Klimaat en kosmos. Broeikaseffect?

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Klimaat en kosmos. Broeikaseffect?"

Transcriptie

1 Klimaat en kosmos Broeikaseffect? Hmmm

2 De pijler onder de broeikas theorie Hoe de verhoudingen liggen Waarom al die scepsis? Wat dan? Overzicht

3 De pijler onder de broeikas theorie Hoe de verhoudingen liggen Waarom al die scepsis? Wat dan? Overzicht

4 Het idee in beeld De pijler onder de broeikas theorie

5 Deel 1: Vaste grond en water De pijler onder de broeikas theorie

6 Deel 2: De atmosfeer De pijler onder de broeikas theorie

7 Deel 3: Invloed van bewolking De pijler onder de broeikas theorie

8 Deel 4: Verdamping en condensatie De pijler onder de broeikas theorie

9 4 aspecten om uit te kiezen: Grond en water; Atmosfeer; Bewolking; Verdamping / condensatie. Dus je kiest de minst waarschijnlijke: Atmosfeer Waarom? De pijler onder de broeikas theorie

10 Het wordt warmer. Help! Kijkje bij de buren: Venus (met veel CO 2 ) Even kort waarom dit IMHO niet klopt: Een ontzettend dichte atmosfeer Veel vulkanisme (komen we nu achter) Dicht en weinig reflectief wolkendek Dichter bij de Zon (= x 2,25) De pijler onder de broeikas theorie

11 Het is dus de CO 2, maar waarom? Absorptie van warmte (infrarood) Absorptie? Dat zijn toch lijnen? De pijler onder de broeikas theorie

12 Bij (grotere) moleculen werkt het anders: De pijler onder de broeikas theorie

13 De pijler onder de broeikas theorie Hoe de verhoudingen liggen Waarom al die scepsis? Wat dan? Overzicht

14 Volgens de plaatjes: % 0,008 % 0, % 20 % 0,04 % 2,5 % 100 %? 100x CO 2 = 0,8 300x = 0 0x = 0 1x = 0,04 0,067x = 0, = 1,01 Hoe de verhoudingen liggen

15 Hoe de verhoudingen liggen

16 De menselijke bijdrage: ppmv Hoe de verhoudingen liggen

17 De menselijke bijdrage? Hoe de verhoudingen liggen

18 De menselijke bijdrage? Hoe de verhoudingen liggen

19 De menselijke bijdrage? Hoe de verhoudingen liggen

20 De menselijke bijdrage? Hoe de verhoudingen liggen

21 Nog te volgen? Hoe de verhoudingen liggen

22 De pijler onder de broeikas theorie Hoe de verhoudingen liggen Waarom al die scepsis? Wat dan? Overzicht

23 De aarde wordt warmer; Een paar wetenschappers laten zien dat CO 2 een broeikaseffect kent en dat CO 2 ook nog eens toeneemt die periode; Media pikken het op; Politici pikken het op (Al Gore); Er ontstaat een beweging ( geloof?); En plotseling weet niemand beter: Het wordt warmer; Het is de CO2 die het doet. Kent iemand de Club van Rome nog? Waarom al die scepsis?

24 Probleem is eigenlijk dat wetenschappers ook gewoon mensen zijn: Onderzoek kost geld: Meegaan op de stroom; Durven politiek incorrect te zijn. Publicatie lastig. Wat er dus aan kritiek doorkomt: Past niet in het beeld vergeten. Self-fulfilling prophecy Waarom al die scepsis?

25 Self-fulfilling prophecy De zichzelf waarmakende voorspelling is in aanvang een foute definitie van de situatie die een nieuw gedrag oproept waardoor de oorspronkelijke foute kijk waar wordt. Deze schijnbare juistheid van de voorspelling houdt een foute voorstelling van zaken in stand. De voorspeller zal namelijk datgene wat uiteindelijk gebeurd is aanvoeren als bewijs dat hij van begin af aan gelijk had. Waarom al die scepsis?

26 Verwachtingen vormen de motor van onze waarnemingen Waarom al die scepsis?

27 Waarom foute kijk op de zaak (IMHO): CO 2 laatste 10 jaar doorgestegen, de temperatuur niet conform de voorspellingen eerder; Berkeley Earth (2010, objectief temperatuur bepalen om de angel uit de discussie te halen, ten faveure van de broeikastheorie ), merkt over de laatste 15 jaar geen significante temperatuur toename; (CO 2 stijging over 2014 zelfs nul ); In het verleden veel hogere CO 2 waarden bij lagere en vergelijkbare temperaturen. Waarom al die scepsis?

28 Wat doet de wetenschap (20 jaar lang)? 1. Theoretiseren in alle richtingen; 2. Bewijs zoeken/experimenten doen; 3. Publiceren; 4. Terug naar 1. Wat doet de media (20 jaar lang)? Doordenderen en zichzelf versterken. Resultaat: Wetenschap ontdekt daadwerkelijk andere aspecten; Geloof versus wetenschap Sceptici! Discussie buigt al: door de mens veroorzaakt. Waarom al die scepsis?

29 De pijler onder de broeikas theorie Hoe de verhoudingen liggen Waarom al die scepsis? Wat dan? Overzicht

30 Er is wel degelijk een verhoging van de gemiddelde temperatuur te meten; Nieuwe computermodellen door de mens veroorzaakte opwarming passen goed: Maar worden steeds verder aangepast (tuning); Klopt het huidige model straks ook? (future proof). Er is (minimaal 1) simpele theorie die veel beter past (en steeds meer bewijs vindt). Wat dan?

