Súd Ie. Beleven van de. recreatie en ecologie in balans. Nieuwe vaar- en fietsroute met winst voor natuur, water, landbouw en landschap

Transcriptie

1 Nieuwe vaar- en fietsroute met winst voor natuur, water, landbouw en landschap Beleven van de Súd Ie recreatie en ecologie in balans Ie Súd Bron: Sportvisserij Fryslân

2 Waarom de

3 Súd Ie beleven? Ie beleven? Noordoost Fryslân laat zich zien. In de zogenaamde Agenda Netwerk Noordoost Súd hebben vijf gemeenten in de regio in samenwerking met provincie Fryslân een plan gemaakt voor hun sociaal-economische toekomst. Dit biedt de regio duidelijk meer toekomstperspectief. De gemeente Dongeradeel zet in op verschillende projecten, waaronder Súd Ie. De Sociaal Economische Raad (SER) prees de samenwerking die over gemeentelijke grenzen heen gaat en noemde het een voorbeeld voor hoe regio s kunnen omgaan met onderwerpen als krimp. Dongeradeel werkt aan de ontwikkeling van de westzijde van Dokkum, waaronder de aanleg van de westelijke rondweg met aquaduct. Ook Watersportstad Dokkum is onderdeel van de Agenda Netwerk Noordoost. Hierover leest u meer op pagina 5 van deze brochure. Varen op de Súd Ie Súd Ie vormt een belangrijk onderdeel van de Agenda. De Súd Ie loopt van Dokkum naar het Lauwersmeer. De lage bruggen en op veel plekken (te) ondiep water maken dit water nu alleen bevaarbaar voor kano s en roeiboten. De gemeente Dongeradeel, provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân willen nu samen de Súd Ie aantrekkelijker maken, op en langs het water. Natuur en landschap staan daarbij voorop: die maken het gebied nu juist zo mooi. Maar ook de bewoners van het gebied gaan erop vooruit met de plannen. Want een aantrekkelijke Súd Ie laat de economie in het gebied groeien. De leefbaarheid van dorpen, platteland en stad verbetert. Gefaseerde aanpak De plannen met de Súd Ie zijn niet in een keer geregeld. Het gaat om een flinke investering waarvoor financiering gevonden moeten worden. Te denken valt aan het Waddenfonds; de verbinding tussen natuur, landschap en recreatie in Noordoost Fryslân en het Lauwersmeer en de Waddenzee wordt versterkt. Het bevaarbaar maken van Súd Ie gaat in fasen. De uitvoering is over een langere periode, omdat niet al het geld er nu al is. In deze brochure leest u meer over hoe de Súd Ie aantrekkelijker gemaakt wordt.

4 Recreatie: varen, fietsen en en fietsen varen, Recreatie: Tussen Dokkum en het Lauwersmeer kunnen watersporters via het Dokkumer Grutdjip al langer een staande mastroute, onderdeel van de Lits-Lauwersmeerroute, varen. Met het bevaarbaar maken van de Súd Ie ontstaat daarbij een vaarrondje. Daarvan zijn er in de regio maar weinig. Het biedt kansen om bezoekende watersporters langer in de regio vast te houden. Om de Súd Ie geschikt te maken voor grotere boten, moet een aantal maatregelen genomen worden. Natuurlijke oevers De golfslag die boten veroorzaken maakt bescherming van de oevers van de Súd Ie nodig. De ene kant van het water krijgt een harde, maar open beschoeiing die natuurlijke begroeiing mogelijk maakt. Aan de andere zijde van het water wordt gekozen voor een geheel natuurlijke oeverbescherming door onder meer rietkragen. Dat heeft als nadeel dat er niet direct gevaren kan worden: de beplanting heeft tijd nodig om te groeien. Belangrijk voordeel van de natuurlijke oevers is, dat er nieuwe plekken ontstaan die als paai- en opgroeigebieden dienen voor verschillende vissoorten. Verbreden en verdiepen van de vaarweg Voor boten uit de Dm-klasse (middelgrote motorboten zoals sloepen en kleine kruisers) moet het water op veel plaatsen verbreed en verdiept worden. In het centrum van Dokkum is daarnaast bodemsanering nodig van een groot deel van de noordelijke stadsgrachten. De waterbodem is hier vervuild geraakt door de vroegere gasfabrieken op de noordelijke Bolwerken van Dokkum. Ophogen van bruggen Om er voor te zorgen dat motorboten ook daadwerkelijk over de Súd Ie kunnen varen, moet een flink aantal bruggen worden verhoogd tot 2,5 meter doorvaarthoogte.

