecten nader ingegaan. Acties: 1. Projecten stimuleren die de onderlinge relatie immaterieel erfgoed - materieel erfgoed versterken; 2. Projecten stimuleren die gericht zijn op het behoud van vakkennis met cultuurhistorische betekenis; 3. Het project Culturele Biografie voortzetten. Vakkennis voor maritiem erfgoed (foto Conny Boersma )

13 Provincie Zeeland Onderzoeksagenda en behoud Onderzoeksagenda en geschiedschrijving Onderzoek naar het immateriële erfgoed is van groot belang om de voetangels en klemmen van de volksculturele praktijk te vermijden: gevaar van slechte en commerciële folklore, invented history en mytheculturen, behoudzucht etc. (George Muskens in: Immaterieel cultureel erfgoed in Nederland, p.23). Voor de onderzoeksagenda zien wij een belangrijke rol voor de professionele erfgoedorganisaties. Samenwerking met de vrijwilligersorganisaties ligt hierbij voor de hand, vanwege hun kennis van de materie. Onderzoek kan vorm krijgen via educatieve projecten. Bovendien kunnen jongeren een belangrijke bijdrage leveren aan onderzoek en het vastleggen van gegevens zoals via educatieve projecten. Op deze wijze kunnen zij betrokken worden, bijvoorbeeld door ouderen te interviewen over het verleden. jaren Wij willen de publicatie van een nieuwe algemene geschiedschrijving van Zeeland ondersteunen. Een integrale geschiedschrijving van Zeeland geeft meer betekenis aan het materieel erfgoed, het nog tastbare verleden in de vorm van gebouwen, monumenten, museumcollecties, archieven en dergelijke. Een standaardwerk over de geschiedenis van Zeeland plaatst het immaterieel erfgoed, zoals streektaal, volksverhalen, gebruiken en gewoonten, in een verantwoord en samenhangend historisch perspectief. Het project Nieuwe geschiedenis van Zeeland van de Stichting Historisch Onderzoek Zeeland geeft historische context aan uitingen van immaterieel erfgoed. Dit project wordt ondersteund door de provinciale erfgoedinstellingen. Het wetenschappelijke onderzoek dat gebruikt wordt om te komen tot deze integrale geschiedschrijving, kan de juiste historische context geven aan uitingen van immaterieel erfgoed in Zeeland. Niet alleen een algemene geschiedschrijving is van belang. Onderzoek naar deelgebieden van erfgoed willen wij eveneens stimuleren, vooral als dit voor een breed publiek toegankelijk gemaakt wordt. Wij willen prioriteit geven aan onderzoek gericht op die onderdelen waar geen of weinig onderzoek naar verricht is, of diepgaander onderzoek gewenst is. Te denken valt aan Zeeuwse componisten en wetenschappers, zoals natuurkundigen en sterrenkundigen. Zeeland door de eeuwen heen (foto Wim Helm, Zeeuws Documentatiecentrum) Het verhaal van het Zeeuwse verleden, moet in de juiste historische context gezien worden. Hierin ligt een belangrijke taak voor historici. Het is immers de taak van de historici om na te gaan hoe alles in werkelijkheid is gegaan. Er is reeds een algemene geschiedschrijving van Zeeland (Zeeland door de eeuwen heen van Van Empel en Pieters), maar deze dateert van de Voor de regionale geschiedbeoefening is een lijst van leemten opgesteld. Deze lijst dient eind 2007 zowel voor het materiële als het immateriële erfgoed geactualiseerd en gecompleteerd te zijn. Vervolgens kan op basis van deze lijst verdere prioriteitstelling voor het geschiedenisonderzoek en de geschiedschrijving bepaald worden. De lijst zal dienen als vertrekpunt voor toekomstig onderzoek. Dit neemt niet weg dat een uitzondering gemaakt kan worden voor bijzondere onderwerpen die niet in de lijst opgenomen zijn. In