Toekomst Tuinbouw in de Bio-based Economy
|
|
- Arthur de Koning
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 concept Toekomst Tuinbouw in de Bio-based Economy Contouren van een co-innovatieprogramma Juni
2 INHOUD Pagina 1. Inleiding 3 2. Mogelijkheden en kansen 4 3. Ambities en streefbeelden 6 4. Co-innovatie programma sector LNV 7 5. Bronnen 9 2
3 1. INLEIDING In de door het Productschap Tuinbouw opgestelde (concept) toekomstagenda wordt duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen gezien als een cruciale ontwikkeling voor de Nederlandse Tuinbouw. Dit is een bestendiging van al eerder ingezet beleid. De sector heeft de laatste jaren via het PT fors geïnvesteerd in duurzaamheidsthema s en -programma s als Kas als Energiebron, MVO onder glas, water, duurzame gewasbescherming en duurzame arbeid. Ook heeft de sector via het PT nieuwe thema s verkend die mogelijk onderdeel uit kunnen maken van een duurzame tuinbouw. Eén daarvan betreft de Quick Scan Verkenning van de bio-based economy voor de tuinbouw. In deze verkenning zijn mogelijkheden voor de tuinbouw in kaart gebracht. Deze mogelijkheden doen zich voor door gebruik van bio-based verpakkingsmaterialen voor het verhogen van de toegevoegde waarde van met name biologisch geteelde producten of door geheel nieuwe product- marktcombinaties die in ketenverband moeten worden ontwikkeld. Ondernemers in de sector zijn in dit kader al met diverse projecten van start gegaan, veelal ook met financiële ondersteuning van sectorgelden via het PT. In 2007 is de Overheidsvisie op de bio-based economy in de energietransitie gepubliceerd. In deze visie staat het optimaal benutten van groene grondstoffen centraal. De visie is mede gebaseerd op het Groenboek Energietransitie van het Platform Groene Grondstoffen. Veel accent wordt gelegd op de bijdrage van biomassa in een schone, betrouwbare en betaalbare energievoorziening. Ambitie is dat vóór % van het energie- en materialengebruik in Nederland is gebaseerd op groene grondstoffen. Eén van de zeven transitiepaden binnen het programma Kas als Energiebron sluit daar op aan; streefbeeld daarin is dat bio-energie in 2020 op circa 8 % van het glastuinbouwareaal het gebruik van aardgas vervangt. Indachtig de overheidsvisie op de bio-based economy en de genoemde verkenning naar mogelijkheden voor de tuinbouw hebben LNV en PT op 15 april 2010 een werkconferentie belegd. Op deze werkconferentie werden o.a. drie concrete ketenprojecten gepresenteerd op het terrein van de bio-based economy. Deze hadden betrekking op een vraaggestuurd ketenproject in de groenteteelt met gebruik van bio-plastics, de teelt van narcissen voor de productie van galanthamine, een stof die in potentie bijdraagt aan het verminderen van Alzheimer, en de teelt van algen als voedsel voor mosselen. Duidelijk werd dat er in de tuinbouw in ketenverband al diverse initiatieven worden ontplooid op het terrein van de bio-based economy. Ook werd duidelijk dat deze ondernemers nog veel (collectieve) vraagstukken hebben en dat ondersteuning met een collectief gedragen innovatieprogramma zeer nodig is om de kansen voor de tuinbouw te kunnen verzilveren. In dit document wordt een eerste aanzet gegeven voor een ondernemersgedreven coinnovatieprogramma tussen sector en LNV. Met steun van dit co-innovatieprogramma kan de tuinbouw een bijdrage leveren aan de bio-based economy 3
4 2. MOGELIJKHEDEN EN KANSEN De door S&P uitgevoerde Quick Scan geeft inzicht in de nu bekende mogelijkheden voor het gebruik van bio-based toepassingen in de tuinbouw. Deze zijn in figuur 1 schematisch weergegeven als inputoutput-model. Figuur 1. Biobased mogelijkheden in de tuinbouw (input output): bron S&P Dit schema maakt duidelijk waar potentiële aangrijpingspunten in de sector liggen voor bio-based toepassingen (groene vakken). Het afgelopen jaar zijn er bij het PT voor een aantal toepassingen projecten ingediend en met collectieve financiering van start gegaan. Een eerste inventarisatie van deze en andere ondernemersgedreven initiatieven geeft aan waar op dit moment de belangrijkste aandachtsgebieden / strategieën liggen waarmee de tuinbouw concreet in wil spelen op de bio-based economy. Een te starten co-innovatieprogramma zou zich in eerste instantie op deze aandachtsgebieden moeten richten. Dat zijn: 2.1 Gebruik van bio-based verpakkingsmaterialen, folie en plantenpotten 2.2 Productie van hoogwaardige complexe inhoudsstoffen 2.3 Productie van algen voor complexe inhoudsstoffen, veevoer en energietoepassing 2.4 Valorisatie van plantaardig restmateriaal 2.5 Gebruik biomassa voor energievoorziening Deze worden onderstaand kort toegelicht. 4
5 2.1 Bio-based verpakkingsmaterialen, folie en plantenpotten De tuinbouw is groot afnemer van op aardolie gebaseerde materialen voor consumentenverpakkingen. Op beperkte schaal wordt gebruik gemaakt van bio-plastics uit PLA (polymelkzuur gemaakt uit maïs zetmeel) en schalen en trays gemaakt uit suikerriet. Deze verpakkingen zijn ook biologisch afbreekbaar. Biologische producten worden voor een belangrijk deel in bio-plastics en bio-afbreekbare verpakkingen geleverd. Meerkosten voor deze verpakking liggen in orde grootte van enkele 10-tallen procenten. Deze meerprijs vormt een belangrijke bottleneck voor bredere toepassing. Er is binnen de Europese supermarkten geen eenduidigheid in verpakkingswensen. Engelse supermarkten tonen momenteel belangstelling voor gerecycled PET. Onlangs werden - als initiatief van PuraNatura - paprika s geteeld zonder kunstmest en chemische gewasbeschermingsmiddelen in een CO2 neutrale doos aan de minister van LNV aangeboden. Het gebruik aan plantenpotten in Nederland bedraagt 3 miljard stuks per jaar. Hiervoor wordt ton kunststof verwerkt. Dit betreft voor het merendeel gerecycled polypropyleen. De grondstofkosten zijn hierdoor laag en de potten relatief goedkoop. Bio-based potten uit PLA-mengsels zijn al een aantal jaar op de markt. Sterk punt is dat deze potten composteerbaar zijn; voordeel daarvan is ook dat aan het eind van de keten de planten en potten niet meer hoeven te worden gescheiden. Ander voordeel is dat in de productiefase minder energie nodig is dan bij een polypropyleen pot. Door hun hogere kostprijs hebben de bio-based potten nog een gering marktaandeel. Ook de folie voor de hoezen van substraatmatten kunnen bij een acceptabele kostprijs worden gemaakt van bio-based materialen. 