Inleiding. Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming Werkprogramma

Transcriptie

1 Werkprogramma advisering RSJ 2015

2

3 Inleiding Voor u ligt het Werkprogramma Advisering 2015 van de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ). Het Werkprogramma 2015 laat zien over welke onderwerpen de RSJ van plan is te adviseren in dit kalenderjaar. De RSJ richt zijn adviezen afhankelijk van het onderwerp aan de minister en/ of de staatssecretaris van Veiligheid en Justitie (VenJ) en de minister en/of de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Jaarlijks brengt de RSJ gemiddeld 15 adviezen uit. Het werkprogramma komt tot stand op basis van inbreng van binnen en buiten de RSJ. De raadsleden en diverse organisaties in de strategische omgeving zijn bevraagd over actuele ontwikkelingen die van belang zijn voor advisering door de RSJ. Dit heeft suggesties opgeleverd voor zowel inhoudelijke onderwerpen als voor de manier waarop de RSJ deze adviezen aan de man brengt. Door middel van enkele op de langere termijn gerichte thema s en adviezen werkt de RSJ het komend jaar aan een inhoudelijke analyse en visieontwikkeling op de diverse terreinen. Daarnaast heeft de RSJ van de ministeries van VenJ en VWS vernomen over welke onderwerpen zij in 2015 advies willen ontvangen. Na bespreking van het resultaat met de leden heeft het bestuur van de RSJ het Werkprogramma 2015 vastgesteld. De RSJ adviseert in een maatschappelijke, beleidsmatige en politieke context. Dit heeft consequenties voor de (niet altijd vooraf te voorspellen) uitvoering van het werkprogramma en voor de wijze van advisering. De RSJ heeft oog voor de praktijk maar houdt hier, anders dan de inspecties, geen toezicht op. De RSJ maakt zoveel mogelijk gebruik van bestaande onderzoeken en rapportages en vult dit waar nodig aan met bezoeken aan instellingen en/of interviews met personen uit de praktijk. Het gaat er om inzicht te krijgen in de praktische consequenties van beleid en regelgeving voor justitiabelen en naar aanleiding daarvan na te gaan of aanpassing wenselijk is. Voor zijn werkzaamheden heeft de RSJ een advieskader als leidraad opgesteld. Het Werkprogramma 2015 van de RSJ is een levend document. De timing van de advisering is vooraf niet altijd goed te bepalen. Onderwerpen uit het werkprogramma kunnen daardoor langere tijd op de agenda staan. Gevraagde adviezen hebben prioriteit. Op wet- en regelgeving reageert de RSJ op het moment van consultatie en daarmee is hij afhankelijk van de wetgever. Soms vervalt de aanleiding tot het uitbrengen van een advies, in andere gevallen is bijvoorbeeld juist het in de luwte blijven van een onderwerp voor de RSJ reden om daarover op eigen initiatief advies uit te brengen zodat dit alsnog onder de aandacht wordt gebracht. Belangrijke nieuwe (beleids-) ontwikkelingen kunnen langere tijd een rol spelen en door de RSJ worden gevolgd zonder dat dit noodzakelijkerwijs tot een advies leidt. In dit werkprogramma worden deze activiteiten als thema aangeduid. 3

4 De RSJ staat in contact met zijn politiek-maatschappelijke omgeving om actief en slagvaardig te kunnen inspelen op actuele ontwikkelingen. In verband met de uitvoering van het werkprogramma en het signaleren van trends en nieuwe ontwikkelingen heeft de RSJ geregeld overleg met sleutelfiguren bij de departementen en hebben de adviseurs van het secretariaat contact met dossierhouders bij deze en andere organisaties. De RSJ bepaalt aan de hand van de beschikbare informatie en gelet op de beschikbare capaciteit het moment van advisering. Een levend document vraagt om aanpassing als die in de loop van het jaar nodig is. De RSJ actualiseert het programma indien daartoe aanleiding bestaat. Over de voortgang wordt gecommuniceerd via nieuwsbrieven (aanmelden kan via 4