november 2006 heeft de Universiteit van Utrecht het onderzoek Verschuivende verhouding stad en platteland in de periode in Zeeland gepresenteerd. Waarbij veel gebruik is gemaakt van Zeeuws archief materiaal. Datzelfde geldt voor de standaardwerken over de Zeeuwse landbouw en de Zeeuwse economische geschiedenis. In zijn algemeenheid moet echter geconstateerd worden dat het gebruik van Zeeuws archief- en documentatiemateriaal een geringe rol speelt in de meerjarige historische onderzoeksprogramma s van universitaire vakgroepen. Wij willen de gebruiksmogelijkheden van de Zeeuwse collecties meer onder de aandacht brengen van universitaire vakgroepen. Registratie en documentatie Omdat veel immaterieel erfgoed dreigt te verdwijnen, vinden wij registratie essentieel. Datgene dat binnen korte tijd niet

14 13 meer geregistreerd kan worden, zoals dialectwoorden en uitdrukkingen en vakkennis van traditionele beroepen, dient de hoogste prioriteit te krijgen. Wij willen nagaan of een referentieschrijfwijze bij kan dragen aan het behoud van het Zeeuws. Documentatie is essentieel om het heden en verleden vast te leggen, zowel in de vorm van publicaties als in andere vormen zoals foto s, films en interviews. De historische waarde van documentatie van gebeurtenissen en/of gebruiken uit het heden is moeilijk van tevoren te bepalen. De items die nu hoog op de agenda staan, kunnen binnen enkele jaren of zelfs maanden geheel uit de belangstelling verdwenen zijn. Wij houden geen pleidooi om alles te bewaren en menen dat de erfgoedorganisaties vanuit hun eigen deskundigheid een selectie kunnen maken van datgene dat wordt aangeboden. Naast de schriftelijk vastgelegde verhalen willen we de mondelinge overleveringen, de zogenaamde oral history, bewaren. Hoe minder alternatieve bronnen er zijn des te belangrijker zijn deze getuigenissen. Er is een goede start gemaakt met de interviews van het Zeeuws Documentatiecentrum. Het project Ooggetuigen van de 20e eeuw is een goede aanvulling hierop, vooral omdat de interviews die hiervoor gemaakt zijn voor het publiek ontsloten zijn, o.a. in de vorm van publicaties. Bewaren De collecties van bibliotheken, archieven en particulieren zijn van onschatbare waarde voor historisch onderzoek. Hierin is het verhaal van zowel objecten als van de gewoonten, gebruiken en tradities te vinden. Alleen voor overheidsarchieven zijn wettelijke bepalingen. Voor particuliere archieven is niets wettelijk geregeld. Wel hebben de Zeeuwse archiefdiensten op 7 februari 1993 een Intentieverklaring Acquisitie Particuliere Archieven gesloten, maar niet alle archiefdiensten acquireren actief. In overleg met andere overheden willen wij daarom een vangnetconstructie onderzoeken, zodat particuliere archieven van Zeeuws belang niet verloren gaan. Niet alleen actieve acquisitie van de archiefinstellingen is van belang. Samenwerking tussen verschillende organisaties is ook hier van groot belang. Wij denken dan bijvoorbeeld aan archieven van de Zeeuwse media die een schat aan informatie bevatten. Wij willen samen met deze media, de Zeeuwse Bibliotheek en het Zeeuws Archief onderzoeken of deze archieven bewaard en ontsloten kunnen worden, bijvoorbeeld door een samenwerkingsverband tussen genoemde organisaties. Een dergelijk samenwerkingsverband is inmiddels tot stand gekomen met Omroep Zeeland. Acties: 4. Projecten op het gebied van onderzoek en behoud van immaterieel erfgoed stimuleren; 5. Publicatie nieuwe algemene geschiedschrijving van Zeeland realiseren; 6. Vangnetconstructie voor particuliere archieven