Drie thema s. Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming Werkprogramma

Transcriptie

1 Werkprogramma advisering RSJ 2016

2

3 Inleiding Voor u ligt het Werkprogramma Advisering 2016 van de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ). Hierin zijn de onderwerpen opgenomen waarover de RSJ verwacht in 2016 te adviseren. De RSJ adviseert op verzoek van de bewindslieden van de ministeries van Veiligheid en Justitie en/of Volksgezondheid, Welzijn en Sport en op eigen initiatief. Het Werkprogramma Advisering 2016 is gericht op drie inhoudelijke thema s die volgens de RSJ om aandacht vragen. Dit zijn: toekomst van de sanctietoepassing, kwetsbare groepen en continuïteit in aanpak bij de overgang tussen systemen. Drie thema s 1. Toekomst van de sanctietoepassing Bij dit thema richt de RSJ zich op het ontwikkelen van een visie op de tenuitvoerlegging van sancties op de (middel)lange termijn vanuit de volgende constateringen. We leven in een steeds veranderende samenleving: tegen de achtergrond van een aanhoudend krap financieel klimaat (bezuinigingen) treedt de overheid terug en is onder meer het concept participatiemaatschappij in opkomst. Hierbij wordt eigen verantwoordelijkheid als uitgangspunt genomen en moet de omgeving worden ingeschakeld bij eventuele hulpverlening. Bestaande kaders zijn weggevallen door de decentralisatie van jeugd- en zorgtaken naar onder meer gemeenten. Tegelijkertijd vindt er een meer centrale regie plaats in de tenuitvoerlegging van sancties. In de ggz wordt het aantal klinische plaatsen verminderd, de ambulante zorg uitgebouwd en proberen hulpverleners zich meer te richten op forensische problematiek. Maar draagkracht en zelfredzaamheid van mensen in de marge zijn beperkt, evenals het vermogen in de samenleving om te dealen met storend gedrag. De veranderingen en toegenomen complexiteit leveren voor bijvoorbeeld licht verstandelijk beperkten en verwarde personen zodanige problemen op, dat hun gedrag hen met het strafrecht in aanraking brengt, waar eerder hulpverlening aangewezen zou zijn geweest. Technologische ontwikkelingen leveren daarnaast de mogelijkheid van nieuwe oplossingen en uitdagingen. Samenhangend met deze en andere ontwikkelingen verandert ook het justitieterrein. Over de gehele linie neemt de populatie af, zowel in het gevangeniswezen, als in de tbs-sector, als op het straf- en civielrechtelijk jeugdterrein. Dit heeft ingrijpende organisatorische gevolgen. Tegelijkertijd is de problematiek (zorg, lichte verstandelijke beperkingen, culturele diversiteit, etc.) van degenen die nog ingesloten zijn zwaarder. De vraag is welke consequenties dit heeft, bijvoorbeeld in het gevangeniswezen, waar in het kader van de persoonsgerichte aanpak gedetineerden meer worden aangesproken op hun zelfredzaamheid en zij via een systeem van belonen en bestraffen meer 3