2.2 Productie van hoogwaardige complexe inhoudsstoffen voor geneesmiddelen, voedingssupplementen en gewasbeschermingsmiddelen De tuinbouw heeft (voor de langere termijn) mogelijkheden voor de productie van specifieke hoogwaardige stoffen voor bio-based toepassingen. Er zijn diverse redenen waarom planten zouden kunnen concurreren met aardolie als grondstof. Naast het hernieuwbare karakter van de grondstoffen speelt mee dat een aantal stoffen goedkoper in planten geproduceerd kan worden. Zo kunnen bepaalde stoffen die via energetisch dure tussenstappen uit aardolie worden gewonnen, rechtstreeks in planten worden geproduceerd. Naar schatting komen er in iedere plant complexe stoffen voor. Bekende voorbeelden zijn: Galanthamine uit narcissen; deze stof voorkomt het toenemen van geheugenverlies bij mensen die leiden aan de ziekte van Alzheimer. Natuurlijke zoetstoffen uit de Stevia plant; Coca-cola wil de kunstmatige zoetstoffen in zijn suikervrije producten vervangen door deze plantaardige zoetstof. Het plantaardig gewasbeschermingsmiddel pyrethrine dat gewonnen wordt uit bepaalde chrysanten soorten. De bollensector heeft met de productie van galanthamine uit narcissen al concrete stappen gezet. In de glastuinbouw worden er oriënterende verkenningen gedaan. Er zijn plannen ontwikkeld voor het opzetten van een Kenniscentrum Plantenstoffen dat op basis van concrete projecten en scans o.a. innovatieve ketencoalities wil vormen voor productie en gebruik van plantenstoffen. 2.3 Productie van algen voor complexe inhoudsstoffen, veevoer en energietoepassing Een aantal glastuinbouwbedrijven verkent de mogelijkheden om de teelt van algen te combineren met hun eigen teelt. In de kas aanwezige omstandigheden zoals temperatuur en licht en de beschikbaarheid van CO2, water en nutriënten zijn in potentie gunstig voor een rendabele algenteelt. 5
6 Water, CO2 en mineralen kunnen in de kas met een hoge efficiëntie worden omgezet in hoogwaardige biomassa. Er zijn circa soorten algen. Er zijn algen die direct biodiesel produceren, waardoor er geen omzettingsproces nodig is. Ook zijn er algensoorten die hoogwaardige vetten, vitamines en koolhydraten produceren. Er zijn marktkansen voor het opzetten van ketenprojecten tussen de tuinbouw en de vis- en veesector. In eerste kasexperimenten is er o.a. samenwerking tussen tuinbouw en een schelpdierproducent. In een recent gestarte project wordt onderzocht of met de teelt van algen ook schoon drainwater kan worden verkregen; daarmee kan de algenteelt bijdragen aan het verkrijgen van schoon gietwater. 2.4 Valorisatie plantaardige reststromen voor inhoudsstoffen, kleurstoffen en groentesappen Er zijn al diverse praktijkinitiatieven om reststromen die vrijkomen in de agrarische sector te benutten voor de productie van bijvoorbeeld wortelsap, bietensap en natuurlijke kleurstoffen. In de uiensector loopt al enige tijd een project voor het benutten van natuurlijke kleurstoffen en gezondheidsbevorderende stoffen uit uienschillen. Er is met inzet van collectieve sectorgelden apparatuur ontwikkeld waarmee klasse III tomaten en paprika s machinaal kunnen worden gescheiden van de aanhangende groene delen. In de volgende fase van dit project wordt beoogd de vruchten te verwerken tot hoogwaardige sappen. Daarnaast zijn in het verleden verkenningen uitgevoerd naar de aanwezigheid en bruikbaarheid van anticarcinogene stoffen in bladeren en stronken van spruitkool. Planten zijn in de regel resistent tegen de meeste ziekten en plagen; denkbaar is dat restmateriaal van de tuinbouw zou kunnen worden gebruikt voor de productie van gewasbeschermingsmiddelen. Vanuit de sector is er belangstelling om plantaardige reststromen beter te benutten dan momenteel gebeurt; dit past ook binnen ontwikkelingen op het terrein van cradle to cradle. Studies zijn gedaan naar het valoriseren van champost (afgewerkte champignoncompost). 2.5 Gebruik biomassa voor energievoorziening Voor de glastuinbouw is het gebruik van bio-energie één van de transitiepaden op weg naar een klimaatneutrale en rendabele sector. Streefbeeld is dat in 2020 op circa 8 % van het areaal gebruik wordt gemaakt van bio-energie. De hoofdroutes om dit te realiseren zijn: Benutten van lokaal beschikbaar resthout uit bos, landschap en fruitteelt en A-hout voor lokale warmtelevering al dan niet in combinatie met elektriciteitopwekking (bio-wkk) Vergisten van natte gewasresten en mest (in samenwerking met veehouderij) en benutten van biogas / groen gas in de WKK of ketel Initiatieven en projecten binnen bovenstaande 2 hoofdroutes worden in het kader van het Programma Kas als Energiebron door LNV en de sector via het PT geïnitieerd, ondersteund en gefinancierd. 3. AMBITIES EN STREEFBEELDEN De tuinbouw ziet mogelijkheden een bijdrage te gaan leveren aan de bio-based economy. Op projectmatige basis investeert de tuinbouw al in elk van de bovenstaande aandachtsgebieden. Dit is geen doel op zich, maar past binnen één van de speerpunten van de sector, nl. duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen. De tot nu toe ontplooide initiatieven geven aan dat ondernemers stappen willen zetten. Maar de initiatieven zijn nog dermate pril en fragmentarisch, dat er nog geen sectorbrede ambities kunnen worden geformuleerd. Als één van de eerste stappen in een door sector en LNV te initiëren co-innovatieprogramma moet onder de huidige initiatiefnemers en sectorbesturen een verkenning worden gedaan voor het opstellen van een realistische ambitie. Als aanzet voor de discussie worden onderstaand indicatieve streefbeelden aangegeven. 6
