Lessen XXIe eeuw 25 maart 2013

Transcriptie

1 Lessen XXIe eeuw 25 maart 2013 Handhaving van auteursrecht op het internet : een moeilijke evenwichtsoefening tussen de bescherming van creativiteit en de belangen van gebruikers Prof. Marie-Christine Janssens Centrum voor Intellectuele Rechten KU Leuven Overzicht Inleiding Basisbeginselen auteursrecht en hun relevantie op het internet Ontstaan van de bescherming Toepassingsdomein van het auteursrecht Inhoud van het auteursrecht Toestemming tot gebruik van beschermd materiaal Handhaving van auteursrechten bij inbreuken op het internet Prof. M-C Janssens 2 Prof. Marie-Christine Janssens 1

2 Auteursrecht in de recente pers Januari 2013 GEMA is taking YouTube to the arbitration board over the alleged use of 1,000 unlicensed music tracks December 2012 Het tweede seizoen van Game of Thrones is met meer dan 4,2 miljoen downloads per aflevering de meest illegaal gedownloade televisieserie van oktober 2012 Twee jaar cel voor illegaal downloaden van liedje: Japan verstrengt wetgeving rond schending auteursrecht Januari 2012 Wikipedia to join Web blackout protesting SOPA (Stop Online Piracy Act) Prof. M-C Janssens 3 Auteursrecht worstelt met probleem Copyright reform. Legislating in an hostile environment Titel Seminarie Londen University Maart Citizens increasingly hear the word copyright and hate what is behind it. Neelie Kroes (EC Digitale Agenda): (Speech 19 november 2011, Avignon) Prof. M-C Janssens 4 Prof. Marie-Christine Janssens 2

3 De sector van de Intellectuele Rechten Auteursrecht Octrooirecht Merkenrecht Modellenrecht Kwekersrecht e.a. Prof. M-C Janssens 5 5 Waarom auteursrecht (en IR)? Achterliggende ratio IR : response to scarcity stimuleren culturele en sociale vooruitgang stimuleren innovatie - technologische vooruitgang Exclusieve rechten (monopolie) Met tijdelijk karakter Publiek domein Prof. M-C Janssens 6 Prof. Marie-Christine Janssens 3

4 Overzicht Inleiding Basisbeginselen auteursrecht en hun relevantie op het internet Ontstaan van de bescherming Toepassingsdomein van het auteursrecht Inhoud van het auteursrecht Toestemming tot gebruik van beschermd materiaal Handhaving van auteursrechten bij inbreuken op het internet Prof. M-C Janssens 7 Hoe ontstaat auteursrecht? AUTOMATISCH op ogenblik van een creatie met originele vormgeving Geen registratieprocedure zoals bij octrooien en merken Er bestaat geen auteursrechtenbureau in België Geen verplichting om Copyright notice aan te brengen Is wel nuttig als (bewijs houderschap, waarschuwing van gebruiker) Werken zonder genieten evenveel auteursrecht Misverstand 1 DUUR : 70 jaar na overlijden 8 Prof. M-C Janssens 8 Prof. Marie-Christine Janssens 4

5 Naburige rechten Werken = traditioneel auteursrecht software en databanken DOMEIN AUTEURSRECHT Prof. M-C Janssens 9 WERKEN Creaties in het domein van letterkunde, wetenschap of kunst Literaire werken tijdschriftartikelen, thesissen, teksten op sociale netwerksites, webpagina s, Werken van beeldende kunst schilderijen, beeldhouwwerken, bouwplannen, foto s, meubilair,... Audio- en audiovisuele werken film, songs, documentaires, pptpresentaties, bestanden op YouTube,. O.v.v. twee basisvoorwaarden (infra) Prof. Marie-Christine Janssens 5

6 Beschermingsvoorwaarden Vereiste van uitdrukking Vereiste van originaliteit Voorwaarde 1: een waarneembare concrete vorm DUS : Auteursrecht beschermt geen ideeën, methodes, werkwijzen, stijlen, genres, Misverstand 2 Bv. creatie = ingepakt gebouw = waarneembare vorm = beschermd dus ook geen foto nemen! Iedereen mag zelfde idee maar niet zelfde uitwerking - overnemen Prof. M-C Janssens 12 Prof. Marie-Christine Janssens 6

7 Voorwaarde 2: een originele vorm Een intellectuele inspanning NIET reeds in natuur aanwezig Creatie door een dier Objectieve component Stempel van de persoonlijkheid van de auteur Eigen keuze bij vormgeving Kan eigen schikking zijn van bestaande elementen NIET Gedicteerd door technische regels/noodwendigheden Banale uitwerking (banaal idee is geen probleem Subjectieve component 13 Prof. M-C Janssens 13 Let dubbel op met foto s - fotograaf - gefotografeerde Prof. Marie-Christine Janssens 7

8 Interpretatie (70) de eerste vastlegging van geluid (70) en/of beeld (50) hun uitzendingen (50) Inhoud van het auteurs Morele rechten (niet voor alle naburige rechten) Openbaarmaking (divulgatie) Vaderschapsrecht (paterniteit) Exploitatierechten Exclusieve rechten (open normen) Reproductierecht Recht tot mededeling aan het publiek Uitzonderingen (gesloten lijst) recht Integriteitsrecht Prof. M-C Janssens 16 Prof. Marie-Christine Janssens 8