4 verantwoordelijk worden gesteld voor hun gedrag. Wat betekent de bij de RSJ merkbare toename van beroepsprocedures, waarvan, ondanks de grotere inzet van mediation in bijvoorbeeld beklagprocedures, sprake is? Wat zijn de gevolgen van de nadrukkelijker positionering van de justitieorganisaties in en buiten de strafrechtsketen? In hoeverre loopt bijvoorbeeld de informatie-uitwisseling in multidisciplinair casusoverleg aan tegen (privacy)grenzen? 2. Kwetsbare groepen Personen die door de overheid zijn ingesloten of in hun vrijheid worden beperkt, bevinden zich in een afhankelijke positie. De algemene verantwoordelijkheid die dit voor de overheid met zich brengt, weegt des te meer voor personen die kwetsbaar zijn vanwege persoonlijke problematiek, of omdat ze bijvoorbeeld tot een minderheid behoren of (nog) in voorlopige hechtenis zitten. In het kader van dit thema besteedt de RSJ aandacht aan de positie van deze groepen personen. Hierbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan personen met psychische stoornissen, verstandelijke beperkingen of verslavingsproblematiek. Ook kan worden gedacht aan gedetineerden met een andere culturele achtergrond, vrouwen in detentie en personen in voorlopige hechtenis of vreemdelingenbewaring. In hoeverre en op welke manier kan bij de tenuitvoerlegging van maatregelen en sancties met de specifieke kenmerken van deze groepen worden omgegaan? Wat de jeugdbescherming betreft richt de RSJ de aandacht op kinderen van wie het recht op een gezonde ontwikkeling naar volwassenheid wordt bedreigd en die om die reden kwetsbaar zijn. Meer nog dan het sanctieterrein raakt het jeugd- en familierecht gevoelige maatschappelijk-ethische dilemma s. 3. Continuïteit in aanpak bij de overgang tussen systemen Bij dit thema wordt gekeken naar de gevolgen voor onder meer het resocialisatieperspectief van justitiabelen wanneer deze van het ene systeem overgaan (of juist niet kunnen overgaan) naar het andere. Vragen hierbij zijn: Vanuit welke verschillende perspectieven wordt gehandeld en wat betekent dit voor de mogelijkheden van doorstroming en de continuïteit in aanpak? Welke rol kan bijvoorbeeld de reclassering, die streeft naar regionalisering en integratie, spelen bij het realiseren van aansluiting tussen verschillende systemen? Voorbeelden waaraan valt te denken betreffen de overgang tussen voorzieningen voor jeugdigen en (jong)volwassenen, tussen forensische en reguliere zorg en tussen detentie of jeugdzorgplus en (andere) vervolgvoorzieningen. Richtinggevend adviseren De RSJ stelt adviezen op ten behoeve van beleid en wetgeving. Vanuit een multidisciplinaire invalshoek richt de RSJ zich op de praktijk van strafrechtstoepassing en jeugdbescherming. Hiermee beoogt de RSJ inzicht te krijgen in de praktische consequenties van beleid en regelgeving voor justitiabelen of voor jeugdigen die bescherming behoeven. De adviezen zijn gericht op de toekomst en staan stil bij het perspectief van de justitiabele. In de adviezen geeft 4

5 de RSJ aan of aanpassing van (concept) wetgeving of beleid wenselijk is. De RSJ is onafhankelijk en neemt bij zijn advisering de relevante perspectieven binnen regelgeving, wetenschap en politiek-maatschappelijk krachtenveld mee. Voor zijn werkzaamheden heeft de RSJ beginselen van goed bejegenen en een advieskader opgesteld. Bij adviezen over de jeugdbescherming staat de ontwikkeling van de jeugdige centraal voor zover deze wordt bedreigd door maatschappelijke omstandigheden. Omdat zowel de veiligheid van de samenleving als de (rechts)positie van de justitiabele zijn gediend met succesvolle resocialisatie, staat dit perspectief centraal in de adviezen over strafrechtstoepassing. Voor het opstellen van adviezen maakt de RSJ onder meer gebruik van bestaande onderzoeken en rapportages in binnen- en buitenland. Wanneer bij een advies de praktijk centraal staat, bezoekt de RSJ instellingen en spreekt hij met professionals. Leeswijzer Het Werkprogramma Advisering 2016 is een levend document. De actualiteit kan vragen om nieuwe adviesonderwerpen. Ook kan het voorkomen dat adviesonderwerpen afvallen omdat ze achterhaald zijn of minder urgent blijken. De RSJ geeft voorrang aan de gevraagde adviezen. Daarnaast blijft er ruimte voor adviezen buiten bovenstaande drie thema s. De adviesonderwerpen zijn ingedeeld naar één van de drie bovenstaande thema s, al is dit tot op zekere hoogte arbitrair, bijvoorbeeld omdat in vrijwel alle adviezen van de RSJ de focus is gericht op de toekomst, waarbij aandacht wordt gegeven aan het perspectief van de justitiabele. Bedoeld is per onderwerp het accent van de betreffende activiteit aan te geven. Daarnaast liggen er vaak relaties tussen de diverse adviestrajecten. Verder is er een restcategorie overige adviesonderwerpen, waarin adviesonderwerpen zijn opgenomen die zich niet binnen één van de drie thema s laten vatten. Per advies is aangegeven of dit een gevraagd advies betreft of een advies op eigen initiatief. 5