7 3.1 Bio-based grondstoffen en materialen Het gebruik van bio-based materialen zoals verpakkingsmateriaal, plantenpotten en ook meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen past in de ontwikkelingsrichting die de tuinbouw heeft ingeslagen naar verdere verduurzaming. Technologische mogelijkheden zijn soms al beperkt beschikbaar; de economische en markttechnische situatie vormt nog een belemmering voor bredere toepassing. Ambitie is om in ketenverband de komende 10 jaar het marktaandeel van bio-plastics, composteerbare verpakkingen en CO2 neutrale verpakkingen dat momenteel nog onder de 1 % ligt te verhogen tot ten minste 5 %. Ook voor plantenpotten en folie voor substraatmatten is het streefbeeld een marktaandeel van 5 % in Productie van hoogwaardige complexe inhoudsstoffen Het produceren van hoogwaardige complexe inhoudsstoffen op commerciële schaal is voor de tuinbouw een geheel nieuwe ontwikkeling. Streefbeeld is dat in 2020 ten minste 10? rendabele ketenprojecten tot stand zijn gekomen. Daarmee is de tuinbouw in 2020 leverancier geworden aan een geheel nieuwe groep afnemers als bijvoorbeeld de farmaceutische industrie. 3.3 Productie van algen In het kader van een door de sector via het PT gefinancierd project voor algenteelt wordt als streefbeeld 50 ha algenteelt genoemd. Duidelijk is dat er concurrentie kan ontstaan met in de open lucht geproduceerde algen. 3.4 Valorisatie van reststromen Streefbeeld: tenminste 10? rendabele nieuwe projecten zijn in 2020 gerealiseerd. En de plantaardige afvalstromen bij tuinbouwbedrijven zijn met 5 % verminderd. 3.5 Gebruik biomassa voor energievoorziening Streefbeeld is dat acht procent van het glastuinbouw areaal in 2020 gebruik maakt van bio-energie 4. CO-INNOVATIEPROGRAMMA SECTOR EN LNV 4.1 Inhoudelijk De werkconferentie over de kansen voor de tuinbouw in de bio-based economy heeft de wenselijkheid van een collectief ondernemersgedreven - innovatieprogramma aan het licht gebracht. Zowel de inleiders als de deelnemers aan de conferentie hebben diverse knelpunten, risico s en kansen genoemd; projecten die in dat kader moeten worden opgezet overstijgen de reikwijdte van individuele ondernemers. Ook in vervolgcontacten met een beperkt aantal initiatiefnemers kwam de vraag en het draagvlak voor collectief ondersteunde innovatieprojecten naar voren. Draagvlak, exacte vraagstelling en prioritering van projecten binnen een collectief innovatieprogramma moeten nog nader worden vastgesteld. Vooruitlopend daarop zijn - op basis van de output van de werkconferentie en de projecten die het PT recentelijk financieel heeft ondersteund - als eerste indicatie de volgende onderwerpen in beeld: 7
8 Algemeen Leggen van een resultaatgerichte verbinding tussen wetenschap, technologisch onderzoek en het tuinbouw bedrijfsleven Verkenningen, haalbaarheidsstudies en kennisontwikkeling Kennisdelen d.m.v. congressen, rapportages en artikelen Faciliteren van de toepassing van bio-based projecten door ondernemers in de tuinbouw samen met hun ketenpartners Uitdragen van de resultaten van het programma en daarmee vergroten van het bewustzijn van belang en kansen voor de tuinbouw in de biobased economy Meer specifiek uitgesplitst per aandachtsgebied kan er binnen het co-innovatieprogramma gewerkt worden aan de volgende onderwerpen: Bio-based grondstoffen en materialen In kaart brengen wensen en randvoorwaarden top -5 van de potentieel geïnteresseerde / meest duurzaam opererende Europese retailers Onderzoek gericht op het verbeteren van de performance van de verpakkingen qua verwerkbaarheid, kostprijs, transparantie en houdbaarheid van de producten Opstellen milieubalansen / CO2 voetafdruk van verschillende typen verpakkingsmaterialen Ondersteunen demoprojecten Samen met toeleverende industrie en partijen in de tuinbouw bezien waar aanknopingspunten liggen om in een collectief programma knelpunten voor grootschaliger toepassing van bio-based plantenpotten en folies weg te werken en potentiële marktkansen tot ontwikkeling te brengen.. Productie van hoogwaardige complexe inhoudsstoffen Ondersteunen van het op te richten Kenniscentrum Plantenstoffen en de door hen uit te voeren projecten Overige verkenningen en haalbaarheidsstudies: welke stoffen lenen zich voor productie in planten en onder welke voorwaarden kan dit rendabel worden gerealiseerd Ondersteunen van concrete business to business leer -projecten / pilotprojecten Faciliteren van samenwerking tussen tuinbouwbedrijven en andere (farmaceutisch, cosmetische,.. ) industrieën. Productie van algen Ontwikkelen van protocollen voor grootschalige productie en verwerking van algen Opzetten en risico afdekking van demoprojecten Marktontwikkeling en marktverkenning Valorisatie van reststromen Risico afdekking van een pilotproject voor sapproductie uit klasse III tomaten en paprika Verkenningen en haalbaarheidsstudies; daarbij wordt verbinding gelegd met de onder 2.2. genoemde initiatieven Vervolgprojecten valoriseren champost Gebruik biomassa voor energievoorziening Zie Programma Kas als Energiebron, jaarplan
9 4.2 Procesmatig Het vaststellen van de ambities, het opstellen van het innovatieprogramma, en het benoemen van de concrete projecten zal samen met tuinbouwondernemers en in afstemming met hun beoogde ketenpartners worden gedaan. Gedachte is om waar mogelijk voor een aantal van de 5 strategieën een ondernemersplatform te vormen waarbinnen deze discussies kunnen worden gevoerd. Het transitiepad biomassa voor energievoorziening binnen programma Kas als Energiebron heeft al een aantal jaar een ondernemersplatform dat effectief werkt aan kennisuitwisseling en het benoemen van beleidsknelpunten, kennishiaten en onderzoeksvragen. Tevens adviseert dit platform over de financiering van concrete projectvoorstellen. Ook met andere initiatiefnemers zoals kennisinstellingen, potentiële partners buiten de tuinbouw worden contacten aangegaan. Naar verwachting wordt voor dit werk (deels) een beroep gedaan op externe expertise. De Sectorcommissies van het Productschap Tuinbouw zullen vanuit de sector besluiten over de ambities, de jaarplannen en de concrete projecten daarbinnen. Streven is dat eind 2010 de Sectorcommissies zich uitspreken over een jaarplan de tuinbouw in de bio-based economy De inhoudelijke aansturing en toetsing door LNV zou kunnen worden vormgegeven conform de aanpak van het programma Kas als Energiebron met een TransitiePlatform waarin o.a. ook de NGO s zitting hebben. Denkbaar is dat er vanuit zowel LNV als PT een aanspreekpunt (programmamanager) is en dat de tuinbouw onderdeel wordt van het transitiehuis zodat de interactie tussen de tuinbouw en de energie, chemie en papier wordt bevorderd. 