onderzoeken i.s.m. andere overheden; 7. Woordenboek voor de Vlaamse dialecten ondersteunen; 8. Gebruiksmogelijkheden van Zeeuws archiefmateriaal meer onder de aandacht brengen van universitaire vakgroepen; 9. Projecten die oral history vastleggen stimuleren; 10 In 2007 lijst van leemten met prioritering onderzoek vaststellen; 11. Registratie/Inventarisatie van (bedreigd) immaterieel erfgoed stimuleren; 12. Nagaan of een referentieschrijfwijze bij kan dragen aan het behoud van het Zeeuws; 13. Onderzoeken op welke wijze archieven van de Zeeuwse media behouden en ontsloten kunnen worden; Erfgoed toegankelijk Behoud van en onderzoek naar erfgoed alleen is niet voldoende. De komende jaren willen wij de toegankelijkheid van het immaterieel erfgoed en de daaraan verwante collecties vergroten om een grotere participatie te bereiken. Er zijn verschillende manieren om erfgoed te ontsluiten. Naast digitale en fysieke toegankelijkheid onderscheiden wij toeristische en educatieve ontsluiting. Digitale toegankelijkheid Op verschillende plaatsen zijn gegevens en objecten te vinden die het verhaal van ons verleden vertellen. Een groot aantal instellingen heeft zijn collecties voor het publiek ontsloten, zowel via de eigen systemen als via internet. Veel (deel)collecties zijn echter moeilijk toegankelijk, omdat zij slechts via afzonderlijke instellingen en/of websites en catalogi gevonden kunnen worden. Veel immaterieel erfgoed is vastgelegd op zeer kwetsbaar filmmateriaal en is daardoor niet alleen ontoegankelijk voor het publiek, maar dreigt zelfs verloren te gaan. Wij willen de komende jaren de digitalisering van collecties stimuleren. Wij denken daarbij vooral aan digitaliseringprojecten, waarbij de verschillende collecties aan elkaar gekoppeld worden en integraal toegankelijk zijn. Wij geven voorrang aan actuele onderwerpen en onderwerpen waar veel vraag naar is. Digitale toegankelijkheid maakt het mogelijk bredere verbanden te leggen. Zo is in oktober 2006 de Cultuurhistorische

15 Provincie Zeeland 14 Hoofdstructuur (CHS) van Zeeland gepresenteerd. De CHS biedt een geordend overzicht van de voornaamste, nog aanwezige, (inter)nationale, regionale en bovenlokale cultuurhistorische kenmerken en waarden in Zeeland. Hiervoor zijn (steden)bouwkundige, archeologische en historisch geografische elementen en structuren op een eenduidige wijze gewaardeerd en in kaart gebracht. Omdat alle cultuurhistorische elementen bijeen zijn gebracht, is de CHS een goede bron om de kennis over bijvoorbeeld het landschap en monumenten te versterken en draagt daarmee bij aan het behoud van immaterieel erfgoed. Het webportaal geschiedeniszeeland.nl vergroot de toegankelijkheid en de samenhang van het Zeeuwse culturele erfgoed. Het webportaal is in december 2006 gepresenteerd. Het is een samenwerkingsproject van de Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland, het Zeeuws Archief en de Zeeuwse Bibliotheek. De bronbestanden van de erfgoedinstellingen worden integraal via het portaal beschikbaar gesteld. Het versnipperde aanbod van archiefdiensten, musea en bibliotheken wordt voor degenen die geïnteresseerd zijn in historische informatie over Zeeland beter toegankelijk. Dit geldt ook voor informatie over activiteiten (lezingen, tentoonstellingen, evenementen). Het webportaal biedt de mogelijkheid aandacht te besteden aan immaterieel erfgoed via thematische dossiers aangekleed met beeld en geluid. Alle verenigingen en organisaties die zich met immaterieel erfgoed bezighouden, kunnen zich via het portaal presenteren. Wij