6 Werkprogramma Advisering 2016 Thema 1: Toekomst van de sanctietoepassing 1. Visie op sanctietoepassing (eigen initiatief) In 2014 is een start gemaakt met een lange-termijn-visieontwikkeling op de toepassing van sancties. Op basis van prognoses en aan de hand van ideeën en good practices in en buiten ons land zoekt de RSJ naar nieuwe benaderingen en alternatieven. Hierbij oriënteert de RSJ zich om te beginnen op het hele veld van vrijheidsbenemende en beperkende sancties om daarna focus aan te brengen. De Nederlandse strafrechtstoepassing kent veel goede kenmerken maar evengoed is er veel dat beter kan. Daarbij wordt waar mogelijk rekening gehouden met elders in gang gezette ontwikkelingen zoals bijvoorbeeld Toekomstvast DJI en Koers en kansen in de sanctietoepassing (een departementaal traject waarbij de RSJ als expert zal worden betrokken). De in het kader van dit project ontwikkelde gedachten kunnen tot afzonderlijke voorstellen of adviezen leiden maar kunnen ook leidend zijn voor de in dit werkprogramma opgenomen adviezen. 2. Slachtofferbeleid DJI (gevraagd advies) Het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) voert een onderzoek uit naar slachtoffergericht werken binnen de Dienst Justitiële Inrichtingen. In dit onderzoek worden de effecten van de interventies Puinruimen, SOS en DAPPER gemeten. De RSJ wordt gevraagd bij te dragen aan het slachtofferbeleid van DJI door, naast de reeds door het WODC onderzochte effecten van de interventies, in te gaan op de vraag in hoeverre de interventies in lijn zijn met de juridische kaders uit de huidige wet- en regelgeving. 3. Levenslange gevangenisstraf (eigen initiatief) Op 9 juli 2013 verklaarde het Europees Hof voor de Rechten van de Mens de Engelse whole life term in strijd met art. 3 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Vanwege de overeenkomst tussen de Engelse en de Nederlandse levenslange gevangenisstraf kan deze uitspraak ook voor Nederland consequenties hebben. Nederland kent als één van de weinige landen in Europa geen herbeoordelingsprocedure, waarbij de rechter na verloop van een bepaald aantal jaren de noodzaak van verdere vrijheidsbeneming beoordeelt. Wel kent ons land een gratieprocedure; gratie wordt echter sporadisch verleend. In 2006 en 2008 pleitte de RSJ in adviezen voor het introduceren van een rechterlijke herbeoordeling. Een ander belangrijk aandachtspunt is de vraag of levenslang gestraften detentie-activiteiten aangeboden krijgen die op resocialisatie zijn gericht. Beide onderwerpen, zowel de rechterlijke toets als de resocialisatie-activiteiten, zijn van belang. In het advies zullen bovenstaande onderwerpen worden geadresseerd met inachtneming van de laatste ontwikkelingen. 6

