Gemeente Den Haag Dienst Stadsbeheer. De Erasmuszone ECOLOGISCHE VERBINDINGEN

Transcriptie

1 Gemeente Den Haag Dienst Stadsbeheer De Erasmuszone ECOLOGISCHE VERBINDINGEN

2 Stedelijke ecologische hoofdstructuur ERASMUSZONE belangrijkste verbindingszones en stapstenen wenselijke verbindingszone belangrijkste waterlopen grote groengebieden

3 2 3 Inhoud Voorwoord Voorwoord De Erasmuszone in beeld De natuur in de Erasmuszone Verhoging van de natuurwaarden Wat doet de gemeente? Kan er meer? U en de natuur: samen aan de slag Den Haag is een groene stad, met veel bossen, parken en landgoederen. Tussen deze grote groengebieden ligt een heel netwerk van wegbermen, bomenrijen, waterwegen met oevers, kleine bosjes en struiken. Planten en dieren kunnen zo van het ene gebied naar het andere komen. Dat noemen we ecologische verbindingszones. Door de stad verspreid liggen verschillende verbindingszones, elk met hun eigen karakteristieken. De Erasmuszone is er één van. De Erasmuszone is een langgerekte groene strook met een watergang langs de Erasmusweg, tussen de Lozerlaan en Station Moerwijk. Het is een verbinding tussen de grote groengebieden De Uithof en de Rijswijkse Voorden. Op grotere schaal is het een onderdeel van de verbinding tussen de duinen en Midden-Delfland. De Erasmuszone sluit aan op andere verbindingszones in de stad: in het oosten op de Laakzone en in het zuiden op de zones in het Wateringse Veld. OEVER TER HOOGTE VAN BARBIERSGAARDE Aan de binnenkant van het omslag vindt u een kaartje van het gebied De gemeente wil de natuurwaarde van de Erasmuszone verhogen. Daarom is een plan gemaakt voor herinrichting en beheer van het groen voor het gedeelte tussen de Lozerlaan en de Loevesteinlaan. In 2004 is gestart met het realiseren van de aanpassingen. Voor het deel tussen de Loevesteinlaan en het Station Moerwijk zijn verbeterplannen in voorbereiding. Dit boekje geeft een indruk van de natuurwaarde van de Erasmuszone en van hoeveel mooier het nog kan gaan worden. Ik hoop dat dit boekje u enthousiast maakt voor dit stukje natuur in Den Haag en uitnodigt om er eens een kijkje te nemen. Wilbert Stolte Wethouder Stadsbeheer, ICT, Scheveningen en Sport

4 4 5 De Erasmuszone in beeld BOSSTROOK TUSSEN LEYWEG EN DEDEMSVAARTWEG TER HOOGTE VAN DE LAAN VAN WATERINGSE VELD OEVER TER HOOGTE VAN DE GAARDES EN (ONDER) BIJ MOERWIJK De Erasmuszone is een langgerekte strook groen langs de Erasmusweg, van 2 tot 40 meter breed. Je vindt er bosstroken, struiken en open grasland. Op enkele plaatsen staan knotwilgen. Aan de zuidkant loopt langs de hele zone een brede watergang. Het laatste deel hiervan, vanaf de Middachtenweg, staat in verbinding met het veenriviertje De Laak. Door het deel tot de Loevesteinlaan loopt een onopvallend, smal wandelpad, waardoor je je midden in de natuur waant. In 2004 is een begin gemaakt met de herinrichting en aanpassing van het beheer in dit deel.

5 6 7 De natuur in de Erasmuszone PLANTEN Gewone es Iep Zomereik Schietwilg Hazelaar Spaanse aak Wilde lijsterbes Gewone vlier Fluitenkruid Look-zonder-look Kruipertje Hondsdraf Kamgras Scherpe boterbloem Gewoon duizendblad Groot kaasjeskruid Gele morgenster Rode klaver Margriet Pinksterbloem Gewone smeerwortel Grote lisdodde Gewone waterbies Moeraszegge Kikkerbeet Gele plomp In de Erasmuszone is veel struweel en bos met gewone es, iep, zomereik, schietwilg, hazelaar, spaanse aak, wilde lijsterbes en vlier. Onder de bomen vind je fluitenkruid en look-zonder-look. GEWONE VLIER GROOT KAASJESKRUID De graslanden zijn voedselrijk met veel grassen en relatief weinig bloemen. Als je goed kijkt, komen er wel fraai bloeiende soorten voor, zoals groot kaasjeskruid, gele morgenster, margriet, gewoon duizendblad, rode klaver, scherpe boterbloem en pinksterbloem. RODE KLAVER SCHERPE BOTERBLOEM EN (ONDER) GELE MORGENSTER GEWONE SMEERWORTEL GROTE KAARDENBOL GELE PLOMP INKTZWAM (HAZEPOOTJE) Ondanks de steile beschoeide oevers kun je oeverplanten vinden, zoals gewone smeerwortel, gele lis, kleine watereppe, grote waterweegbree, gewone dotterbloem en echte valeriaan. Na de herinrichting zal de soortenrijkdom toenemen. In het water groeien hier en daar kikkerbeet en gele plomp. AMFIBIEËN Gewone pad Bruine kikker Groene kikker Kleine watersalamander GROENE KIKKER PAARTJE GEWONE PAD In en bij het water leven de gewone pad, bruine kikker, groene kikker en kleine watersalamander. Deze zullen profiteren van de nieuw aan te leggen poelen.

