Gemeente Den Haag Dienst Stadsbeheer. De Haagse Beek ECOLOGISCHE VERBINDINGEN

Transcriptie

1 Gemeente Den Haag Dienst Stadsbeheer De Haagse Beek ECOLOGISCHE VERBINDINGEN

2 Stedelijke ecologische hoofdstructuur belangrijkste verbindingszones en stapstenen wenselijke verbindingszone belangrijkste waterlopen grote groengebieden HAAGSE BEEK

3 2 3 Inhoud Voorwoord Voorwoord De Haagse Beek van zuidwest naar noordoost De natuur van de Haagse Beek De Haagse Beek vroeger en nu Wat doet de gemeente? Kan er meer? U en de natuur: samen aan de slag Den Haag is een groene stad, met veel bossen, parken en landgoederen. Tussen deze grote groengebieden ligt een heel netwerk van wegbermen, bomenrijen, waterwegen met oevers, kleine bosjes en struweel. Planten en dieren kunnen zo van het ene gebied naar het andere komen. Dat noemen we ecologische verbindingszones. Door de stad verspreid liggen verschillende verbindingszones, elk met hun eigen karakteristieken. De Haagse Beek is er één van. De Haagse Beek loopt van Kijkduin naar de Hofvijver. Het is een watergang met een lange geschiedenis. Voor de Middeleeuwen was het een duinbeekje. Nu ligt de Beek midden in de stad: een groene strook met een weelderige oeverbegroeiing, bloemrijk grasland, moerasjes en struweel. De Haagse Beek verbindt de grote groengebieden Westduinen, Westduinpark, Ockenburgh, Meer en Bos, Bosjes van Pex, Bosjes van Poot en Zorgvliet. In de periode van 1997 tot 2000 is de Haagse Beek voor een groot deel natuurlijker ingericht, zodat meer planten en dieren er kunnen voorkomen. HAAGSE BEEK BIJ SEGBROEKLAAN, TUSSEN RODE KRUISLAAN EN GOUDENREGENSTRAAT Ik hoop dat dit boekje, met informatie over de natuur, voor u aanleiding is om eens een wandeling te maken langs de Haagse Beek. Aan de binnenkant van het omslag vindt u een kaartje van het gebied Wilbert Stolte Wethouder Stadsbeheer, ICT, Scheveningen en Sport

4 4 5 De Haagse Beek van zuidwest naar noord oost BEEK BIJ STADHOUDERSLAAN BEEK BIJ RODE KRUISPLANTSOEN EN (ONDER) STADHOUDERSLAAN BEEK TUSSEN CATSHUIS EN VREDESPALEIS Langs de Machiel Vrijenhoeklaan heeft de Beek een natuurlijk karakter, kronkelend en met glooiende oevers, veel oeverplanten en een bloemrijke watervegetatie. Ook bij het Rode Kruisplantsoen is veel ruimte voor bloemrijke weiden, moerasjes, poelen en bloemrijke oevers. Bij de Stadhouderslaan, in de buurt van Zorgvliet, heeft de Beek een strakke inrichting. Tussen het Catshuis en het Vredespaleis heeft de Beek het karakter van een bosbeek.

5 6 7 De natuur van de Haagse Beek PLANTEN Groot kaasjeskruid Knoopkruid Gele morgenster Grote ratelaar Slangenkruid Grote kattenstaart Grote lisdodde Gele lis Wolfspoot Harig wilgenroosje Moerasandoorn Pijlkruid Waterlelie Gele plomp Watergentiaan Groot blaasjeskruid Schietwilg SLANGENKRUID GROTE RATELAAR EN GEWONE ROLKLAVER GROOT BLAASJESKRUID WATERGENTIAAN ZOOGDIEREN Vleermuizen Egel GEWONE DWERGVLEERMUIS EGEL KNOOPKRUID GELE MORGENSTER In de hooilanden langs de Beek staan bloemrijke planten als groot kaasjeskruid, knoopkruid, gele morgenster en grote ratelaar. In de buurt van de duinen, langs de Domburglaan, komen ook duinsoorten als slangenkruid voor. Ook de oevers zijn bloemrijk, met onder meer grote kattenstaart, grote lisdodde, gele lis, wolfspoot, harig wilgenroosje en moerasandoorn. In het water groeien waterplanten zoals waterlelie, gele plomp, watergentiaan en groot blaasjeskruid. GROTE LISDODDE GELE PLOMP Vleermuizen maken van de Beek gebruik als vliegroute en om te jagen op insecten. De dichte begroeiing geeft veel dekking aan kleine zoogdieren als de egel. Leuk om te weten: in het Westduinpark, aan het eind van de De Savornin Lohmanlaan, is het opvangcentrum van de Stichting Egelopvang gevestigd.