7 4. Terugdringen gebruik afzondering (meedenktraject) Het departement beoogt het aantal plaatsingen in afzondering te minimaliseren, in aansluiting op de aangepaste richtlijnen in de ggz. Die sector kent een actief beleid om het gebruik van de isoleercel terug te dringen. Het terugdringen van het gebruik van de afzondering heeft ook voor de RSJ hoge prioriteit. Tegen deze achtergrond is de RSJ gevraagd om mee te denken bij de uitwerking van het beleidskader. Dit overleg is inmiddels opgestart en bevindt zich nog in de verkennende fase. Met deze vorm van advisering wordt beoogd om bij te dragen aan een beleid waarin terugdringen van het gebruik van de isoleercel centraal staat. Thema 2: Kwetsbare groepen 5. Toekomstbestendig stelsel interlandelijke adoptie (gevraagd advies) In zijn brief aan de Tweede Kamer van 28 mei jl. heeft de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie aangegeven te willen komen met een toekomstbestendige visie op de adoptieketen, waarin het sturingsvraagstuk centraal staat. In het najaar van 2015 wordt een aantal scenario s uitgewerkt voor de inrichting van een toekomstbestendig stelsel voor interlandelijke adoptie. De RSJ wordt verzocht in april 2016 over deze scenario s te adviseren, hetgeen behulpzaam kan zijn bij de keuze voor een bepaald scenario en het verder uitwerken daarvan. 6. Volwassen gedetineerden met een psychische stoornis (eigen initiatief) Penitentiaire inrichtingen melden een (relatieve) toename van gedetineerden met een psychische stoornis en een toename van de ernst van de psychische problematiek. Hiervoor worden diverse redenen genoemd, onder andere een stijging van het aantal verwarde personen in arrestanteninrichtingen en huizen van bewaring, problemen met doorplaatsing vanuit het gevangeniswezen naar de ggz (vanwege onder andere het recidiverisico) en het overblijven van een relatief grote groep zorgbehoevenden in detentie vanwege het opleggen van alternatieve straffen bij gezonde justitiabelen. Eén van de vijf penitentiair psychiatrische centra (PPC) is in het kader van het Masterplan DJI gesloten, onder verwijzing naar de teruglopende gedetineerdenpopulatie. Voor plaatsing in een dergelijk PPC bestaat nu soms een wachtlijst. Voor de vaak ernstig gestoorde of verslaafde gedetineerden is professionele opvang nodig, waardoor van gewone penitentiaire inrichtingswerkers erg veel wordt gevraagd. Vanuit het veld zijn signalen ontvangen dat men zich zorgen maakt over deze situatie. De RSJ heeft in 2012 het advies Forensische zorg tijdens detentie uitgebracht. De (hiervoor genoemde) ontwikkelingen sindsdien, de aandacht voor het signaleren van verwarde personen mede gelet op de commissie Hoekstra en de in het veld geuite zorgen over de huidige situatie, zijn voor de RSJ reden om dit onderwerp (opnieuw) op te pakken. Met het oog op advisering wordt een beeld gevormd van de feitelijke situatie, onder andere door gebruik te maken van (in 2016 verwacht) 7

8 WODC-onderzoek naar het verloop van zorgtrajecten, tweejaarlijks onderzoek binnen DJI, beschikbaar cijfermateriaal en gesprekken met relevante betrokkenen. 7. Arrestanten (eigen initiatief) In het afgelopen jaar heeft de RSJ werkbezoeken afgelegd aan de drie arrestanteninrichtingen. De aanvankelijke zorgen, die ook de aanleiding vormden om bij die inrichtingen langs te gaan, betroffen vooral de intake en de medische zorg. De indruk is dat de inrichtingen dit soort problemen procesmatig gezien nu wel goed kunnen behappen, in ieder geval veel beter dan toen men begon met deze geconcentreerde opvang van arrestanten. Het bezoek aan één van deze inrichtingen bracht echter duidelijk aan het licht wat een problematische doelgroepen in deze inrichtingen verblijven, en in welke omvang (4.000 tot mensen per jaar). De mensen waar het om gaat hebben vaak geen vaste woon- of verblijfplaats, hebben hoge schulden en zijn verslaafd. Hun verblijf in de arrestanteninrichting lost geen van deze problemen op. In dit advies wordt nagegaan hoe met deze doelgroep zou kunnen worden omgegaan. Moeten deze mensen überhaupt wel in de gevangenis komen? Moet er niet iets heel anders met deze groep gebeuren? Kunnen ze niet op de één of andere manier geholpen worden? Thema 3: Continuïteit bij de overgang tussen systemen De RSJ organiseert in het najaar van 2016 een congres met het thema Continuïteit bij de overgang tussen systemen. De overgangen kunnen zowel inter-justitieel (gevangeniswezen-reclassering, strafrecht-vreemdelingen) zijn als extra-justitieel (ggz, gemeenten). Informatie-uitwisseling is in elk geval een belangrijk aspect bij de verdere uitwerking van het congresthema. Een nadere uitwerking en afbakening zal in de loop naar het congres plaatsvinden. 8. Re-integratie (ex-)gedetineerden (eigen initiatief) Het doel van het advies is om te bekijken waar zich problemen voordoen rondom de re-integratie en de nazorg voor ex-gedetineerden en wat er nodig is om zaken te verbeteren. In het advies wordt naast een kort overzicht van de huidige stand van zaken en eventuele knelpunten die zich in de praktijk voordoen, aandacht besteed aan kansen en lokale ontwikkelingen die mogelijk op bredere schaal navolging verdienen (denk aan proeftuinen), alsmede aan inzichten die voortkomen uit onderzoeken van de Inspectie VenJ en het WODC. Ook wordt aandacht besteed aan de samenwerking tussen de betrokken organisaties zoals het gevangeniswezen, gemeenten, veiligheidshuizen en de reclassering. Daarnaast zal een verbinding worden gelegd met het RSJ-congres Continuïteit bij de overgang tussen systemen dat in het najaar van 2016 plaatsvindt. Tijdens dit congres zal het onderwerp reintegratie ook aan de orde komen. 8