willen de komende jaren het webportaal geschiedeniszeeland.nl verder uitbouwen en verdiepen als digitaal platform voor cultureel erfgoed en cultuurhistorie. Samenwerking en afstemming tussen de (erfgoed)instellingen is essentieel bij het toegankelijk maken van immaterieel erfgoed. Wij zien dit ook in de vorm van gezamenlijke (digitale) ontsluiting. Zo kunnen collecties van organisaties of instellingen die geen bewaarfunctie hebben, toegankelijk worden gemaakt. Dit geldt bijvoorbeeld voor de oude banden van Omroep Zeeland, die gedigitaliseerd kunnen worden. Zij kunnen vervolgens toegankelijk gemaakt worden door de Zeeuwse Bibliotheek. Projecten op dit gebied willen wij stimuleren. Toeristische ontsluiting De interesse van het publiek voor het cultuurhistorische, zowel materieel als immaterieel erfgoed bloeit. Het immaterieel erfgoed, de verhalen achter de objecten, de gebruiken, tradities en gewoonten bieden een uitgelezen kans het specifiek Zeeuwse te duiden en onze provincie daarmee te profileren. Immaterieel erfgoed heeft een hoge belevingswaarde en de toeristische attracties krijgen vorm in historische spelen, routes, historische dorpjes en folkloristische en culinaire festivals. Naast de hoofdattracties van Zeeland (zon, water en strand), kan immaterieel erfgoed bijdragen aan het aantrekkelijk maken van de provincie en bijdragen aan seizoensverlenging. Wij willen projecten stimuleren waarin een relatie wordt gelegd tussen toerisme en immaterieel erfgoed. Educatieve ontsluiting Cultureel erfgoed is overal om ons heen. Aan de hand van onze cultuurhistorie kunnen wij onze geschiedenis ontdekken en bestuderen. Wij onderscheiden erfgoedonderwijs en erfgoedopleidingen. Onderwijs krijgt vooral vorm via het aanbod van erfgoededucatie voor het primair en voortgezet onderwijs. De opleidingen zijn gericht op het leren behouden van cultureel erfgoed. Velen hebben belangstelling voor cultureel erfgoed. Daarom moet erfgoed niet alleen voor het onderwijs worden ontsloten en toegankelijk gemaakt worden. Samenwerking tussen musea, bibliotheken, archieven en andere erfgoedinstellingen juichen wij toe. Wij zien ook goede mogelijkheden in de samenwerking met organisaties op het gebied van bijvoorbeeld religie, sport en tradities. Deze vormen van samenwerking blijven wij stimuleren. Voor zowel vrijwilligers als professionals die bijdragen aan de educatieve ontsluiting is deskundigheidsbevordering noodzakelijk. Wij denken dan bijvoorbeeld aan (stads)gidsen en medewerkers bij kleine musea. Ons beleid voor erfgoededucatie is verder uitgewerkt in de nota Cultuurhistorie en monumenten. In het najaar van 2006 is de canon van de geschiedenis van Nederland verschenen. Hierin staan gecanoniseerde punten die in ieder geval aan de orde moeten komen in het curriculum van de vaderlandse geschiedenis. Wij willen de ontwikkeling van een Zeeuwse canon bezien. Fysieke toegankelijkheid Naast het fysiek toegankelijk maken van de gebouwen van de erfgoedinstellingen zelf is het mogelijk een breed publiek te bereiken door het op te zoeken. Voorbeelden hiervan zijn de Erfgoedmobiel en de Zeeuwse Klapbank van de Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland en reizende tentoonstellingen van de Zeeuwse Bibliotheek. Objecten en voorwerpen kunnen eveneens fysiek toegankelijk worden gemaakt door ter plaatse het verhaal erachter te vertellen. Uitnoding start De Klapbank ( foto Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland)