6 AMFIBIËN Gewone pad Rugstreeppad Groene kikker Kleine watersalamander 8 VOGELS Blauwe reiger Fuut Waterhoen Meerkoet IJsvogel Grote bonte specht Winterkoning Pimpelmees Roodborst INSECTEN Libellen Vlinders PAARTJE GEWONE PAD DISTELVLINDER SPINSEL MET STIPPEL- MOTRUPSEN IJSVOGEL VUURGOUDHAANTJE VISSEN Zeelt Snoek RUGSTREEPPAD GROENE KIKKER WINTERKONING Bij de Machiel Vrijenhoeklaan ter hoogte van Ockenburgh en bij de Duinlaan kun je in het voorjaar padden massaal naar het water zien trekken om te paren en eieren af te zetten. Het zijn vooral gewone padden, maar ook de zeldzamere rugstreeppad komt hier voor. Vlinders profiteren van de bloemrijke hooilanden en oevers. Langs het water en de oevers vliegen waterjuffers en libellen. WATERSNUFFEL GROTE BONTE SPECHT Langs de Haagse Beek is zelfs de zeldzame ijsvogel gezien. De grote bonte specht broedt er in een hoge populier. Verder kom je er algemene watervogels tegen, zoals de blauwe reiger, fuut, meerkoet en waterhoen. In het struweel zie je winterkoning, pimpelmees en roodborst. Soms kun je het vuurgoudhaantje en het goudhaantje zien.

7 10 11 De Haagse Beek vroeger en nu Van oorsprong is de Haagse Beek een duinbeekje, dat het water tussen de strandwallen naar de zee afvoerde. Al sinds de Middeleeuwen is de Beek veel vergraven, omgelegd en gekanaliseerd. In de 13de eeuw bewoonde graaf Floris IV een burcht op de plaats van het huidige Binnenhof. Om de grachten van de burcht van water te voorzien, liet hij een sloot graven van de Haagse Beek naar de gracht. De Hofvijver bestond toen nog niet. Deze is een eeuw later, rond 1350 aangelegd. De Hofvijver wordt dus ook gevoed door de Haagse Beek. Sindsdien loopt de Haagse Beek van Kijkduin (Machiel Vrijenhoeklaan/ Domburglaan) naar de Hofvijver. Langs de Beek ontstond steeds meer bebouwing. Sinds de aanleg van de woonwijken Statenkwartier, Vogelwijk, Bloemenbuurt, Bomenbuurt en Bohemen aan het begin van de twintigste eeuw, loopt de Beek midden door de stad. Op verschillende plaatsen, zoals in de Zeestraat en het Noordeinde, loopt de Beek sinds eind 19de/begin 20ste eeuw ondergronds. In de Tweede Wereldoorlog hebben de Duitsers van Kijkduin tot Zorgvliet een tankgracht gegraven in het stroomgebied van de Haagse Beek. Dit was een onderdeel van de Atlantic Wall, een verdedigingswerk tegen de geallieerden. Voor de Haagse Beek was dit zeer ingrijpend. De Beek werd op veel plaatsen omgelegd en een brede strook bebouwing werd gesloopt. Na de oorlog zijn nieuwe bebouwing en plantsoenen aangelegd. De Beek is op meerdere plaatsen verlegd en verbreed. SPORTLAAN/SEGBROEKLAAN, 1935 RESULTAAT EERSTE FASE Herinrichting Nadat de gemeente in 1997 met de herinrichting van de Haagse Beek begon, zijn de natuurwaarden sterk verhoogd. De eerste fase, het gedeelte tussen Afvoerkanaal en Bosjes van Pex, is in 1998 en 1999 heringericht. De tweede fase, tussen Bosjes van Pex en Kijkduin, volgde in 1999 en Begonnen werd met het uitbaggeren van de Beek. De strakke gazons en oevers met weinig begroeiing zijn vervangen door bloemrijke hooilanden en natuurvriendelijke oevers. Ook zijn moerasjes en poelen aangelegd. Langs de wegen zijn struiken aangeplant, die hier van nature thuishoren. Van de besdragende soorten kunnen vogels profiteren.