5 1. Lopende of direct te starten activiteiten In deze paragraaf worden de activiteiten vermeld waarmee de RSJ direct start of die reeds lopen. Dit betreft twee adviezen op verzoek van de ministeries VenJ en VWS, zeven adviezen op eigen initiatief, vier themadossiers en enkele overige activiteiten. 1.1 Gevraagde adviezen Financiële curatele jonge veelplegers Bij de afsluiting van een congres over jonge veelplegers op 25 september 2014 heeft de staatssecretaris van VenJ aangegeven dat hij naar de mogelijkheden voor financiële curatele zal kijken. Het idee behelst in essentie dat jonge veelplegers minimaal wekelijks worden gecontroleerd op hun vermogen (geld en goederen). Zij moeten kunnen aantonen dat het door hen sinds de laatste controle vergaarde vermogen legaal is verkregen. Vermogen waarvan zij dat niet kunnen aantonen, dient te worden ontnomen. Het ministerie van VenJ vraagt de RSJ om advies over de noodzaak, meerwaarde en haalbaarheid van een financiële ondertoezichtstelling of financiële curatele van jonge veelplegers. Wetsvoorstel beperking omgangsrecht na partnerdoding De RSJ wordt geconsulteerd bij het wetsvoorstel inzake de wijziging van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek in verband met het beperken van het recht op contact of omgang na partnerdoding. Dit wetsvoorstel heeft tot doel de kinderen te beschermen tegen eventuele druk van de verdachte of veroordeelde dader-ouder om contact of omgang met de kinderen af te dwingen. De staatssecretaris heeft in een brief over het slachtofferbeleid van 15 november 2013 (TK , nr. 9) aangekondigd aandacht aan deze problematiek te willen besteden en onderzoek te laten doen naar de stand van zaken. De bevindingen van dit onderzoek zijn inmiddels gepubliceerd in het rapport Zorg voor kinderen na partnerdoding en zullen bij het advies worden betrokken. Uitvoeringsbesluit Herziening Pbw, Bvt en Bjj i.v.m. het vervoer, medisch klachtrecht enz. Over het conceptwetsvoorstel Herziening Pbw, Bvt en Bjj i.v.m. het vervoer, medisch klachtrecht, enz. is in 2013 geadviseerd. De consequenties van dit wetsvoorstel worden uitgewerkt in een uitvoeringsbesluit. Directie wetgeving verwacht dat dit concept-uitvoeringsbesluit in het voorjaar 2015 in consultatie wordt gebracht. 1.2 Adviezen op eigen initiatief Toekomstvisie op de jji s Naar verwachting komt het ministerie van VenJ medio 2015 met een toekomstvisie op de jji s. De RSJ-adviescommissie die zich oorspronkelijk richtte op invloed van de afnemende bezetting van de jji s op de kwaliteit heeft het onderwerp van advisering verbreed. Het streven is om begin 2015 een denkrichting met een 5