9 Reproductierecht : Tastbare reproducties op welke wijze of in welke vorm ook, tijdelijk of duurzaam, volledig of gedeeltelijk Letterlijk Overschrijven, fotokopiëren, scannen Filmen, fotograferen, Downloaden, digitaal kopiëren, copypasten Niet-letterlijk Adapteren en vertalen Andere vormen van gebruik van fysieke exemplaren Verhuren, uitlenen Verkoop & distributie (o.v.v. vrij verkeer van goederen in EU) Prof. M-C Janssens 17 Publiek mededelingsrecht: gebruik op niet-tastbare wijze op welke wijze of in welke vorm ook Publiek fysiek aanwezig Tentoonstellen Uitvoeringen, voordrachten Via technische middelen Omroep en muziekinstallaties Kabel en satelliet Digitale doorgifte of online terbeschikkingstelling Prof. Marie-Christine Janssens 9

10 Privé-mededelingen vallen niet onder het auteursrecht (bijv.) TV/radio in familiekring Socio-familiale context Mededelingen i.k.v. schoolactiviteiten Prof. M-C Janssens 19 Veroordeling wegens online zetten van CD Kaiser Chiefs Auteurs Uitvoerend kunstenaars Producent Universal Prof. M-C Janssens 20 Prof. Marie-Christine Janssens 10

11 Mededelingen zonder toestemming Prof. M-C Janssens 21 Principe = Toestemming (Materiële eigendom omvat geen toestemming!) Auteur(s) Beheersvennootschap Auteursrechthebbende - contractueel - wettelijk vermoeden * werkgever (software, databanken * audiovisuele werken Prof. M-C Janssens 22 Prof. Marie-Christine Janssens 11

12 Toestemming bekomen Contracteren met auteur Strenge regels voor geldigheid Schriftelijk, restrictieve interpretatie in het voordeel van de auteur, Gedetailleerde omschrijving o Niet ik draag hierbij al mijn rechten aan U over o Details i.v.m. omvang, rijkwijdte, vergoeding,... Minder strenge voorwaarden o Creaties van werknemers Tenzij o Creaties gemaakt op bestelling Prof. M-C Janssens 23 Geen expliciete toestemming nodig 1. Werk maakt deel uit van publiek domein Duur van auteursrecht verstreken Wet laat geen auteursrecht toe Naakte feiten en ideeën Officiële akten van de overheid (wetten, beslissingen van rechtbanken) 2. De auteur heeft zijn werk onder een open licentie ter beschikking gesteld Lees terms of use! Open source software systemen Platforms die vrij (vaak niet-commercieel) gebruik opleggen (bijv. ssrn.com) Creative Commons Prof. M-C Janssens 24 Prof. Marie-Christine Janssens 12

13 Gewone licentie Voorwaarden Naamsvermelding Geen afgeleide werken Gelijk delen Niet-commercieel Bv. Wikipedia De tekst is beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen, 25 Prof. M-C Janssens 25 Geen expliciete toestemming nodig 3. Toestemming staat in auteurswet: de wettelijke uitzonderingen (wettelijke licenties) Auteursrechthebbende Gebruikers & Algemeen belang Prof. M-C Janssens 26 Prof. Marie-Christine Janssens 13

14 Wettelijke uitzonderingen: Kenmerken Gesloten lijst met strikte voorwaarden Restrictieve interpretatie Soms gekoppeld aan vergoedingssysteem Reprografie (bijv. fotokopiemachines) Thuiskopie (bijv. blanco dragers, MP3 speler) Dwingend recht Prof. M-C Janssens 27 Kopiëren voor eigen gebruik Reprografie voor privédoeleinden Thuiskopie = op papier of soortgelijke drager = alle overige vormen (incl. digitaal) Artikelen en werken van grafische of beeldende kunst geldt voor alle soorten werken: literair, grafisch, audio, beeld Andere werken : korte fragmenten Geen beperking tot korte fragmenten Prof. M-C Janssens 28 Prof. Marie-Christine Janssens 14

15 De Thuiskopie (geldt niet bij on-demand ) Strikte voorwaarden Gemaakt in de familiekring Bestemd voor de familiekring Algemene beperkingen geoorloofde openbaarmaking driestappentest Prof. M-C Janssens 29 Gebruik voor onderwijs- en onderzoeksdoeleinden Algemeen citaatrecht (infra) Reproducties en mededelingen Reproducties van artikels of korte fragmenten uit andere werken (analoog & digitaal) cf. privé-kopie Bronvermelding! Mededelingen over gesloten netwerk van officiële instelling (bijv. Toledo) Mededelingen in het kader van schoolactiviteiten Cf. supra 30 Prof. M-C Janssens 30 Prof. Marie-Christine Janssens 15