5 wandelen in een uniek gebied gebied uniek een in wandelen IJskoud doorrijden Verbreden van het water en verhoging van de bruggen is goed nieuws voor de watersporter, maar ook voor de schaatsliefhebber! Want natuurlijk is de Súd Ie ook in de winter een aantrekkelijke route over het ijs. Op de Ie én rond Dokkum neemt de ijspret toe: bukken om onder de bruggen door te glijden behoort straks tot het verleden. Twee sluizen Vanaf de binnenstad van Dokkum komt de recreatievaart in de Súd Ie de monumentale sluis Oosterverlaat tegen. Deze sluis met klapbrug wordt zo aangepast, dat de watersporter deze zelf kan bedienen. De historische brug over deze sluis vormt een schakel in het fietspad over het Schapedijkje door het Harddraverspark. Bij het passeren van boten zullen fietsers en voetgangers even voor de geopende klapbrug moeten wachten. In het laatste stuk van de Súd Ie geeft bij Ezumazijl een monumentale zeesluis toegang tot het Lauwersmeer. Ook het naast de sluis gelegen gemaal De Dongeradielen mondt hierin uit. Het is de bedoeling dat een sluiswachter voor de handmatige bediening van deze sluis gaat zorgen. Daarnaast komt er mogelijk een kleine kiosk in het oude brugwachtershuisje op de zeedijk. Beide sluizen in de Súd Ie geven in het vaarrecreatieseizoen toegang tot de Súd Ie. Watersportstad Dokkum Naast de Súd Ie is ook Watersportstad Dokkum onderdeel van de Agenda Netwerk Noordoost. Om Dokkum op de kaart te zetten als Watersportstad, is een Masterplan ontwikkeld. Daarin staat ook een nadrukkelijke wens om een rondje Dokkum over het water mogelijk te maken. Dat maakt Dokkum aantrekkelijker voor de recreatievaart. Hiervoor moet een aantal bruggen verhoogd worden. De Súd Ie loopt in Dokkum over in de Noordergracht en Hurdridersgracht. Via de Hurdridersgracht is het Dokkumer Grutdjip te bereiken. Via de Noordergracht, Parkstergracht en Drie Pypstergracht kan de Súd Ie in de toekomst rechtstreeks aansluiten op de route naar Leeuwarden. In de stad liggen er kansen om het Harddraverspark en het terrein van de oude gemeentewerf te ontwikkelen tot aantrekkelijke plekken met een relatie tot het water. Beide locaties kunnen zo bijdragen aan een echte watersportstad.

6 Uit de kunst Een nog niet uitgewerkt idee is dat van kunst langs de Súd Ie. De mogelijkheden van bijvoorbeeld een wisselende kunstexpositie, mooi opgenomen in het landschap, worden de komende tijd onderzocht. De paden op Niet alleen vaarrecreanten, maar ook fietsers en voetgangers kunnen straks veel beter genieten van het bijzondere landschap. Het is de bedoeling om het jaagpad langs de Súd Ie in ere te herstellen en fietsers en wandelaars er ruim baan te geven. Fietsen langs de Súd Ie is fietsen op de grensvlak van water en een open polderlandschap: een unieke beleving. De route voert langs natuurgebied (mét vogelkijkhut) de Jouswiersterpolder bij Oostrum en daarna weg van de provinciale weg door De Kolken tussen Ee en Anjum: een open vogelrijk graslandgebied met onder meer twee historische eendenkooien in het natuurgebied Eanjumer Kolken van het Fryske Gea ten zuiden van de Súd Ie. Het idee om bij de Jouswiersterpolder ook de oorspronkelijke kronkels (meanders) terug te brengen in de Súd Ie maakt het plaatje alleen maar mooier. Herstel van de jaagpaden brengt vroegere tijden tot leven. Over de Súd Ie en bijbehorende opvaarten naar bijvoorbeeld Anjum werden de schepen over de jaagpaden voortgetrokken door paarden en/of mensen. Er zijn maar weinig oorspronkelijke jaagpaden bewaard gebleven. Nu ligt er de kans om de geschiedenis weer in nieuw perspectief tot leven te brengen. Karakteristieke dorpen De Súd Ie is via een netwerk aan oude opvaarten verbonden met verschillende karakteristieke dorpen met bijzondere beeldbepalende oude kerken op de dorpsterpen. Vanaf Dokkum kom je eerst langs de kleine dorpen Oostrum (bekend vanwege sporen van de oude trechterbekercultuur in de ondergrond) en Jouswier (het kleinste dorp van Dongeradeel). Via Jouswier en het buurtschap Reidswâl is Metslawier als de vroegere hoofdplaats van Oost-Dongeradeel goed bereikbaar, bijvoorbeeld per fiets. Het dorp Ee is via de Iester Ried verbonden met de Súd Ie. De oude historische dorpskernen van Ee en Metslawier kennen een beschermde status. Ook het dorp Anjum is met de Eanjumer Opfeart verbonden met de Súd Ie. Anjum heeft mede dankzij het nabij gelegen vakantie- en watersportpark Esonstad veel voorzieningen. Zo heeft het dorp onder meer een dorpsmuseum in de oude graanmolen, een hotel, restaurant en een supermarkt. Via het buurtschap Ezumazijl kom je via het Lauwersmeer al vrij snel in Oostmahorn, waar Esonstad is gevestigd. Recreatiedorp Oostmahorn heeft een jachthaven aan het Lauwersmeer. Via de oude veerdam is de dagelijkse vaarverbinding tussen Oostmahorn en Schiermonnikoog hersteld.

