Binnenweg 67. Architect : Bouwstijl : Oorspronkelijke functie : Begraafplaats. Datum foto :

Transcriptie

1 Binnenweg 67 Straat en huisnummer : Binnenweg 67 Postcode en plaats : 2121 GW Bennebroek Kadastrale aanduiding : A2020 Complexonderdeel : Nederlands Hervormde Kerk Bennebroek Naam object : Bouwjaar : 1679 en later Architect : Bouwstijl : Oorspronkelijke functie : Begraafplaats Huidige functie : Begraafplaats Datum foto :

2 Inleiding De Nederlands Hervormde Kerk met bijbehorende begraafplaats en hekwerk staat aan de westzijde van de Binnenweg op een enigszins verhoogd terrein. De bouw van het complex start in Vanaf 1653 hoort Bennebroek niet langer tot Heemstede maar wordt een zelfstandige ambachtsheerlijkheid. De stichting van Bennebroek is vanaf dit jaar een feit. In 1664 laat de ambachtsheer van Bennebroek Adriaen Pauw, woonachtig in het tegenover de kerk gelegen toenmalige Huis te Bennebroek, het terrein ophogen aan de overkant van zijn landgoed bestemd voor de bouw van een kerk, de aanleg van een kerkhof en een plein 24. De bouw van de kerk, naar een ontwerp van Pieter Post, en de aanleg van de begraafplaats start pas in De begraafplaats is aanvankelijk gering van omvang. Pas met het verbod op het begraven in de kerk, aan het begin van de 19 de eeuw, wordt het kerkhof in noord- en zuidwestelijke richting vergroot. De verschijningsvorm van het huidige hartvormige voorplein dateert waarschijnlijk ook uit deze vroeg 19 de -eeuwse periode. Op historische afbeeldingen is geen sprake van een plein maar van een recht toegangspad naar de 26 kerk. De begraafplaats bezit enkele waardevolle graven waaronder de grafkelder en graven van de invloedrijke voormalige bewoners van het Huis te Bennebroek, de familie Willink, aan de westzijde van de kerk. Het graf van het echtpaar en dochter Talma, gesitueerd aan de noordzijde van de kerk, behoort daar eveneens toe. Domineestaatsman A.S. Talma overlijdt in 1916 als predikant van Bennebroek. Vanwege Talma s inzet voor de arbeidersklasse bekostigt het Christelijk Nationaal Vakverbond het graf. Het ontwerp van de graftombe met de twee bronzen beelden is van de Heemsteedse kunstenaar Dirk Wolbers. De bronzen figuren symboliseren een jonge en een oude 27 arbeider. Vanaf de beginperiode vormt een hekwerk de toegang tot het complex. Het huidige smeedijzeren sierhekwerk bij de entree tot het voorterrein dateert uit het einde van de 19 de eeuw. Beschrijving De begraafplaats heeft een eenvoudige aanleg met een licht gebogen, geasfalteerd padenstelsel rondom de kerk. Op het terrein staan enkel monumentale bomen 24 PolmanAdvies, Cultuurhistorische notitie gemeente Bennebroek, Haarlem De Hervormde Kerk Bennebroek is rijksmonument 26 Verkaik, M., Het oude kerkhof van Bennebroek, Oud-Heemstede-Bennebroek, jrg.24, nr. 91 (1997), pag Klep, V., Krol, H., Kleine en verborgen monumenten in Heemstede en Bennebroek, Heemstede 1991, pag. 28