6 VOGELS Bosuil Grote bonte specht IJsvogel Nachtegaal Staartmees Pimpelmees Putter Zwartkop Tjiftjaf Groenling Winterkoning Knobbelzwaan Blauwe reiger Fuut Kuifeend Waterhoen Meerkoet 8 KNOBBELZWAAN TUSSEN LOEVESTEINLAAN EN LEYWEG ZOOGDIEREN Egel Vleermuizen LAATVLIEGER 9 VISSEN Snoek Paling Kroeskarper Ruisvoorn INSECTEN Libellen Vlinders GROOT DIKKOPJE EN (ONDER) BLAUWE GLAZENMAKER WINTERKONING De zone is rijk aan vogels van bos en struweel, zoals grote bonte specht, pimpelmees, zwartkop, winterkoning en zelfs nachtegaal en bosuil. Ook zie je er algemene watervogels, zoals blauwe reiger, fuut, kuifeend, waterhoen en meerkoet. IJSVOGEL BUNZING Vleermuizen gebruiken de Erasmuszone als vliegroute en om te jagen op insecten. De struiken en het hoge gras bieden voldoende dekking voor de egel. Ook is het geschikt voor de bunzing en de rosse woelmuis. Deze soorten zijn nog niet waargenomen, maar ze zouden zeker van de zone gebruik kunnen maken. EGEL Snoek, paling, kroeskarper en ruisvoorn zijn vissen die vrij hoge eisen stellen aan hun omgeving. Dat zij in dit water voorkomen, geeft aan dat de waterkwaliteit goed is en dat er voldoende planten onder water zijn. Door de herinrichting zal het aantal libellen en vlinders toenemen.

7 10 11 Verhoging van de natuurwaarden De Erasmuszone met zijn graslanden, struiken, bosstroken en water vormt een groene zone in de stad. In heel Den Haag ligt tussen de grote groengebieden, zoals duinen, parken en bossen, een netwerk van groene verbindingszones. Getracht wordt de verbindingszones met zo min mogelijk onderbrekingen op elkaar te laten aansluiten. Zo kunnen planten en dieren van het ene gebied naar het andere komen. EEN AANEENGESLOTEN GRASLANDSTROOK MET AANGRENZENDE BOSSTROOK De Erasmuszone sluit in het oosten aan op de Laakzone en in het zuiden op de zones in het Wateringse Veld. Planten en dieren kunnen zo van de Uithof naar de Rijswijkse Voorden komen en via het Wateringse Veld naar de Zwethzone. De gemeente wil de functie van de Erasmuszone als ecologische verbindingszone graag vergroten en zowel de natuurwaarde als de belevingswaarde verhogen. Daarom is voor het gedeelte tussen de Lozerlaan en de Loevesteinlaan een plan gemaakt voor herinrichting en beheer van het groen. In 2004 is gestart met de herinrichting en wordt het aangepaste beheer verder uitgebreid. De bedoeling is om de struiken en bosstroken aan de noordrand van de zone meer op elkaar te laten aansluiten, zodat de verbindingszone niet onderbroken wordt. Aan de zuidrand wordt de strook grasland zoveel mogelijk aaneengesloten. Door aangepast maaibeheer is het grasland bloemrijker geworden. Tussen het grasland en de struiken kunnen de overgangen geleidelijker gemaakt worden, door een strook minder vaak te maaien. Het plan is om op een aantal plaatsen de beschoeiing te verlagen, zodat er een brede geleidelijke overgang tussen nat en droog ontstaat. Waar dit niet mogelijk is, worden op regelmatige afstanden faunauitstapplaatsen gemaakt.