4.3 Financieel Kenmerk van veel projecten zoals m.b.t. het Kenniscentrum en de inzet van algen zijn de relatief hoge kosten, de lange tijdshorizon en het nog beperkte zicht of op termijn rendabele business cases kunnen worden ontwikkeld. Om die reden is denkbaar dat in de eerste fase van het co-innovatieprogramma LNV een relatief grotere financiële bijdrage verstrekt, en dat in een latere fase het collectieve bedrijfsleven via het PT een groter aandeel voor rekening neemt. In de laatste fase zodra een rendabele business case in zicht begint te komen - zullen individuele bedrijven het leeuwendeel van de kosten voor eigen rekening moeten nemen. LNV en PT zullen hierover nadere afspraken maken evenals over de totaal door LNV en PT beschikbaar te stellen budgetten. In 2009 en 2010 heeft het PT een bedrag van ruim geïnvesteerd in projecten die deel uitmaken van een co-innovatieprogramma de tuinbouw in de bio-based economy (zie bijlage). 5. BRONNEN Groenboek Energietransitie, Platform Groene Grondstoffen Overheidsvisie op de bio-based economy in de energietransitie, oktober 2007 Verkenning van de biobased economy voor de tuinbouw, Schuttelaar & Partners, mei 2010 Toekomstagenda Productschap Tuinbouw Jaarplan Kas als Energiebron 2010 Presentaties werkconferentie LNV-PT d.d. 15 april
10 Bijlage In 2009 en 2010 door PT (mede) gefinancierde projecten binnen het co-innovatieprogramma de tuinbouw in de bio-based economy Projecttitel Looptijd Project Totale PT- bijdrage nummer projectkosten Kenniscentrum Plantenstoffen Nog te bepalen Quick Scan Verkenning bio-based economy Algencultuur op drainwater uit de glastuinbouw Markt voor champost Ontwikkelen standaardformulier uienpellencompost Onderzoek duurzame energietoepassing uit de reststroom uienbewerking Natuurlijke kleurstoffen en functional Foods Aanpak Klasse III glastomaat en paprika Richtinggevende visie op de KaE 50 % toepassing van bio-energie in de glastuinbouw Inhoudsstoffen bloembollen
Tuinbouw zoekt Chemie voor Puur Plantaardig
Tuinbouw zoekt Chemie voor Puur Plantaardig Conferentie Agro met Energie verbinden, Rotterdam, 10 mei 2011 Jan Smits Toekomst Tuinbouw in de Biobased Economy Achtergrond Wat willen we bereiken Kenniscentrum
Nadere informatieBehoort bij agendapunt 5d i Verg. Cie. Sierteelt en Groen dd. 25-10-2012. Programma 2013. De Tuinbouw in de Biobased Economy
Behoort bij agendapunt 5d i Verg. Cie. Sierteelt en Groen dd. 25-10-2012 Programma 2013 De Tuinbouw in de Biobased Economy Ondernemingsplatform MVO & BBE Productschap Tuinbouw Programmamanager Jan Smits
Nadere informatieProgramma Kas als Energiebron
Programma Kas als Energiebron Bio-WKK voor een duurzame glastuinbouw Workshop 10 september 2009 Jan Smits Agenda Productschap Tuinbouw & kengetallen glastuinbouw Convenant Schone en Zuinige Agrosectoren
Nadere informatieProductschap Tuinbouw Met Minder Meer. Helma Verberkt 26 juni 2012 Landelijke dag Roos
Productschap Tuinbouw Met Minder Meer Helma Verberkt 26 juni 2012 Landelijke dag Roos Nieuwe werkwijze en programmering Productschap Tuinbouw 6 programma s Ondernemingsplatforms (OP) Commissie Voedingstuinbouw
Nadere informatieInnovatie in de Hoeksche Waard. Projectleider Biobased Economy Hoeksche Waard Henk Groeneveld
Projectleider Biobased Economy Hoeksche Waard Henk Groeneveld Biobased Economy: De overgang van een economie die draait op fossiele grondstoffen naar een economie die draait op biomassa als grondstof In
Nadere informatieProgramma Kas als Energiebron
Programma Kas als Energiebron Co-innovatie in de glastuinbouw KIVI NIRIA jaarcongres 2010 Ir. P. Jan Smits 6 oktober 2010 Inhoud Introductie Kengetallen en energietransitie Convenant Schone en Zuinige
Nadere informatieTweede call voor offertes voor projecten
Tweede call voor offertes voor projecten Thema : kleur- geur- en smaakstoffen uit planten Inleiding Het Kenniscentrum heeft tot doel om doorbraken te bewerkstelligen voor de valorisatie van werkzame stoffen
Nadere informatieBiomassa WKK in de glastuinbouw
Management samenvatting Biomassa WKK in de glastuinbouw Evaluatie van transitieroutes Februari 2005 Auteurs Opdrachtgevers : Ir. Joep Coenen, Cogen Projects Ir. Stijn Schlatmann, Cogen Projects : Productschap
Nadere informatieWerken in de Tuinbouw - programma Arbeid
Werken in de Tuinbouw - programma Arbeid De Nederlandse tuinbouw- en groensector dankt zijn unieke positie als internationaal tuinbouwcentrum aan ondernemers en medewerkers, die in staat zijn nieuwe kennis
Nadere informatieGlastuinbouw Business met Biomassa
Glastuinbouw Business met Biomassa Caroline Labrie, Jan Willem Donkers, Wageningen UR Glastuinbouw Douwe Frits Broens, LEI 27 september 2011 Inhoud Waardepiramide en de glastuinbouw Voorbeelden Aanpak
Nadere informatieIntentieverklaring biomassa uit bos, natuur, landschap en de houtketen
Intentieverklaring biomassa uit bos, natuur, landschap en de houtketen Ondergetekenden: 1. De minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, mevrouw G. Verburg, handelend als bestuursorgaan, hierna
Nadere informatieEnergietransitie in de Betuwse Bloem
Energietransitie in de Betuwse Bloem Eric Poot, Wageningen UR Glastuinbouw Energietransitie Landelijk niveau (Nederland) Energie infrastructuur: Landelijke grids aardgas en electra Kennis: landelijke energietransitie
Nadere informatieProgramma 'de tuinbouw in de biobased economy'
1.1 Productschap Tuinbouw Adres Louis Pasteurlaan 6 Postbus 280, 2700 AG Zoetermeer Telefoon 079 347 07 07 Fax 079 347 04 04 Internet www.tuinbouw.nl e-mail info@tuinbouw.nl Programma 'de tuinbouw in de
Nadere informatieDe ka(n)s voor energie: The Big Picture
De ka(n)s voor energie: The Big Picture Eric Poot, Wageningen UR Glastuinbouw eric.poot@wur.nl Toekomst Glastuinbouw 2 keer meer met 2 keer minder 1 De Ka(n)s voor energie Ondernemers Overheden Kennisinstellingen
Nadere informatieNotitie. Betreft: Nieuwe werkwijze PT en Ondernemingsplatforms. 1. Inleiding
Notitie Aan Bestuur Van Edwin de Jongh Kenmerk Behoort bij Agendapunt 4a, openbare bestuuursverg. dd. 27 maart 2012 Totaal aantal pagina s 5 12 maart 2012 Betreft: Nieuwe werkwijze PT en Ondernemingsplatforms
Nadere informatieNetwerkbijeenkomst VAVI, VIGEF & NEBAFA
Netwerkbijeenkomst VAVI, VIGEF & NEBAFA Bio-based Economy Den Haag, 17 april 2013 VAVI VAVI is een belangenvereniging die de belangen behartigt van 7 Nederlandse ondernemingen binnen de aardappelverwerkende
Nadere informatieBiomassa: realistisch doel of niet?