6 aantal aanbevelingen aan de staatssecretaris voor te leggen over toekomstige jji s of alternatieven daarvoor. De denkrichting/visie van de RSJ wordt onderbouwd met cijfermatig materiaal en bevat onder meer minimumeisen waaraan de opvang dient te voldoen. Daarnaast geeft de RSJ in de denkrichting aan in welke modellen dit programma van eisen/deze uitgangspunten naar het oordeel van de RSJ zijn te realiseren. Op deze wijze wil de RSJ een bijdrage leveren aan een toekomstige opvang van jongeren die met de strafrechter in aanraking zijn gekomen, die voldoet aan de eisen van een goede bejegening en waarin hun rechtspositie is gewaarborgd. In 2014 is gestart met dit adviestraject. Lastig plaatsbare kinderen in de civiele jeugdzorg In de praktijk worden kinderen met ernstige stoornissen (o.a. klassiek autisme, verslaving, depressie, agressie) regelmatig na geweldsincidenten verwijderd uit GGZ-/AWBZ-instellingen. Voor gezinsvoogden is het daarna vaak lastig om een andere plek te vinden. Het doorplaatsen van deze kinderen na incidenten komt de behandeling niet steeds ten goede. Bovendien hebben zij vaak een hechtingsstoornis, waardoor iedere doorplaatsing een extra risico met zich brengt. Deze kinderen kunnen regelmatig geplaatst worden in een instelling voor gesloten jeugdzorg. Omdat er op korte termijn geen alternatief beschikbaar is, wijzen kinderrechters verzoeken om een machtiging plaatsing gesloten jeugdzorg toe, terwijl onduidelijk is of de betrokken instellingen voldoende zijn toegerust voor de opvang en behandeling van deze kinderen. De RSJ wil de situatie in kaart brengen, bezien welke zorg deze jongeren nodig hebben en bekijken op welke wijze deze geboden kan worden, mede in het licht van de stelselherziening jeugdzorg. Afhankelijk van hetgeen hierover na onderzoek is gebleken wordt hierover medio 2015 geadviseerd. Prenatale jeugdzorg De RSJ is in 2014 gestart met een advies naar aanleiding van de ontwikkelingen op het terrein van ouderlijke verantwoordelijkheid in de prenatale fase. Naar verwachting komt dit advies begin 2015 uit. Nazorg na detentie In 2009 heeft de RSJ advies uitgebracht over de maatschappelijke re-integratie en nazorg van ex-gedetineerden. Vijf jaar later kijkt de RSJ, mede gelet op de grootschalige decentralisatie van taken naar gemeenten die gepaard gaat met krimpende budgetten, naar de huidige stand van zaken. Doel is te bepalen welk toekomstperspectief de RSJ ziet voor de re-integratie en nazorg van exgedetineerden. In een korte verkenning besteedt hij hierbij aandacht aan: hoe (centrum)gemeenten omgaan met hun verantwoordelijkheden ten aanzien van nazorg hoe de samenwerking van gemeenten met het gevangeniswezen en de reclassering verloopt (onder meer in de veiligheidshuizen). Mogelijk wordt in dit advies ook aandacht besteed aan de nazorg voor forensische 6

7 patiënten in het kader van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Het adviestraject is eind 2014 gestart. De bevindingen zullen worden betrokken bij het eind 2015 te starten gevraagde advies Nazorg en Convenant Richting aan Reintegratie (paragraaf 2.1). De positie van de PI-directeur Mede naar aanleiding van signalen uit de beklag- en beroepsrechtspraak gaat de RSJ in dit advies na wat een directeur van een penitentiaire inrichting kan en mag volgens de huidige regelgeving en of aanpassing daarvan gewenst is. In verschillende situaties wordt van de directeur gevraagd een belangenafweging te maken (in het kader van bezoek zonder toezicht of toezichtsmaatregelen in verband met plaatsing op de gvm-lijst). Als het gaat om het belang van het onderzoek (vervolging) kan de directeur dit soort afwegingen eigenlijk niet maken omdat hij niet beschikt over voldoende informatie. Dit onderwerp gaat mogelijk ook spelen bij verlofverlening, wanneer de algemene verlofregeling verdwijnt. Sanctioneren in de PI s: disciplinaire straf- en ordemaatregel De RSJ heeft signalen ontvangen dat in de praktijk de uitvoering van de artikelen 23 en 51 van de Pbw op elkaar zijn gaan lijken, terwijl het gaat om twee verschillende zaken, te weten een ordemaatregel en een disciplinaire straf. Disciplinaire straffen dienen ter correctie, terwijl ordemaatregelen in het belang van orde en/of veiligheid worden opgelegd. De IVenJ constateerde in 2012 dat er voor een zelfde feit, zoals het weigeren op een meerpersoonscel geplaatst te worden, zelfs binnen vestigingen door de ene directeur een afzonderingsmaatregel wordt opgelegd en door de andere directeur een strafplaatsing. Daarnaast signaleerde de IVenJ een praktijk waarbij ingeslotenen op grond van enerzijds een afzonderingsmaatregel en anderzijds een strafplaatsing onder vrijwel identieke omstandigheden op de isolatieafdeling verblijven, terwijl hier meer differentiatie zou mogen worden verwacht. DJI gaf aan voldoende handvaten te zien om hierin verbeteringen aan te brengen. De RSJ wil, zo mogelijk mede op basis van onderzoek van de IVenJ naar effecten van het Masterplan, de huidige praktijk verkennen, nagaan wat deze betekent voor de gedetineerden en naar aanleiding daarvan bezien of er aanleiding is tot aanscherping of wijziging van de betreffende artikelen van de Pbw. Waar mogelijk zal het beleidskader worden betrokken dat de beleidsdirectie begin 2015 ontwikkelt, en zal gebruik worden gemaakt van de wijze waarop in de GGZ met afzondering wordt omgegaan. Die sector kent een actief beleid om het gebruik van de isoleercel terug te dringen. Langdurig forensisch psychiatrische zorg Als gevolg van het Masterplan DJI is er nog maar één voorziening voor langdurig forensisch psychiatrische zorg (longstay). De enig overgebleven kliniek, de Pompekliniek, heeft weliswaar twee locaties (Zeeland en Vught), maar deze zijn niet vergelijkbaar qua beveiligingsniveau. Hierdoor is overplaatsing ten tijde van ervaren 7