16 15 Deze Zeeuwse canon kan gekoppeld worden aan het webportaal Acties: 14. Educatieve en cultuurtoeristische projecten, waarbij organisaties en instellingen samenwerken om het immaterieel erfgoed interdisciplinair toegankelijk te maken; 15. Digitaliseringprojecten stimuleren; 16. Webportaal geschiedeniszeeland.nl verder uitbouwen en verdiepen als digitaal platform voor cultureel erfgoed en cultuurhistorie; 17. Ontwikkeling Zeeuwse canon bezien; 18. Gebruik CHS als bron voor immaterieel erfgoed stimuleren Levend erfgoed Onder levend erfgoed verstaan we traditionele vormen van volkscultuur die in onze huidige cultuur nog steeds een belangrijke rol spelen. Voorbeelden hiervan zijn feesten met een rijke geschiedenis als sinterklaas of aan gewoonten en gebruiken rondom de levensloop geboorte en huwelijk, maar ook dialect en streekdracht. Daarnaast verstaan we eveneens onder levend erfgoed, geënsceneerd erfgoed. Geënsceneerd erfgoed is een museale vorm om de volkscultuur uit het verleden tot leven te brengen door, bijvoorbeeld, folkloristische verenigingen. Zij brengen de geschiedenis, muziek, dans en streekdracht opnieuw tot leven. Erfgoed tot leven brengen Er zijn veel mogelijkheden om ons erfgoed tot leven te brengen, bijvoorbeeld met vertelavonden, documentaires in de media en toeristische activiteiten. Daarnaast kunnen verhalen zelf tot leven worden gebracht door gebruik van de zintuigen. Een goed voorbeeld hiervan is het monument van de Verdronken Dorpen, waar geluid een rol speelt in tot leven brengen van de geschiedenis. De komende jaren willen wij bijdragen aan het levend houden en maken van deze presentatievormen van immaterieel erfgoed. Folklore en volkscultuur kunnen op een geheel eigentijdse wijze tot leven gebracht worden. Dat kan in een herkenbare en aantrekkelijke vorm met een zo groot mogelijk aandacht voor authenticiteit en kwaliteit. We zullen de moderne uitingen en presentaties van immaterieel erfgoed stimuleren. Als voorbeelden noemen we de Zeeuwse dans op moderne wijze choreografisch vormgegeven en moderne ontwerpen gebaseerd op streekdrachten en sieraden. Samenwerking met disciplines als theater, muziek en beeldende kunsten kan bijdragen aan het tot leven brengen van ons immaterieel erfgoed. Een mooi voorbeeld hiervan is De Zeeuwse Meid, waarbij correspondentie tussen twee dienstbodes als inspiratie is gebruikt voor een theatervoorstelling. Door de combinatie met andere disciplines gaat immaterieel erfgoed op een andere wijze leven, waardoor ook jongeren meer bij betrokken kunnen worden bij de totstandkoming projecten. Bovendien wordt met een modernere vormgeving een breder publiek aangesproken. Geënsceneerd erfgoed Er zijn vele particulieren en organisaties die zich met geënsceneerd erfgoed bezig houden. Wij willen dit geënsceneerde levend erfgoed in kaart gaan brengen. Zo moet duidelijk worden welke mogelijkheden er zijn om erfgoed tot leven te brengen is. Daarvoor is samenwerking en afstemming binnen de verschillende disciplines noodzakelijk. Een goed voorbeeld hiervan is de Stichting Streekdrachten. De stichting is het overkoepelende orgaan voor de Zeeuwse streekdrachtverenigingen. Voor een efficiënte en effectieve afstemming is niet alleen samenwerking binnen de verschillende disciplines gewenst, maar ook interdisciplinaire afstemming en samenwerking is essentieel. Modern ontwerp gebaseerd op Zeeuwse Klederdracht (foto Zeeuws Museum) Acties: 19. Projecten stimuleren op het gebied van levend erfgoed waarbij verschillende organisaties samenwerken; 20. Projecten stimuleren waarin moderne uitingen gecombineerd worden met immaterieel erfgoed.