8 12 13 LOOPVLONDERS BLOEMRIJKE WEIDE TUSSEN BOSJES VAN PEX EN KIJKDUIN LANGS DE DOMBURGLAAN Er zijn loopvlonders aangelegd, zodat mensen als het ware door de moerasjes heen kunnen lopen. Bloemrijke weiden en wegbermen zijn belangrijke nieuwe elementen in fase één. WEGBERM MET TOORTS Langs de Domburglaan komt de Beek heel dicht bij de duinen. In de bloemrijke graslanden langs de Beek vind je hier duinplanten als slangenkruid. < < In fase twee heeft de Beek tussen Bosjes van Pex en Kijkduin een natuurlijker karakter gekregen; kronkelend met glooiende oevers en een bloemrijke oevervegetatie.

9 14 15 Wat doet de gemeente? De gemeente wil de Haagse Beek graag zo goed mogelijk als ecologische verbindingszone laten functioneren. Met de herinrichting zijn de voorwaarden geschapen voor een hogere natuurwaarde. Maar met deze eenmalige inspanning is de gemeente nog niet klaar. Sinds de herinrichting worden de bloemrijke graslanden, oevers, moerasjes, struweel en het water van de Haagse Beek op een natuurvriendelijke manier beheerd. Oevers en taluds worden niet vaker dan twee maal per jaar gemaaid, om de planten voldoende kans te geven om te bloeien en zaad te zetten. Het maaisel wordt afgevoerd. Door zo telkens voedingsstoffen af te voeren kunnen meer bloemrijke soorten groeien en neemt de variatie toe. Sommige plekken, zoals de moerasjes, worden nog minder vaak gemaaid. Zo zijn er ook in de winter nog schuilplaatsen voor allerlei dieren. De Beek wordt niet vaker dan één maal per jaar geschoond, en in sommige delen zelfs gefaseerd één keer per twee jaar, zodat waterplanten de kans krijgen te groeien. Door elk jaar hetzelfde beheer op vrijwel hetzelfde tijdstip uit te voeren, kunnen de planten en dieren zich hieraan aanpassen. Zo worden zij zo min mogelijk verstoord. DE ZONE LANGS DE LOOP- VLONDERS IS ANNO 2003 DICHT BEGROEID GERAAKT DE NIEUWE OEVER MET ENKELE EILANDJES EN EEN LOOPVLONDER KORT NA DE AANLEG IN 1998/1999 Bij het beheer wordt uiteraard ook rekening gehouden met de andere functies die het groen heeft. Je moet er goed kunnen wandelen en van het groen kunnen genieten. Belangrijk is ook dat het er mooi uitziet en dat het schoon is.