8 impasses niet altijd mogelijk, hetgeen juist bij deze langverblijvende doelgroep een knelpunt kan zijn. Vanuit het oogpunt van rechtspositie is daarnaast relevant dat zaken aangaande een interne overplaatsing binnen een kliniek niet beklagwaardig zijn. In hoeverre is hierdoor sprake van een aangetaste rechtspositie van tbspatiënten en wat valt daar eventueel aan te doen? 1.3 Themadossiers Stelselwijziging jeugdzorg De RSJ acht het belangrijk de ontwikkelingen rondom de stelselherziening jeugdzorg nauwlettend te volgen aangezien dit ingrijpende gevolgen voor jeugdigen, ouders en hulpverleners zal hebben. Wat betekenen deze voor de aansluiting met het strafrecht domein? Aandachtspunt is onder meer de samenhang tussen het jeugdzorgstelsel en het adolescentenstrafrecht en de dubbele maatregel jeugdbescherming en jeugdreclassering. Fundamentele herziening van de sanctietoepassing Dit in 2014 gestarte thema vormt een verbreding van het eerder in het werkprogramma opgenomen onderwerp Verkenning fundamentele herziening van het gevangeniswezen. De (bestaande en de gewenste) samenhang in de sanctietoepassing maakt een integrale benadering voor een eerste verkenning zinvol, is het achterliggend idee. Nederland is gedurende een periode, zeker in de decennia na de tweede wereldoorlog, gezien als gidsland in de ontwikkeling van sanctietoepassing. Kan ons land opnieuw een voortrekkersrol spelen? In welke opzichten? Wat is daarvoor nodig? De RSJ verkent in hoeverre binnen het huidige sanctiestelsel de doelen van het tenuitvoerleggen van sancties blijvend gerealiseerd kunnen worden. Ontwikkelingen en trends zijn te beschrijven tegen de achtergrond van waarden achter, en kenmerken van de sanctietoepassing. Dit kan uitmonden in het beantwoorden van meer praktische vragen als: hoe kunnen detentie en re-integratie meer met elkaar worden vervlochten? Welke processen en instrumenten leiden tot motivatie om deel te nemen aan re-integratieprogramma s? Hoe stimuleer je intrinsieke motivatie en voorkom je schijnmotivatie? Hoe verhouden regionalisering en specialisatie zich tot elkaar? Bieden nieuwe technieken een kans voor individualisering? Door bundeling van kennis en gedachtevorming denkt de RSJ samen met andere betrokken organisaties bij te kunnen dragen aan het ontwikkelen van de sanctietoepassing van de toekomst. Er lopen verschillende projecten en evaluerende onderzoeken. Het verkennen van deze vruchtbare, vernieuwende ideeën is een eerste stap. Hierbij wordt gedacht aan EuroPris (het project Prisons of the future ), Toekomstvast DJI, Modernisering Gevangeniswezen en het Prison Project (longitudinaal onderzoek naar effecten van vrijheidsbeneming). 8