17 Provincie Zeeland Nieuw immaterieel erfgoed Bij immaterieel erfgoed wordt vaak gedacht aan traditionele vormen, maar onze huidige volkscultuur bevat het immaterieel erfgoed van de toekomst. Er ontstaan steeds nieuwe verhalen, tradities en gewoonten. Ook dit nieuw immaterieel erfgoed mag niet verloren gaan. Wij willen meer aandacht voor nieuw immaterieel erfgoed. Denk bijvoorbeeld aan de beïnvloeding van de Zeeuwse cultuur door nieuwkomers. Projecten gericht op dit nieuwe immaterieel erfgoed kunnen bijdragen aan het behoud ervan. Een goed voorbeeld is het Zeeuws Archief dat de archieven vanaf de jaren zestig van Turkse en Marokkaanse verenigingen opneemt in zijn collectie en toegankelijk maakt. Suriname en Indonesië hebben een eeuwenlange relatie met Zeeland. De Zeeuwen hebben een actieve rol gespeeld in het slavernijverleden van Suriname en vooral na de onafhankelijkheid zijn veel Surinamers naar Nederland gekomen. Vanaf de jaren vijftig komt de Zeeuwse relatie met Indonesië voornamelijk tot uiting in de band met de Molukken. Zo zijn in de jaren vijftig Molukse militairen met hun gezinnen in Zeeland komen wonen. Hier bevonden zich maar liefst negentien Molukse woonoorden. Binnen het project Ooggetuigen van de 20 ste eeuw is een begin gemaakt met het vastleggen van de geschiedenis van de Molukkers in Zeeland. In de jaren zestig kwamen veel gastarbeiders uit de mediterrane landen, vooral uit Turkije en Marokko, naar Zeeland. Zij maken inmiddels deel uit van onze samenleving. Hun volksculturen hebben de Zeeuwse onmiskenbaar beïnvloed. De nieuwe groepen hebben aandacht gevraagd en gekregen voor hun culturele erfgoed. Hierbij heeft de factor immaterieel erfgoed een bijzondere rol gespeeld in de debatten, mede omdat een groot deel van het erfgoed puur of bijna puur van immateriële aard is. Binnen het nieuwe immaterieel erfgoed leggen wij prioriteit bij de volgende groepen: Surinamers, Indiëgangers, Molukkers, Turken en Marokkanen. Acties: 21. Projecten nieuw immaterieel erfgoed stimuleren, die tot stand komen in samenspraak met organisaties van Surinamers, Indiëgangers, Molukkers, Turken en/of Marokkanen; 22. Jaarlijkse herdenking van de slavernij structureel vormgeven.

18 Uitvoering Het Nederlands Centrum voor Volkscultuur schrijft: Wanneer het gaat om het bewaren van gewoonten en gebruiken, tradities en rituelen en om alledaagse dingen uit het verleden, spreken we van immaterieel erfgoed. Immaterieel erfgoed heeft alles te maken met de wortels en identiteit van een samenleving. Cultureel erfgoed draagt daarom in belangrijke mate bij aan sociale cohesie en biedt kansen voor zowel culturele als maatschappelijke participatie. In onze visie op de sociale pijler van de duurzaamheidsdriehoek De Driehoek Rond is aangegeven dat om zelfstandig te kunnen functioneren in een pluriforme samenleving een stevige uitvalsbasis nodig is, een stevige identiteit. Die wordt gevormd in homogene omgevingen waarin mensen zich makkelijk met elkaar kunnen identificeren. Immaterieel cultureel erfgoed heeft een onschatbare rol als middel om mensen dichter bij elkaar te brengen en de uitwisseling en het begrip tussen hen te verzekeren. In De Driehoek Rond wordt gepleit voor diversiteit. Dit is eveneens binnen ons cultuurbeleid een bepalende factor. De diversiteit van Zeeland kenmerkt zich met name door verschillen tussen verstedelijkte en plattelandsgebieden en regionale verschillen als gevolg van de voormalige eilandenstructuur. De regio s hebben een eigen culturele identiteit en geschiedenis. Deze eigenheid van Zeeland en van de verschillende regio s willen wij behouden voor de huidige bevolking en de generaties