7 Oog voor natuur en landschap landschap en natuur voor Oog Bij het bevaarbaar maken van de Súd Ie staat het evenwicht tussen recreatie en natuur voorop. Het wordt een route waarbij natuurbeleving en rust het uitgangspunt zijn. Aanleg natuurvriendelijke oevers De meeste traditionele oevers zijn een harde scheidslijn tussen land en water. Verschillende delen van de Súd Ie krijgen natuurvriendelijke oevers, waarbij het land geleidelijk overgaat in water. Ze vormen een geschikt leefgebied voor veel planten, insecten, vissen, amfibieën, vogels en zoogdieren. Vrij reizen voor vissen Een aantal vissoorten is afhankelijk van zowel zoet als zout water. Door kunstwerken als gemalen en stuwen is het voor deze vissen vaak lastig om heen en weer te reizen tussen het zoete en het zoute water. In het gebied van de Súd Ie leven verschillende van deze vissoorten, waaronder de driedoornige stekelbaars, de (glas) aal en de spiering. Voor deze vissoorten is in het plan een aantal vispassages opgenomen. Zo ontstaat een verbinding met de Waddenzee en wordt het brakke watersysteem in het gebied van de Súd Ie benut voor bijzondere soorten die hiervan afhankelijk zijn. Dat is ook goed nieuws voor visetende vogels die vanouds in dit gebied voorkomen, waaronder de lepelaar. Aanleg paai- en opgroeigebieden Met de aanleg van natuurvriendelijke oevers, waterbergingsgebieden en bredere watergangen in de polders ontstaan paai- en opgroeigebieden bij uitstek voor de diadrome vissoorten. Ook het in ere herstellen van de meanders in de Súd Ie zorgt voor geschikte visgebieden. Samen met verenigingen en organisaties voor beroeps- en sportvisserij wordt gekeken hoe de belangen van dier, vis en visser op elkaar afgestemd kunnen worden. Vergezichten In het van oorsprong open gebied rond de Súd Ie zijn in de jaren 70 door ruilverkaveling veel kleine bosjes ontstaan. Het is de bedoeling een deel van deze bosjes te kappen om zo de weidse vergezichten in het gebied terug te brengen. Vooral tussen Dokkum en Metslawier krijgt het landschap zo zijn originele kenmerken terug. Herstel van vergezichten zal bovendien een positieve invloed hebben op het aantal weidevogels in het gebied. De weidse vergezichten in De Kolken maken het gebied nu al uniek. Stimuleren elektrisch varen Elektrisch varen heeft de toekomst en past bovendien goed bij de rustzoekende recreant. Daarom voorzien de plannen voor de Súd Ie in voorzieningen voor elektrisch aangedreven boten. De oplaadpunten krijgen een plek in Dokkum en de dorpen en bij aanlegplaatsen. Fotograaf: H. Wanningen Meer dan alleen droge voeten Onder het motto Skjin wetter en droege fuotten zorgt Wetterskip Fryslân voor schoon water, voldoende water en de veiligheid. Een van haar taken daarbij is het opstellen van een watergebiedsplan voor Dongeradeel, met onder meer maatregelen die nodig zijn om de nadelige effecten van bodemdaling door gaswinning te compenseren. Het Watergebiedsplan heeft veel raakvlakken met de plannen voor de Súd Ie, omdat de Súd Ie de hoofdwatergang is in het waterstelsel van bijna heel Dongeradeel. Zo kan de aanleg van natuurvriendelijke oevers leiden tot schoner water. Ook in het maken van extra paai- en opgroeigebieden voor vissen liggen kansen: naast leefgebied voor de dieren ontstaat ook meer waterbergingscapaciteit. Zo leiden een bevaarbare Súd Ie en het watergebiedsplan gezamenlijk tot een toekomstbestendige aanpak.