9 Thema Reclassering De RSJ wil zijn aandacht voor de reclassering (zowel volwassenen- als jeugdreclassering) integreren in het totaal van zijn activiteiten. De themacommissie doet dit door ontwikkelingen op het terrein van de reclassering te volgen, structuur en focus te brengen in de informatievergaring door de RSJ op dit gebied, contacten en relaties op dit gebied met ministerie en uitvoeringsorganisaties te versterken/ aan te knopen, de hieruit voortkomende informatie te verwerken tot signaleringen en notities voor de secties en tenslotte door het aspect reclassering in verbinding te brengen met andere thema s en onderwerpen en het zichtbaar maken hiervan in afzonderlijke adviezen. Stelsel forensische zorg De RSJ volgt, met het oog op de rechtspositie en continuïteit van zorg voor justitiabelen, de ontwikkelingen in het stelsel forensische zorg in verband met nieuwe wetgeving op dit terrein (wetsvoorstellen WFZ, WZD en Wvvgz) en ontwikkelingen in de praktijk (waaronder meer ambulante voorzieningen in plaats van bedden bij de ggz). Ook wordt gekeken naar de (implicaties van de) onder auspiciën van ZonMw uitgevoerde thematische wetsevaluatie Zorg en dwang, die oktober 2014 openbaar is geworden. 1.4 Overige activiteiten OPCAT, mensenrechten In het kader van de uitvoering van het VN-OPCAT-verdrag stemt de RSJ met de andere participanten in het Nationaal Preventie Mechanisme (zowel deelnemers als toehoorders ) onderling de werkprogramma s af. Ingeval er gemeenschappelijke onderwerpen zijn, kan informatie-uitwisseling of een andere vorm van samenwerking het effect van deze inspanningen versterken. OPCAT is voor de RSJ zowel relevant in zijn rechtsprekende als in zijn adviserende taak. Stimulering maatschappelijk toezicht De RSJ heeft de commissies van toezicht (CvT s) bij de justitiële inrichtingen de afgelopen jaren verschillende handreikingen aangeboden waarmee zij hun toezichthoudende functie kunnen versterken. De in oktober 2014 aangeboden toetsingscriteria voor CvT s bij het gevangeniswezen vormden het laatste product in deze reeks. In overleg met de Klankbordgroep CvT s blijft de RSJ zoeken naar wegen waarlangs de toezichtfunctie verder kan worden uitgebouwd. Een aandachtspunt hierbij is de communicatie met en in het bijzonder vanuit de CvT s, zowel door middel van de jaarverslagen van de CvT s als anderszins. De RSJ ervaart de jaarverslagen van de commissies over het algemeen als onvoldoende scherp in het signaleren van knelpunten in bejegening van ingeslotenen. Het ontvangen van signalen uit de praktijk van de tenuitvoerlegging is een belangrijke voorwaarde voor de adviesfunctie van de RSJ. 9

10 Beginselen van goede bejegening De negen beginselen van goede bejegening vormen de waarden waardoor de RSJ zich in zijn taakuitoefening laat leiden. Er is een raadscommissie met als opdracht de werkzaamheid van deze waarden in en buiten de RSJ te bevorderen. In de gedachtevorming bij adviezen spelen de beginselen een bepalende rol. Daarnaast draagt de RSJ deze waarden naar buiten uit. Dit gebeurt in overleggen en andere contacten en via de website van de RSJ. Daarop worden de beginselen toegelicht in een filmpje en door middel van achtergrondmateriaal. In 2014 is gekozen voor het geven van bijzondere aandacht voor het beginsel van fatsoenlijke omgang. 10