31 Theorie publicatie tijdens de top van het geloof in de CO 2 theorie. Vechtend tegen de opinie, maken de onderzoekers zelf een documentaire om het openbaar te maken. Nog steeds lastig te vinden, maar hier een versie van acceptabele kwaliteit: Wat dan? FILM

32 Temperatuurverschillen tot 10 graden: wel wat anders dan 0,5 tot max. 2 ; Er zijn dus (altijd) valide andere theorieën mogelijk; Houd in de gaten dat ideeën komen en gaan; Luister altijd goed naar sceptici; wordt indien nodig er zelf ook één Tot slot

33 Tot slot???

De estafette: Klimaatverandering

De estafette: Klimaatverandering De estafette: Klimaatverandering door Sander Voerman WP nr. 4/2011 Afgelopen jaar is in Nederland de aandacht voor het probleem van de klimaatverandering volstrekt verstomd. Internationaal vormt ons land

Nadere informatie

Klimaatverandering in internationaal perspectief

Klimaatverandering in internationaal perspectief Klimaatverandering in internationaal perspectief Gaan onze buurlanden uit van dezelfde verandering? Janette Bessembinder Stelling 1 Als de warme golfstroom tot stilstand komt, wordt het in Nederland minstens

Nadere informatie

Het Klimaatdebat. 09/01/2013 Bart Strengers

Het Klimaatdebat. 09/01/2013 Bart Strengers Het Klimaatdebat 1 De Klimaatwetenschap Brede overeenstemming over grote lijn en dat is in toenemende mate al decennia lang het geval De aarde warmt op en dat komt grotendeels door de mens. Wetenschap

Nadere informatie

Klimaatveranderingstand. wetenschap. Prof Wilco Hazeleger

Klimaatveranderingstand. wetenschap. Prof Wilco Hazeleger Klimaatveranderingstand van de wetenschap Prof Wilco Hazeleger Achtergrond Wetenschap kan nooit absolute zekerheden bieden Het klimaatsysteem is complex Beperkingen in kennis en waarnemingen Beleid wil

Nadere informatie

Energiebalans aarde: systeemgrens

Energiebalans aarde: systeemgrens Energiebalans aarde: systeemgrens Aarde Atmosfeer Energiebalans Boekhouden: wat gaat er door de systeemgrens? Wat zijn de uitgaande stromen? Wat zijn de ingaande stromen? Is er accumulatie? De aarde: Energie-instroom

Nadere informatie

Klimaatverandering. Urgentie in Slow Motion. Bart Verheggen ECN

Klimaatverandering. Urgentie in Slow Motion. Bart Verheggen ECN Klimaatverandering Urgentie in Slow Motion Bart Verheggen ECN http://klimaatverandering.wordpress.com/ @Bverheggen http://ourchangingclimate.wordpress.com/ De wetenschappelijke positie is nauwelijks veranderd

Nadere informatie

Klimaatverandering. Opzet presentatie

Klimaatverandering. Opzet presentatie Klimaatverandering Mondiaal en in Nederland J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Wat verwachten we wereldwijd/in Europa

Nadere informatie

7. Klimaatkwis. Wie heeft de meeste vragen goed? De prijs: Plan van Aanpak van Kies Groen Licht

7. Klimaatkwis. Wie heeft de meeste vragen goed? De prijs: Plan van Aanpak van Kies Groen Licht 7. Klimaatkwis Wie heeft de meeste vragen goed? De prijs: Plan van Aanpak van Kies Groen Licht Werkwijze: allen staan, groene en rode kaartjes, fout = zitten 1. Wie maakte de film An inconvenient truth,

Nadere informatie

Over opwarming van de aarde, klimaatonzin en CO 2

Over opwarming van de aarde, klimaatonzin en CO 2 Over opwarming van de aarde, klimaatonzin en CO 2 Een speciale mededeling aan alle frauderende en liegende wetenschappers van de VN, IPCC, meteorologische instituten, groene politieke maffia en alle hersenloze

Nadere informatie

KNVWS Delft. Overzicht

KNVWS Delft. Overzicht Het klimaat in de afgelopen en komende 100 jaar KNVWS Delft 17 oktober 2017 Peter Siegmund KNMI Overzicht Het klimaat van de afgelopen 100 jaar: temperatuur, neerslag, diversen Het broeikaseffect Klimaatmodellen

Nadere informatie

Determineren van gesteente

Determineren van gesteente Aarde Paragraaf 1 en atlasvaardigheden Determineren van gesteente Als je een gesteente bestudeert en daarna vaststelt wat de naam van het gesteente is, dan ben je aan het determineren. Je kunt gesteenten

Nadere informatie

Eindexamen biologie pilot havo 2011 - II

Eindexamen biologie pilot havo 2011 - II Onderzoek naar het klimaat met behulp van huidmondjes Op een school in Midden-Limburg wordt een vakkenintegratieproject georganiseerd met als thema: mogelijke oorzaken voor en gevolgen van het versterkt

Nadere informatie

KNMI 06 klimaatscenario s

KNMI 06 klimaatscenario s KNMI 06 klimaatscenario s Stof tot nadenken? Opzet presentatie Klimaatverandering en het (versterkte) broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering De nieuwe KNMI-klimaatscenario s Mogelijke effecten 1

Nadere informatie

klimaatverandering en zeespiegelstijging Klimaatverandering en klimaatscenario s Achtergronden Prof Dr Bart van den Hurk

klimaatverandering en zeespiegelstijging Klimaatverandering en klimaatscenario s Achtergronden Prof Dr Bart van den Hurk Achtergronden Klimaatverandering en klimaatscenario s Prof Dr Bart van den Hurk Watis 06 hetmondiale klimaatprobleem? Klimaatverandering is van alle tijden Natuurlijke invloeden: Interne schommelingen

Nadere informatie

Klimaatverandering. Opzet presentatie

Klimaatverandering. Opzet presentatie Klimaatverandering Wat kunnen we in de toekomst verwachten? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Wat verwachten we wereldwijd/in

Nadere informatie

Klimaat (on)gelijkheid en luchtbeweging. Peter van Weel, Wageningen UR Glastuinbouw Seminar HNT 2011, Zoetermeer