Biomassa: realistisch doel of niet? Biomassa uit natuur, bos, landschap en de houtketen Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Platform Hout Nederland (PHN) Bosschap Branchevereniging Organische
Nadere informatieOpties voor productie van duurzame energie in de regio Helmond d.m.v. van mest en andere biomassa
Opties voor productie van duurzame energie in de regio Helmond d.m.v. van mest en andere biomassa Jennie van der Kolk, Alterra Helmond, 22-02-13 Nico Verdoes, Livestock Research Inhoud presentatie Wetenschapswinkel
Nadere informatieSBIR Verduurzamen voedselproductie
SBIR Verduurzamen voedselproductie Informatiebijeenkomst 16 juli 2014 Alexia Michel, Ministerie EZ Topsector Agri&Food en Tuinbouw&Uitgangmaterialen Achtergrond Initiatief: topsector Agri&Food en ministerie
Nadere informatieDe economische kansen van de glastuinbouw Workshop - G. Datum 05 april 2011
De economische kansen van de glastuinbouw Workshop - G Datum 05 april 2011 EMT debat 5 apr. 2011 Stef Huisman & Sjaak Bakker Economisch belang glastuinbouw Glastuinbouw Ned - Groente & Bloemen Areaal 10.000
Nadere informatieJaarplan Energie Verantwoorde Glastuinbouw: morgen groeit vandaag
Jaarplan 2019 - Energie Verantwoorde Glastuinbouw: morgen groeit vandaag Nederlandse glastuinbouwbedrijven dragen in grote mate bij aan het verminderen van de CO2-uitstoot. Het komende decennium wordt
Nadere informatieInhoudsstoffen van planten
Inhoudsstoffen van planten CIV Tuinbouw & Uitgangsmaterialen - Biobased Economy 2015, Ton Baltissen Inhoudsstoffen van planten Wat zijn inhoudsstoffen Waarde van inhoudsstoffen Inhoudsstoffen van het product
Nadere informatieWat verstaan we onder warmtehuishouding? Jo Cox Sponsor P2
Wat verstaan we onder warmtehuishouding? Jo Cox Sponsor P2 Energietransitie Papierketen De ambities binnen Energietransitie Papierketen: Halvering van het energieverbruik per eindproduct in de keten per
Nadere informatieGrenzen voor Luchtkwaliteit
Grenzen voor Luchtkwaliteit Jolanda Heistek Projectmanager CropEye: KennisMakelaar, InnovatieRegisseur, NetwerkFacilitator T:06 13608752 Jolanda.heistek@cropeye.com Agenda Grenzen voor Luchtkwaliteit;
Nadere informatieAMBITIE NUTRIËNTEN 2018
AMBITIE NUTRIËNTEN 2018 ACTIEPLAN Als uitwerking van de Ambitie Nutriënten 2018 zullen de leden van het Nutrient Platform, ondersteund door het secretariaat, de komende twee jaar de volgende activiteiten
Nadere informatieIntegraal GFT of tuin- en keukenafval apart? NVRD - 31 maart 2016 Tim Brethouwer
Integraal GFT of tuin- en keukenafval apart? NVRD - 31 maart 2016 Tim Brethouwer Inhoud Beleid Aandeel GF in GFT. Waar praten we over? Ontwikkelingen in de markt Heeft GF en T apart meerwaarde? Kwaliteit
Nadere informatieStand van zaken bioenergie in Nederland subsidies en regelgeving
Stand van zaken bioenergie in Nederland subsidies en regelgeving Kees Kwant Inhoud Doelstellingen duurzaam energiebeleid Energiesituatie in Nederland Ondersteuning vanuit SenterNovem (SDE, EOS, EIA, DEN-B)
Nadere informatieDe Overheidsvisie op de bio-based economy in de energietransitie
De Overheidsvisie op de bio-based economy in de energietransitie Irene Mouthaan, themaleider Bio-based Economy, directie Industrie & Handel, ministerie van LNV en IPE 0 Opbouw Presentatie Bio-based Economy
Nadere informatieVergroening van de landbouw: hoe maken we stappen/ hoe maken we sprongen? Jolanda Wijsmuller, BCS
Vergroening van de landbouw: hoe maken we stappen/ hoe maken we sprongen? Jolanda Wijsmuller, BCS Markt trends Vraag naar veilig en duurzaam geteeld voedsel Sterkere focus op voedselkwaliteit en gezonde
Nadere informatieTransitie naar een duurzame elektriciteitsvoorziening en de rol van biomassa. Ir. Harry A. Droog
Transitie naar een duurzame elektriciteitsvoorziening en de rol van biomassa Ir. Harry A. Droog Voorzitter Platform Duurzame Electriciteitsvoorziening Biomassa meestook symposium, 27 mei 2010, Amsterdam
Nadere informatieQuick Scan Mogelijkheden biobased economy voor de tuinbouw
Quick Scan Mogelijkheden biobased economy voor de Werkdocument voor Biobased workshop van Productschap Tuinbouw Den Haag, 15 september 2009 Ronald Hiel, Fridus Valkema, Jorn van Dooren en Jelmer Vierstra
Nadere informatieInnovatieprogramma. New business met plantenstoffen uit de tuinbouw. Nieuwegein, 18 april 2017 Jan Smits Kenniscentrum Plantenstoffen
Innovatieprogramma New business met plantenstoffen uit de tuinbouw Nieuwegein, 18 april 2017 Jan Smits Kenniscentrum Plantenstoffen Ambitie Realisatie van nieuwe verdienmodellen met plantenstoffen voor
Nadere informatieVerwaarding van zeefgoed:
Verwaarding van zeefgoed: Subtitel Verkenning van afzetmogelijkheden Rik Winters, Amersfoort, 13 maart 2012. Inleiding Bioclear/KNN Zeefgoed Toepassingsmogelijkheden Belemmeringen Conclusies Vervolg Bioclear
Nadere informatieSymposium De Groene Delta van Nijmegen. Dag van de duurzaamheid 10 oktober 2014
Symposium De Groene Delta van Nijmegen Dag van de duurzaamheid 10 oktober 2014 Noodzaak tot veranderen 13-10-2014 2 En toen was daar... http://www.energieakkoordser.nl/ https://energiekgelderland.nl/paginas/default.aspx
Nadere informatieDe Biobased Economy in de Zuidvleugel
De Biobased Economy in de Zuidvleugel Wat is er nodig om de biobased-economy in de Zuidvleugel een impuls te geven? 17 1 13, Douwe-Frits Broens LEI: Biobased Economics - financiële en milieudoelen halen
Nadere informatieGrenzen voor Luchtkwaliteit
Grenzen voor Luchtkwaliteit Jolanda Heistek Projectmanager CropEye: KennisMakelaar, InnovatieRegisseur, NetwerkFacilitator T:06 13608752 Jolanda.heistek@cropeye.com Aanleiding Vragen van tuinbouwondernemers;
Nadere informatieDe chemie herstellen tussen agro en energie Speech, uitgesproken door Ruud Lubbers, bij de bijeenkomst Agro met energie verbinden, op 10 mei 2011.