8 Kansen voor landbouw landbouw voor Kansen Gemeente, provincie en Wetterskip zien in de plannen voor de Súd Ie de landbouwsector als partner. Het creëren van extra waterberging en leefgebieden gebeurt zonder de landbouw tekort te doen. Daar waar verwerving van landbouwgrond nodig is voor de plannen, vindt zorgvuldig overleg plaats met eigenaren en pachters. In lager gelegen gebieden langs de Súd Ie liggen kansen voor schaalvergroting alsook voor het toevoegen van functies. Te denken valt aan agrarisch weidevogelbeheer, waarvoor subsidieregelingen beschikbaar zijn. Kosten en baten De effecten van het project Súd Ie zijn voor de lange termijn doorgerekend in een maatschappelijke kosten en baten analyse (MKBA). De resultaten van het project zijn hierin afgewogen tegen de kosten. Het project Súd Ie blijkt ondanks de hoge investeringskosten goed te scoren. Het realiseren van een rondje Dokkum-Lauwersmeer met bevaarbare opvaarten naar de dorpen Anjum en Ee komt hierbij als beste uit de bus. Uitvoering van het project levert ecologische winst op, met een beter leefgebied voor bijvoorbeeld de aal en een mooier landschap met onder meer herstel van oude meanders. Het project draagt bij aan een betere toekomst voor de landbouwbedrijven in het gebied. Ook de leefbaarheid van dorpen, stad en platteland in de wijde omgeving van de Súd Ie zal een nieuwe impuls krijgen. Geld voor verbinding Landbouwbedrijven en grondeigenaren worden regelmatig actief bij het Súd Ie-project betrokken. Deze zullen door gezamenlijke doelen steeds meer partner worden. Binnen het totale project zien provincie, gemeente en wetterskip ook duidelijk kansen om de bestaande samenwerking met natuur-, visserij- en recreatieorganisaties de komende tijd verder uit te bouwen. Voor dorpsbelangen en wijkraden komen ambities zo binnen bereik. Samenwerkende partijen zijn van plan subsidie aan te vragen voor dit miljoenenproject. Er is inmiddels een eerste subsidie toegekend uit het Europees Visserijfonds. In 2012 volgt een aanvraag bij het Waddenfonds. De plannen brengen Noordoost Fryslân, het Lauwersmeer en de Waddenzee dichterbij elkaar. Betere leefomstandigheden voor verschillende visen vogelsoorten gaan prima samen met de versterking van de landbouwstructuur in het gebied. Maar ook de relatie tussen Dokkum en Esonstad bij Oostmahorn wordt versterkt. Beide plaatsen hebben een belangrijke toeristische functie. De plannen kunnen helpen bij groei van de werkgelegenheid in de recreatiesector. Het project Súd Ie biedt zo kansen om de hele regio een plus te geven. Súd Ie in fasen Wanneer het Waddenfonds in 2012 besluit geld vrij te maken voor de plannen met de Súd Ie en ook de cofinanciering van de samenwerkende overheden tijdig beschikbaar is, kan de realisatie van de eerste van in totaal twee of drie fasen van start gaan. Fase 1: Fase 2 en 3: Vaartracé Dokkum Ezumazijl met aanleg paai- en opgroeigebieden vis Opwaardering oude bolwerken met herstel vaarrondje binnenstad Dokkum, inclusief de resterende deelopgave in buitengebied van de Súd Ie.