Klimaat (on)gelijkheid en luchtbeweging. Peter van Weel, Wageningen UR Glastuinbouw Seminar HNT 2011, Zoetermeer Klimaat (on)gelijkheid en luchtbeweging Peter van Weel, Wageningen UR Glastuinbouw Seminar HNT 2011, Zoetermeer Welke klimaatproblemen treden op onder een scherm? 1. Stilstaande luchtlagen door verminderde

Nadere informatie

Bedreigingen. Broeikaseffect

Bedreigingen. Broeikaseffect Bedreigingen Vroeger gebeurde het nogal eens dat de zee een gat in de duinen sloeg en het land overspoelde. Tegenwoordig gebeurt dat niet meer. De mensen hebben de duinen met behulp van helm goed vastgelegd

Nadere informatie

Werkstuk Aardrijkskunde Broeikaseffect

Werkstuk Aardrijkskunde Broeikaseffect Werkstuk Aardrijkskunde Broeikaseffect Werkstuk door een scholier 1310 woorden 20 juni 2006 6,2 45 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Het Broeikaseffect Inhoudsopgave Inleiding 1.0 Wat is het broeikaseffect?

Nadere informatie

Opwarming van de aarde hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/52494

Opwarming van de aarde hv123. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/52494 Auteur VO-content Laatst gewijzigd 03 May 2016 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/52494 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

KNMI 06 klimaatscenario s

KNMI 06 klimaatscenario s KNMI 06 klimaatscenario s Hoe verandert ons klimaat? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Klimaatscenario s Mogelijke

Nadere informatie

Klimaatverandering. Opzet presentatie

Klimaatverandering. Opzet presentatie Klimaatverandering Wat kunnen we in Nederland verwachten? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering) en het broeikaseffect? Waargenomen klimaatverandering KNMI 06 klimaatscenario

Nadere informatie

Les bij klimaatverandering:

Les bij klimaatverandering: Les bij klimaatverandering: Lesdoelen: De leerlingen zijn aan het einde van de les meer te weet gekomen over het gevolg van de opwarming van de aarde. De leerlingen kunnen zich verplaatsen in kinderen

Nadere informatie

Klimaatverandering. Opzet presentatie

Klimaatverandering. Opzet presentatie Klimaatverandering Welke extremen kunnen we in de toekomst verwachten? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Het broeikaseffect Waargenomen klimaatverandering Klimaatscenario

Nadere informatie

The Day After tomorrow... Waarom wachten

The Day After tomorrow... Waarom wachten The Day After tomorrow... Waarom wachten als we vandaag kunnen reageren? The Day After Tomorrow, de film van Roland Emmerich (Godzilla en Independence Day), verschijnt op 26 mei 2004 op het witte doek.

Nadere informatie

Agenda CONSUMENTEN- VERTROUWEN 3/17/2014. W. Fred van Raaij, Economische Psychologie 6 maart 2014

Agenda CONSUMENTEN- VERTROUWEN 3/17/2014. W. Fred van Raaij, Economische Psychologie 6 maart 2014 CONSUMENTEN- VERTROUWEN W. Fred van Raaij, Economische Psychologie 6 maart 2014 Agenda 1. Consumentenvertrouwen (confidence). 2. Algemene en persoonlijke economische situatie. 3. Hoe kan het consumentenvertrouwen

Nadere informatie

Wind en regen in de toekomst - wat zeggen de KNMI'14 scenario's?

Wind en regen in de toekomst - wat zeggen de KNMI'14 scenario's? Wind en regen in de toekomst - wat zeggen de KNMI'14 scenario's? Andreas Sterl (KNMI) wind hurricanes (orkanen) regen zicht + mist weer van de toekomst Achtergrond: CO 2 en temperatuurstijging Stijging

Nadere informatie

Geologische tijdschaal. AK 4vwo vrijdag 31 oktober. 11 Het klimaat door de tijd. inhoud

Geologische tijdschaal. AK 4vwo vrijdag 31 oktober. 11 Het klimaat door de tijd. inhoud Hoofdstuk 1 Extern systeem en klimaatzones Paragraaf 11 t/m 14 inhoud Het klimaat door de tijd (par. 11) Het klimaat nu (par. 12) Het klimaat in de toekomst (par. 13) Klimaatbeleid (par. 14) AK 4vwo vrijdag

Nadere informatie

Samenvatting Natuurkunde hoofdstuk 4

Samenvatting Natuurkunde hoofdstuk 4 Samenvatting Natuurkunde hoofdstuk 4 Samenvatting door Jel 1075 woorden 17 maart 2018 8 3 keer beoordeeld Vak Methode Natuurkunde Nova 1 Warmtebronnen en brandstoffen. Warmtebronnen thuis en op school.

Nadere informatie

5,9. Werkstuk door een scholier 2016 woorden 21 mei keer beoordeeld. Scheikunde. Broeikaseffect. Inhoudsopgave:

5,9. Werkstuk door een scholier 2016 woorden 21 mei keer beoordeeld. Scheikunde. Broeikaseffect. Inhoudsopgave: Werkstuk door een scholier 2016 woorden 21 mei 2007 5,9 37 keer beoordeeld Vak Scheikunde Broeikaseffect. Inhoudsopgave: Deelvragen: - Wat is de oorzaak van het broeikaseffect? - Wat zijn de gevolgen van

Nadere informatie

Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering 8-10-2012. Klimaatverandering

Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering. Klimaatverandering 8-10-2012. Klimaatverandering Zonne-energie 2012: prijs 21 ct per kwh; 2020 prijs 12 ct kwh Groen rijden; energiehuizen, biologisch voedsel Stimular, de werkplaats voor Duurzaam Ondernemen Stichting Stimular www.stimular.nl 010 238

Nadere informatie

dampkring voorstelt en een fles die een planeet zonder dampkring voorstelt

dampkring voorstelt en een fles die een planeet zonder dampkring voorstelt Het klimaat GROEP 7-8 67 15 minuten wachten De leerling: weet wat het broeikaseffect is weet wat de dampkring is ontdekt dat de dampkring heel dun is in vergelijking met de aarde kent zowel positieve als

Nadere informatie

Een klein overzicht over het versterkte broeikas effect (door Evert Wesker)

Een klein overzicht over het versterkte broeikas effect (door Evert Wesker) Een klein overzicht over het versterkte broeikas effect (door Evert Wesker) Recentelijk zijn er publikaties verschenen waarin wordt gerept over een (tijdelijke) verstraging van het opwarmen van de Aarde.