10 16 17 Kan er meer? Door de herinrichting zijn de natuurwaarden van de Haagse Beek tussen Kijkduin en het Afvoerkanaal sterk toegenomen. De derde fase, het gedeelte tussen Afvoerkanaal en Hofvijver, is niet heringericht. Wellicht zal dit gedeelte in de toekomst nog aangepakt worden, als er meer helderheid is over de aanleg van de Noordwestelijke Hoofdroute. Hetzelfde geldt voor het deel van de Beek langs de Sportlaan. Ondanks de grote verscheidenheid aan planten en dieren, die sinds de herinrichting langs de Haagse Beek voorkomen, blijft de invloed van de stad op het gebied uiteraard groot. Wandelen, spelen, vissen en de hond uitlaten hebben invloed op planten en dieren. Dat is ook niet erg, want natuurbeleving is een belangrijke functie van het gebied. Daarom is er bij de herinrichting van fase één, tussen Afvoerkanaal en Bosjes van Pex, voor gekozen om langs de helft van de traditionele oevers de beschoeiing intact te laten. De lage oevervegetatie is hier gehandhaafd. Zo zijn de zichtbaarheid en de bereikbaarheid van het water in een deel van het gebied gehandhaafd. OP EXCURSIE MET HET IVN Het Afvoerkanaal en drukke wegen zoals Stadhouderslaan, Houtrustweg, Goudenregenstraat, De Savornin Lohmanlaan en Kijkduinsestraat vormen een lastige oversteek voor dieren. Voorzieningen, zoals ecoducten, zouden hier een oplossing kunnen bieden.

11 18 19 U en de natuur: samen aan de slag Een voorbeeld van zelf aan de slag met de natuur is het Aquamarijn Blauw project. Verschillende middelbare scholen in Den Haag zijn van 2002 tot 2006 bezig de kwaliteit van het Haagse oppervlaktewater te onderzoeken. De leerlingen doen zelf metingen aan de samenstelling van het water, flora en fauna. Dit project is opgezet door het bedrijfsonderdeel Milieu & Vergunningen van de dienst Stadsbeheer, samen met het bedrijfsonderdeel Riolering en Waterbeheersing. Ook de kwaliteit van de Haagse Beek wordt onderzocht. De gegevens worden zoveel mogelijk daadwerkelijk gebruikt door de gemeente voor het eventueel bijsturen van het beheer en het ontwikkelen van beleid. U kunt zelf ook de natuur in uw omgeving een handje helpen. Als er in het groen voor de natuur ongewenste ontwikkelingen zijn, neem dan contact op met het gemeentelijk ContactCentrum. Informatie over het project Aquamarijn Blauw is te verkrijgen bij het Milieu Informatie Centrum U kunt de inrichting van uw tuin afstemmen op een nabij gelegen verbindingszone. Verzamel eens wat maaisel in een natuurvriendelijke zone en verspreid dit in delen van de tuin die een beetje mogen verwilderen. Uw volkstuin kan als stapsteen fungeren voor onder meer vogels, vlinders en bijen, zeker als u kiest voor ecologisch tuinieren. Wilt u meehelpen om bij te houden welke natuur in de stad aanwezig is, bijvoorbeeld om het beheer te toetsen? Neem contact op met het Haags Milieucentrum of één van de natuurverenigingen. De Werkgroep Kerk en Milieu zet zich onder meer in om bij kerken een bloementuin te realiseren. Deze geeft bloemen voor de erediensten, fungeert als stiltetuin of als ontmoetingsplaats voor buurtbewoners SCHOLIEREN METEN DE WATERKWALITEIT AANSPREEKPUNTEN GEMEENTELIJK CONTACTCENTRUM (070) HAAGS MILIEUCENTRUM (070) , met aangesloten natuurverenigingen, o.a.: Haagse Vogelbescherming Stichting Egelopvang Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging Algemene Vereniging voor Natuurbescherming Den Haag Vereniging voor Natuur- en Milieu-educatie MILIEU INFORMATIE CENTRUM (070) NADERE INFORMATIE

12 UITGAVE Gemeente Den Haag Dienst Stadsbeheer Postbus DP Den Haag TEKST De Groene Ruimte BV, Wageningen FOTO S Dienst Stadsbeheer, Den Haag De Groene Ruimte BV, Wageningen Haags Gemeente Archief Peter Blair, Thom Deelstra, Henk Harmsen, Lex Kreffer, Peter van Oosterhout, Den Haag Stefan Claessens, Utrecht Adri de Groot, Benthuizen MET DANK AAN Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, Den Haag Haagse Vogelbescherming VORMGEVING Weijsters & Kooij, Grave DRUK Hub. Tonnaer bv, Kelpen-Oler deze brochure is gedrukt op minder milieubelastend papier januari 2005