Agro met energie verbinden De chemie herstellen tussen agro en energie Speech, uitgesproken door Ruud Lubbers, bij de bijeenkomst Agro met energie verbinden, op 10 mei 2011. Als Handvest van de Aarde-man
Nadere informatieBiobased economy in het Groene Hart
Biobased economy in het Groene Hart Energie & Bio/Groen Gas 27 juni 2013, Langeraar, Michiel van Galen Inhoud Landelijke doelen energie en beleid Stimuleringsbeleid Groen Gas Het proces Stand van zaken
Nadere informatieMogelijkheden met paprika inhoudsstoffen en vezels. Leon A. Mur Managing director
Mogelijkheden met paprika inhoudsstoffen en vezels Leon A. Mur Managing director Doelstelling Kenniscentrum Een doorbraak creëren voor de toepassing van plantenstoffen in bestaande en nieuwe markten. Plantenstoffen
Nadere informatieOntwikkelingen rond de opwerking van organische reststromen en biomassa. Arjen Brinkmann Branche Vereniging Organische Reststoffen
Ontwikkelingen rond de opwerking van organische reststromen en biomassa Arjen Brinkmann Branche Vereniging Organische Reststoffen 1 Inhoud Over de BVOR Over organische reststromen & biomassa: Waar hebben
Nadere informatieProgramma Kas als Energiebron
Programma Kas als Energiebron Transitiepad bio-energie in de glastuinbouw Glastuinbouwdag 2014 Vrijdag 7 maart 2014 Sander Peeters www.energymatters.nl Inhoud 1. Bio-energie in de glastuinbouw 2. Herijking
Nadere informatieValorisatie reststromen met aquatische biomassa. Rommie van der Weide, Wim van Dijk, Sander Huurman, Hellen Elissen,...
Valorisatie reststromen met aquatische biomassa Rommie van der Weide, Wim van Dijk, Sander Huurman, Hellen Elissen,... Inhoud Motivatie Waarom aquatische biomassa? Acrres Onderzoek aquatische biomassa
Nadere informatieC-153 Green Deal Groen Bouwen
C-153 Green Deal Groen Bouwen Partijen 1. De Minister van Economische Zaken, de heer H.G.J Kamp, en de Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, mevrouw W.J. Mansveld, ieder handelende in haar of
Nadere informatieSamenvatting. economy.
Samenvatting 6 SAMENVATTING Samenvatting Door toenemende technologische kennis en innovatie is het steeds beter mogelijk om de verschillende bestanddelen van planten, bomen, gewassen en dierlijke reststromen
Nadere informatieBio NL. Een unieke collectie plantenstoffen: de brug tussen telers en nieuwe markten. Leon A. Mur Managing director
Bio NL Een unieke collectie plantenstoffen: de brug tussen telers en nieuwe markten. Leon A. Mur Managing director Doelstelling Kenniscentrum Een doorbraak creëren voor de toepassing van plantenstoffen
Nadere informatieGroene warmte uit houtpellets Ervaringen met houtpellets voor stadsverwarming
Groene warmte uit houtpellets Ervaringen met houtpellets voor stadsverwarming 26-06-2018 Wouter Schouwenberg Lieuwe Leijstra DE HISTORIE VAN ENNATUURLIJK Essent Local Energy Solutions (ELES); Een business
Nadere informatieDuurzaamheid. De voordelen van blikverpakkingen
Duurzaamheid De voordelen van blikverpakkingen Duurzaamheid Duurzaamheid is één van de belangrijke aandachtspunten van het bedrijfsleven. Deze brochure is een initiatief van EMPAC, de organisatie van de
Nadere informatieBiomassa in het Greenport Betuwse Bloem. Door Roelf de Boer Lid projectteam GBB
Biomassa in het Greenport Betuwse Bloem Door Roelf de Boer Lid projectteam GBB Aan de slag 1. Verkenning 2. Eerste analyse via open netwerk (pre concurrentiefase) 3. Eerste Lunchbijeenkomst (toetsing aannames
Nadere informatieTuinbouw Veenstreek Greenport(s) 2040 Ewald van Vliet Burgemeester gemeente Lansingerland. Lid stuurgroep Greenports Nederland
Tuinbouw Veenstreek Greenport(s) 2040 Ewald van Vliet Burgemeester gemeente Lansingerland Lid stuurgroep Greenports Nederland Wat is een Greenport cluster van teeltbedrijven, veilingen, handelsbedrijven
Nadere informatieSamen vooruit. in de circulaire economie. CIRCLES inspireert en ondersteunt u met tools en praktische kennis. Re-creating (y)our environment
Samen vooruit in de circulaire economie Re-creating (y)our environment CIRCLES inspireert en ondersteunt u met tools en praktische kennis Circulaire economie wat moet ik ermee? Circulaire economie: u hoort
Nadere informatieGeothermie. traditioneel energiebedrijf?
31 maart 2010 T&A Survey Congres Geothermie Duurzame bron voor een traditioneel energiebedrijf? Hugo Buis Agenda Duurzame visie & ambities Waarom kiest Eneco voor Geothermie? Stand van zaken Markten Pro
Nadere informatieDe rol van biomassa in de energietransitie Inleiding Debat 22 nov 2017
Jan Peter Nap Hanze Research Energy De rol van biomassa in de energietransitie Inleiding Debat 22 nov 2017 Energietransitie 2 Er staat veel op het spel Klimaatverandering - CO 2, opwarming, milieu, afspraken
Nadere informatieEnergietransitie Glastuinbouw en warmte
Energietransitie Glastuinbouw en warmte Inhoud 1. Inleiding 2. Energietransitie glastuinbouw 3. Warmteclusters 1. Doel 2. Aanpak en gebieden 4. Vragen/ discussie Nationale en internationale doelen ambitie
Nadere informatieDuurzaamheid als drager voor gebiedsontwikkeling. Drs. ing. Bert Krikke Projectdirecteur
Duurzaamheid als drager voor gebiedsontwikkeling Drs. ing. Bert Krikke Projectdirecteur Inhoud presentatie 0. Hoe omgaan met ambities 1. Wat is het Ecomunitypark 2. Voor wie is het park 3. Van samenwerking
Nadere informatieGRONDSTOFFEN VAN DE TOEKOMST MICHIEL ADRIAANSE
GRONDSTOFFEN VAN DE TOEKOMST MICHIEL ADRIAANSE KCPK DOORWERTH 1 FEBRUARI 2017 SIA 2020: VISIE PAPIER- EN KARTONINDUSTRIE "Papiersector is aanjager van een biomassa gebaseerde circulaire economie. We halen
Nadere informatieGreen Deal van Essent New Energy met de Rijksoverheid
Green Deal van Essent New Energy met de Rijksoverheid Ondergetekenden: 1. De Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, en de Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu, ieder handelende
Nadere informatieVERORDENING PT BESTEMMINGSHEFFING VERDUURZAAMDE GROENTEN EN FRUIT 2013
VERORDENING PT BESTEMMINGSHEFFING VERDUURZAAMDE GROENTEN EN FRUIT 2013 Verordening van het bestuur van het Productschap Tuinbouw van (datum), houdende de vaststelling van een bestemmingsheffing ten behoeve