8 12 13 GESCHIKTE PLEK VOOR AANLEG VAN NATUURVRIENDELIJKE OEVER OF MOERASJE TE HANDHAVEN MOERASJE MET GROTE LISDODDE TE HERSTELLEN DICHTGEGROEIDE POEL TE VERWJDEREN ASFALT Om de natuur een eindje op gang te helpen worden er rond de waterlijn diverse soorten oeverplanten gezet, zoals gele waterkers, gele lis, grote kattenstaart, wolfspoot, grote egelskop, watermunt en kleine watereppe. In de zone worden drie dichtgegroeide poelen hersteld. Indien mogelijk worden nog twee extra poelen aangelegd. Ook zijn er ideeën om op een paar plaatsen moerasjes te maken door de bovenlaag van de grond af te graven. Dat kunnen bloemrijke plekken worden met bijvoorbeeld echte koekoeksbloem en dotterbloem. Op enkele plaatsen zal overbodig asfalt van paden en pleintjes verwijderd worden, zodat er meer ruimte is voor het groen. Verder is het de bedoeling om het wandelpad aantrekkelijker en toegankelijker te maken. DEEL VANAF ERASMUSPLEIN DAT NOG NIET AANGEPAKT IS

9 14 15 Wat doet de gemeente? De gemeente wil de Erasmuszone graag zo goed mogelijk als ecologische verbindingszone laten functioneren. Met de herinrichting worden de voorwaarden geschapen voor een hogere natuurwaarde. Maar met deze eenmalige inspanning is de gemeente nog niet klaar. Na de herinrichting moeten de bloemrijke graslanden, oevers, struiken, bosstroken, poelen en moerasjes op een natuurvriendelijke manier beheerd worden. KNOTWILGEN IN DE BUURT VAN DE LOZERLAAN Het bloemrijke grasland wordt niet vaker dan tweemaal per jaar gemaaid, om de planten voldoende kans te geven te bloeien en zaad te zetten. Het gebied is ook een hondenuitrengebied. Langs de paden wordt daarom een strook grasland vaker gemaaid. De natuurvriendelijke oevers worden éénmaal per jaar gemaaid in de nazomer. Ook hier zullen veel bloemen gaan groeien. Het maaisel wordt afgevoerd. Door op deze manier telkens voedingsstoffen af te voeren krijgen meer bloemrijke soorten een kans om te groeien en neemt de variatie toe. Struiken en bomen worden eens per vier jaar gesnoeid. Het snoeihout wordt op hopen gelegd, die als schuilplaats dienen voor verschillende dieren. De poelen worden eens per vijf jaar geschoond. De knotwilgen worden eens per drie jaar geknot in de winter. Het water wordt niet vaker dan één maal per jaar geschoond. Dit zorgt voor variatie in waterplanten. Door elk jaar hetzelfde beheer op ongeveer dezelfde tijd uit te voeren in samenhang met onder meer de rijping van zaden, het verpoppen van vlinders en het uitvliegen van jonge vogels, ondervinden planten en dieren zo min mogelijk schade. Bij het beheer wordt uiteraard ook rekening gehouden met de andere functies die het groen heeft. Je moet er goed kunnen wandelen en van het groen kunnen genieten. Belangrijk is ook dat het er mooi uitziet en dat het schoon is.