Nadere informatie

Klimaat(les)marathon. Leren voor en over het klimaat

Klimaat(les)marathon. Leren voor en over het klimaat Klimaat(les)marathon Leren voor en over het klimaat DE ESSENTIE VAN KLIMAATVERANDERING CRASHCURSUS KLIMAATWETENSCHAP Prof. Dr. Wim Thiery INHOUD WAAROVER ZAL IK HET HEBBEN? - Wat is het klimaat? - Wat

Nadere informatie

Thema 2 Materiaal uit de natuur

Thema 2 Materiaal uit de natuur Naut samenvatting groep 6 Mijn Malmberg Thema 2 Materiaal uit de natuur Samenvatting Drie maal water Water kan veranderen van ijs in waterdamp. En waterdamp en ijs kunnen weer veranderen in water. Water

Nadere informatie

Het Klimaatdebat. 09/01/2013 Bart Strengers

Het Klimaatdebat. 09/01/2013 Bart Strengers Het Klimaatdebat 1 De Klimaatwetenschap Brede overeenstemming over grote lijn en dat is in toenemende mate al decennia lang het geval De aarde warmt op en dat komt grotendeels door de mens. Wetenschap

Nadere informatie

DE TOEKOMST VAN DE AARDE

DE TOEKOMST VAN DE AARDE 10 DE TOEKOMST VAN DE AARDE Het broeikaseffect Je zult in het nieuws misschien al horen spreken hebben over het broeikaseffect. Heb je er nog nooit van gehoord? Geen nood, in deze edukit leggen we op een

Nadere informatie

Nieuwe KNMIklimaatscenario s. Janette Bessembinder e.v.a.

Nieuwe KNMIklimaatscenario s. Janette Bessembinder e.v.a. Nieuwe KNMI klimaatscenario s Nieuwe KNMIklimaatscenario s 2006 2006 Janette Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Klimaatverandering Waargenomen veranderingen Wat zijn klimaatscenario s? Huidige en nieuwe

Nadere informatie

Zorgen om het klimaat?

Zorgen om het klimaat? Zorgen om het klimaat? Kees de Lange Rotary Club Monnickendam, dinsdag 19 september 2017 Aardatmosfeer Stralingsbalans van de aarde Weer versus klimaat Weer lagere atmosfeer (troposfeer) vaak veel vervuiling

Nadere informatie

BANANEN LANGS DE NOORDZEE antwoordblad

BANANEN LANGS DE NOORDZEE antwoordblad Opdracht 1 In het filmpje ging het over klimaatverandering. Bedenk samen drie voordelen en drie nadelen van klimaatverandering. Schrijf op: Voordelen 1. bijvoorbeeld warmere zomers in Nederland 2. bijvoorbeeld

Nadere informatie

Glastuinbouw draagt door hoge CO2-emissie flink bij aan Global Warming. Voor wie verstandig handelt!

Glastuinbouw draagt door hoge CO2-emissie flink bij aan Global Warming. Voor wie verstandig handelt! Glastuinbouw draagt door hoge CO2-emissie flink bij aan Global Warming Trendsamenvatting Naam Definitie Scope Invloed: Impact Bronnen Global warming Global Warming, de opwarming van de aarde, is de stijging

Nadere informatie

Nederlands (nieuwe stijl) en Nederlands, leesvaardigheid (oude stijl)

Nederlands (nieuwe stijl) en Nederlands, leesvaardigheid (oude stijl) Nederlands (nieuwe stijl) en Nederlands, leesvaardigheid (oude stijl) Examen VWO Vragenboekje Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Maandag 19 mei 9.00 12.00 uur 20 03 Voor dit examen zijn

Nadere informatie

Effecten van toenemende warmte en CO 2 op het leven in zee

Effecten van toenemende warmte en CO 2 op het leven in zee Effecten van toenemende warmte en CO 2 op het leven in zee Jack Middelburg Universiteit Utrecht Darwin Centrum voor Biogeologie Netherlands Earth System Science Centre 21 Oktober 2014 KNAW Oceaan in hoge

Nadere informatie

klimaatverandering en voedsel

klimaatverandering en voedsel klimaatverandering en voedsel Parijs; wat is er afgesproken en gaat het lukken? Wat betekent dit voor landbouw en voeding? Energie transitie als voorbeeld voor producent en consument Duurzaamheid als paradigma.