Nadere informatieBoeren hebben. oplossing! een. Meerjarenplan 2020 van ZLTO
Boeren hebben een oplossing! Meerjarenplan 2020 van ZLTO Boerenkracht & financiering KLIMAAT VOEDSELZEKERHEID & GEZONDHEID VITAAL PLATTELAND Innovatie, data & kennis ZLTO (Zuidelijke Land- en Tuinbouw
Nadere informatiePlatform Biodiversiteit, Ecosystemen en Economie
Een initiatief IUCN-Nederland en VNO-NCW met deelname van: Bedrijfsleven Shell, FrieslandCampina, DSM Recron, IDH Initiatief Duurzame Handel LTO Nederland Natuur- en milieuorganisaties Natuurmonumenten,
Nadere informatieVerkenning energie en verduurzaming glastuinbouw Limburg. 20 februari 2019
Verkenning energie en verduurzaming glastuinbouw Limburg 20 februari 2019 Initiatief en doel Initiatief 2017 LLTB-vakgroep tuinbouw bedekte teelten Ism LLTB en LTO Glaskracht Nederland Visie Klimaatneutrale
Nadere informatieVerpakken in de circulaire economie. Hester Klein Lankhorst Empack, 5 april 2017
Verpakken in de circulaire economie Hester Klein Lankhorst Empack, 5 april 2017 2 Copyright 2016 KIDV 8 november 2016 3 Copyright 2017 KIDV 12-4-2017 Verpakkingen In Europa openen we ongeveer 7 verpakkingen
Nadere informatieDebat Kansen voor duurzame biomassa in Zeeland. Goes, 22 januari 2009 Conclusies en aanbevelingen CE Delft
Debat Kansen voor duurzame biomassa in Zeeland Goes, 22 januari 2009 Conclusies en aanbevelingen CE Delft Notitie Delft, 1 maart 2009 Opgesteld door: A. (Ab) de Buck H.J. (Harry) Croezen G.C. (Geert) Bergsma
Nadere informatieSubsidies Biobased Economy
Subsidies Biobased Economy Amsterdam, 23 juni 2014 Astrid Hamer Subsidies Weinig gebruikt door bedrijven (spec. BBE) Wijs ze erop. WBSO regio Overzicht regelingen BBE door RVO.nl RDA SDE+ NL EU MIT: MKB
Nadere informatieProductschap Tuinbouw kennisknooppunt platform overheid op maat van de tuinbouw
Productschap Tuinbouw kennisknooppunt platform overheid op maat van de tuinbouw Productschap Tuinbouw 30.000 ondernemingen De Nederlandse tuinbouw- en groensector bestaat uit een kleine 30.000 ondernemingen
Nadere informatieGFT-afval is een waardevolle bron voor nieuwe grondstoffen. Maar hoe ziet de toekomst eruit?
GFT-afval is een waardevolle bron voor nieuwe grondstoffen. Maar hoe ziet de toekomst eruit? Spreker: Datum: Locatie: Joop Suurmeijer en Robert Jansen 19 maart 2015 VNG-congres Utrecht GFT-afval heeft
Nadere informatieENERGIE BESPAREN EN VERDUURZAMEN IN DE GLASTUINBOUW
Besparen en verduurzamen ENERGIE BESPAREN EN VERDUURZAMEN IN DE GLASTUINBOUW Over Kas als Energiebron Kas als Energiebron is het innovatie- en actieprogramma voor de glastuinbouw met als doel de uitstoot
Nadere informatieAQUATISCHE LANDBOUW. haal meer uit land én water
AQUATISCHE LANDBOUW haal meer uit land én water AQUATISCHE LANDBOUW Waarom wel het land, maar niet de sloot benutten in de veenweiden? Dat is de vraag waar het om draait in het icoon Aquatische landbouw
Nadere informatieVan circulair gebied naar circulair gebouw
Circulair gebouwd is het beste verkoopargument Van circulair gebied naar circulair gebouw Deel 1-14.00 uur 14.30 uur Introductie in duurzame gebiedsontwikkeling: Ecomunitypark * Bert Krikke Deel 2-14.30
Nadere informatieWater. Landschap en Leefomgeving. Biobased economy
BB + Topsectoren + + Greenports + interviews KvKmet ondernemers 2012 (0, 1, 2 of 3 punten) Greenports en # inhoudelijke links naar topsectoren Topsectoren Prov. Gelderland Greenport Boskoop, Innovatieimpuls.proje
Nadere informatieAlgen en Groen Gas Een duurzame en rendabele combinatie!
Algen en Groen Gas Een duurzame en rendabele combinatie! www.omegagreen.nl Bert Knol Omega Green B.V. 27 september 2017 Omega Green B.V. Omega Green B.V. is opgericht in 2014 met het doel het algenteelt
Nadere informatieAmbitie: Op naar een Vitale Teelt in 2030
Ambitie: Op naar een Vitale Teelt in 2030 Met bollen en bloemen van topkwaliteit, vrij van ziekten, op een rendabele manier geteeld in harmonie met de omgeving, emissieloos, klimaatneutraal en met een
Nadere informatieCompact Plus biogasinstallatie, Lierop, 600 kw
Hoe maak je biogas? Inhoud presentatie Wie en wat is Biogas Plus? Hoe werkt een biogasinstallatie? Voor wie is een biogasinstallatie interessant? Is een biogasinstallatie duurzaam? Zijn subsidies nodig?
Nadere informatieDuurzaamheid: speerpunt voor industrie en onderwijs
Duurzaamheid: speerpunt voor industrie en onderwijs Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie Nelo Emerencia, Speerpuntmanager Onderwijs & Innovatie Utrecht, 9 februari 2012 DAS Docentenconferentie
Nadere informatiezonweringsdoeken gemaakt van planten THE FIRST SUNSCREEN FABRIC IN THE WORLD WITH CRADLE TO CRADLE CERTIFIED GOLD
zonweringsdoeken gemaakt van planten THE FIRST SUNSCREEN FABRIC IN THE WORLD WITH CRADLE TO CRADLE CERTIFIED GOLD M + N PROJECTEN ONTWIKKELDE EEN NIEUWE GENERATIE ZONWERINGSDOEKEN, DIE DE HUIDIGE MATERIALEN
Nadere informatieRoadmaps Innovatieagenda 2016 2019
Roadmaps Innovatieagenda 2016 2019 Koepel PPS/(sub)thema: New business met groene & hoogwaardige uit de tuinbouw Trekkers: Eric Poot en Jan Smits 1. Visie en ambitie: Beschrijf het thema en beschrijf de
Nadere informatieToelichting op de Nederlandse Roadmap Bioraffinage
Toelichting op de Nederlandse Roadmap Bioraffinage René van Ree & Bert Annevelink Informatiebijeenkomst Innovatieagenda Energie, 3 november 2009 Inhoud presentatie introductie begrip bioraffinage Nederlandse
Nadere informatieByosis Group. oplossingen voor vergisters; maisraffinage. Datum: September 2012
Byosis Group oplossingen voor vergisters; maisraffinage Door: René Oudman Datum: September 2012 Bedrijf Byosis is opgericht in 2007. Technologie ontwikkeld samen met Wageningen Universiteit. Oprichters:
Nadere informatieBiobased voedselverpakkingen
Biobased voedselverpakkingen Technische aspecten 30 Juni 2015, Karin Molenveld Inhoud Introductie Biobased verpakkingen Wat is biobased Waarom biobased Wanneer biodegradeerbaar Catalogus Voorbeelden en
Nadere informatieAanpak, uitwerking en rapportage