11 2 Werkvoorraad In deze paragraaf worden de activiteiten vermeld waarmee de RSJ start zodra daar aanleiding toe bestaat, mede gelet op zich gedurende jaar voordoende actuele ontwikkelingen. Voor de zes gevraagde adviezen geldt dat in overleg met de departementen VenJ en VWS wordt bepaald op welk moment het adviestraject idealiter start. Daarnaast staan drie adviezen op eigen initatief op de agenda. 2.1 Gevraagde adviezen Pilots herstelbemiddeling Eind 2013 zijn diverse pilots herstelbemiddeling gestart. Deze pilots lopen tot eind Medïo 2015 worden de resultaten verwacht van het evaluatieonderzoek naar de pilots. Het ministerie zal naar aanleiding van dit onderzoek het conceptbeleidskader herstelbemiddeling aanpassen en met het oog daarop naar verwachting in het 4 e kwartaal van 2015 de RSJ om advies vragen over dit aangepaste kader. Achtergronden doelgroep gesloten jeugdinrichtingen Een terugkerend thema in de overleggen tussen instellingen en gemeenten is dat instellingen aangeven dat er een verharding is van de problematiek van jeugdigen die instromen. Meer dan in het verleden lijken jeugdigen rechtstreeks in de gesloten jeugdhulp te komen. Ook signaleren de instellingen een zwaardere criminele achtergrond. Het verzoek is om die signalen in kaart te brengen, op hun waarde te bezien en al naar gelang de beoordeling daarvan een advies uit te brengen over de consequenties daarvan. Een beter inzicht in de achtergronden van de jeugdigen die in de gesloten jeugdhulp geplaatst worden, kan ook bijdragen aan het gemeentelijk beleid voorjeugdigen die gesloten zorg behoeven. Besluit bij de Wet terugkeer en vreemdelingenbewaring De RSJ heeft eerder geadviseerd over het wetsvoorstel Terugkeer en vreemdelingenbewaring en zal worden gevraagd te adviseren over het uitvoeringsbesluit. Op grond van de parlementaire behandeling is nog niet duidelijk wanneer deze adviesvraag valt te verwachten. Regime-aanpassingen in het Gevangeniswezen als uitvloeisel van het Masterplan DJI DJI voert enkele pilots uit op het gebied van onder andere zelfredzaamheid en buiten werken vanuit een gesloten regime. Pas na afloop van die pilots (eind eerste kwartaal 2014) komen er wellicht regime-aanpassingen. Als dat het geval is, wordt de RSJ om advies gevraagd. Besluit forensische zorg Het besluit geeft een nadere uitwerking van de bepalingen uit het wetsvoorstel Wet Forensische Zorg. Door de vertraging in de parlementaire behandeling van dit wetsvoorstel is de consultatie van het bijbehorende besluit vertraagd. 11

12 Nazorg en Convenant Richting aan Re-integratie Sinds 2009 is er een bestuurlijke afspraak tussen de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en het ministerie van VenJ over de Nazorg van (ex-) gedetineerden: Het samenwerkingsmodel Nazorg. Vanwege veranderingen op het terrein van justitie, maar ook binnen het sociale en gemeentelijke domein, heeft de staatssecretaris van VenJ toegezegd het samenwerkingsmodel te herzien in De ambitie is om eind 2014 nog een Convenant met de titel Richting aan Re-integratie te ondertekenen. Het Convenant beschrijft niet meer alleen de basisvoorwaarden voor Nazorg maar ziet op de (brede) re-integratie van (ex-) gedetineerden. De focus ligt daarbij steeds meer op de eigen verantwoordelijkheid van de gedetineerde. Het ministerie van VenJ verwacht het vierde kwartaal van 2015 de RSJ te consulteren over het onderwerp nazorg. Het nieuwe Convenant kan daarbij als kader dienen. Tezijnertijd zal de samenhang worden bezien met het lopende advies over nazorg. 2.2 Adviezen op eigen initiatief Levenslange gevangenisstraf Op 9 juli 2013 verklaarde het EHRM de Engelse whole life term in strijd met art. 3 EVRM. Door de overeenkomst tussen de Engelse en de Nederlandse levenslange gevangenisstraf kan deze uitspraak ook voor Nederland consequenties hebben. Nederland kent als een van de weinige landen in Europa geen herbeoordelingsprocedure, waarbij de rechter na verloop van een bepaald aantal jaren de noodzaak van verdere vrijheidsbeneming beoordeelt. Gratie wordt sporadisch verleend. In 2006 en 2008 pleitte de RSJ in adviezen voor het introduceren van een rechterlijke herbeoordeling. Of er sprake is van onmenselijke behandeling ligt aan de combinatie van het ontbreken van zo n herbeoordeling en de mate waarin de wijze van tenuitvoerleggen uitzicht biedt op resocialisatie en terugkeer in de samenleving. De RSJ wil de praktijk van de tenuitvoerlegging op dit aspect bekijken en de minister adviseren teneinde waar nodig het regime waarin levenslang gestraften verkeren aan te passen en daarmee het risico te vermijden dat ook Nederland op dit punt door het EHRM wordt veroordeeld. Waar mogelijk wordt gebruik gemaakt van beschikbaar materiaal (interviews door DJI met levenslang gestraften). Zo mogelijk gebeurt dit in samenwerking met andere (advies)organen in NPM-verband (zie paragraaf 1.4). Indicatiestelling, selectie en plaatsing tbs-gestelden Uit werkbezoeken blijkt dat het proces van indicatiestelling, selectie en plaatsing van tbs-gestelden, vragen oproept. Onderwerpen waarover zorgen bestaan is het feit dat in het huidige proces bepaalde professionals besluiten nemen over tbs-gestelden zonder hen in persoon te zien en dat tbs-gestelden in een kliniek geplaatst kunnen worden zonder dat de kliniek op basis van intake kan bepalen of betrokkene daar op zijn plaats is. De vraag is of dit negatieve gevolgen heeft voor de rechtspositie en behandeling van tbs-gestelden. De RSJ wil zich informeren over de praktijk, waar mogelijk gebruik makend van de bevindingen van een onderzoek 12