Nadere informatie

Een praktische opdracht voor computerondersteund modelleren Broeikas Aarde

Een praktische opdracht voor computerondersteund modelleren Broeikas Aarde In NVOX van september 2002 schreven wij onder de titel Leren door zelf modelleren over het gebruik van computermodellen in de klas. In dat artikel stond een korte beschrijving van een drietal modules voor

Nadere informatie

Eindexamen aardrijkskunde vmbo gl/tl 2004 - II

Eindexamen aardrijkskunde vmbo gl/tl 2004 - II Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. OMGAAN MET NATUURLIJKE HULPBRONNEN figuur 1 De kringloop van het water R * ** ** ** ** ** ** ** * S ** * ** ** * P Q LAND ZEE T

Nadere informatie

Klimaatramp is niet meer tegen te houden

Klimaatramp is niet meer tegen te houden AP Klimaatramp is niet meer tegen te houden OPINIE Wie gelooft dat de democratie het klimaatprobleem tijdig kan oplossen gelooft in sprookjes. Door: Marcel van Dam 13 november 2014, 02:00 8 ANP Kippa Ik

Nadere informatie

Zet m op 70! De Vruchtenbuurt

Zet m op 70! De Vruchtenbuurt Zet m op 70! De Vruchtenbuurt 1 24 mei 2019 Valentijn Grapperhaus Gemeente Den Haag Student Technische bestuurskunde/ TU Delft Inhoud Onderzoeksvragen Introductie onderzoek "Zet m op 70! Resultaten Conclusie

Nadere informatie

SWOT. Werkblad 1 Sterke punten. 1.Omgevingsgericht heid

SWOT. Werkblad 1 Sterke punten. 1.Omgevingsgericht heid SWOT Werkblad 1 Sterke punten Sterke punten 1.Omgevingsgericht heid 2. Vermogen tot groei en vernieuwing Voorbeelden Ik ben echt iemand die midden in de maatschappij staat. Ik heb veel interesses binnen

Nadere informatie

DE ENERGIE[R]EVOLUTIE

DE ENERGIE[R]EVOLUTIE DE LEERLINGENHANDLEIDING HAVO/VWO Naam: Klas: Datum: Pagina 2 INLEIDING De mens maakt op grote schaal gebruik van fossiele brandstoffen. Dit zijn bijvoorbeeld aardolie, aardgas en steenkool. Fossiele brandstoffen

Nadere informatie

inleiding 9 INLEIDING

inleiding 9 INLEIDING inleiding 9 INLEIDING Welkom bij het boek dat over jouw droombaan gaat. Jij bent tenslotte op zoek naar wat je wilt doen met je leven. Toch? Het lijkt wel alsof iedereen om je heen een droombaan heeft

Nadere informatie

Ontvochtiger aan, schermkier dicht. Energiek Event, Marcel Raaphorst en Nieves García

Ontvochtiger aan, schermkier dicht. Energiek Event, Marcel Raaphorst en Nieves García Ontvochtiger aan, schermkier dicht Energiek Event, 11-4-2019 Marcel Raaphorst en Nieves García Waarom ontvochtigen? Door het intensiveren van de mate van isolatie in de kas loopt het vochtniveau in de

Nadere informatie

Uitwerkingen Vacuümpomp, 3HV, 1: Onderzoeken: theorieën, modellen en experimenten.

Uitwerkingen Vacuümpomp, 3HV, 1: Onderzoeken: theorieën, modellen en experimenten. Uitwerkingen Vacuümpomp, 3HV, 1: Onderzoeken: theorieën, modellen en experimenten. 1.1 C. B 2. Als een goed uitgevoerd experiment en een goed rekenmodel daarbij niet dezelfde uitkomsten geven, zal de onderliggende

Nadere informatie

NNV-bestuursstandpunt over de samenhang tussen klimaatverandering en energiegebruik

NNV-bestuursstandpunt over de samenhang tussen klimaatverandering en energiegebruik NNV-bestuursstandpunt over de samenhang tussen klimaatverandering en energiegebruik Het klimaat is een complex systeem waarin fysische, chemische en biologische processen op elkaar inwerken. Die complexiteit

Nadere informatie

Endothermie komt alleen bij grote vissoorten voor. verhouding, ongunstig is om endotherm te zijn.

Endothermie komt alleen bij grote vissoorten voor. verhouding, ongunstig is om endotherm te zijn. De lauwbloedige koningsvis Sommige vissen zijn lauwbloedig : ze produceren relatief veel warmte in hun lichaam, waardoor ze warmer zijn dan het koude water waarin ze leven. Welke aanpassingen hebben dergelijke

Nadere informatie

Fysische modellen De Aarde zonder en met atmosfeer

Fysische modellen De Aarde zonder en met atmosfeer Fysische modellen De Aarde zonder en met atmosfeer J. Kortland Cdb, Universiteit Utrecht Inleiding Bij het ontwerpen van een computermodel van de broeikas Aarde maak je gebruik van fysische modellen. Deze

Nadere informatie

Een mengsel van lucht, hete verbrandingsgassen en kleine deeltjes vaste stof In rook zitten ook soms vonken

Een mengsel van lucht, hete verbrandingsgassen en kleine deeltjes vaste stof In rook zitten ook soms vonken Hoofdstuk 5 In vuur en vlam 5.1 Brand! Voorwaarden voor verbranding Ontbrandingstemperatuur De temperatuur waarbij een stof gaat branden De ontbrandingstemperatuur is ook een stofeigenschap. Er zijn drie

Nadere informatie

AKKademie Inagro 24 mei 2019

AKKademie Inagro 24 mei 2019 Site: geertnaessens.be Facebook: Geert Naessens Twitter: @GeertNaessens Youtube: https://www.youtube.com/c/geertnaessensweerma { AKKademie Inagro 24 mei 2019 Welkom Korte lezing vrijdag 24 mei 2019 Hoe

Nadere informatie

KLIMAATVERANDERING. 20e eeuw

KLIMAATVERANDERING. 20e eeuw KLIMAATVERANDERING 20e eeuw Vraag De temperatuur op aarde is in de afgelopen honderd jaar gestegen met 0.2-0.5 C 0.6-0.9 C Antwoord De temperatuur op aarde is in de afgelopen honderd jaar gestegen met

Nadere informatie

In deze les. Het experiment. Hoe bereid je het voor? Een beetje wetenschapsfilosofie. Literatuuronderzoek (1) Het onderwerp.