RAPPORTAGE De aanleiding voor de verleende projectbijdrage is gelegen in de opstart van het FSI initiatief in 2012 en de daadwerkelijke opstart in Januari 2013. Een van de voornaamste doelstellingen van
Nadere informatieSamenwerken aan een gezond, groen en economisch vitaal werk- en leefklimaat in het Groene Hart
GREEN BUSINESS CLUB GROENE Sponsorpropositie HART u Samenwerken aan een gezond, groen en economisch vitaal werk- en leefklimaat in het Groene Hart GREEN BUSINESS CLUB u Green Business Club Groene Hart
Nadere informatieSubsidie voor innovatieve projecten. Informatie over het Innovatief Actieprogramma Groningen. provincie groningen
Subsidie voor innovatieve projecten Informatie over het Innovatief Actieprogramma Groningen provincie groningen Subsidie voor innovatieve projecten INFORMATIE OVER HET INNOVATIEF ACTIEPROGRAMMA GRONINGEN
Nadere informatieStrategische visie Biomassa drs. Marten Hamelink Directie Topsectoren & Industriebeleid
Strategische visie Biomassa 2030 drs. Marten Hamelink Directie Topsectoren & Industriebeleid Waarom deze visie? De uitdaging 2 Naar een circulaire en biobased economie 3 Visie Biomassa 2030 Kernvraag:
Nadere informatieMulti-Input-Multi-Output Papierfabriek
Multi-Input-Multi-Output Papierfabriek Platform Vezelgrondstoffen 12 maart 2013 Michiel Adriaanse sheet 1 w Doelstelling van de Dag - MIMO concept introduceren - Uitwisselen best practices - Inspiratie
Nadere informatieMobilisatie Biomassa een visie vanuit het bedrijfsleven. WUR/Alterra-workshop 3 juli 14 Fokke Goudswaard, voorzitter Platform Bio-Energie
Mobilisatie Biomassa een visie vanuit het bedrijfsleven WUR/Alterra-workshop 3 juli 14 Fokke Goudswaard, voorzitter Platform Bio-Energie Missie PBE: promotie van verantwoord toegepaste bio-energie Platform
Nadere informatieFactsheet: biologisch afbreekbare kunststof verpakkingen
Factsheet: biologisch afbreekbare kunststof verpakkingen Kennisinstituut Duurzaam Verpakken Factsheet, augustus 2018 1 Introductie In de afgelopen periode is een brede discussie ontstaan over de vraag
Nadere informatieB-140 Green Deal: Groene Gevangenis Veenhuizen: naar een gevangenis voorzien van duurzame energie uit de regio
B-140 Green Deal: Groene Gevangenis Veenhuizen: naar een gevangenis voorzien van duurzame energie uit de regio Partijen: De Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, de heer drs. M.J.M. Verhagen,
Nadere informatieInteractie tussen bio-materialen en bio-energie. Annita Westenbroek 17 december 2013
Interactie tussen bio-materialen en bio-energie Annita Westenbroek 17 december 2013 Discussiepunten (1) Er is genoeg biomassa! Ja, na gebruik voor materialen en chemie blijft er voldoende over voor energie!
Nadere informatieGroentenvezels als basis voor biobased verpakkingen
Groentenvezels als basis voor biobased verpakkingen Recent was het Natuurvezel Applicatie Centrum-NAC in Raamsdonkveer gastheer voor de inspiratiemeeting over Duurzame Verpakkingen. Leon Joore, directeur
Nadere informatieHet Productschap Tuinbouw. 13 november 2012 / Agnes van Ardenne
Het Productschap Tuinbouw 13 november 2012 / Agnes van Ardenne Inhoud Productschap Tuinbouw (PT) Kerncijfers tuinbouw Trends Opdracht tuinbouw / PT Waarde van groen Conclusies Productschap Tuinbouw (PT)
Nadere informatieMilieukeur/ On the way to PlanetProof Bloembollen en Bolboemen
Milieukeur/ On the way to PlanetProof Bloembollen en Bolboemen Wim Uljee Communicatie Manager SMK februari 2018 Onze opdracht Stimuleren van duurzamer produceren en consumeren door middel van keurmerken
Nadere informatieTOPSECTOR Wereldoplossingen voor werelduitdagingen
TOPSECTOR TUINBOUW & UITGANGSMATERIALEN Wereldoplossingen voor werelduitdagingen Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen Topsector met topcijfers De Nederlandse sector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen behoort
Nadere informatieARN, uw duurzame innovatieve partner!
ARN, uw duurzame innovatieve partner! WELKOM! 5 maart 2019 ARN als energie- en grondstoffenproducent Aandeelhouders/PPS-structuur Regio Nijmegen 37,5% Regio De Vallei 11,76% Regio Rivierenland 5,88% REMONDIS
Nadere informatieGreen Deals gesloten voor stimuleren groene economische groei
Green Deals gesloten voor stimuleren groene economische groei Burgers, bedrijven, milieu-organisaties en overheden hebben vandaag op initiatief van minister Verhagen van Economische Zaken, Landbouw en
Nadere informatieAgromere Serre. Glastuinbouw in de Stad. Beperkingen. Concepten. AVAG ledenvergadering 25 juni 2008 Eric Poot, Wageningen UR Glastuinbouw
Agromere Serre AVAG ledenvergadering 25 juni 2008 Eric Poot, Wageningen UR Glastuinbouw Met dank aan Marc Ruijs en Bram van der Maas Glastuinbouw in de Stad Beperkingen Ruimte Regels Kansen Meerwaarde
Nadere informatieDuurzame Greenport Westland Oostland
12 oktober 2009 Duurzame Greenport Westland Oostland EFRO programma Doel: Duurzame Greenport (p p p) Greenport Westland Oostland gemeentes Westland, Pijnacker Nootdorp, Lansingerland Kennisinstellingen
Nadere informatieTrend: Toename van biobased in verpakken. Karen van de Stadt
Trend: Toename van biobased in verpakken Karen van de Stadt Waarom biobased in verpakken? Altijd instroom nodig Hernieuwbare materialen Innovatie Heilige graal? 2 Copyright 2017 KIDV 3 Copyright 2017 KIDV
Nadere informatieVERKENNING van de BioBased Economy
VERKENNING van de BioBased Economy Biobased of Biowaste? Vereniging van Ver(s)kenners Martijn Wagener 28-nov-2013 Indeling Introductie Virida! Wat is de Biobased Economy?! Principes: cascadering en raffinage!
Nadere informatieInnovatienetwerk Nieuwe Energie Systemen (INES) Kies voor slimme technologie en bespaar energie
Innovatienetwerk Nieuwe Energie Systemen (INES) Kies voor slimme technologie en bespaar energie januari 2011 Alle tuinders in Gelderland kunnen besparen Wilt u uw energiekosten verlagen? Door energie te
Nadere informatieUrban Farming Long Term future with Algae?
Urban Farming Long Term future with Algae? Wie zijn wij? Leidende positie in Europa. Sinds 2000 succesvol actief op het gebied van het kweken k en verwerking van algen. Structuur Ingrepro Ingrepro B.V.
Nadere informatie