16 Citaatrecht Reproductie- en mededelingshandelingen toegestaan Alle genres van werken (literair, beeldende kunst, audio, AV, ) Toepassingsvoorwaarden (cumulatief) Kort fragment Doelstelling van kritiek, polemiek, onderwijs of wetenschap In overeenstemming met de gebruiken van de sector Bronvermelding (incl. naam van auteur) 31 Prof. M-C Janssens 31 Handhaving van auteursrechten bij inbreuken op het internet Zoektocht naar een evenwichtig antwoord op een moeilijk probleem Prof. Marie-Christine Janssens 16

17 Proportionaliteit auteursrecht versus andere (fundamentele) rechten Privacy & databescherming Uitingsvrijheid Vrij en open internet Netneutraliteit Vrijheid ondernemerschap Identificatie inbreuk makende handeling Download = reproductie Eventueel uitzondering thuiskopie? Upload ( streaming ) = publieke mededeling ev. Ook reproductie Geen uitzondering Wie is aansprakelijk? Verschillende actoren? Individuele internauten? Internetdienstverleners (ISP) in strikte zin (Telenet, Belgacom, Google, ) Andere Internetdienstverleners (YouTube, Myspace) Providers van illegale content (The Pirate Bay, Megaupload, ) Mogelijke maatregelen en sancties? Prof. Marie-Christine Janssens 17

18 Aanpassingen wetgeving Reeds geïmplementeerd (Europese richtlijnen) (Sneller) maatregelen door burgerlijke rechtbank bij inbreuk Bevel tot stopzetting inbreuk Bijv. afsluiten toegang tot website Te verregaand: plaatsen van algemene filter Schadevergoeding Vernietiging van inbreukmakend materiaal Verhoging strafrechtelijke sancties Bescherming van technische beschermingssystemen (DRM) Anti-kopieerssystemen, digitale watermerken,. Systeem van safe harbour voor passieve internetdienstverleners Geldt enkel voor handelingen van loutere doorgifte, technische opslag en passieve hosting Niet aansprakelijk mits naleving bepaalde voorwaarden Notice and takedown mechanisme Prof. M-C Janssens 38 Bijv. 14 maart 2012 : De Belgian Anti-piracy Federation heeft in ,4 Miljoen illegale bestanden van het internet gehaald en 21 websites gesloten In verschillende zaken is geoordeeld dat access providers op grond van de Auteurswet een bevel kan worden opgelegd om de toegang van hun abonnees tot The Pirate Bay te blokkeren omdat hun abonnees de toegang tot The Pirate Bay gebruiken om inbreuk te maken en dat een dergelijk bevel een juist evenwicht creëert tussen rechthebbenden, de providers en derden Prof. M-C Janssens 39 Prof. Marie-Christine Janssens 18

19 Zoektocht nog volop gaande Wetsvoorstellen in parlement Inspiratie maatregelen in buurlanden Prof. M-C Janssens 40 Mogelijke opties 1. Wettelijke maatregelen Tegen websites die illegale toegang tot materiaal beogen Afsluiten toegang (site blocking) Tegen gebruikers Repressief: veroordeling wegens inbreuk En/of educatief: three strikes and you are (not) out Strenge versie (bijv. Hadopi in Frankrijk) of lichte versie? Gecombineerd met promotie legaal aanbod Prof. Marie-Christine Janssens 19

20 1. Wettelijke maatregelen Mogelijke opties 2. Noodzaak van (gedwongen?) medewerking van internet service providers Bijv. akkoord in US CAS (Copyright Alert System) Six-strikes-model EU werkt aan optimalisatie notice and action procedure 3. Vrijwillige medewerking van betrokken actoren Bijv. YouTube heeft eigen IP Policy Bijv. Mededeling door Google dat het zijn zoek-algoritmes zal aanpassen zodat voorrang wordt gegeven aan websites waarop de gevraagde films, muziek of TV series legaal worden aangeboden After it had received copyright removal requests for over 4.3 million Web addresses in the last 30 days YouTube s Content id. (since 2007) Identificatie gebruikte content in video/audio Statistics Febr Scanning over 100 years of video every day More than partners, incl. every major US network broadcaster, movie studio and record label More than 8 million reference files (over hours of material) in its Content ID database More than 120 million videos have been claimed by Content ID Rechthebbenden geven op voorhand aan wat er mee moet gebeuren o Blokkeren o Statistieken verzamelen o Inkomsten genereren nvia advertenties &v=9g2u12ssrns Prof. M-C Janssens 43 Prof. Marie-Christine Janssens 20

21 Op zoek naar een beter evenwicht Betere aflijning van de rechten van auteursrechthebbenden zodat een toepassing (en naleving) in een digitale onlineomgeving efficiënter kan gebeuren Incl. een betere bescherming van technische maatregelen die op beschermde inhoud worden toegepast Verduidelijking van de aansprakelijkheid en verplichtingen van internet service providers (Telenet, YouTube, Google, Aanpassing van de rechten van gebruikers (tot bepaalde vormen van gebruik van beschermd materiaal) aan de huidige realiteit user-generated content Uitbreiding van de mogelijkheden tot gebruik van beschermde inhoud voor educatieve doeleinden Prof. M-C Janssens 45 Prof. Marie-Christine Janssens 21