In deze les. Het experiment. Hoe bereid je het voor? Een beetje wetenschapsfilosofie. Literatuuronderzoek (1) Het onderwerp. In deze les Het experiment Bart de Boer Hoe doe je een experiment? Hoe bereid je het voor? De probleemstelling Literatuuronderzoek Bedenken/kiezen experimentele opstelling Bedenken/kiezen analysevorm Hoe

Nadere informatie

et broeikaseffect een nuttig maar door de mens ontregeld natuurlijk proces

et broeikaseffect een nuttig maar door de mens ontregeld natuurlijk proces H 2 et broeikaseffect een nuttig maar door de mens ontregeld natuurlijk proces Bij het ontstaan van de aarde, 4,6 miljard jaren geleden, was er geen atmosfeer. Enkele miljoenen jaren waren nodig voor de

Nadere informatie

DE ENERGIE[R]EVOLUTIE

DE ENERGIE[R]EVOLUTIE DE LEERLINGENWERKBOEK DE EINDOPDRACHT Team: Klas: Datum: Pagina 2 INLEIDING De mens maakt op grote schaal gebruik van fossiele brandstoffen. Dit zijn bijvoorbeeld aardolie, aardgas en steenkool. Fossiele

Nadere informatie

Het klimaat, broeikasgassen en wij...!

Het klimaat, broeikasgassen en wij...! Inhoud:! Het klimaat, broeikasgassen en wij...! DvhN Klimaatlezing, Groningen, 6 januari 2011! Prof.dr. Harro A.J. Meijer! Energy and Sustainability Research Institute Groningen (ESRIG)! Rijksuniversiteit

Nadere informatie

Introductie Presentatie aan Bewonersorganisatie. Milieu en Kortenbos Wat kunnen we zelf doen

Introductie Presentatie aan Bewonersorganisatie. Milieu en Kortenbos Wat kunnen we zelf doen Introductie Presentatie aan Bewonersorganisatie Milieu en Kortenbos Wat kunnen we zelf doen Wie ben ik? Mijn naam is Graham Degens Ik heb >30 jaar in de olie industrie gewerkt, om olie en gas optimaal

Nadere informatie

Veranderend weer en klimaatverandering

Veranderend weer en klimaatverandering Veranderend weer en klimaatverandering Mensen reageren op het weer. Trek je een T-shirt aan of wordt het een trui? Ga je met de tram omdat het regent, of neem je de fiets omdat het toch droog blijft? Is

Nadere informatie

Leren voor de biologietoets. Groep 8 Hoofdstuk 5

Leren voor de biologietoets. Groep 8 Hoofdstuk 5 Leren voor de biologietoets Groep 8 Hoofdstuk 5 Weer of geen weer 1 Het weerbericht Het weer kan in Nederland elke dag anders zijn. Daarom luisteren en kijken wij vaak naar weerberichten op de radio en

Nadere informatie

CaseQuest 2: Kunnen de VS en China zich onttrekken aan een mondiaal klimaatbeleid?

CaseQuest 2: Kunnen de VS en China zich onttrekken aan een mondiaal klimaatbeleid? CaseQuest 2: Kunnen de VS en China zich onttrekken aan een mondiaal klimaatbeleid? Door Rik Lo & Lisa Gerrits 15-03-13 Inhoud: Inleiding Deelvraag 1 Deelvraag 2 Deelvraag 3 Deelvraag 4 Hoofdvraag & Conclusie

Nadere informatie

Samenvatting Levensbeschouwing LV \'Over wondere feiten\' Hoofdstuk 1

Samenvatting Levensbeschouwing LV \'Over wondere feiten\' Hoofdstuk 1 Samenvatting Levensbeschouwing LV \'Over wondere feiten\' Hoofdstuk 1 Samenvatting door L. 887 woorden 16 juli 2013 7,1 10 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Samenvatting LV Over wondere feiten Hoofdstuk

Nadere informatie

Werkstuk Natuurkunde Negen planeten

Werkstuk Natuurkunde Negen planeten Werkstuk Natuurkunde Negen planeten Werkstuk door een scholier 1608 woorden 3 januari 2005 5,7 93 keer beoordeeld Vak Natuurkunde Planeten Ontstaan van het zonnestelsel Vlak na een explosie, de Big Bang

Nadere informatie

Verlichting. 2007-2008 SDGL, Kennis centrum voor herbivore hagedissen.

Verlichting. 2007-2008 SDGL, Kennis centrum voor herbivore hagedissen. Inhoudsopgave. Inleiding Natuurlijk spectrum Lampen en hun spectrum Toepassing Bouwen en meten 2007-2008 SDGL, Kennis centrum voor herbivore hagedissen. Op alle teksten uit deze publicatie rusten intellectuele

Nadere informatie

Computerondersteund modelleren Natuurkunde. Klimaatmodellen. Universiteit Utrecht. Centrum voor Didactiek van Wiskunde en Natuurwetenschappen

Computerondersteund modelleren Natuurkunde. Klimaatmodellen. Universiteit Utrecht. Centrum voor Didactiek van Wiskunde en Natuurwetenschappen Computerondersteund modelleren Natuurkunde Klimaatmodellen Universiteit Utrecht Cd Centrum voor Didactiek van Wiskunde en Natuurwetenschappen Computerondersteund modelleren Natuurkunde Klimaatmodellen

Nadere informatie

8 mei 2019 Auteur: Lisette van Vliet. Onderzoek: klimaatverandering

8 mei 2019 Auteur: Lisette van Vliet. Onderzoek: klimaatverandering 8 mei 2019 Auteur: Lisette van Vliet Onderzoek: klimaatverandering Samenvatting Minder mensen geloven dat aarde opwarmt door de mens Een groeiende groep mensen gelooft niet dat de mens hoofdverantwoordelijk

Nadere informatie

Eindexamen aardrijkskunde vwo I

Eindexamen aardrijkskunde vwo I Actieve aarde Opgave 7 De veranderingen van het Ertsgebergte in de loop van de geologische geschiedenis Gebruik bron 18 van het bronnenboekje. Tijdens fase 2 (zie bron 18) voldeed het gebied in de driehoek