9 9. Reclasseringswerk in een veranderend krachtenveld, relatie reclassering met Justitie en gemeenten (eigen initiatief) De reclassering maakt deel uit van de strafrechtsketen en treedt daar weinig of niet buiten. Door de eenzijdige oriëntatie op het veiligheidsdomein wordt reclasseringswerk gemist in de domeinen sociale zaken en maatschappelijke re-integratie. Gemeenten zijn steeds nadrukkelijker actief op het gebied van maatschappelijke veiligheid. Ze hebben een taak gekregen bij de re-integratie van ex-gedetineerden en ze leggen (bestuurlijke) sancties op. Elementen als individualisering en gedragsbeïnvloeding staan daarbij op de achtergrond, zodat de koppeling straf & hulp lijkt te ontbreken. Een koppeling waar de reclassering in zou kunnen voorzien. Doet de reclassering (nog) wel de juiste dingen, als zij stil staat in een veld waarin anderen bewegen? Met andere woorden: beantwoordt de reclassering met deze (beperkte) oriëntatie nog wel aan haar kernfunctie? Wat houdt deze functie in, wat zou ze in moeten houden, wat maakt haar uniek? Was/is dat niet ook het fungeren als cement tussen de stenen van Justitie en samenleving? De Raad zoekt een antwoord op deze vragen als een opmaat voor aanbevelingen voor een effectieve reclassering in komende jaren. Dit advies bouwt voort op Straf en Hulp (2003) en latere adviezen over de reclassering en heeft zowel een relatie met het thema continuïteit als met toekomst van de sanctietoepassing. 10. Indicatiestelling, selectie en plaatsing forensische zorg (eigen initiatief) Uit werkbezoeken blijkt dat het proces van indicatiestelling, selectie en plaatsing van forensische zorgpatiënten, vragen oproept. Binnen de RSJ bestaan zorgen over de onduidelijkheden in de normering achter de indicatiestelling, de omstandigheid dat in het huidige proces professionals besluiten nemen zonder forensische zorgpatiënten in persoon te zien en dat zij in een kliniek geplaatst kunnen worden zonder dat de kliniek op basis van intake kan bepalen of betrokkene daar op zijn plaats is. De vraag is of dit negatieve gevolgen heeft voor de rechtspositie en behandeling van forensische zorg-patiënten zoals tbs-gestelden. De RSJ informeert zich over de praktijk en maakt daarbij voor zover mogelijk gebruik van de bevindingen van een onderzoek dat de Inspectie Veiligheid en Justitie in 2015 uitvoert. Daarnaast betrekt de RSJ de bevindingen van het project Harmonisatie indicatiestelling reguliere en forensische ggz, dat in het kader van de Meerjarenovereenkomst Forensische Zorg loopt en door het NIFP wordt betrokken, bij dit advies. 11. Verschuivende populaties binnen de forensische zorg (eigen initiatief) Recente cijfers van DJI1 laten zien dat de behoefte aan tbs-dwangplekken is afgenomen, terwijl het aantal opleggingen van tbs met voorwaarden is 1 DJI, Forensische Zorg in getal , mei 2015, DJI. 9