3 waaronder beuken en een treurwilg. Het terpvormige terrein wordt omgeven door een sloot. Ter hoogte van het inrijhek op het voorterrein ligt een gemetselde, vlakke brug met sierhekwerk. Tot de monumentale graven behoort het familiegraf en kelder van de familie Willink gesitueerd aan de achterzijde (west) van de kerk. Het bestaat uit vijf wit marmeren gedenkplaten in de gevel en enkele hardstenen grafzerken op de vloer waarop de namen van vijftien leden van de familie Willink te lezen zijn. De zerken worden door een smeedijzeren sierhekwerk omgeven. Grafmonument A.S. Talma Het grafmonument staat vlak bij de noordgevel van de kerk en is oost-west georiënteerd. Het bestaat uit een gemetselde onderbouw waarop een natuurstenen, gefrijnde dekplaat met ezelsrug is geplaatst. Het opschrift op de voet van de dekplaat luidt: Aleida Talma. Geb 2 dec 1888 overl 16 aug De staande grafzerk heeft een keperboogvormige beëindiging en is van hetzelfde natuurstenen materiaal dat deels gefrijnd is. Het fronton draagt het opschrift: De gedachtenis des Rechtvaardigen zal tot Zegening zijn. Daaronder bevindt zich een rechthoekige, bronzen plaquette met een afbeelding van A.S. Talma en face met daaronder het opschrift: Ds A.S. Talma. Geboren te Angeren 17 februari Overleden te Bennebroek 12 juli Predikant bij de N.H. Gemeente te Heinenoord, Vlissingen, Arnhem en Bennebroek. Lid der Tweede Kamer en van 1908 tot 1913 Minister van Landbouw, Nijverheid en Handel. In de natuursteen, onder de plaquette, staat het opschrift: Margarretha Talma. Geb. v. Schaardenburg. Geb. 16 aug Overl. 9 maart De kopse kanten van de staande grafzerk dragen het opschrift: gerest H. Meulman Helmond en Dirk Wolbers Twee bronzen beeldhouwwerken flankeren de dekplaat. De knielende manshoge bronzen figuren hebben de blik respectievelijk vooruit en omlaag gericht. Voorterrein en hekwerk Het voorterrein aan de oostzijde van de kerk heeft een hartvormige verschijningsvorm. Het is bestraat in een sierpatroon van rode en gele klinkers in Waalformaat. Het terrein is van de openbare weg gescheiden door een smeedijzeren sierhekwerk met spijlen. Het hek staat op een natuurstenen basement, is dubbel openslaand en heeft ter weerszijden van de stijlen een loophek. De stijlen worden aan de buitenzijde geflankeerd door voluutvormige zijvleugels. De spijlen bezitten sierpunten waarvan die van de zijvleugels het Franse leliemotief dragen. Op het voorterrein, net achter het inrijhek, staan twee lantaarnpalen met historiserende verschijningsvorm van latere datum. Motivering voor plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst De monumentale waarden van het complex Nederlands Hervormde Kerk Bennebroek zijn gelegen in de bijzondere complexmatige samenhang. Een complex bestaat uit verschillende elementen, al dan niet in één periode tot stand gekomen die met elkaar een ensemble vormen. De karakteristiek wordt gevormd door het samenspel van en de samenhang tussen elementen: stedenbouwkundig plan, gebouwen, objecten, (semi)openbare ruimte, landschappelijke aanleg en beplanting. De begraafplaats met voorplein, waterpartij en hekwerk heeft cultuurhistorische waarde vanwege de relatie met de monumentale Nederlands Hervormde Kerk die centraal op het complex staat. De historische begraafplaats is onlosmakelijk verbonden met de

4 geschiedenis van Bennebroek. De grafkelder van de bekende adellijke familie Willink en het grafmonument van dominee-staatsman A.S. Talma getuigen daar onder meer van. De hoofdstructuur en aanleg van het terrein en de aanwezigheid van graven zijn in landelijk opzicht niet zeldzaam te noemen maar zijn wel van hoge plaatselijke betekenis. De cultuurhistorische en beeldbepalende waarden worden versterkt door de bijzondere samenhang en ruimtelijke relatie met het tegenovergelegen voormalige landgoed van Huis te Bennebroek met bijbehorende tuinmanswoning (Binnenweg 8) (provinciaal monument), voormalig koetshuis (Binnenweg 2,4) (gemeentelijk monument), het kleinschalige weiland met bospartijen dat deel uitmaakte van het Bennebroekbos en de obelisk (rijksmonument). Het complex met kerk, begraafplaats, waterpartij, beplanting, voorterrein en hekwerk bezit stedenbouwkundige en situationele waarde vanwege de beeldbepalende ligging aan de Binnenweg. De kerk, de begraafplaats met omringende waterpartij, monumentale bomen, voorterrein en hekwerk vormen tezamen een markant en schilderachtig ensemble aan de Binnenweg. Het grafmonument van A.S. Talma heeft kunsthistorische waarde vanwege de kwaliteit van het ontwerp van D. Wolbers uit 1916 waarbij vooral de kunsthistorische waarde van de bronzen beelden hoog is. Beschermenswaardig zijn alle in de bovenstaande beschrijving omschreven onderdelen tenzij aangeduid als niet beschermenswaardig.

5 Grafmonument Talma