Nadere informatie

Klimaatmodellen. Projecties van een toekomstig klimaat. Wiskundige vergelijkingen

Klimaatmodellen. Projecties van een toekomstig klimaat. Wiskundige vergelijkingen Klimaatmodellen Projecties van een toekomstig klimaat Aan de hand van klimaatmodellen kunnen we klimaatveranderingen in het verleden verklaren en een projectie maken van klimaatveranderingen in de toekomst,

Nadere informatie

HOOFDSTUK 6: INTRODUCTIE IN STATISTISCHE GEVOLGTREKKINGEN

HOOFDSTUK 6: INTRODUCTIE IN STATISTISCHE GEVOLGTREKKINGEN HOOFDSTUK 6: INTRODUCTIE IN STATISTISCHE GEVOLGTREKKINGEN Inleiding Statistische gevolgtrekkingen (statistical inference) gaan over het trekken van conclusies over een populatie op basis van steekproefdata.

Nadere informatie

Klimaat in Beeld NAAM: KLAS: 4-VWO

Klimaat in Beeld NAAM: KLAS: 4-VWO Klimaat in Beeld NAAM: KLAS: 4-VWO Lesnummer Week Opdracht Huiswerk 01 1 t/m 3 opdrachten afmaken 02 4 en 5 opdrachten afmaken 03 6 t/m 8 opdrachten afmaken 04 9 en 10 opdrachten afmaken 05 11,12 werken

Nadere informatie

FABULOUS VIRTUAL ASSISTANT MODULE 1 Les 5: Bijlage

FABULOUS VIRTUAL ASSISTANT MODULE 1 Les 5: Bijlage FABULOUS VIRTUAL ASSISTANT MODULE 1 Les 5: Bijlage We spreken uit ervaring als we zeggen dat er ongetwijfeld momenten komen (en misschien is dat nu ook al wel) dat je zelf gaat bedenken waarom ondernemen

Nadere informatie

Praktische opdracht ANW De zon en ons klimaat

Praktische opdracht ANW De zon en ons klimaat Praktische opdracht ANW De zon en ons klimaat Praktische-opdracht door een scholier 1325 woorden 3 juni 2004 6,9 41 keer beoordeeld Vak ANW De zon en ons klimaat 1. a. Wat is een zonnevlek? Zonnevlekken

Nadere informatie

Hiatus: is de mondiale opwarming aan het vertragen?

Hiatus: is de mondiale opwarming aan het vertragen? Hiatus: is de mondiale opwarming aan het vertragen? In de periode 1998-2012 is de mondiale temperatuurtrend beduidend kleiner dan in de decennia ervoor. Deze trendbreuk wordt ook wel hiatus genoemd. De

Nadere informatie

Whitepaper Verbindend communiceren In 4 stappen effectief feedback geven

Whitepaper Verbindend communiceren In 4 stappen effectief feedback geven Whitepaper Verbindend communiceren In 4 stappen effectief feedback geven De 4 stappen Je communiceert de hele dag en meestal hebben wij het gevoel dat dat ons best goed afgaat, toch? Pas op het moment

Nadere informatie

1 Warmteleer. 3 Om m kg water T 0 C op te warmen heb je m T 4180 J nodig. 4180 4 Het symbool staat voor verandering.

1 Warmteleer. 3 Om m kg water T 0 C op te warmen heb je m T 4180 J nodig. 4180 4 Het symbool staat voor verandering. 1 Warmteleer. 1 De soortelijke warmte is de warmte die je moet toevoeren om 1 kg van een stof 1 0 C op te warmen. Deze warmte moet je ook weer afvoeren om 1 kg van die stof 1 0 C af te koelen. 2 Om 2 kg

Nadere informatie

Kansrekening en Statistiek

Kansrekening en Statistiek Kansrekening en Statistiek College 13 Dinsdag 1 November 1 / 26 2 Statistiek Vandaag: Power Grootte steekproef Filosofie 2 / 26 Power 3 / 26 Power Def. De power (kracht) van een hypothese toets is (1 β),

Nadere informatie

Klimaatverandering vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/82684

Klimaatverandering vmbo-kgt34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/82684 Auteur VO-content Laatst gewijzigd 21 november 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres https://maken.wikiwijs.nl/82684 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.

Nadere informatie

Recente variaties in de temperatuur van het oceaanwater. Henk Dijkstra Instituut voor Marien en Atmosferisch Onderzoek Universiteit Utrecht

Recente variaties in de temperatuur van het oceaanwater. Henk Dijkstra Instituut voor Marien en Atmosferisch Onderzoek Universiteit Utrecht Recente variaties in de temperatuur van het oceaanwater Henk Dijkstra Instituut voor Marien en Atmosferisch Onderzoek Universiteit Utrecht De Global Warming Hiatus Mondiaal gemiddelde oppervlakte temperatuur

Nadere informatie

nieuws afbeeldingen Alexander en Samuel Cultuur Klimaat Yeti MASALI Inhoud puzzel 4 quiz Einde 6 yeti klimaat 1 cultuur 1 bergen 2 flora fauna visie

nieuws afbeeldingen Alexander en Samuel Cultuur Klimaat Yeti MASALI Inhoud puzzel 4 quiz Einde 6 yeti klimaat 1 cultuur 1 bergen 2 flora fauna visie MASALI Inhoud yeti klimaat 1 cultuur 1 bergen 2 flora fauna visie ligging 3 verhaal 4 puzzel 4 5 strip weetje 6 quiz 1 2 2 3 6 Einde 6 Yeti De yeti leef (t) (de) in het gebergte van de Himalaya het is

Nadere informatie

Waar komt het allemaal vandaan?