na ons. Voor de uitvoering hanteren wij de werkwijze en de principes van De Driehoek Rond. Dat wil zeggen: Kiezen voor een bottom-up aanpak; Inzetten op stimuleren, coördineren en faciliteren; De drie dimensies van de sociale infrastructuur schaal (klein binnen groot), sturing (ruimte binnen kaders) en samenhang (cultuur van verschil) als leidende principes nemen. Wij hebben gekozen voor een integrale benadering. Het is in onze ogen van belang het huidige sectorale beleid te vervangen door een overkoepelend beleid voor immaterieel erfgoed. Het immaterieel erfgoed is onderdeel van ons cultureel erfgoed. Deze nota en de eerder genoemde uitwerkingsnota s voor archeologie, cultuurhistorie en monumenten en musea dragen samen bij aan het behoud van ons erfgoed. Door betere samenwerking met en afstemming tussen de verschillende partners kunnen we ons hiervoor sterker maken Partners De immaterieel erfgoedsector is in de eerste plaats een sector met een groot aantal amateur-groepen en vrijwilligers die de verschillende disciplines van de volkscultuur bespelen. Het is verder een sector waarin een aantal erfgoedinstellingen directe erfgoedfuncties uitoefent: erfgoed objecten verzamelen, conserveren, documenteren en presenteren. De functies binnen de erfgoedinstellingen worden veelal uitgeoefend door professionals. Wij hechten veel waarde aan onderlinge samenwerking tussen organisaties, zowel binnen Zeeland als daarbuiten, disciplinair en interdisciplinair. Op die manier kan een goed netwerk ontstaan. Verdere afstemming in beleid, activiteiten en werkzaamheden tussen de verschillende organisaties onderling en tussen deze organisaties en de overheden is noodzakelijk om het immaterieel erfgoed effectiever en efficiënter te behouden. Provinciale instellingen en organisaties In Cultuur Continu zijn vijf dragende provinciale culturele organisaties aangewezen, die ieder op hun eigen wijze een belangrijke positie innemen voor de cultuur in Zeeland. Deze organisaties hebben een sleutelpositie in het uitvoeren van de culturele ambities en speerpunten van ons cultuurbeleid. A. Dragende Instellingen 1. Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland Voor de uitvoering van ons beleid voor cultureel erfgoed hebben we de Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland (SCEZ) opgericht. De SCEZ is het aanspreekpunt en kenniscentrum op dit gebied. In Cultuur Continu zijn de volgende taken voor de SCEZ vastgelegd: - een integrale benadering van cultuurhistorie en ruimtelijke kwaliteit bevorderen, - het vrijwilligersnetwerk versterken, - erfgoededucatie intensiveren, - aan het behoud van cultureel erfgoed bijdragen. Wij verwachten van de SCEZ dat zij vanuit haar steunfunctietaken derden stimuleert projecten te ontwikkelen. Op basis van de meerjarige beleidsvisies van de SCEZ en de uitgangspunten van Cultuur Continu is met de SCEZ een convenant budgetfinanciering afgesloten en zijn prestatieafspraken gemaakt. Wij zien in het kader van deze uitwerkingsnota een aantal gewijzigde uitvoeringstaken voor de SCEZ. Wij verwachten van de SCEZ dat zij bijdragen levert aan de profilering van de term immaterieel erfgoed, door op een integrale wijze bij te dragen aan de uitvoering van het immaterieel erfgoed beleid, in plaats van via de huidige sectorale benadering. Hierbij behoort een overkoepelend platform voor immaterieel erfgoed organisaties. Wij achten een dergelijk platform van belang, omdat ze bijdraagt aan verdere afstemming in beleid, activiteiten en werkzaamheden tussen de verschillende instellingen. Hiermee ontstaat een natuurlijke mogelijkheid om (educatieve) projecten in een breder verband op te zetten.