10 toegenomen. Dit is een voorbeeld van wat het substitutie effect wordt genoemd: een deel van de tbs-behoefte is verschoven naar de overige forensische zorg. De signalen vanuit de Inspectie en de ministeries van Veiligheid en Justitie en Volksgezondheid, Welzijn en Sport onderstrepen het belang van dit onderwerp en de noodzaak er aandacht aan te besteden. Begin 2016 staat de publicatie gepland van een WODC-rapport dat ingaat op de factoren die leiden tot omzettingen en hervattingen van tbs met voorwaarden en die kunnen bijdragen aan een betere afweging rondom oplegging van de juiste modaliteit van de tbs-maatregel (met dwang, met voorwaarden of de voorwaardelijke beëindiging). De RSJ betrekt dit onderzoek bij dit advies. Deze ontwikkelingen vormen de achtergrond van signalen die de RSJ heeft ontvangen. Bij werkbezoeken aan en overleggen met forensisch psychiatrische afdelingen (fpa s) en klinieken (fpk s) krijgt de RSJ regelmatig te horen dat de justitiabelen waarmee deze instellingen te maken hebben, een (steeds) zwaardere problematiek kennen. De zwaardere problematiek zou volgens fpk s en fpa s samenhangen met onder andere de afname van het aantal tbs-opleggingen en de ambulantisering van de ggz en een grotere druk op het personeel leggen. Kernvraag voor de RSJ is wat de gevolgen zijn van deze ontwikkelingen voor de behandeling en bejegening van de justitiabelen om wie het gaat. En als de zorg voor justitiabelen in het geding is, wat is (zijn) dan de oplossingsrichting(en)? Overige adviesonderwerpen 12. Uitvoeringsbesluit Herziening Pbw, Bvt en Bjj ivm het vervoer, medisch klachtrecht, enz. (gevraagd advies) Over het conceptwetsvoorstel Herziening Pbw, Bvt en Bjj i.v.m. het vervoer, medisch klachtrecht, enz. is in 2013 door de RSJ geadviseerd. Inmiddels is op het departement besloten een nota van wijziging t.a.v. dit wetsvoorstel op te stellen waarmee zaken worden geregeld uit de brief van de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie aan de Tweede Kamer van november In de nota van wijziging worden geregeld: de wettelijke grondslag voor DBT (promoveren-degraderen), het opstellen van een detentie- en re-integratieplan, het omzetten van regimair verlof in re-integratieverlof (persoonsgebonden verlof) en het recht op arbeid in hvb s. Aangezien dit allemaal zaken betreft waarover de RSJ al eerder heeft geadviseerd, wordt deze nota van wijziging niet aan de RSJ ter advisering voorgelegd. Het uitvoeringsbesluit behorend bij bovengenoemde veegwet staat bij de RSJ al geruime tijd op de werkvoorraadlijst. Aanvankelijk werd verwacht dat het besluit in het voorjaar van 2015 in consultatie zou gaan. De nota van wijziging is hier tussendoor gekomen. Vermoedelijk wordt pas aan het uitvoeringsbesluit begonnen als de veegwet naar de Tweede Kamer is gestuurd. 10

11 13. Besluit Forensische Zorg (gevraagd advies) Door de vertraging in de parlementaire behandeling van de Wet Forensische Zorg is de consultatie van het bijbehorende besluit vertraagd. Voorlopig wordt ervan uitgegaan dat de consultatie op zijn vroegst in 2016 plaatsvindt. Overige activiteiten OPCAT, mensenrechten In het kader van de uitvoering van het VN-verdrag Optional Protocol to the Convention against Torture (OPCAT) is er ook in Nederland een Nationaal Preventiemechanisme (NPM) ingesteld. De Nederlandse NPM-constructie is in zoverre bijzonder dat ze wordt gevormd door verschillende organisaties. Naast de Inspectie Veiligheid en Justitie, de Inspectie Gezondheidszorg en de Inspectie Jeugdzorg is de RSJ als NPM aangewezen. De Klankbordgroep commissies van toezicht, Toezicht Arrestantenzorg en het Toezicht op militaire detentie zijn toehoorders of associate NPM s. De participanten stemmen onderling de werkprogramma s af, delen signalen van mogelijke schending van art. 3 EVRM en leveren een bijdrage aan het gezamenlijke jaarverslag. Het Subcommittee for the Prevention of Torture and inhuman or degrading treatment (SPT) van de VN heeft Nederland in juli 2015 bezocht. Het rapport n.a.v. dit bezoek, dat bij het schrijven van dit werkprogramma nog niet is verschenen, zal naar verwachting aanbevelingen bevatten (zowel voor de Nederlandse regering als verdragspartij als voor het NPM zelf) voor verdere ontwikkeling van het NPM. Dit biedt kansen voor de vorm van samenwerking en activiteiten, waarvoor het NPM in 2015 al stappen heeft gezet. OPCAT is voor de RSJ zowel relevant in zijn rechtsprekende als in de adviserende taak. De Raad voert, waar mogelijk in maar ook buiten NPM-verband, activiteiten uit die bijdragen aan de preventie van onmenselijke en vernederende behandeling in justitiële inrichtingen en die daarmee aan OPCAT zijn te relateren. Stimulering maatschappelijk toezicht De RSJ heeft de commissies van toezicht (cvt s) bij de justitiële inrichtingen de afgelopen jaren verschillende handreikingen aangeboden waarmee zij hun toezichthoudende functie kunnen versterken. De in oktober 2014 aangeboden toetsingscriteria voor cvt s bij het gevangeniswezen vormden het laatste product in deze reeks. In overleg met de Klankbordgroep cvt s blijft de RSJ zoeken naar wegen waarlangs de toezichtfunctie verder kan worden uitgebouwd. Een aandachtspunt hierbij is de communicatie met de cvt s, bijvoorbeeld door het (gebruiken van een vast format bij) het opstellen van jaarverslagen. De RSJ voert hierover overleg met de klankbordgroep cvt s en de Inspectie Veiligheid en Justitie. Informatie vanuit de cvt s, in jaarverslagen, gesprekken tijdens werkbezoeken of anderszins, is waardevol. Het ontvangen van signalen uit de praktijk is onontbeerlijk voor het uitoefenen van de adviesfunctie. 11