Waar komt het allemaal vandaan? Erik Verlinde Opening Academisch Jaar 2011 2012 Waar komt het allemaal vandaan? Dames en heren, Na deze leuke bijdrage van José van Dijck aan mij de beurt om u iets te vertellen passend bij het thema de

Nadere informatie

DE NATIONALE WETENSCHAPSAGENDA VOOR SCHOLIEREN - DEEL 1 VMBO

DE NATIONALE WETENSCHAPSAGENDA VOOR SCHOLIEREN - DEEL 1 VMBO DEEL 1 DE NATIONALE WETENSCHAPSAGENDA VOOR SCHOLIEREN - DEEL 1 In Nederland wordt veel wetenschappelijk onderzoek gedaan. Maar wie bepaalt wat er onderzocht wordt? In het voorjaar van 2015 hebben Nederlanders

Nadere informatie

Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen?

Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen? Dagboek Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen? Dat het klimaat verandert is een feit. Je hoort het overal om je

Nadere informatie

Samenvatting aardrijkskunde H9:

Samenvatting aardrijkskunde H9: Samenvatting aardrijkskunde H9: 1.Opbouw van de atmosfeer: opbouw atmosfeer of dampkring gebaseerd op temperatuursschommelingen. Hoogte atmosfeer Naam atmosfeerlaag Temp.-verloop verschijnsel 80-1000Km

Nadere informatie

Klimaat in de 21 e eeuw

Klimaat in de 21 e eeuw Klimaat in de 21 e eeuw Hoe verandert ons klimaat? J. Bessembinder e.v.a. Opzet presentatie Wat is klimaat(verandering)? Waargenomen klimaatverandering Wat verwachten we wereldwijd en voor Nederland Mogelijke

Nadere informatie

Lesbrief. watersnoodramp. 1 februari Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta

Lesbrief. watersnoodramp. 1 februari Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta Lesbrief watersnoodramp 1 februari 1953 www.wshd.nl/1953 Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta 1 februari 1953 Op zaterdagmiddag 31 januari 1953 stak een hevige wind op. Die wind groeide s nachts

Nadere informatie

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10!

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10! 1 0 keer 1 is 0, en 1 keer 1 is 1 2 keer 1 is 2, alle cijfers tellen mee 3 keer 1 is 3, en 4 keer 1 is 4 5 keer 1 is 5, je weet het al tot hier 6 keer 1 is 6, en 7 keer 1 is 7 8 keer 1 is 8, wie had dat

Nadere informatie

Les Koolstofkringloop en broeikaseffect

Les Koolstofkringloop en broeikaseffect LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Basisles Koolstofkringloop en broeikaseffect Werkblad Les Koolstofkringloop en broeikaseffect Werkblad Zonlicht dat de aarde bereikt, zorgt ervoor dat het aardoppervlak warm

Nadere informatie

Toets_Hfdst2_WeerEnKlimaat

Toets_Hfdst2_WeerEnKlimaat Toets_Hfdst2_WeerEnKlimaat Vragen Samengesteld door: visign@hetnet.nl Datum: 31-1-2017 Tijd: 11:02 Samenstelling: Geowijzer Vraag: 3, 4, 5, 7, 8, 10, 11, 11, 12, 12, 13, 13, 14, 14, 15, 16, 17, 18, 19,

Nadere informatie

Een glas water uit de ijskast en met ijsklontjes wordt op tafel gezet. De buitenkant wordt nat. Waarom?

Een glas water uit de ijskast en met ijsklontjes wordt op tafel gezet. De buitenkant wordt nat. Waarom? Docentversie (24/05/2012) Natte Glazen Benodigdheden -glazen -ijsklontjes -koud water in kan of thermos of plastic flessen -maatbeker -weegschaal Een glas water uit de ijskast en met ijsklontjes wordt

Nadere informatie

Wat weten we nou eigenlijk?

Wat weten we nou eigenlijk? Wat weten we nou eigenlijk? In onze wereld zijn er vele theorieën over hoe de aarde ontstaan is, waar de mens vandaan komt, enzovoorts. Twee van de manieren om deze vragen te beantwoorden worden gezocht

Nadere informatie

6,1. Werkstuk door een scholier 1953 woorden 1 april keer beoordeeld. Hoofdvraag: Wat zijn de gevolgen van het versterkte broeikaseffect?

6,1. Werkstuk door een scholier 1953 woorden 1 april keer beoordeeld. Hoofdvraag: Wat zijn de gevolgen van het versterkte broeikaseffect? Werkstuk door een scholier 1953 woorden 1 april 2004 6,1 365 keer beoordeeld Vak Biologie Hoofdvraag: Wat zijn de gevolgen van het versterkte broeikaseffect? Deelvragen: 1. Hoe werkt het broeikaseffect?

Nadere informatie

Mini-docu - Les 3 In gesprek met familie

Mini-docu - Les 3 In gesprek met familie Mini-docu - Les 3 In gesprek met familie [Om deze lesbrief in te kunnen vullen heb je de nieuwste versie van Adobe Reader nodig] Naam: Klas: Naam docent: Het maken van een film over de familie is voor

Nadere informatie

Kunnen we variaties in het klimaatsysteem begrijpen en voorzien?

Kunnen we variaties in het klimaatsysteem begrijpen en voorzien? Kunnen we variaties in het klimaatsysteem begrijpen en voorzien? Gerbrand Komen ex-knmi, IMAU 20 juni 2011 KNAW themabijeenkomst Wetenschappelijke modellen, wat kun je ermee? Met dank aan Wilco Hazeleger

Nadere informatie

Klimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland

Klimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland Page 1 of 6 Klimaatverandering en klimaatscenario s in Nederland Hoe voorspeld? Klimaatscenario's voor Nederland (samengevat) DOWNLOAD HIER DE WORD VERSIE In dit informatieblad wordt in het kort klimaatverandering

Nadere informatie