13 dat de IVenJ in 2015 uitvoert, en naar aanleiding daarvan eventueel aanbevelingen doen. Doorplaatsing van tbs-patiënten naar de GGz De doorplaatsing van tbs-patiënten naar de GGZ is al geruime tijd een aandachtspunt. De voorgenomen invoering van de Wet forensische zorg en de Wet verplichte GGZ is een van de manieren waarop wordt geprobeerd om de aansluiting tussen de forensische en reguliere geestelijke gezondheidszorg te verbeteren. Zo beoogt artikel 2.3 van het conceptwetsvoorstel Forensische zorg de doorplaatsing te stimuleren door de strafrechter een instrument te geven om een tbs-titel om te zetten naar een BOPZ-titel. Om te voorkomen dat de geneesheer-directeur de betrokkene daarop ontslaat wordt daarnaast art. 51 BOPZ gewijzigd in die zin dat over een voorgenomen ontslag eerst met de minister van VenJ wordt overlegd. De omzetting van titel die de nieuwe wet mogelijk maakt, roept een aantal (praktische) vragen op zoals: hoe verhoudt de nieuwe regeling zich tot de bepaling dat de tbs-titel altijd eerst een jaar voorwaardelijk wordt beëindigd? Hoe verloopt de omzetting in de praktijk? Welke informatie heeft de verlengingsrechter bijvoorbeeld nodig van de GGZ-instelling om over te kunnen gaan tot omzetting naar een BOPZtitel en hoeveel tijd is hiermee gemoeid? De RSJ wil de ontwikkelingen op dit terrein in beeld brengen en nagaan of de voorziene oplossingen afdoende zijn. Hierbij betrekt hij ook de bevindingen en aanbevelingen van het advies Stoornis en Delict van de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg uit 2012, dat expliciet was gericht op een (betere) aansluiting tussen de ggz en de forensische zorg. Privacy van verdachten, veroordeelden en ex-gedetineerden De (rechts)staat heeft tot taak de veiligheid van zijn burgers te waarborgen. Het behoeden van de waarde van veiligheid moet altijd afgewogen worden tegen andere waarden zoals individuele vrijheid, waaronder het recht op privacy. In het huidige politieke en maatschappelijke klimaat is de trend waar te nemen dat collectieve veiligheid zwaarder weegt dan individuele vrijheid. Dit past in bredere ontwikkelingen op nationaal en internationaal niveau. Op het domein van de sanctietoepassing uit zich dit bijvoorbeeld in maatschappelijke druk om informatie te geven over vrijgelaten zedendelinquenten of van personen die van dit of een ander ernstig feit worden verdacht. Daarnaast vindt meer en meer uitwisseling van (medische) gegevens plaats tussen ketenpartners. De ICT-ontwikkelingen gaan zo snel, dat het steeds meer mogelijk wordt om alles van iedereen te weten. En juist in de strafrechtsketen is de verleiding groot om de privacy van verdachten, veroordeelden en (ex-)gedetineerden ondergeschikt te maken. In dit advies wil de Raad in samenwerking met strategische partners deze en toekomstige ontwikkelingen verkennen en adviseren over de manier waarop de overheid in beleid en uitvoering hiermee om zou moeten gaan, rekening houdend met het spanningsveld tussen het waarborgen van privacy en het bieden van veiligheid. 13

14 De Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming ziet er door advies en rechtspraak op onafhankelijke wijze op toe dat de overheid in de beleidsontwikkeling en de uitvoering van door de overheid opgelegde vrijheidsbenemende en vrijheidsbeperkende sancties en jeugdbeschermingsmaatregelen op een juridisch correcte wijze en in overeenstemming met beginselen van goede bejegening te werk gaat.