12 Beginselen van goede bejegening De RSJ heeft de waarden achter zijn taakuitoefening geformuleerd als negen beginselen van goede bejegening. Hiervoor is geput uit Nederlandse en internationale wetgeving, verdragen en aanbevelingen een combinatie van hard en soft law. Toelichting en voorbeelden zijn ontleend aan de advies- en rechtspraakpraktijk van de RSJ zelf. In de gedachtevorming voor adviezen spelen de beginselen een bepalende rol. Daarnaast draagt de RSJ deze waarden naar buiten uit. Dit gebeurt: - door verspreiding van de uitgave Goed bejegenen (2012) (Engels: Proper treatment ) als het visitekaartje van de Raad in externe contacten; - via de website van de RSJ. Daarop worden de beginselen toegelicht in een filmpje en door middel van achtergrondmateriaal ( - ad hoc in het kader van een gekozen beginsel van het jaar. In 2013, -14 en -15 is bijzondere aandacht gegeven aan de beginselen individualisering en fatsoenlijke omgang. Goede bejegening is work in progress, een levend document. Dat impliceert dat de RSJ blijft werken aan verdere ontwikkeling, herijking, onderbouwing, één en ander in aansluiting op ontwikkelingen in het veld, internationaal en op eigen initiatief n.a.v. nieuwe gezichtspunten in rechtspraak en advisering. Deze opdracht is belegd bij een commissie binnen de RSJ. De commissie zet deze activiteiten in 2016 voort. Algemeen oriënterende werkbezoeken Algemeen oriënterende werkbezoeken dienen om contact te houden met de praktijk en om signalen voor mogelijke adviesonderwerpen op te vangen. De doelstelling van de werkbezoeken is tweeledig: Informatie halen: het in verband met de (agendering van) adviezen voeling houden met de praktijk, met name over de toepassing van beleid en regelgeving op het werkterrein van de Raad. Informatie brengen: de activiteiten van de Raad toelichten, de taken en werkwijze van de Raad bespreken, evenals recente of op stapel staande adviezen, voor zover deze relevant zijn voor de desbetreffende inrichting. Ook in 2016 zullen dergelijke bezoeken worden afgelegd aan instellingen op het gebied van het gevangeniswezen, jeugdigen, reclassering en TBS/forensische zorg. De planning van de werkbezoeken aan instellingen zal worden afgestemd met de Inspectie Veiligheid en Justitie, de Inspectie Jeugdzorg en de Inspectie Gezondheidszorg. 12

13 13

14 De Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming ziet er door advies en rechtspraak op onafhankelijke wijze op toe dat de overheid in de beleidsontwikkeling en de uitvoering van door de overheid opgelegde vrijheidsbenemende en vrijheidsbeperkende sancties en jeugdbeschermingsmaatregelen op een juridisch correcte wijze en in overeenstemming met beginselen van goede bejegening te werk gaat.