10 16 17 Kan er meer? Als de ideeën voor herinrichting uitgevoerd worden, zal de natuurwaarde in het deel tussen de Lozerlaan en de Loevesteinlaan toenemen. Er komt meer variatie in begroeiing, er komen meer bloemen en het gaat er aantrekkelijker uitzien. Ook kunnen dieren er beter gebruik van maken als verbindingszone. Waarschijnlijk kunnen niet alle ideeën in één keer gerealiseerd worden, maar kunnen sommige maatregelen in de toekomst aangepakt worden. LICHTROOSTER VAN ECOTUNNEL ONDER KRUISING LAAN VAN WATERINGSE VELD/ERASMUSWEG De aanleg van poelen, moerasjes en geleidelijk aflopende oevers is niet overal mogelijk. Zo blijken er in het gedeelte tussen de Beresteinlaan en de Steenhouwersgaarde in de grond resten te zijn van een vrij grote Romeinse nederzetting. Deze resten hebben een hoge archeologische waarde. Bij de Leyweg zijn in de grond resten gevonden van oude watersystemen van na de Middeleeuwen. In deze delen met een hoge archeologische waarde mag niet gegraven worden. Ondanks de grote verscheidenheid aan planten en dieren, die na de herinrichting in de Erasmuszone verwacht worden, blijft de invloed van de stad op het gebied uiteraard groot. Wandelaars, spelende kinderen, vissers en honden hebben invloed op planten en dieren. Dat is ook niet erg, want natuurbeleving is een belangrijke functie van het gebied. Drukke wegen zoals: Beresteinlaan, Leyweg en Loevesteinlaan, het Erasmusplein en het gebied rondom station Moerwijk zijn vooral voor dieren die niet kunnen vliegen barrières in de verbindingszone. Voorlopig is het niet mogelijk deze barrières weg te halen, hoe graag we dat ook zouden willen. Op het moment dat deze wegen opgebroken moeten worden voor onderhoud, is er wellicht een mogelijkheid om voorzieningen voor dieren aan te brengen. Zo is bij de aanleg van de Laan van Wateringse Veld een ecotunnel bij de kruising met de Erasmusweg gemaakt. Ook onder de Lozerlaan ligt al een ecoduiker. Veel natte duikers in de zone zijn zo klein dat er naast het water geen ruimte overblijft voor een droge loopstrook voor dieren. Ook hiervoor geldt dat de duikers wellicht vervangen kunnen worden door meer natuurvriendelijke duikers wanneer er toch werkzaamheden moeten gebeuren. Hier en daar is de verbindingszone onderbroken of erg smal door bijvoorbeeld een bushalte, omheinde hobbytuinen, een caravanbedrijf en een benzinestation. Ook deze knelpunten in de verbindingszone zijn moeilijk op te lossen.

11 18 19 U en de natuur: samen aan de slag Op initiatief van het Haagse Milieucentrum zijn in de periode 1997/99 de natuurwaarden van de zone in kaart gebracht door bewoners. Ze kregen daarbij begeleiding van de Haagse Vogelbescherming en de KNNV. Zo werd het belang van kleine natuurgebiedjes in de stad onder de aandacht gebracht. Dat is een goed voorbeeld van zelf aan de slag gaan met de natuur. U kunt ook zelf de natuur in uw omgeving een handje helpen. Wanneer u in het groen in uw omgeving ongewenste ontwikkelingen signaleert, neem dan contact op met het gemeentelijk ContactCentrum. U kunt kiezen voor een natuurlijke inrichting van uw tuin. U kunt de inrichting bijvoorbeeld afstemmen op de Erasmuszone, zodat ook uw tuin een kleine schakel wordt in deze verbindingszone. Dat doet u door te kiezen voor inheemse plantensoorten, die passen bij de grondsoort, vochtigheid en hoeveelheid zon in uw tuin. Andere tips zijn: struiken met bessen (meidoorn, sleedoorn, lijsterbes en hulst) bieden voedsel aan vogels dichte struiken zijn ideaal voor vogels om hun nest in te bouwen bladeren en bodembedekkende planten vormen schuilplaatsen voor bijvoorbeeld egels veel bloemen trekken vlinders, hommels en bijen aan. Ook uw volkstuin kan als stapsteen fungeren voor onder meer vogels, vlinders en bijen, zeker als u kiest voor ecologisch tuinieren. Wilt u meehelpen om bij te houden welke natuur in de stad aanwezig is, bijvoorbeeld om het beheer te toetsen? Neem contact op met het Haags Milieucentrum of één van de natuurverenigingen. AANSPREEKPUNTEN GEMEENTELIJK CONTACTCENTRUM (070) HAAGS MILIEUCENTRUM (070) , met aangesloten Natuurverenigingen, o.a.: Haagse Vogelbescherming Stichting Egelopvang Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging Algemene Vereniging voor Natuurbescherming Vereniging voor Natuur- en Milieu-educatie MILIEU INFORMATIE CENTRUM (070) NADERE INFORMATIE

12 UITGAVE Gemeente Den Haag Dienst Stadsbeheer Postbus DP Den Haag TEKST De Groene Ruimte BV, Wageningen FOTO S Dienst Stadsbeheer, Den Haag De Groene Ruimte BV, Wageningen Arie Benschop, Henk Harmsen, Sandra Kamphuis, Lex Kreffer, Doreen Saunders, Niek van der Worff, Den Haag Kees Mostert, Delft MET DANK AAN Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, Den Haag Haagse Vogelbescherming Haags Milieucentrum Egelopvang Den Haag VORMGEVING Weijsters & Kooij, Grave DRUK Hub. Tonnaer bv, Kelpen-Oler deze brochure is gedrukt op minder milieubelastend papier september 2004